Калядны вянок санетау

І

У гэты дзень мароз ланіты
Усе колерам пакрыў чырвоным...
У іканастасы лапкі ўвіты...
Чуваць наўкол бразготкаў звоны...

З краёў далёкіх, невядомых
Мяце завея, навальніца...
З павету маразоў суровых
Грыміць настойліва званіца...

Рамізнік дзёргае за лейцы...
Рыдван нясецца па дарозе...
І зграбны пан у камізэльцы
Арэхі лушчыць на марозе...

Ён нос, і лоб, і вушы, пальцы
Кусае моцна, да румянцу...

II

Кусае моцна, да румянцу,
Мароз, што толькі не прыкрыта...
Прыгатаўляемся да танцу,
Сустрэць каб пана з яго світай...

Прагналі смагу ўраз алені,
Мяхі, цюкі дзядулі-пана
У хату перанеслі, селі,
І слухаць пачалі васпана...

Расказваў ён такія казкі,
Што не прысніліся б нікому...
Пра дні чароўныя, пра маскі...
Усё падабалася малому і старому...

“Узрыў снегавога дынаміту —
Зямля ў мароз нібы з граніту!..

III

Зямля ў мароз нібы з граніту!..
Такая галаледзіца наўкол,
Што пазлізнешся — станеш ураз зарытым,
Адразу снег залезе пад падол...

Якія ў нашых там краях сасёнкі!..
Да лапы дакранешся і замрэш...
Дзіцяткі, апранайце жа валёнкі!..
У дзіўны лес пакрочым, урэшце-рэшт!..

Такую елачку мы знойдзем,
Каб дакраналась да нябёс...
І разам весела мы пойдзем
У пляс, каб не замёрз наш нос...

Будзем кружыць у калядным танцу...
Лёд на рацэ быццам з фаянцу!..

IV

Лёд на рацэ быццам з фаянцу!..
Канькі ў рукі і ўпярод!..
А на заснежанай палянцы
Збярэцца назіраць народ...

Кружыцца будуць нашы дзеткі
Усім хопіць месца, усе едны:
Бацькі і юныя падлеткі...
Як добра, калі маразы!..

Як рад вас бачыць я, радныя!..
Даўно не прыязджаў сюды...
За год ужо падраслі малыя...
І дастаюць да барады!..”

Святыя набліжаюцца дзянькі... Сціхае бег...
І нашыя грахі занёс ужо снег...

V

І нашыя грахі занёс ужо снег...
Год пачынаем з чыстага ліста...
Асэнсаванне лёсу, вех
Да нас прыходзіць у час паста...

А пан усё весяліць дзяцей
Яны ужо прымасціліся ля печы...
Расказваў ім, як дуе ветравей,
Далёка, там за вёскай, на зарэччы...

Пакуль бацькі вячэру гатавалі
Дзядуля-пан з дзіцяткамі спяваў...
Частушкі-песенкі усе разам выдумлялі,
Пакуль абрад калядны не настаў...

Апоўначы сціхае лад жыцця:
Памазаная мёдам стыне ўжо куцця...

VI

Памазаная мёдам стыне ўжо куцця...
І жоўтая свяча пакоі асвятляе...
І засынае ў калысачке дзіця...
Малютке калыханку пан спявае...

Куццю расклалі кожнаму ў талерку...
Яна шчэ й з макам... Смачна есці...
А пан усё глядзіць у люстэрка,
Каб казку ў вёсачку прынесці...

За вокнамі мяце завея...
Снег камякамі ападае...
Ва ўсіх жыве адна надзея...
І полымем душа палае...

І водгулле не чутна рэх...
Святыя дні насталі... Сціхнуў смех...

VII

Святыя дні насталі... Сціхнуў смех...
Ціха жывёліны ступаюць...
А камякі усё ападаюць на іх мех,
Але ж яны таго не заўважаюць...

Ніхто не заўважае скрэжат цісу,
Ступаюць па магчымасці бясшумна...
І толькі ў печы ўсё патрэсківае прысак:
Яму ў цішыне магчыма сумна...

Сям'я ўся моліцца за светлыя Каляды...
І мёртвая настала цішыня...
Ніхто нікому не дае парады:
Да нас іх пасылае вышыня...

Паколькі час усяму суддзя,
Зло тоіцца ў тумане небыцця...

VIII

Зло тоіцца ў тумане небыцця...
Яно не можа вытрымаць такую сцюжу...
Яно баіцца самаго жыцця:
Не ладзіць з ім ніколі і не дружыць...

Яно баіцца позіркаў святых,
Глядзяць што на яго з халстоў ікон...
Яно баіцца нават тых,
Хто ўжо схаваўся за адхон...

Яно не можа вытрымаць натугі
Самога tempus edax rerum...
Яно ў аковах моцнае папругі...
У сваю магутнасць ужо само не вера...

