Ozbek poeziyasindan ornekler

Ozbek poeziyasindan ornekler uch dilde
(Ozbek, Turk ve Azerbaycan dillerinde)

***
ABDULHAM;D SULEYMAN CHOLPAN (1897-1938)

KUZ
 Kom-kok eken, sarqaydilar, yapraklar
 Aqrik, maqlub, tutkun SHarknin yuzidek;
Boranlgirinin kozlerikim oynaklar
Galib Garbnin kanqa tolqan kozidek.

Kara bulut todesikim, koklerni
 SHarkini yapkan perde yanliq yapmishdir;
 Kuz koshuni aqu toluq oklarni
 Yaz baqriqa hech sanaksiz atmishdir.

Bela yanliq katar-katar chizilib,
Kok yuziden karqalar hem oteler;
SHarkdek ichden yashirinqina ezilib,
Kop canlilar sonqi tinni kuteler.

Butun barlik chaqlik ochish aldida,
Savuk ... kara kishqa kochish aldida.

Buxara, 4 Noyabr 1921
*
Turkce chevirisi:
GUZ
Yemyeshilken sarardilar yapraklar
Aqrili, yenik, tutsak Doqunun yuzu gibi;
Kasirgalarin gozleri ki oynashir,
Galip Batinin kanla dolmush gozu gibi.
 
Kara bulut kumesi ki, gokleri
Doquyu orten perde gibi kapatmishtir;
Guz ordusu zehir dolu aklari
Yaz baqrina sayisizca atmishtir.

 Bela gibi katar katar dizilerek,
 Gokyuzunden kargalar da gecherler.
 Doqu gibi ichten gizlice ezilerek,
CHok canlilar son nefesi beklerler.

Butun varlik yokluk sonmek uzere,
Soquk ... kara kisha gochmek uzere ...
Buhara, 4 Kasim 1921
*
Azerbaycan dilinde tercumesi:
GUZ*
Gomgoy iken saralibdir yarpaqlar
Arqin, yorqun qoca SHerqin uzu tek.
Qasirqanin gozlerise oynaqlar
Qalib Qerbin qanla dolu gozu tek.

Qara bulud topalari goyleri
SHerqi tutqun perde kimi qapamish.
Guz qoshunu zeher dolu oxlari
Yaz baqrina dayanmadan atmishdir.

 Bela kimi qatar-qatar duzulub,
Goy uzunde qarqalar da suzerler.
SHerq tek ichden ichin-ichin ezilib
CHox canlilar son nefesi gozleyer.

Butun varliq, yoxluq chokmek uzredir,
Soyuq... qara qisha kochmek uzredir.

*Guz-bir chox turk dillerinde, o cumleden ozbek dilinde “payiz” demekdir.

***

ABDURRAUF FiTRAT (1886-1937)

PARCHA
 Ur, ur. .. ! Senin tirnaklarin nazli nazli urdikcha
 Yuregimmin bitib kalqan yaralari achilsin!
CHalqi kili senin nazli tirnaqinla titrerken
Umidimni kapiab turqan kra bulut yirtilsin!
11 April1920
*
Turkce chevirisi:
PARCHA
 Vur, vur.,,! Senin tirnaklarin nazli nazli vurdukcha
Yureqimin kapanmish yaralari achilsin!
 CHalgi teli senin nazli tirnaqinla titrerken
 umidimi kapatan kara bulut yirtilsin!
11 Nisan 1920
*
Azerbaycan dilinde tercumesi:
PARCHA
Vur, vur...! Senin barmaqlarin hezin-hezin vurduqca
Ureyimin bitib qalan yaralari achilsin!
CHalqi teli senin nazli barmaqinla titrerken
Umidimi qapayan qara bulud yirtilsin.
11 aprel 1920

***

ELBEK
 (1898-1938)
 (Mashrik Yunusoqlu Elbek)

 T;L
 Munli kushum sayrab sayrab kel anlat!
 Kimler erur Turk tilini satquchi?
 Bulbul kebi sayrab turqan bu tilni
 Uyalmayin bu olkeden atquchi?
*
 Baldan tatll,candan tinik Turkcheni,
Tushunmeyin horlab-horlab yatquvchi?
Acunlarda bayliqini korsetmesden,
 Kimdir, bunge "yarli, yaramas" degen?

