Рейгьанат

Рейгьанат

Гасанова Рейгьанатаз Бахшзва

Поэма

I

Чубандин лит хьиз вегьенвай,
Китин дагьдин къуьнерихъ,
Дагьарра сев хьиз къекъвенвай,
Къвалар гуьцIуьз къванерихъ.
Циф гьахьзава сих дерейра,
Югъ элкъуьриз кIанз йифиз.
Авай гьар са затI гьебейра,
Гьазур жезва зул хъфиз.

Перишандиз шезва къавах,
Гару хурук кутунвай,
Къазуниз кIанз къармукь бапIах,
КIукI чакъул хьиз авунвай.
ХутIунавай атIлас-хара,
КьацIул хьанвай, хтун тар
Агаж жезва, кьил тваз хура,
Галукьалай зулун гар.



Дуланажагъ авай хъсан,
Гурлу хуьруьз килигай,
Ашукь жедай акур инсан,
Пионерри илигай,
Багъдин юкьва авай цIийи
Мектебда тарс физва, фейи
Дяведикай Ватандин,
Кьулан тар хай душмандин.

Акур цIай, гум, гуьлле, барут
Картадал кьве вил алаз.
Муаллимди са кIвач набут,
КIекIецдал са гъил алаз,
Ахъайзава ватанд дяве
ГьикI башламиш хьанатIа,
Хаин душман туна кIеве,
Адан юкь гьикI ханатIа.

«…Экуьн вахт тир кIвале авай,
ГъвечIи-чIехи эркерар.
Ван хьайила «Дяве!» лагьай,
КIвенкIве гьатна кьуьзекар.
Халкьар гъамлу яз майдандал
КIватI хьана фад тади кваз,
Гъил вегьенвай пак ватандал,
Няс душманди, ажал цаз.
Пагьливанар хьтин сейли,
Гугъуьнаваз пуд гада,
Чатун устIар, зи дуст Али,
Хкажна тур хьиз кутIа,
Трибунадин вилик фена,
Рахана: «Чун гьазур я!
ЧIехи авур чун икI хвена,
Ватан хуьниз мажбур я!»...

ТIалабиз чеб ракъур лугьуз,
Сельсоветдиз арза гуз,
Юлдашар таз кIвале ялгъуз,
Таланчидиз жаза гуз,
Са чи хуьряй гьа и юкъуз,
Къад кас фена дяведиз,
Гуьгьуьлчияр яракь къачуз,
Кьин кьаз буба-дидедиз…»

Вилик ялна къугьдин гардан,
Муаллимдиз яб гузвай,
Рейгьанатан рикIе бирдан
Телли гьатна, рикI кузвай,
Са хва кьвани пуд хцикай
Хутун тавур дяведай,
Рак ахъайна къе къецихъай,
Чими къулав хуькведай.


«Яраб дерт, гъам, ажал цадай,
Гудай чIехи зиянар,
Перишанвал рикIе твадай,
Дяве кIани инсанар,
Вагьшияр хьиз бедрягь хьанвай,
ЯтIа дели ахмакьар,
Уьмуьрдикай икрагь хьанвай,
КIватIдай кьван бул яракьар?

Ажеб жедай, акьул кьери,
Ислягьвилин душманар,
Са кьефесда туна вири,
Хуьдай вагьши гьайванар,
КIевийнайтIа яна дапIар,
Миллионри саддаказ
Ракетаяр, танкар, тупар
ЦIурурдайвал шаддаказ.

Къе гуж тушни Теллидиз бес
И дуьньядал хьанвайди?
Кас авачир вегьедай мес
Са гьам яни канвайди?
Шумудан кIвал ичIи хьана
Гурмагъда гум амачиз,
Шумудан чан гъуьргъуь хьана,
КIвачера рум амачиз?

