НЛО-гъа тюбеген тенгле

НЛО-гъа ТЮБЕГЕН ТЕНГЛЕ
Тебуланы Шукур



Элибизде Сагъит аты болгъанла бир юч-тёрт да бардыла. Аны ючюн болур, хар бирини чам аты барды, Кащей, Охотник, Маштакъ, Атаман дегенча.
Кащейни къыркъ джылы толады, элчилени кёбюсю керти атын билмейдиле.
Ол да:
– Кащей! – дегенге, «ой» деген болмаса, чарламайды. Башхалары да алайдыла. Кащей бла Маштакъ бир-бирлерине тюбеб инакълашдыла. Нени эсе да эслерине тюшюрюб, бюгюнден къалмай барыргъа, сёз бердиле.
Кащей  арбазгъа киргенлей джашчыгъы, Аслан, сакълаб тургъанын билдириб:
– Атам, мен школгъа бармагъанма, сени сакълаб турама, – деди. Атасы джашына сымарлаб къараб:
– Да иги эди, энди школгъа да сизни орнугъузгъа биз джюрюб башларыкъ эсек, сора школну магъанасы неди? – деб, джашым башымы аурутма дегенча, тохтамаздан ичкери кирди. Отоугъа киргени бла юй бийчеси:
– Халис бюгюн школгъа бармасан боллукъ тюлдю. Мен кесим барлыкъ эдим, сени къыйнамай. Шарланы хауадан толтуруб, шёхлукну билдирирг сёз къураргъа  керекди дейдиле, мен ол ишни тындыраллыкъ тюлме, – деб кёзюне битди.  Атын айтханлай огъуна билди Кащей школгъа бармай къутулалмазлыгъын.
– Ой, юйюнге ашхылыкъ болсун, мен джугъутургъа, къашха эчгиге уугъа барырга хазырланыргъа келе эдим.  Мен школгъа барсам сен уугъа барырса дей башлаб, Халис деб айтханын эсине тюшюрюб:
– Хар затымы хазырлайым да, сора барырма – деб шкогун къолуна алды.
Школда хазна этер зат болмады. Ата-анала уллу шарладан джюзден асламны хауадан толтурдула, сабиле, ол шарлагъа керекли харифлени салыб, сёзлени джарашдырдыла. Шарланы бир-бири тюбюне тизиб, бир- бирине байлаб, чачылыб кетмезча этдиле.
Шарла кёкге кётюрюлгенлеринде:
– Миллетле арасында шёхлукъ джашасын, – деген сёз ариу окъулду. Шарла элни юсю бла шохлукъну магъанасын черте, мийикден- мийикге чыгъыб, кёзден ташайдыла.
 Кащей юйге киргени бла,  атын джерлеб, артмакъ бла азыгъын къанджыгъагъа къысыб, беш атылгъан шкогун адам эслемезча джарашдырыб, джолгъа чыкъды.
Элни къыйырында аны сакълаб тургъан тенгине тюбеб, атларын  джолну ёрге бурдула.
Джоллары узакъды.
Юч сагъатдан асламны барыб, ёзенни ёрге кирдиле. Атладан тюшюб, ала кетиб къалмазча кишен салыб, чегетни къыйырындан кирдиле.
Къащей уу бла кюрешген адам тюлдю, тенги, Маштакъ, ансыз джашауун ангыламайды.
Кащейге:
– Буу ёкюрген деб эшитгенмисе, анга да сакъ болайыкъ. Сен сюйген джугъутурла, къашха эчгиле аз башыракъдадыла, не заманда да табарыкъбыз аланы, – деб уугъа чыкъгъан киштиклей атлаб тебреди. Буу ёкюрген тауушну эшитиб, сакъ атла дегенни билдире, къолун кёлтюрдю. Буу ёкюрюб тургъанлыкъгъа, агъачны терениндеди, чыкъмайды. Ышаннга алырлай тюлдю:
– Сакълайыкъ – деб кырдыкгъа олтурдула. Бууну болгъан джеринден кёз алмай, талай сагъатны сакъладыла.
