***

    ВОСЕНЬ
Крочыць цiха восень.
Белыя аблокi.
Гойдае вятрыска
У вадзе асокi.
Павуцiнне лашчыць
I плыве бясконца,
Нiбы хусткай мацi
Маша у ваконца.
Абмiнае травы
Досвiтак расою,
Крые туманамі,
Дожджыкам-слязою.
I смуткуе поле,
I лясок на ўзгорку,
І нябачна ў небе
Цёмнай ночкай зорку.
I апошняй кропляй
Журавы у вырай...
Цi слязамi мокну,
Цi спагадай шчырай

    Зіма
Зiма скавала рэчак бег,
Змяніла выгляд наваколля.
Ляжаў на дрэвах белы снег,
Схіліў ён долу нізка голле.
Бяжыць сцяжынкi ланцужок,
Бяжыць, пятляе дзiўным следам,
I хаткай казачнай стажок
Ад халадоў накрыты пледам.
I наваколля хараство
Зноў вабiць сэрца цiшынёю.
Дзяцiнства быццам не прайшло,
А дзесьцi тут, i зноў з табою!

ТУЛIЦЦА СЭРЦА...
Тулiцца сэрца да родных вытокаў,
Хоча быць разам i ўвесну, i ўзімку.
Дзе б нi хадзiў, як нi лётаў высока, –
Тут мне гавораць бацькоўскае сынку!
Тут, дзе дняпроўскiя бачу разлiвы,
Дзе хлапчукамi на конях скакалi,
Роднае мовы гучаць пералiвы
Ды ахiнаюць нябачныя хвалi.
Здарыцца, доўга бываю ў дарозе,
Збочу, каб дух нейкi час перавесцi,
I распачну – у паэзiі, прозе
Вестачку краю далёкаму несцi.
Тулiцца сэрца – бо родная мацi
Колісьцi клiкала тут на вячэру.
Тут пазнаваў я i гора, i шчасце,
І здабываў і Радзіму, і Веру!

СМУТАК
Родныя мясцiны бэзавага краю,
Лiпы паабапал велiчных садоў.
Тут хаджу з дзяцiнства, знiчкай дагараю
I святлом нязгасным палымнею зноў.
Вычарпае памяць, ды амаль да донца,
Рэчаiснасць тую бессанню начэй.
Будзяць успаміны, стукаюць ў ваконца
I глядзяць з усмешкай маччыных вачэй.
Колькi год мiнула, колькi зiм i вёсен!
Зарастаюць месцы зруйнаваных хат...
Памiж тых алешын i узнёслых сосен
Кожнаму спатканню я заўсёды рад.
Родныя мясцiны, вёсачкi, пагоркi,
Балацянкi, плёсы, рэчкi i лугi –
Успамiнам любым, успамiнам горкiм
Ты жывеш у сэрцы, край мой дарагi!

УСПАМIНЫ
Тут кожны крок абудзiць успамiны,
Замшэлы камень – сведка тых часоў,
Ды у гушчары квiтнеючай калiны
Сустрэне май зноў спевам салаўёў.
I год не шмат – ды толькi дзе былое,
Дзе тых сялiб шчаслiвыя званы,
Дзе спадчына... – парослая травою,
Ды зруйнаваных селiшч каміны.
Бягу туды – спатканне немагчыма,
А кветак водар цешыць зноў i зноў.
I дзесьцi тут адчуеш, што Радзiма –
У клекатаннi велічных буслоў.
I робiць памяць шмат разоў адвеку
Свой таямнiчы ачышчальны шлях.
I кажуць, будучыня ёсць у чалавека,
Калі мінулае трымае ён ў руках!