Къенлай кьулухъ физ гьар юкъуз
Адаз гуда за куьмек,
Тахъжезмай юкь са кIус агъуз,
Хьайила са затI герек,
Йикъалай-къуз жезвай зайиф,
Юкьва гьатна куплар,
Яргъи уьмуьр хьанвай ариф,
КIвале такур хтулар.»

Куьтягь жезва тарс и чIавуз,
Зенгини ван ийизва,
Муаллимдиз сагърай лугьуз,
Вири кIвализ хъфизва,
БацIияр хьиз хуьзвай къацал,
Гьакьван алаз, шириндиз,
Зигьем юкъуз физвай вацIал
Жейранар хьиз йигиндиз.

Рейгьанатаз жезвач хабар,
Класс хьункай икI ичIи,
Ифин гьнта кузвай япар,
Чуькьузвай кьве гъуд гъвечIи,
Башламишай гьахъсуз дяве,
Таланчидин куз хъиле,
Дуьнья къачун кьуна хиве,
Цазвай ажал, цIай чиле.

РикIе гьатай сефилвал, гъам
Пис фикирар авуна,
ЭкъечIайла мектебдай ам,
Ктабар кIватI хъувуна,
Куьчеда мичI илифнава,
РикIиз къайи мугьман хьиз,
Лекъвера яд алцифнава,
Чили хъвазвай дарман хьиз.

ТIушунзавай назик хъухъвер,
Ценерик жив квай гару.
Гьисабиз яд авай лекъвер,
Шиш дабанар квай, яру
Чекмейралди кIвачел алай,
Хъфизва ам явашдиз
КIвализ, дарвал такур къулай,
Вич къведалди и яшдиз.

II

Инлай-анлай хуьруьн винел
Хкаж жезва кьериз гум,
Яру чинер алай къуьнел
ЦIу кIаникай гузвай рум,
Галай бабли ни купIадин,
Къайи виниз чIугвазвай,

Яргъи гулар хьиз гьамгадин,
Цавун аршдик кутвазвай.

Куьгьне багъдин кьиле авай
Кьакьан, шумал, тек къавах,
Живед кIаник къвазвай цавай
Акъвазнава гваз дамах,
Кьилихъ лацу дуьгуьр галаз,
Свас хьиз хуьзвай чам вили,
Дидеди тек руш хьиз алаз
Хуьзвай, меже гуз чили.

Кьве гьавайрин къванцин кIвалер,
Четин чIавуз эцигай,
Шад уьмуьрдал алаз вилер,
Гележегдиз гилигай,
Инсадин гъил аламачиз,
 Гьазур жезва ацахьиз,
ЧIерейрихъ накьв, галамачиз,
Марф цларай авахьиз.

Месни кумаз сенфиз вегьей,
Угь кваз яна цIай къулаз,
Кьуланфериз къунши хъфей,
РакIарал кьве вил алаз,
Ацукьнава Телли кIвале,

Лацу хьанвай михьиз кьил,
Гьатзавай виш фикир кьиле,
Акьал тежез йифиз вил.

Къалинз тунвай деринз геллер,
Ачух чинал вахтуни,
Зайиф хьанвай фадлай вилер,
Шад тавур гьич бахтуни,
Килигзава фикирлу яз,
Ам чина нур авай цIуз,
Тур кIарасар къужахда кьаз,
Туькъуьнзавай, темен гуз.

И береда гьар юкъуз къвез,
Куьмек гузвай Теллидиз,
Сиве авай билбилдин мез,
Ухшар авай Лейлидиз,
Рейгьаната кар шткана,
Булахдилай гъана яд,
Дидедиз хъвер кваз лагьана:
«Къе югъ  я ял ядай, гьяд.

Зун Теллидин кIвализ фида,
На ихтияр гайитIа.
Адаз дерди ни ийида,
Мад яцIу жив къвайитIа,

КIвалин къене хкаждай гъил,
РикI кудай кас авачир,
Верцел алай гьамиша вил,
Чандик аман кумачир?»