Кащейни этер амалы джокъду ансы, буудан эсе къашха эчкини сайлайды. Не келсин, Маштакъны айтханындан чыкъса, экинчи бу джерлеге келалмазын билиб, кёлюн ачыкъламайды.
Ай, бу ариу кечеге бир къарагъыз дегенча, джарытады. Не да иги эди, буу заман-заманы бла ёкюрюб тургъан болмаса, кесини сыфатын ачмайды. Бу халда бир юч сагъат олтурдула. Маштакъ кеси да къашха эчкини сагъынырлай болду.
– Кел, аз башырагъы бла барайыкъ да, алайда да кёрюнмесе, къашха эчгиге кетебиз, – деб, киштик халда,  ёрге турду.
Сынамлы уучу ай джырыкъда, буу агъачны къыйырында кёкенлени къымылдатханын эслеб, сауутун хазырлаб, сир къатды. Ёкюре келген бууну башы кёрюнгени бла Маштакъ шкогуну сампалын бошлады. Менден ариу, кючлю буу джокъду деб келген джануар, кеси билмезден сойланыб, джерге тюшдю.
– Бычагъыны ал, бойнун тарт, не айтырынгы сабийликден билесе, – деб Маштакъ тыш кийимин тешди.
Бёрюле мыллыкгъа басыннганча, экиси бычакъла бла буну терисин алыргъа киришдиле. Этин саллаб, хурджунлагъа джыйдыла.
– Энди къашха эчгиге барсакъ да айыб джокъду, – деб, сыртха чыкъдыла. Маштакъ эчкилени джюрюген джолларын ариу биледи. Ол аязны урганына къараб:
– Былайда сакълайыкъ, – деб ташны ышыгъына олтурду.
Ай, сейирлик кечеде, ариу джанууар ёлгенине бушу этгенча, булутха кирди.
Кащей кёкге къараб:
– Джангур джаумагъа эди, – деб Аяз ётмезча кетен плащын юсюне къаблады.
Бир кесекден хапаргъа берилдиле. Маштакъ уудан хапар айтса, Кащей, телевизор бла, НЛО-ланы кёргюзтгнлерин айтады. Алай эте хапардан да эрикдиле.
– Энди эчкилени келир заманлары болду, сакъ болайыкъ. Ала бу къаяны къаты бла келликдиле, – деб Маштакъ хазырлана башлады.
Хауа асыры тазадан, хар бир гитче таууш эштиледи. Ай булутдан чыкъды. Шылпы джауум башлады. Тёрт кёз бирден алларында къаягъа  битдиле.
Ай джарытханында, Къащей кёзлерин солутурга, ёзенде атла къалгъан джерни табаргъа кюрешди, табалмади. Ёзенни ары джанында таш къабыргъа, бери ауаргъа излегенча кёрюндю аны кёзюне. Ай булутха киргенинде, ол эсин башха затха ийерге излеб:
– Алан, НЛО дегенлери бизге келиб тюшсе, не этерик эдик – деб Маштакъгъа къарады. Сынамлы уучуну къулагъы, эчгиле келлик джерден, бир таууш келгенин эслеб: – Тохда! – дерге, эчгиле келлик  къаяны башындан, бир  чексиз уллу адам, была таба атлады. Хар атламдан,  саны уллудан уллу болуб башлады.
– Алан, НЛО дегенлери тамам буду.  НЛО сюйсе уллу, сюйсе китче болады, – деди Кащей.
Айны къыйыры булутдан къарады. НЛО-ну адам тюрсюню, темир кюбе кийгенча джылтырады.
– Ай, НЛО-нг да, сен да къуруб кетигиз! Кийик орнуна энди аны ат, сау кечени ала бла бездирдинг, – деди Маштакъ шкокун НЛО-гъа буруб. Маштакъ алай айтханы бла, НЛО-ну  ышынга алыб атханы тенг болду. Аны кёрген Кащей, беш атылгъан шкогун да болгъанны барында ары ийди. Ол атханы сайын, НЛО да атханын эшитгенинде, эсин ташлаб джыгъылды.
