Анекдотар-къаравелияр

Анекдотар-къаравелияр фольклордин произведенийрин арада куьруь (бязи вахтара лап куьруь) хъуьруьн, юмор квай эхтилатар, кьисаяр я. Анекдотар тек са агьвалатдкай, эпизоддикай рахана жеда; ибур простой кьисаяр, махар хьтинбур я. Амма махара гзаф агьвалатрикай, эпизодрикай хабар гуда, абур анекдотрилай сложный я. Чпин къене гзаф агьвалатар, эпизодар авай сложный анекдотрин тегьерда авай махарни жеда.; ихьтинбуруз анекдотрин тегьерда авай махар лугьуда. "Савдагардин папанни фекьидин кьиса", "Фекьини чубан" иниз мисал я.
 Анекдотри жуьреба-жуьре агьвалатар къалурзава: бязибуру авамвал пислемишзава, бязибур диндиз, шериатдиз акси я, бязибру маишатдин меселаяр ва маса зат1ар къалурзава. Са кьве гафни мисалар ва миск1алрикай лугьун. Мисалар суьбетар ийидай ч1авуз ишлемишда. Бязи вахтара жувалай  ч1ехи са кьуьзуь лезгидин патав са кардин гьакъиндай адал меслят гъайила, ада ваз ви кардиз талукь са мисал гъида ва я са куьруь эхтилатни авуна, са мисални гъана, ахпа жаваб гуда. Мисалар художественный творчестводин лап гъвеч1и шикилрикай сад я. Ибур куьруь, адет яз са фразадкай (предложениедкай) ибарат тир, жуьреба-жуьре фикирар образралди къалуризвайбур я. Абурукай гьамиша чна суьгьбет ийидайла, экъеч1на реч рахадайлани менфят къачузва.
 Мисалар - чна вичелди садаз са несигьат гун, меслят къалурун патал, жуван ва я чарадан крарин тариф ва я пислемишун патал рахунрик кутаз ишлемишдай куьруь, хци ва кьадайвал гуьрчекдиз, шикиллуз тук1уьрнавай са шумуд гафунин группа я.
 Миск1алар (имуча-мучаяр) фольклорный произведенийрин арада гъвеч1и шикилрикай сад я. Лап куьгьнедай къадим заманада ибур ицит1ун патал, суьгьуьрда тун патал лазим тир гафар хьиз ишлемишзавай, ахпа къвез-къвез ибур инсандин рик1 аладардай ва адан фагьумлувал артухардай са машгъулат хьиз ишлемишиз башламишна. И миск1алар кимерал ацукьна эхтилатар ийидайла, хуьрера мелерик, межлисра ва масанра лугьудай. Миск1ал лугьудайда шарт1 эцигдай;: миск1ал ачухиз тахьайт1а, вичиз са хуьр са шегьер к1ан жедай; таганмаз ада миск1ал ачухдачир. Гайила ада лугьудай:
 Бес флан шегьер заз хьайит1а, зи к1вачин к1аник ракьни ракьуч, бег атайт1ани гахгуч, хан атайт1ани гахгуч; ана авай кьван яр-емиш, парча-чара, хъсан зат1ар,- заз, зир-зибилар, пис зат1ар - ваз; зи гъиле зардин къамчи, ви гъил буш ич1и, зун са юргъа шичел, вун са кьец1и к1екрел; ам флан зат1 я",- лагьана, миск1ал ачухардай.
 Малум я хьи, лезгийрин к1ант1а фольклорный произведенийри, к1ант1а литературади ч1ехи Октябрьская Социалистическая революциядилай кьулухъ  цуьк ахъайиз башламишна. Советрин девирдин фольклорда мад шел-хвал, дерт-гъам, вичин гьалдкай шикаят амукьнач. Гьатта чи вождаркай кьена чаз мусибат хьайила, ясдин ч1аларикни рик1ин винизвал, чи властдин къуватдихъ инанмишвал, оптимизм ква:

                "Я Московдай хтай вахар,
                Московда вуч хабар ава?
                Чи Кирован канциларда
                Яру пайдах хъиянава".

 Халкьди чпин дерин мяналу гафар, къуватлу тешпигьар, метафораяр Ленинан-Сталинан ва абрун соратникрин образриз туьк1уьрнавай ч1алара ишлемиш авунва ва ийизва.
 Советрин девирдин фольклордик героизм, уьткемвилин пафос, патриотизм, ватан к1ан хьунухь, адан рекье жуван ччяан эцигиз гьазурвал къалурун, интернационализм, са нация-миллетни чара тавуна, вири жуван стхаяр гьисабун ва маса ихьтин хъсан жигьетар ква.
 Гевилар дердеркай, гъамаркай азад хьайи лезгийри, партиядин руководстводик кваз, хушбахтвилелди, шадвилелди Ленинан-Сталинан партиядкай, чпин хайи ватандкай, кьегьал Красная Армиядкай, хушбахт, мублагь колхоздин уьмуьрдкай манияр, махар, бендер, мисалар, миск1алар ва мсб. туьк1уьрзава.
 Гьайиф хьи, чаз гьеле ц1ийи махар жагъанач, ибур чи халкьдин арада авачиз туш, анжах чавай абур гьеле к1ват1из хьанвач.

                ----------------------

 Ина са гзаф манияр, мисалар, миск1алар ва са кьадар махар чеб кхьей чкайрин нугъатдин хусусивилер мумкин кьадарда хвена кхьенва; амайбур, махарин чпин стиль хвена, литературный ч1алан орфографияди т1алабзавайвал кхьенва.

                АГЪАЛАР  ГАДЖИЕВ.