Акваз вичин руш гьуьрметлу,
Зигьин авай, намус саф,
Беден назик, рикI жуьрэтлу,
Тажумгъа я шад гзаф,
Гьар са дерди ийиз кIвалин,
Куьмек гузвай хъсандиз,
Руш нини хьиз хуьзвай вилин,
Гьакьван багьаз, масандиз.

Хьран кIаниз гузвай темен,
ЦIук кIведин кьил хкуьриз,
Къувунавай, яцIу цикIен,
Мукъаятдиз элкъуьриз.
Мегьрибандиз рушаз ада
Лагьана: – Вач, чан бала.
Са къуз рекье тур пуд гада,
Адан верцел вил ала.

Къунши гьатай ч1авуз кIеве
Вичин мерд гъил агакьдай,
Лап буржи хьиз авай хиве,

Куьмек гудай алакьдай,
Тажумгъади килигиз цIуз,
КIар акIурна кьил чиле,
Элкъуьриз кьве тупIу, звер гуз,
Экъуьрзава тIуб кьиле.

«Жува хвейи тербия гуз,
Чириз гьуьрмет, хъсанвал
Хкадардай намус хуьз цIуз,
РикIел алай инсанвал,
Веледрикай зи рикI я шад,
Ийизвай виш кар-кIвалах,
Къумлух чуьлдай кIан хьайла яд
Акурдан хьиз къуй, булах.

Килигзава ам тупIариз,
Тамам виш гам хранвай,
ТIвалар гудай кьван кваквариз,
РикIер михьиз цIранвай,
Аялриз рикI алай зурбаз,
Хъсан талим гун патал,
Абурукай викIегь, сарабаз,
Мерд инсанар хьун патал.

Бес, чIугуна икьван зегьмет,
На аялар хвейила,

Атайла са дуьшуьш, небгет,
Беден зайиф хьайила,
РакIарал вил алай юкъуз,
Йифиз вагьрам кутазвай,
Вун амукьун кIвале ялгъуз,
Гуж тушни са аквазвай?..»

III

Хвешидаказ кьуна ягълух,
Чими цикIен квай кIидин,
Таз калушрин гелер кьулухъ,
Чи Рейгьанат Теллидин
КIвализ физва, сифте къванвай
ЯйIу, пурпу живедай,
Гъилер хъуьчIуьк кутаз къанвай,
Физвайди хьиз гуьнедай.

Ингье ада жугъун пуна
Агаж хьана рекьизвай,
Зайиф пехърен кьве лув кьуна,
Ланпа хьиз экв туьхуьзвай,
КIевзава ам чими хурал,
Фитедин пIипI вегьена,
Акьалдарун патал ярал,
КIанзавай къе  гелкъвена.

Гугъуьна къай аваз кьуру,
Къилих умун, мез ширин,
ПIузарар цуьк хьтин яру,
Акун тавур югъ серин,
Руш акурла атай къулав,
Телли гзаф шад жезва,
ХъуьтIуькай рикI хьанвай чIулав,
Адан рикIе гад жезва.

ЧIехида хьиз салам гана,
Лагьана: – Къе ингье ваз,
Бадиде, за цикIен гъана,
ЦIи хъсан кIи хьнва чаз.
Мурабани жеч икI ширин,
Машмашрикай хкудай,
КIвале хуш ни гьатда гъуьруьн,
Акъуддайла кандудай.

– Вун атуй, рагъ атуй, чан руш,
Живер, муркIар цIурурдай,
Гудай аяз бубадиз тIуш,
Цфер, гарар чукурдай.
Ацукь, чими ая жуваз.
Мекьи хьана ваз, бала.
Къвез-къвез пехъи жезва аяз,
Дердисер гуз, чаз бала.