ЗЯМНОЕ ПРЫЦЯГНЕННЕ
Хто будзе жыць пасля, – ці зразумее,
Чаму той час так сэрцу дарагі?
І зімы тыя ў вёсцы, і завеі,
І сенажаці першыя стагі…
Дзяцінства, з яго мілай калыханкай,
Дзе ў «госці к казцы» беглі ў край сяла,
І дзень вясновы – з першаю маланкай, –
Ўсё тое, што Радзіма нам дала!
Калі я еду ў Буда-Кашалёва,
У горад той, што Рымам стаў для нас.
Зноў ўспамінаю матчыны размовы
Пра родны кут, пра вёску і калгас.
Мы ў гэтых вёсках зноў сустрэч чакаем,
У гэтым Рыме, дзе будуем дом.
Да родных месц душою прырастаем
Свядомасцю сваёй і пачуццём!

МАЦI-МАТУЛЯ
Маці-матуля, песня утульна
Зноў ахінае цяплом.
Зорачкі ззяюць, мне дасылаюць
Думкі твае перад сном.
Родная мова, кожнае слова
Нібы выток таямніц,
Зычыла шчасця, каб не прапасці
Ў гуле жыцця навальніц.
Вось і жыву я, гонар шаную,
Твой берагу запавет.
А як прысяду – дык засумую,
Твой прытуліўшы партрэт.
Маці-матуля, я ўжо бабуля,
З тым багажом пачуцця,
Ўсё калі умееш і разумееш:
Божа – як мала жыцця!

60 ГОД
Я не ада боюсь, где мне вечно гореть,
И не вас, полосатые черти. –
Я оставить боюсь на земле лишь тире
Между датой рожденья и смерти!..
Е. Григоренко «Строю дом»
Зноў юбілей, і зноўку нечакана.
Гады апалі лісцем – жоўты дол.
Збіраю іх, журбой апанаваны,
Кладу, як колісь маці, у прыпол.
Былі гады дзяцінства, і, дарэчы,
Я памятаю ўсе з дзіцячых мар.
І як пры лямпе газавай, на печы,
Упершыню чытаў сястры буквар.
Пра ўсё казаць, тож колькі часу трэба.
Прайшло жыццё – не, мабыць, не зусім.
Яшчэ блакітам прывячае неба
І промнем лашчыць сонейка сваім.
Даруй, жыццё, калі быў не рахманы,
Калі на дробязь твой патраціў час.
Даруй, кажу ужо ушанаваны,
Кажу як ёсць, без крыўды і прыкрас.
Няўмольны час аднойчы абарвецца,
Гукне раз-пораз птушкай у бары.
А сёння – асалода поўніць сэрца,
Бо разам зноў са мной мае сябры.
Яны жадаюць шчасця – долю зычаць,
І калі што – гатовы падтрымаць.
Таму кажу: хай людзі час не лічаць,
А тых сяброў, што хочаш абдымаць!

Я СЭРЦАМ ПРЫРАСТАЮ ДА ЦЯБЕ…
В.М. Шымуку
Чытаю вершы Шымука,
Лічы, нататкі бацькі сыну.
Нясе мяне яго рака,
Хвалюе ўзнёсласць успамінаў.
Той хваляй нёманскай вады
Мяне ён вершам нібы лашчыць,
І дорыць мне цераз гады
Той запавет жыццёвы матчын.
Я п'ю ваду з яго крыніц,
З яго рачулак сілу маю
І, распластаўшы цела ніц,
Той край з ім разам абдымаю.
У полі тым, у той раллі,
Дзе ён знайшоў сваё натхненне,
Любоў адчуў я да зямлі –
З яго «высокім» пакаленнем.
Ёсць аб чым марыць, прыклад браць,
Яны, вайны мінулай дзеці,
Раслі, каб плечы распрамляць
Ў краіне, лепшай на планеце.
Да той дзяўчыны, што з Лявады,
У вершах кажа, як пяе
Свае цудоўныя рулады.
Таму ўва сне – і жыта зноў,
І за сялом сінеча лёну.
Ён ў родных вобразах знайшоў
Жыццё сваё і радасць плёну...
Над вёскай вечар кінуў змрок,
Але чагось недаставала,
Нібы пытаў мяне: «Сынок,
Што з краем любым сёння стала?!»