Munli kushum unlarni koy, sen sayra,
Turk tilinin dangin chikar koklerge!
Koy ularni, ular yoldan azsunlar
 EI ichinde boshboqazlik satsunlar.
1921
*
Turkce chevirisi:
D;L
 Kederli kushum ote ote gel anlat!
Kimlerdir Turk dilini satanlar?
 Bulbul gibi otup duran bu dili
 Utanmadan bu ulkeden atanlar?

Baldan tatli, chandan duru Turkcheyi,
Dushuncesizce hor gorup duranlar?
 Dunyada zenginliqini gostermeden,
 Kimdir, ona "Yetersiz, ishe yaramaz" diyen?

Kederli kushum onlari birak, en ot,
Turk dilinin ununu chikar gokler!
Koy onlari, onlar yoldan azsunlar,
 Millet ichinde boshboqazlik etsinler.
 1921
*
Azerbaycan dilinde tercumesi:
D;L
Qemli qushum ote-ote gel anlat,
De kimlerdir turk dilini satanlar?
Bulbul kimi opub duran bu dili
Utanmadan bu olkeden atanlar?

Baldan dadli, sudan duru turkceye
Xor baxirlar bosh qafalar, beyinler.
Bu servetin qiymetini bilmeyib,
Gor kimlerdir “neye lazim” deyenler?

Qemli qushum, oz neqmeni oxu sen,
Turk dilinde zumzume et qish, bahar.
Yollarini azanlara bash qoshma,
El ichinde cherenlesin qoy onlar.

***

AYBEK (1905-1968)
Musa Tashmuhammedoqlu Aybek

ERK;NKUSH
Melek kebi gozel bir kush.
Tal shahige kelib kondi.
Dedim: "Kushcha, yanimge tush
Yash kofilimge elem toldi,
Bir az kuyle, she'rifi soyle,
 Mahzun ruhim kanat kaksin!
Sirli, gozel naqmelerin
 Emelimnin shem'in yaksin.
"Yandim erknin sevdasida,
Kafeslerde cude bezdim
 Bakchalarnin hicranida
 Yuregi kan tutkun edim."
 "Koy, chakirma kokke uchay,
 Etkinlikke endi chikay;
Bahar kelib, her yak kuldi,
 CHecheklerini bir az kuchay!"
 Deye kushcha her yan bakdi.
 Tinik kokle kanat kakdi.
1924
*
Turkce chevirisi:
OZGURKUSH
 Melek gibi guzel bir kush,
Dal ucuna gelerek kondu.
Dedim: "Kushcuk, yanima in,
 Gench gonlume uzuntu doldu.
Biraz ot, shiirini soyle,
Uzgun ruhum kanat achsin!
Sirli, guzel ezgilerin
 Ozlemimin mumunu yaksin."
"Yandim ozgurluqun sevdasinda,
Kafeslerden chok bezdim.
 Bahchelerin hasretinde
Yuregi kan tutsak idim."
 "Birak, chaqirma goqe uchayim,
Ozgurluqe shimdi chikayim;
Bahar gelerek her yan guldu,
 CHichekleri biraz sarayim!"
Diyerek kushcuk her yana bakti.
Durgun goqe kanat achdi.
1924
*
Azerbaycan dilinde tercumesi:
AZAD QUSH
Melek kimi gozel bir qush
Bir budaqa gelib qondu.
Dedim: “Ay qush, yanima dush,
Genc konlume qusse doldu.
Bir az dillen, sheir soyle,
Uzgun ruhum qanad achsin.
Sirli, gozel neqmelerin
Emelimi shamtek yaxsin”.
“Yandim azadliq eshqile,
Qefeslerde tamam bezdim.
Baqchalarin hesretile
Ureyi qan dustaq idim”.
“Gel chaqirma, goye uchaq,
Azadliqa chixaq birge.
Bahar gelib her yan gulur,
CHichekleri qucaq birge”.
Deyerek qush yana baxdi,
Sakit goye qanad acidi.

***
ERK;N   VAH;DOV (1936-2016)
BULAK
Bulak ana yer siynesiden
SHe'r singeri kaynab akadi
Suvnin kumush  aynasidn
Mehrim bolib kuyash bakadi.

Toyib ichdim, suy bilen goya
 Dilge sindi yurt muhabbeti
Teshneligim kandi-yu, amma
Yana artdi kalb herareti,
 1958
*
Turkce chevirisi:
BULAK
Pinar ana yer goqsunden
SHiir g1bi kaynayarak akar
Suyun gumush  aynasindan
 Ashiqim olarak gunesh bakar.