Вун бахту хьуй зи гуьзел рагъ,
Зун фикирдиз къвезай ик1,
Ваз Аллагьди гуй беден сагъ,
Авай жумарт михьи рикI.
Аферин ваз талим гузвай
Мерд дидедиз, рикI ч1ехи,
Куьмексуздахъ рикI кузвай,
Яшлу хьана хьанвай рехи.

КIвачел къвазмир, я чан бала,
Закай хьанва биши кьукь.
Кар гузва заз фадлай къвала,
Хкаж жезвач завай юкь.
Аллагьдивай регьят регьмет
Талабзава за гьар юкъузм,
Хажалантар хьанвай кьисмет,
Зун авунвай къе икI ялгъуз.

– Зун цел фида, Телли диде,
Вахт авач заз ацукьдай.
Акъуд жуван хуьзвай куьгьне
Гинибашар, алукIдай.
Исятда фад къакъажна кIвал,
Руквар кIамуз тухвана,
За чуьхуьда алайбур вал,
Булахдилай хтана.

Эцигна гвай цикIен сифте,
Кац айвандик акъудна,
Хкажна пIипI кьуна фте,
Къвалакай пехъ хкудна,
Рейгьаната кIвалин чилиз
Ахъайзава ам ачух,
Аязди кар гана кьилиз,
Чанда тунвай фул, язух.

БачIах хьанвай кьежей лувар,
Пехъ акурла кIвалевай,
КIватайда хьиз кIвалин къавар,
Кур аватна гъилевай,
Теллидин чин хьана дегиш,
Гьарайзавай пис хъел кваз:
– Квахь садакьа инай, киш-киш!
Вуч кIанзава завай ваз?

Акатайди хьиз чинерар,
Чинин рангар атIанвай,
Телли, пехърез гуз сеперар,
Вичин фикир кьат1анвай,
Галтугзава адахъ кул гваз,
Акъудиз кIанз ам кIваляй,
Тан  тийизвай сакIани кьаз,
ЦIуьдгъуьниз мурк хьиз гъиляй.

Хкадарна пехъ дакIардиз,
Теллидин къал акурла,
Чуькьузвайди хьиз тагъардиз,
Зегьле фенвай тум кьурла,
Алахъзава дакIар гатаз,
Акъвазнавай къабагъда,
Гьарданбир вил ягъиз патаз,
КичIе хьанвай саягъда.

–Чан аламаз ваз зи кIвалер
ХарапIаяр хьанвани?
ТахьайтIа ви къаних вилер,
Залум къаю канвани?
Юзур тежез тум чилелай,
Ийир-тийир квахьнавай,
Алахьзавай нагьв вилелай.
Къарид к1вале гьахьнавай?

Акъуд мурдар инай, чан руш,
Къачудалди за маша.
Им зи рикIиз чими къуш туш,
Къах авунвай чан каша.
РикI цIивин хьиз хьанвай чIулав,
Патав гвачир кас йифиз,
Гиликьна хьуй им зи къулав.
Ахвар квахьда зи михьиз.

Са къерехдив кьин тавуна,
ЧIулав чIарчIин кукух хьиз.
Вич къаювай хуьн тавуна,
Лувар куьрсна аюх хьиз.
Им гьи ч1авуз гьахьна к1вале
Заз такуна чинер хьиз,
ЦIиг тахьанмаз хъуьтIуьн гьеле,
КIвачер хьанвай къванер хьиз?

Рейгьаната регъуьз, кичIез
Хиве кьазва авур кар:
– Телли диде, юзаз тежез,
Ажиз хьанвай чIурна чIар,
Ам гъайиди зун я иниз,
Язухвиляй ничхирдин.
Гваз хъифида ам за чиниз,
Гьал атанвай кьуьгъуьрдин.

Акваз вичин ичIи ужагъ,
Чам ганвай гьакI акъунри,
Ийизва ам инал юмшагъ,
Рейгьанатан рахунри,
Адан фикир, гафар керчек,
РикIиз гзаф хуш хьанвай,
Алахънавай ийиз куьмек,
Гьайвадиз чан буш хьанвай.