РЭХА МIНУЛАЙ ВЯСНЫ
Вясна яшчэ не будзіць салаўямі,
Бо да яе такі не блізкі шлях.
А ўсё, што адбылося паміж намі,
Прыходзіць зрэдку да мяне у снах.
Там зноў квітнее ліпа каля плота,
Змяніўшы бэза водар у садку.
Там кос тваіх даспелых пазалота
Зноў поўніць скарбам велічным руку.
Маё «жыццё» з тваім перагукнецца,
Бо на дваіх і радасць, і бяда.
Таму й хвалююць успаміны сэрца,
А вусны шэпчуць: «Як жа мне шкада!»

ВАСIЛЮ ТКАЧОВУ
Да Васіля спяшаўся сёння ў госці,
А цэлы тыдзень жыў, бадай, адным:
Як на паверх падняць старыя косці
І да сям'і вярнуцца ўсё ж жывым.
Бібліятэка – дом выпрабаванняў:
Паверх уніз і тры пад самы дах.
Паўзеш уверх, прасякнуты жаданнем
Там зноў адчуць паэзіі размах.
Вось і Васіль – «Жыццёвінкі» трымае.
Ён сёння будзе іх прэзентаваць.
Раскажа нешта – нешта прачытае,
Цяплом душы нас будзе саграваць!
Ну што й казаць – Васіль таленавіты!
Бо талент свой гадамі нажываў.
Ён знаў усіх з савецкай той эліты,
З кім сала еў, з кім чарку выпіваў.
«І вынік ёсць! – ён кажа з асалодай. –
Вунь кніжак колькі – можна не лічыць!»
Таму й прыйшлі, каб з гэтае нагоды
Табе, Васіль, падзяку аб’явіць!

ЯДНАННЕ ДУМАК
Сустрэч чаканне сэрца поўніць зноў,
Збярэ праз месяц нас бібліятэка,
Дзе ветлівыя позіркі сяброў,
Дзе чысціня у думках чалавека.
Збярэ жанчын – у кожнай розны лёс,
Ды як адна, густоўна ўсе адзеты.
Нібы галлё яны з сівых бяроз,
Што зелянее на пачатку лета.
Гляджу на іх – чужое мне жыццё,
І думкі – нібы ў полі разнатраў'е.
І што дае мне гэта набыццё,
Якое вершам я пяю і слаўлю?!
Мы з тых часоў – мы ўсе з эпохі той,
Што адышла, як лісце абляцела.
Дзе колісь звалі нас адной сям'ёй,
Дзе Ільічова лампачка гарэла...
Вось і прышлі сюды мы нездарма,
У гэты храм, што быў заўсёды з намі.
Дый месц бліжэй, бадай, ужо няма,
Што для душы мы выбіраем самі.
Чытаем вершы – шмат іх ёсць у нас,
Натхнёна песні дзён былых спяваем.
Тут, сярод кніг, спыніўся нібы час.
Ці, можа, думкі мы свае яднаем?..

ЖАРТОЎНАЕ
«Не там баліць, – казала сёння жонка,
На кашаль мой знаходзячы адказ. –
Ірвецца, любы, там, дзе вельмі тонка,
А ты, калі памераць, – ў самы раз.
Каб хто паклікаў – бег бы на сустрэчу,
Твар пагаліўшы – быў бы як жаніх!
З бібліятэкі хтось званіў, дарэчы,
Я разумею, пойдзеш зноў да іх?»
Ну, што тут скажаш? – Не, не знойдзеш слова.
Спрачацца з жонкай – марна траціць час.
А можа, кашаль мой і ёсць прадмова,
Каб вершы недзе зноў чытаць для вас?
«Пайду, – кажу. – Патрэбен, калі клічуць».
І жонка усміхнецца ўслед: "Чакай!..
Хай там табе жанчыны што і зычаць,
Ты толькі нас, паэт, не забывай!"