 Doyarak ichtim, suyla sanki
 Gonule sindi yurt sevgisi,
Susuzluqum gechti de, ancak
Yine artti kalp harareti.
1958
*
Azerbaycan dilinde tercumesi:
BULAQ
Bulaq ana yer koksunden
SHeir tek chaqlayib axar.
Suyun gumush aynasindan
Ashiq kimi Gunesh batar.

Suyla birge ureyime
Axdi veten mehebbeti.
Susuzluqum bitdi, ancaq
Bitmedi qelb heraretim.

***

Abdulla Aripov (1941-2016)

Tille baliqcha               

Tuximdan chiqtiyu keltirib uni
SHu layqe havuzge taman atdilar.
Tashlandiq ushaq yeb otedi kuni,
Xaru xas, xazenler ustin yaptilar.
Dunyada korgeni shu tar havuzcha
Ve mudraq tallarnin achchiq xazeni.
Menge elem qilar, tille baliqcha
Bir kolmek havuz deb biler dunyani.
*
Turkce chevirisi:
Altin Balikchik

Yumurtadan chikar chikmaz getirip onu
SHu chamurlu havuzun ichine attilar
Kirintilar yiyerek gechirdi gununu
CHerchop, hazan yapraklari ustunu kapattilar
Dunyada gorduqu bu dar havuzcuk
Ve yakin soqutlerin huzunlu yapraklari
Bana elem verir altin balikchik
Bir kuchuk havuz diye bilir dunyayi
 *
Azerbaycan dilinde tercumesi:
Qizil baliq

Toxumdan chixan tek getirib onu
Bu chirkli hovuza atdilar artiq.
Qir-qirinti yeyib kechirdi gunu,
CHor-chop, yarpaq altda qalmishdi baliq.


Dunyada gorduyu bu dar hovuzdu,
Bir de soyudlerin solqun lecheyi.
Mene ele gelir, bu qizil baliq
Dunyani dar hovuz hesab eleyir.



***

Cemal Kemal (1938)

Sirlasher

Sazim, sirlash konlim bilen birleshib,
Bu alemde yaxshi-yaman sirlasher.
Seyyareler yanar kokde imleshib,
Dengizler tubide mercan sirlasher.
SHemalge shivirleb, sach yazar sumbul,
Otda yana-yana aqach bolar kul,
Bostannin mahremi gul bilen bulbul,
CHemende can ile canan sirlasher.
Sirlarge tolibdir siyneyi alem,
Ba’zide sherhige hayrandir qalem,
Dost bilen dushmannin, bu qandeq alem,
Aytishib chin ile yalqan, sirlasher.
Cemal, sirin achma, sozin qil tamam,
Leblerde aks etsin qollardagi cam,
Sirlarge chomilgen shu solim aqsham,
Senin ruhin bilen asman sirlasher.
*

Turkce chevirisi:
Soyleshir
Sazim, sirdashi gonlum ile birlesherek
Bu alemde iyi-kotu soyleshir.
Gezegenler yanar gokte ishildayarak,
Denizler dibinde mercan soyleshir.
 Ruzgara fisildayip sach daqitir sunbul,
Ateshte yana yana aqach olur kul,
Bahchenin mahremi gul ile bulbul,
CHimende can ile canan soyleshir.
Sirlarla dolmushtur alemin sinesi,
Bazen de achikladiklarina hayrandir kalem
Dost ile dushmanin, bu nasil elem,
Soyledikleri doqru ile yalan, soyleshir.
Cemal, sirrini achma, sozunu bitir,
Dudaklara yansisin ellerdeki kadeh,
Sirlara gomulen shu guzel aksham,
Senin ruhun ile gokyuzu soyleshir.
*
Azerbaycan dilinde tercumesi:
Danishir

Sazim sirdash konlum ile birleshib
Bu alemde yaxshi-yaman danishir.
Seyyareler yanar goyde alishib,
Denizler dibinde mercan danishir.

Ruzgar oynayar, sach yolar sunbul,
Odda yana-yana aqac olar kul,
Baqchanin mehremi gul ile bulbul,
CHemende can ile canan danishir.


Sirlerle doludur bu sirli alem,
Bezen bu sirlere bash vurur qelem,
Dost ile dushmenin, bu nece alem-
Sozleshib doqruyla yalan danishir.

Camal, achma sirri, sozu de tamam,
Dodaqda eks etsin ellerdeki cam,
Sirlerle gomulen bu gozel axsham
Senin ruhun ile asman danishir.
***

Turkceye chevirenler:
Mete Tunch ve Timur Kocaoqlu

Azerbaycancaya  cheviren:
Firuz  Mustafa