Теллиди руш санбар гагьди
Вилералди алцумна,
Лагьана: – Зун адан агьди
АтIуда, гуж къалумна.
Къуй амукьрай, за хуьда ам,
Мад зи кIвализ вуч жеда?
ТахьайтIа ам пешерай там
АцIуьлдалди пуч жеда.

Тажубдаказ пехъре инал
Теллидихъ кьил элкъуьрна,
Гьайрайзава адан чинал,
Рази вилер туькIуьрна.
Дуьз гъавурда гьатайда хьиз,
Адан лагьай гафарин,
Вилик куллух кватайда хьиз
Чими гуьзел гатфарин.

Пехъре санай гьарагъай ван
Хьайивалди къаргъишдай,
Къарагъарна эляйна къван,
Гуьгъуьниз яд экъичдай,
Теллиди мад сивяй чIуру
Лайихсуз гаф акъуднач,
Адан кIуфа авай яру
КIетI адавай къакъуднач.

IV

Мес гахчуна, кIвал къакъажна,
Квар къачуна къецихъай,
Хъалчахдал кIун хьиз хкажна,
Гичин кьуна гъиликай,
Яд гъана, кьве къажгъан къулал
Эцигна, цяй ацIурна,
Рейгьаната, гъана къавал,
Куьгьне рухвар юзурна.

Чуьхуьдайбур кIватIна эвел,
Палтуни шал хт1уна,
Яргъи, залан кьве киф кьилел
Алчударна кут1уна,
Ада мурт1ай к1валин юкьвал
Тиян гъана, туьк1уьрна,
Гьазур жезвай звал къвез мукьвал,
Къажгъандик к1ар хуькуьрна.

– Ваз тербия, акьул гузвай
Тажумгъадиз аферин,
Зун рик1ел къвез, захъ рик1 кузвай,
Бадидедихъ хьиз ширин,
Хап1адкайни къулал авур
Зун гьич хукуд тйизвай,

Ик1 къажгъанар ялиз агъур,
Зи парталар чуьхуьзвай.

Теллидин чин жезва юмшагъ,
Килигиз чи игитдиз,
Шаламдиз хьиз хъухъвай, табагъ
Гъуд гузвай сун гуьлуьтдиз,
Санбар гагьди яд такунвай,
Акъатнавай к1еняй т1век,
Дабан тирвал кьуьч1 хук1унвай
Хъиянавай ч1улав пек.

Килигизавай рушаз зирек,
Вичин пекер чуьхуьзвай,
Терг хьана пуд велед эркер,
Уьмуьрдин рагъ туьхуьзвай,
Телли диде акатзава
Фикиррик рик1 ц1урурдай,
Хиялар къвез кагьатзава,
Чун гуьзгуьдай къалурдай.

«Ингье Юрфдин дерин к1ама,
Хазва къванер Алиди,
Чин тийидай т1ал, квал, хума
Сагъ чан авай Теллиди,
Гъвеч1и Керим алаз к1улал,


Ченбер кьуна Мурада.
Нур алк1ана кьакь хьиз къвалал,
Къванер твазва харада.

Кут1а кьуна мягькем гъиле,
Патай куьмек авачиз,
Сад уст1ар, сад хьана фяле,
Къулай хуьрек авачиз,
Эцигзава к1вал абуру,
Къванер ч1угваз к1улалди,
Регъвей раж бес тежез, яру
Гатфарин кьил яралди.

К1валерик гуж акакьайла,
Чан кана, хам хут1унай,
Рухваяр фад агакьайла,
Амукьзавач бахтунай,
Бат1раквиле кесиб Али,
Колхоз хьунал шад хьанвай,
Агакьзава цавув Телли,
К1вале ац1ай кат1 хьанвай.