КАХАНАЙ
Зоркі табе у далоні
Класці я мушу ўначы.
Што пасівелыя скроні –
Так, ад сябе не ўцячы!
Час замаруджана крочыць,
Каб дакахаць я паспеў,
Гледзячы ў цёмныя вочы,
Чуючы любы напеў.
Дзякуй табе, маё шчасце!
Словы падзякі штодзень.
Буду ў далонь тваю класці
Сэрца пяшчотны прамень!

УСПАМIНЫ АБ М.А. БУТКЕВIЧУ
І кожны слёз саромеўся сваіх
І слоў апошніх, што былі так трэба.
Мы нібы адвярнуліся ад іх,
Ўтаропіўшыся позіркамі ў неба.
Калі ж падзей тых згас апошні жар,
Мы ўсе адчулі: прыкра неяк стала.
У гурце тым жыцця, падзей і мар
Ўжо вершаў нам яго недаставала.
Зрабіўшы колісь той апошні крок,
Застаўся ён для часу непакорны,
Калючы, непрыглажаны радок –
Той, чалавечай, мужнасцю узорны!

ДЗЕНЬ СВЯТОГА ВАЛЯНЦIНА
Зноў кажуць нам: не наша сёння свята,
Аргументуюць, калі ёсць прычына.
А я сваёй каханай буду рады
Аб пачуцці казаць, бо я – мужчына!
І ў гэты дзень, і ў той, што будзе заўтра, –
Кажу штодня адны і тыя словы:
"Калі мы разам, я шчаслівы – праўда,
А без цябе – нібы без роднай мовы!"

АБ ВЕРШАХ А. КАЦЮРГIНОЙ
1
Вершы твае трапяткія
Усе аб каханні, аб лёсе.
Словы у іх – як жывыя,
Зведаць і мне давялося.
А глыбіня ў іх такая –
Ажно па скуры мурашкі!
Хтосьці кагосьці кахае,
Ў небе шчаслівыя пташкі...
2
Дагарэць у тваіх руках
Тым апошнім, кахання, жарам!
І ляцець на птушыных крылах,
Потым к белым анёлам-хмарам!
І няхай той апошні грэх
Не адчыніць мне дзверцы рая!
Буду падаць, як белы снег,
Бо нішто мяне ўжо не ўтрымае!

СА СВЯТАМ 8 САКАВIКА!
Паважаныя паненкі!
Віншуем вас з вясновым Святам –
Жаночым днём! Ад нас, мужчын,
Жадаем розуму багата
І хараства яшчэ прытым!
Здароўя зычым не губляці,
Жыцця – бясконцы ланцужок.
Ды хай заўсёды будзе Маці
Напрыканцы усіх дарог!
Каб дзеткі вашы не хварэлі,
І грошы ў хаце каб былі,
Здаровы дух – ў здаровым целе,
Ды мірны ранак на зямлі!
Кахання вам пад гэтым небам!
Жытлу гасціннасці заўжды!
Каб быў ручнік заўсёды з хлебам,
А Вы - не зведалі бяды!

НА ВЕРШ СТАСI КАЦЮРГIНОЙ «ТЫ»
Ці вобраз твой, ці голас, што кранае
І напаўняе сэрца да краёў,
У раз які сюды мяне вяртае,
Каб слухаць тваю споведзь зноў і зноў!
Што я адчуў? У першы раз, дарэчы,
Пачуўшы голас твой, нібы напеў:
Я шмат губляў да гэтае сустрэчы,
І шмат знайшоў, калі цябе сустрэў.

