Низами Генжеви

Отрывок из поэмы "Искендер-наме"
Искендерни Дарий чпин пуд лагьай, эхиримжи, ягъуниз гьазур жезва...

Агь, шарабчи, ви гъилевай, нур гуз гьар патаз,
Ц1ув ац1анвай фейшан акун гьикьван хуш я заз:

Ал фейшанда куда а ц1у чи рик1ерин гъам,
Руьхъни ц1ивин хьана, белки, куьтягь жеда ам.

* * *
Хуш ят1ани чаз и чуьлда акъадарун ял,
Тади квайда ц1ай илисда балк1андин къвалал.

Чун тух тийир фана багъдихъ ава кьве рак1ар,
Кьведни даим ачухбур я алачиз дап1ар.

Гьахьа багъдиз, лезет къачу, гуьзета кьуд пад,
Ангье, вилик маса рак ква - ял яна, ахлад.

Кьил квадарна, и марвардал тахьурай вун бенд:
Къакъатуни, шарт1 алачиз, къурмишда ваз фенд.

Къенин йикъан къадир хьухь ваз, гъалат1 жемир гьич,
Фейи уьлчуь руьхъвер я ви, вилик квайди - мич1.

Чун физвайди шегьре ят1а, галачир дерт-гъам,
Я тахьайт1а, хажалатрин жигъир ят1а ам?

Мугьманвилиз эвернавай мехъерик ламраз -
Гьелек хьана цин целерни чувалар ч1угваз.

* * *
Килигин вуч лагьанат1а устадди ч1алан,
И дуьньядиз чк1идайвал дуьз гафунин ван.

Югъ туьхвена, элекьайла ракъинин ялав,
Серинарна йифен цавар пердеди ч1улав.

Ишигълаван хьана кьуд пад: тевгьена гежел,
Варз экъеч1на, акурдан рик1 ацукьриз вичел.

Са к1вачеваз акъвазнава кьушунар вири,
Югъ жедалди къаравулар уях я, дири.

Пунайрилай чархар ягъиз, чархара къветер
Кхурзава къаравулри. Ксанвач аскер.

Шумуд ава къудгун хъижез эцигнамаз кьил,
Вилерикай карагайла женгинавай фил.

Гьарма санал яргъи хьанва юргъунвал рекьиз,
Рик1 секин туш - пакадикай аян я рик1из.

Чанди хъуьтуьл векьин юкьва къачузва сафа,
Амма кьве вил, ахвар квахьна, къекъвезва цава.

Мад ахъайда йифе нурлу дарвазар йикъаз,
Мад аватда кьушун ц1ийи женгинин юкьваз.

* * *
Бес пачагьар? Фагьум-фикир хъувуна, ажугъ
Элекьарна, к1вачин хьанва хъижез баришугъ.

"Йикъан меслят йифендалай артух я гена:
Кьат1уз жеда лацу-ч1улав. Икьрарда чна.

Кьведни санал са терефдихъ, и къалдин юкьвал,
Фейит1а чун, чи меслятдин рехъ жеда мукьвал.

Къуьн-къуьневаз, гьа и чуьлдал, кьушунриз акваз,
Разивилин, меслятдин гаф гуда чна-чаз..."

Шагьдин ч1ехи рик1ин ният авуна инкар,
Меслятчийри ч1урна михьиз и дуьз къвезвай кар.

Вири сад хьиз акьалт хьана вазирар к1вачел,
Меслят гузва:"Женг къурмишда, вегьедач гежел!

Искендерал хирер хьанва. Румийрин кьушун
Чалай зайиф жеда, гьелбет! Гъалиб жеда чун!

Женг кьабулда, вахт ракъурдач гьавайда чна:
Румдин аскер и чуьл тирвал ак1айда чна!"

Кьве мурдарди сес хкажна, сердерри алчах:
"Ви кьилелай гьич са ч1арни аватдач, пачагь!"

* * *
Искендерни дегиш хьана. Экуьник вацран
Фагьумзава агьвалатар пакадин йикъан.

Юлдашрихъай чуьнуьх тийиз рик1евай мурад,
Ик1 лагьана: "Пакамаз чун гьазур жеда мад.

И женгина хъижедайвал чи руьгьер циц1и,
Масул дере къарсатмишда турарин ванцив.

Вири дуьнья чиди жеда, хьайит1а гъалиб,
Дарий винел акьалтайт1а - гьам я чи сагьиб.

Къияматдин югъ мус ят1а, авач чидай кас,
Халкь авурда пакадин югъ къалурнава чаз".

* * *
Ахварзава кьушунри пис ахварар акваз,
Ажалдихъай чуьнуьх жедай са уьлем такваз.

Дагъдин кьилел ачух хьана ярарин варар,
Каинат мад гат1унзава акваз вичин кар:

Гъетерин цуьк1 къехуьнна хьиз, уяхриз алем,
Кьакьан цавар къизмишарна лавашдив зегьем.

Чан акьалтай тепеяр хьиз, юзана кьушун,
Лепедава чилин майдан, акатна зурзун.

* * *
К1вачел ала Дарий пачагь - Багьманан неве.
Гьат тавурай лугьуз гужлу женгина к1еве,

Ахтармишна хьелерганар, къалханар, турар:
Зайиф тахьуй ягъ-ягъуна игитрин гьунар.

Тияйрикай дуьзмишарна гьулдандин пару:
Тухун тавуй кьушундин кьил дяведин гару.

Эрч1и къвалан жергейрикай архайин я ам,
Чапла падни гьазур хьанва душман ийиз рам.

Яракь хци, жергеяр - сигъ, чил-цав я ч1улав,
Шагьди кьунва кьет1ибурун туьнтвилин жилав.

Вич акъвазна к1венк1ве авай дестедин юкьва,
Кьилел Кейрин пайдах къугъваз. Женг ала мукьвал.

* * *
Искендера тур хкажна кьун тавур гъиле:
Хвенвайди тир женгер патал хъижезмай гьеле.

Эрч1и гъилихъ акъвазарна аскерар сяйи,
Вичихъ галаз кьегьялвилин женгера хьайи.

Чапла пата - вилик квайбур чапла патан гъил,
Буйругъ гана т1арамарун ч1емерукрин ц1ил.

Гьа ик1 ада дуьзмишарна жергеяр битав,
Чан эцигиз гьазуркьванди к1ват1ална патав.

Вич элкъуьрна юкьва туна, ч1угурди хьиз цал,
Вич гьулдан я, вич булат я, вич я дагъдин кьвал.

Таржума авурди Пакизат Фатуллаева я.

Продолжение следует.