Амма шадвал физвач яргъал,
Адан рик1ин, гур к1валин.
Атайди хьиз дагъдай маргъал,
Буьнжуькьариз жив къалин,

Къупмиш жезва къанлу дяве,
Къуьн-къуьневай ажалдин,
Эвер гузва хайи диде
Чили туьд кьаз завалдин.

Физва пуд хва, дах кваз вилик…
Эркерар пак Ватан хуьз,
Авунвай гьар са зат1 гъилик
Халкьдин намус, виждан хуьз,
К1вал-югъ, хзан гьар са к1валах
Тапшурмишна папарал,
Кьуьзуьбурал хьана лахлах,
Залан хьанвай япарал.»

И вахтунда гьатай къеве,
Гьвеч1и, бахтлу аял хьиз,
Мишинин к1ус аваз сиве,
Виряй кьунвай рагъвал хьиз,
Пехъре к1валив хьанвай таниш,
Гзаф алай рик1 т1уьнал,
Зун аят1ун лугьуз саймиш,
Рик1ел гъизва вич инал.

Телиди кап алтадарна,
Пехърен ц1алц1ам кьилелай,
Заландиз агь аладарна,

Нагъв михьийна вилелай,
Лагьана: – Эхь, вуни гьайван
Атанва къе зи къатдиз,
Чан тежезвай табий жуван,
ЭвичIдайла гьаятдиз.

Мегер вуна жегьил ч1авуз,
Эгяйдайни зун мукьув,
Наз гудайла вили цавуз,
Акъажиз к1анз зарб гарув?
Зуни тушир ихьтин къари
Лахлах хьанвай, рик1 ч1улав,
Зи вахтарни авай дири,
Шад веледар гваз къулав…»

Рейгьаната чуьхвей пекер,
Эк1яйзава аяздал,
Хъиткьинзава хуьре к1екер,
Ашукь чпин аваздал,
Авачир са фикир-фагьум,
Гьамишанда гуьгьул шад,
Чин тийидай яр-дуст, къавум,
Къекъвезвай гваз буьркьуь рад.


V

Хъуьт1уьв гумач куьгьне фурсар.
Вахт гатфарихъ элкъвеузва.
Аяз буба алай цацар,
Бейкар хьана къекъезва,
Кавалдик яд акажнавай,
Ценер чили ялзавай,
Ракъуни руьгь хкажнавай,
Лацу балк1ан гьалзавай.

Т1уьна вечрен жигер таза,
Хьанвай хъсан хук къулай,
Ахварайни акваз къуза,
Гатфарал кьве вил алай,
Пехърен ч1улав ц1акулри нур
Гузва гьар са жуьредин,
Уьтуь яна буьзмеда тур,
Пермди хьиз дередин.

К1вал къакъажна, фад са гичин
Яд гъана, ц1ай хъувуна,
Чи Рейгьанат к1валин, вичин
Михьивилер авуна,
Телидиз са къужах кьуру
Мегъуьн тазар гваз физва.

Къариди хьиз къайи гару
Къаварлай жив шткизва.

Гъилер к1арас хьанвай къана,
К1валахик квай илигна,
Рейгьаната салам гана,
Гвай к1арасар эцигна,
Аладарна вил к1валелай,
Фадлай шадвал амачир,
Хкажна сун шал чилелай,
Са к1усни гьал кумачир.

Телли гъилер агакь тийиз
Кьилин кук1вав хъсандиз,
Ч1арар чуьхуьз алакь тийиз,
Язух къведай инсандиз,
Тегьерда гьак1 хьанва ажуз,
Запун гъиляй аватиз,
Чакъул хьиз куьрс жезвай агъуз,
Зат1 кьурвалди галатиз.

Къизмиш хьанвай, куьгьне ракьун,
Пичинин сив ахъазва.
Туькъуьнзавай тазар мегъун
Ц1ай турбадив рахазва.