ПЕСНI ВЁСКI МАЁЙ
Песні вёскі маёй – песні шчырага сэрца,
Дзе кукуюць зязюлі у цёмным бары,
Дзе з каханымі нам давялося сустрэцца,
Дый згубіцца на ўзлеску да самай зары.
Рушнікі-вышыванкі у песнях тых словы,
І мінулага нашага там верасы.
Ў іх вытокі маёй беларускае мовы,
Выцінанкі яе непаўторнай красы!
Край, пазнаўшы і радасць, і лютае гора,
Край мой любы і сэрцу такі дарагі.
Хай няма ў нас, як недзе, блакітнага мора,
Але ёсць незлічоныя рэк берагі.
Лён цвіце васільком, спее коласам поле, –
Вось дзе праўда мая, вось дзе мілы напеў!
Ціха шэпча вярба, долу звесіўшы голле,
І мы слухаем зноў роднай вёсачкі спеў!

Не пытаецца сэрца
Не пытаецца сэрца, чаму я сумую,
На пажоўклых лістах затрымаўшы пагляд.
Не пытаецца болей. З мінулага чую:
Хтосьці кліча мяне у дзяцінства назад.
Колькі год прамінула, лічыць не бяруся –
Слепаватыя вочы і космы як бель.
Раз каторы у думках да дому звярнуся,
Дзе матуля прадзе вечарамі кудзель.
Дзе ў запечку малыя ляжаць парасяты,
Ад марозу прытулак знайшоўшы не раз.
А праз тыдзень цялятка, рахмана, цыбата,
Забаўляе, гарэза, і маці, і нас.
Я на печцы ляжу і чытаю, чытаю.
А унізе хтось хрукае, хтосьці мычыць.
Нібы ў казку далёкую зноў патрапляю,
Дзе пры газавай лампе так хораша жыць.
Не пытаецца сэрца, чаму вечарамі
Задуменна гляджу я на восеньскі сад.
Затрапеча яно, ды суцішу рукамі,
Адшукаўшы у думках сцяжынку назад.

Калі на сэрцы непакой
Я раставіў бы кропкі i коскі,
Каб гаворка гучала пявуча,
I квiтнелi i вёсачкi, й вёскi,
I жыццё ў iх бурлiла кiпуча.
Каб былi, ды не толькi на карце,
Месцы тыя у роднай старонцы,
Ды туды завiтаць было варта,
Каб убачыць святло у ваконцы.
I па вулiцах кожную весну
Бегчы босым iмклiва, без стомы,
Каб i сэрцу ўнутры было цесна
Ад свядомасцi – хлопец вясковы.
Час ад часу збiраюся ў госцi.
Еду з жонкай да бацькi, да мацi.
Тут яны, за сялом на пагосце.
Трэба ж трохi магiлкi прыбрацi.
Бо травой зарастаюць сцяжынкi,
I сады ўсё на дровы пiлуюць.
Па памерлых спраўляем памiнкi,
А жывыя жывых як не чуюць.
Кожны з нас у сваёй шкарлупiне,
Агарожаны думак платамi.
Ды аднойчы сустрэнуцца плыні,
Будзем разам сядзець вечарамi.
Сабярэмся i бацька, i мацi
На лужку, ды паклiчам суседзяў...
Азiрнуся, ды некага звацi,
Разбрылiся, згубiлiся недзе.
Вось i ўспомнiш тады Зеляноўку,
Ды i Бушаўку ля Саланога.
На Лявадах пяць хат, цi надоўга,
Дажываюць гадочкi, нябогі.
Крочу полем, была тут дарога,
Паабапал дамы у радочак.
Мiнавала паўвека – нiкога...
Толькi кветак вясёлы вяночак.