Маштакъ да эследи, шкокдан атханы сайын, НЛО-да атханын, алай а Кащейча джыгъылыб къалмады. Шкокдан атыб къарыу эталмазлыгъын ангылаб, къычырыкъ этиб, шкогъун, Кащейни да къоюб, башын ёзен таба атды. Чурукъларын тешгени бла тургъан Маштакъ, аягъы басханны кёзю кёрмей, энишге саркъды. Ол, ёзенни ары джанын да къаягъа барыб тирелгинчин, тохдамады. Экия аягъын таш кесгенин, аякъ бармагъын ташха уруб аурутханын, талай замандан эскерди.
Кечени къалгъан заманын, тубан джангурну тюбюнде, къаяны къуушуна къысылыргъа кюрешиб чыкъды. Ол талай кере тобагъа тюшдю. Бу не аламат болду, меннге Апсаты джаныуарлагъа тийме деб, белги бере болурму деб, къалайда болгъанын билирге тюбюне къарады. Къараб, эки джаны терен ран, тар къая ташны юсюнде ышыгъына къысылыргъа кюрешиб тургъанын кёргенинде, юйдегиси ансыз къалыб кетгенча болуб, кёзюнден джыламукъ акъды.
Сууукъ болгъандан, тиши тишине тиймей, санлары бирден къалтыраб, ёрге сюйелиб туралмай башлады. Аягъында джаралары отча кюйедиле. Ол абзыраб не этерге билмей тургъанлай, чыкъгъан кюнню  джылыуу, сау адам амал этерге кереклисин, эсине салдыла.
Эсин джыйгъанында, биргесине, тенги Къащей болгъаны эсине тюшдю. Ол кесине:
– Ай, хомух, сау шойса да! Эки ёлген адет джокъду, не бола эсе да тенгими табайым. Ол къурурукъ НЛО-ну бир ызы къалгъан эсе кёрейим, – деб ызына тебреди. Сакълыгъын тас этмегенлей Кащей  болгъан джерге джетди. Ол аны сойланыб тургъанын кёрюб:
– Ай, джазыкъ, ёлюбми къалгъанды экен, – деди. Къатына джууукъ барыб, къолуну къан тамыры тебгенин эслеб, эс ташлагъанын ангылады. Анга эс джыйдырыб, кесини кийимлерин кийиб, шкогун атхан джерге барды. Кёкеннге илиниб тургъан акъ халыны эслеб, бу къайдан чыкъгъанды, тюнене болса, мен аны кёрлюгем деген акъыл келди.
Эсин джыйыб, артмакъда азыкъгъа  узалгъан Кащейге:
– Сен былай тур, мен НЛО-ну баргъан джолуна бир къарайым, –  деб сыртны ёрге айланды. Узакъ бармай,  чегетни къыйырында,  сойланыб тургъан НЛО-ну  кёрдю. Маштакъ не этерге билмей, сагъышлы болду.
Ол кёзюуде, НЛО башын кёлтюрдю. Башында «МИР» деб джазылгъаны окъулду. НЛО деб неден къачханын ангылагъанында, Маштакъ кеси кесинден ийлыкъды. Ол кёрген затын Къащейге да айтмады. Экиси да атлары болгъан джерге келиб,  хурджунлада буу этни джарашдырыб атны белине салыб, элге  бармай, стенсеге  баргъан джолгъа айландыла. Анда къарт адамла джашагъан интернатха келиб:
–  Биз сизге эт алыб келген эдик – деб, бир сюйегин да къоймай, бердиле.
Кащей, энди уугъа джюрюгенни кояйыкъ, – деди Маштакъ, тенги буу этни интернатха бергенлерин онгсунмагъанын эслегнинде.
 – Апсаты Бюйнегерни мийик къаяны башына элтгенди тюшалмазча. НЛО бизге, ариу джанны керексиз ёлтюрмегиз деб билдирди, – деди Маштакъ, НЛО дегенлери, Кащей кёбтюрген шарла болгъанын анга айтмаздан.