Руш акурла атай к1вализ,
Хъсан гъилер къакъажна,
Салам кьазва адан милиз,
Теллиди кьил хкажна…

– Бала вуна гъилер къана
Вучиз зегьмет чIугуна?
Инжикили авуна?
Накь са машин тазар гъана,
Председатель Гьаруна,
К1ват1на чан квай жегьил, дири
Авай гьа и ви къатда
Гадайрив хаз туна вири,
Хара кьунва гьаятда.

Са куьнкайни зун магьрум туш.
Вири зат1ар ава заз.
Т1уьналди гьич тежезвай нуш
Сагъ къах ава къава заз.
Чай шекерни заз гьатзава.
Т1уьн-хъун вуч я са касдин?
Суфрадал мурс акъатзава
Къачур фаз са абасдин.

Сельсоветди заз гаф ганва
Гатфариз къав туьхк1уьрдай.

Варцин вилик симер гъанва,
К1вале лампа куьк1уьрдай.
Фермадай заз ракъурзава
Гьар къуз са ц1иб фиринек.
Вирида заз хатурзава,
Зун тирвиляй къе ик1 тек.

Гьар къведайла са зат1 гъизвай
Алайда хьиз туьквендал,
Рейгьаната кьил чуьхуьзвай
Аялдин хьиз лигендал,
Телли диде сад лагьана
Инал т1анп1на кис жезва,
Ацукьнавай юкь алгъана,
Адан рик1из пис жезва.

Рейгьаната тадиз адан
Кьил куьтягьна чуьхвена.
Гахчуна фад лиген, чайдан
Дидедихъ хьиз гелкъвена,
Пичин патав кьуьнтек мерддиз
Хъуьциганар вегьена,
Ферекъатна ам иердиз,
Гъизва духтир Мейгьана…



Къулан патав хьанвай гъарик1,
Зайиф вилер акьална,
Ахтармишна Теллидин рик1,
Жигерихъ яб акална,
Циз вегьена гана дарман,
Рапар яна Мейгьана,
Вичи гъана мес-къуьж, яргъан
Дуьзмуьшарна лагьана:

– Телли диде, кьуд вад юкъуз
На ял ягъун герек я.
Тадач чна вун тек-ялгъуз,
Чун вири ваз куьмек я.
Гила ви чан жезва зайиф,
Яшар гзаф жердавай,
Рик1е югъди-йифди гьайиф,
Гъам, хажалат, дерт авай.

­­– Зи хьанва бес кьадар яшар,
Къуй гили зун куьтягь хьуй.
Дуьнья мадни квез чан рушар
Къени хьана мублагь хьуй.
Заз акур кьван кьегьятвилер
Душмандизни такурай.
Куьн хьанвай и регьятвилер
Уьмуьрди шад авурай.

Зи девирда са фекьи тир,
Савадлу кас чи хуьре.
Вилер аваз чун бутркьуь тир,
Шадвал такваз са зерре.
Гьайванар хьиз тир чун авам,
К1андай патахъ гьал жедай,
Гужуниз гуз тежез давам,
Кьулан тарце т1ал жедай.

Гила хьанва экуь, кьакьан
Мектебар чи хуьре квез,
Чирвал гузвай гьардаз юкьван,
Вирида са жуьре квез.
Акъакьзамай кьван ваз чандай,
Ана гъвеч1и ч1авалай
К1елна чирун пеше к1андай
Аслу я къе жувалай…

Квез аквазва къе чи хуьре
Гьихьтин уьмуьр хьанват1а,
Дербентдай гьик1 гьаркьуь, шегьре
Рехъ дагълариз гъанват1а.
Бес чи хуьруьн дамах тушни,
Мегьамед а рехъ расай,
Колхоздин рик1, дамах тушни
Агроном чи вах Асай?

Ингье чан руш, Мейгьана, вун
Хуьре Ч1ехи духтир я.
Сагъ хъийизвай т1а хьайла чун,
Ви т1вар халкьдиз мащгьур я.
Аферин ваз, кьунвай икьван
Асуллу, пак пешед кьил.
Ви дережа мадни кьакьан.
Хьуй, алай чи пелел гъил.