Вершаваная справаздача
(Аб сустрэчы паэтаў-землякоў у Буда-Кашалёве ў 2016 годзе)
Бываў у Будзе шмат разоў,
Але вось так даўно не крочыў.
У яркай квецені дамоў,
У навізне гублялісь вочы.
Нібы якісь сусветны цуд
Адбыўся ў Будзе з той хвілінкі,
Як быў апошні раз я тут...
Усё прасцей – прайшлі Дажынкі.
І вабіў горад, як зірнуць,
Нас чысцінёй шырокіх вуліц.
Сказаць, што дрэнна тут жывуць,
Не скажаш – праўда будзе муліць.
Па запрашэнні лёс прывёў
Мяне сюды неспадзявана.
Сабраць паэтаў-землякоў
Рашылі ўлады нечакана.
Ды год такі быў на двары,
Названы гучна – Год культуры.
Вось і сабраліся сябры,
Не, не сябры, адны «натуры».
Чарняўскі, Зэкаў, іншых шмат,
Калі дакладней – дык шасцёра.
Прыняў гасцінна родны град
І нас, і нашага шафёра.
Тут кожны быў – велічыня,
Чарняўскі, Зэкаў – гэта ж зоркі!
І мы – у спісе тым імя,
У гэтых волатаў падпоркі.
Здзіўляла ўсё: і сам размах,
І адмысловая палаца,
Дзе дзеўчаня, як белы птах,
Нібы анёл, пяе і скача.
Вядучых прыкладнасць манер
І галасы, як роднай маці,
Табе траплялі за каўнер,
Аберуч сэрца каб трымаці!
«Нібыта ў казцы», – я казаў
Сядзеўшай побач ціха жонцы.
Той дух істоту напаўняў
Ды нёс цябе кудысь бясконца.
Сядзелі, ўтоіўшы свой дых,
Пляскалі ў ладкі вельмі шчыра,
Бо голас гучны, малады,
Зачараваў нібы паўміра!..
Чарняўскі важна гаварыў,
Перабіраў лісты рукамі.
Пяшчотай нібы, атуліў
Нас вершаванымі радкамі.
Наступны Зэкаў – ох, васцёр!
Ён месц патапаўскіх музыка.
Той больш спрытнейшы, больш хіцёр,
Плёў вершаванкі, нібы лыка.
І да жанчын, відаць, мастак.
Спяшаўся ў лазню надвячоркам,
Дзе праз адтуліну, ў пятак,
Глядзеў у зал жаночы зорка.
Там за жанчынамі сачыў
Цераз адтуліну у брамцы,
Ды выпадкова прылажыў
Язык гарачы к мёрзлай клямцы.
З тае пары пачаў пісаць
І слаць лісты – нібы прарвала,
Бо лазня тая, як відаць,
Дала яму зусім не мала.
А спеў Атрошанкі, а верш, –
Як гэта шчыра, як прыгожа!
Я ж гэта дзіва бачыў ўперш,
Нібы ў Крамлі сядзеў, у ложы.
Міронаў сціпла, ні аб чым,
Але ж як быццам пра каханне.
А ў галерэі рад карцін
Знайшлі і попыт, і прызнанне.
Былі яшчэ два спевакі,
Іх галасы – ў вушах дагэтуль.
У песнях тых і плынь ракі,
І мірны лёс усёй планеты...
Штось меркаваў карэспандэнт.
Фатограф шчоўкаў акулярам.
Галоўным быў жа аргумент,
Што не прайшла сустрэча дарам.
І фотасесія тады,
Здымалісь, праўда, болей зоркі...
І так хацелася вады,
Бо прысмак быў у роце горкі.
Адмежаваліся ад нас,
І не гукнулі, каб здымацца.
Сцэнар, відаць, быў напаказ,
Таму чаго ж нам абурацца?..
Ну вось і ўсё, мае браты.
Іх павялі да рэстарана,
А мы збянтэжана тады
Адчулі: нам абедаць рана.
Гарбаты б кубачак якраз,
Напрыканцы, на развітанне,
Але было ім не да нас,
Вось так і скончылась спатканне.
Але не прыкра нам зусім,
Бо сапраўды – такое свята!
А што расказваю аб тым –
Дзялюся радасцю заўзята!