Пакуль нясе яно цяжэйшы свой цяжар,
Усяночну службу пачынае ўжо святар...

IX

Усяночну службу пачынае ўжо святар...
У царкву натоўп даўно прыйшоў...
Прыгожа асвятляецца алтар
Чароўным ззяннем жоўтых ліхтароў...

На клірасе стаяць з малітвай пеўчыя
Запоўнен храм, што яблыку не ўпасць...
Дзяды, бабулі, хлопчыкі і дзеўчыны —
Ніхто не будзе ў гэту ночку спаць...

Усе хрэсцяцца і разам “Верую...”
Ва унісон за хорам радасна пяюць...
У царкве з народам у цуды веру я,
На крылах мар Каляды прылятуць...

Глядзіць народ на прыгажосць наўкол...
І захапляе звон калакалоў...

X

І захапляе звон калакалоў...
А справа йдзе ўжо да ранку...
Світае, і натоўп ідзе дамоў
Прыгатаўляцца да каляднага сняданку...

Бабуля фартух ураз адзела,
Матуля варыць узвар барвовы...
Дзядуля, не прыкрыўшы цела,
Пайшоў на двор рубіці дровы...

А дзе ж наш пан?.. Дае храпа;кі...
Але вось цуд: пад ёлкай падарункі...
Бабулі ; хустка, а дзіцям ; прысмакі,
Матулі ; белыя карункі...

Сустрэлісь з казкай твар у твар:
Усе вераць ва ў здзяйсненне мар...

XI

Усе вераць ва ў здзяйсненне мар...
А дзе ж дзядулін падарунак?..
Крычыць жа ён:“Цэ Божы дар!..
У сараі я вяду рахунак,

Але ж сягоння нейкі цуд:
Убачыў новую сякеру,
Чугунны плуг ну вагай у пуд!..
Мара збылася, у цуд паверу!..”

Усё гатуецца, пячэцца:
Сугучча пахаў розных страў...
Пад поўдзень і народ збярэцца:
Усе, каго наш пан пазваў...

Ніхто васпана не падвёў:
Стол повен страў, пітва, гасцёў...

XII

Стол повен страў, пітва, гасцёў...
Што толькі не стаіць на ім!..
Гарбата зёлкавая з родных нам палёў...
Фаршыраваны яблыкам налім...

Зацірка, бульба, селядец,
Квас, карасі, кулага, бабка...
Еш усё і будзеш малайдзец —
Прыгатавала маці, бабка...

Усе паселі за сталы...
Расказваць тосты потым сталі...
Калі ўжо поўдзень наступіў,
Адзін другога віншавалі:

“Каляды Божа нам прынёс!..
Заззяла зорка нам з нябёс...

XIII

Заззяла зорка нам з нябёс...
Нас накіроўвае наперад...
Каб светларадасным быў лёс...
Каб не папаліся мы ў нерат...

Каб усе нястачы, беды, кпіны
Нас стараною абыходзілі...
Каб болей дрэнныя навіны
Да нас ніколі не прыходзілі...

Усё жыццё ў людзей такое:
То плачуць, то ўжо слёзы выціраюць...
Але не заўважаючы былое,
Галоўнага паслання усе чакаюць...

Паўднёвы вецер навіну прынёс:
Ён нарадзіўся — наш Ісус Хрыстос...

XIV

Ён нарадзіўся — наш Ісус Хрыстос...
Але ўсе мы засталіся такімі,
Якімі і былі... Нібыта стос
Папер, які плыве па плыні

Вялікай паўнаводнае ракі,
Мы тонем пад сваім цяжарам...
Чакае нас усіх лёс такі,
Пакуль не разгарыцца ўсё пажарам...

Але надзея ўсё-такі жа ёсць,
І пан на лодцы падбярэ паперы...
Адкрые дзённік, напісаўшы "Прыгажосць...",
Зачыніць наглуха загадкавыя дзеры...

Пачне пісаць на белым аксаміту:
"У гэты дзень мароз ланіты...

XV

У гэты дзень мароз ланіты
Кусае моцна, да румянцу...
Зямля ў мароз нібы з граніту!..
Лёд на рацэ быццам з фаянцу!..

І нашыя грахі занёс ўжо снег...
Памазаная мёдам стыне ўжо куцця...
Святыя дні насталі... Сціхнуў смех...
Зло тоіцца ў тумане небыцця...

Усяночну службу пачынае ўжо святар...
І захапляе звон калакалоў...
Усе вераць ва ў здзяйсненне мар...
Стол повен страў, пітва, гасцёў...

Заззяла зорка нам з нябёс...
Ён нарадзіўся — наш Ісус Хрыстос...


7 — 14 студзеня, 2017