Кароткая прадмова да паэмы Помста Боны цi Помнiк к

Паэма «Помста Боны ці Помнік каханню Барбары Радзівіл» — гэта мастацкае асэнсаванне аднаго з найтрагічнейшых каханняў еўрапейскага Рэнесансу. Аўтар звяртаецца да гісторыі Барбары Радзівіл і Жыгімонта Аўгуста не як да хронікі, а як да легенды, у якой асабістае пачуццё сутыкаецца з дзяржаўнай воляй.

Барбара паўстае тут не ідэалізаванай каралевай, а жывой жанчынай, што свядома выбірае каханне і плаціць за яго жыццём. Вобраз Боны Сфорцы ўвасабляе палітычны цынізм эпохі, калі лёсы людзей вырашаліся ў кабінетах і перадаваліся ў выглядзе «падарункаў». Фінал паэмы ператварае асабістую трагедыю ў маральны прысуд гісторыі: каханне, знішчанае сілай, становіцца мацнейшым за ўладу.


---

Кароткае параўнанне з еўрапейскай традыцыяй

У еўрапейскай культуры Барбара Радзівіл часта паўстае як рамантычны цень пры каралю — ціхае, пакорлівае ўвасабленне прыгажосці. У паэме Станіслава Шастака гэты вобраз збліжаецца з трагічнымі гераінямі Еўропы — Аленай Прыгожай, Ізольдай, Джульетай, — але істотна ад іх адрозніваецца.

Калі Алена становіцца прычынай вайны, а Джульета — ахвярай лёсу, то Барбара Радзівіл у гэтым творы — ахвяра палітычнага разліку. Яе смерць не міфалагічная і не выпадковая, а вынік канкрэтных дзеянняў і інтрыг. Так паэма выходзіць за межы рамантызму і набывае рысы еўрапейскай традыцыі трагедыі адказнасці, дзе гісторыя паўстае не як фатум, а як выбар людзей.