А зун жегьил тир вядеда,
И къуллугъ низ жигъизвай?
Са гъил патахъ няс Мягьседа,
Чаз жерягьвал ийизвай,
Гьайвандин хьиз гьак1 са бубат
Хутваз к1вач, гъил акъатай,
Гьахъ тагайла ч1урдай суфат
Севре хьиз хъел акатай.

Ик1 суьгьбетдик квайла абур,
Рейгьаната гъизва чай,
Цуькверикай авур гьазур,
Шумудни са дарман квай,
Яна т1имил цур хъвайила
Жасаддиз гьекь акъуддай,
Беден мук1рунц1 хьиз къайила
Галукьай т1ал хкуддай…

VI

Телли гьич тан тийиз ялгъуз,
Хатур ийиз акъакьдай,
Рейгьаната къвез гъар юкъуз
Куьмекар гуз алакьлай,
Кьуьд акъатна эхир мекьи
Къаяр, мурк1ар, живер, гвай,
Гатфар къвезва хъсан экьи
Чими ракьар, цуьквер гвай.

Дамахар гвай, гзаф яц1у,
Руш хьиз физвай мехъеурик,
Алук1на зар-зиба лацу.
Пудра гуьц1на хъуьхъверив,
Акъвазнава п1инидин багъ,
Наз гуз билбил нуьк1вериз,
Экуьнахъди акьурла рагъ
Икрамзавай цуьквериз.

Чи Теллиди авур къуллугъ,
Чан авайла къазада,
Бахтлу пехъре фадлай кьулухъ
Муг авуна къузада,
Пеш ахъайна къацу хьанвай,
Ван кутунвай къушари,
Хутун тарар лацу хьанвай,
Цуьквер гъизвай рушари.

Ингье Телли, юкь экъисна,
Авуна пад, кьил вичин,
Акьална рак, вар игисна,
Фадлай алай вил вичин,
Рейгьанатаз гузвай талим,
Иридсалай эгеч1на,
Акуна к1анз мерд муаллим,
Мектебдиз физ эгеч1на.

Мектеб галай патахъ физвай
Ам акурла лахлахар,
Югъди рагъ гуз гьак1 ким хуьзвай.
Цлаз яна хъалчахар,
Килигзава адаз вири,
Гуьгъуьнлай сад хьиз кисна,
Рик1яй физва лугьуз къари,
Мектебдиз, юкь экъисна.

Ингье Телли, тунва юкьва,
Муаллимри дикъетлу,
Бадиде хьиз рик1из мукьва,
Хатур к1ани, гьуьрметлу,
Милайимдиз хабарар кьаз,
Бедендин сагъ виликай,
Адет тирвал лезгийриз хас
Уьмуьрдикай, к1валикай.

Хуьруьн вири кьегьалрикай,
Гьазур вичиз гуз куьмек,
Мергьеметлу аялрикай,
Ийизвай виш кар герек,
Кьадарсуз я Телли рази,
Гьуьрмет хуьзвай вичин ик1,
Фикирди чан авур кьуьзуь,
Уьмуьрдикай ханвай рик1.

Ахъайзава ада хвешиз,
Руша хьиз гвай дамахар,
Рейгьаната гьик1 къвез вичиз
Ийизват1а к1валахар,
Ийиз гзаф адан тариф,
Гузвай адаз тарс хъсан,
Муаллимдиз, лугьуз ариф,
Сагъул чан хва, зи масан…

Чир хьайила якъин метлеб,
Кьуьзуь Телли дидедин,
Хкатзавай тухум-менсеб,
Чин такур са неведин,
Пионерин дестед кьили
Пионерар к1ват1на фад,
Юкьва твазва инал Телли,
Хтулри хьиз бахтлу, шад,…
  1961 г.