1. исторический легендаяр, кьисаяр ва манияр

               1.ШАРВЕЛИ
 Дегь заманда лезгийрихъ Шарвели лугьур, гзаф къуватлу, гужлу, къуччагъ са пагьливан хьана, лугьуда; адак тур, тфенг акатдачир лугьуда. Нагагь акатна адал хер-кьац1 хьайит1ани, гьасятда сагъ хъижедай кьаван. Адакай суван яцар, ц1егьер, миргер катдачир; ам рекьяй фидайла, билбилар, нуьк1ер атана адан къуьнерал ацукьдай, вил акьална ахъайдалди ам Шагь-дагъдин кук1вал фена хкведай. Адан тур галукьай къванар, чархар пад-пад хьана фидай, адан гьарайдин ван хьайила, душманар рик1 аватна рекьидай.
 Шарвелиди гьамиша душманрихъ галаз дяве ийиз, вичин халкь гьар са баладкай, мусибатдкай хкудиз хьана. Душманар сак1ани адал гъалиб тежез хьана. Вичин ярар-дустар, вичелай гъвеч1и пагьливанар галачиз, ада тек са вичи виш агъзур касдиз жаваб гудай. Гьич вичин уьмуьрда ам мад ажуз хьайиди тушир. Са сеферда душмандин къуват артух хьана; цав, ччил ч1улав хьана, адал кьушунар тепилмиш хьана. Шарвелидихъни вичин ярар-дустаркай т1имил галаз хьана. Душманарни мад гьикьван къирмишайт1ани, куьтягь тежез хьана; Шарвелидални гзаф хер-кьац1 хьана, идан бедендай авахьай ивидкай хуьлер жез хьана, я и хирерни сагъ техжез хьана. Цавуз гьарайна Шарвелиди, ччилиз гьарайна, мад идаз куьмек хьанач; эхир ам гъуьргъуь хьана, ярх хьана. Ада вич рекьидайла вичин патав гвай юлдашриз веси авуна: "Душманри Лезгистандин винел мус гьужумна тяди гайит1ани , куьне атана К1елед* хивяй: Шарвели, Шарвели, Шарвели! - лагьана заз са пуд сеферда эвера. А ч1авуз за атана квехъ галаз санал дяве авуна душманар басмишда". Гьанлай кьулухъди Лезгияр, гьар сеферда душманри чпе гьужум авурла, Шарвелидиз эвериз, душмандин винел гъалиб жез хьана.
 Шарвели кьенвач, ам амазма, ам гьамиша халкьдин кьулухъ са къеле хьиз галазма, лугьуда. Гьахьняй кьуьзуьбуру мич1и йифиз К1елед хивяй йифен ничхирри гьараюрла, чархара-рагара ван гьатайла, зирземийра, дерин фурара ван гьатайла "Шарвелидин сес къвезва" - лугьуз яб гуз жеда.

          (Ахцагь райондин Хикемви 45 йиса авай Т1имил к1ел-кхьин чидай
           Магьмудов Загьиравай Гаджиев Агъалара кхьейди я. Январь-1941 йис)
__________________
К1еле- Ахцагьрин кьилихъ галай дагъдин т1вар я.