Хапар рассказ на родном языке

БАЙТУУГЪАНЛАНЫ Исмайыл.

(Хапар)

НАСЫПЛАРЫ КЪАЧХАН АДАМЛА

Кёчгюнчюлюкден къайтып келип, Жюнюс бла юй бийчеси Сакинат - сегиз сабийни ата-анасы, туугъан эллеринде жангы журт салдыла. Жюнюс колхозда къойчу болду, Сакинат а юйде сабийле ёсдюреди. Аны саулугъу жокъду, къарыусузду, ол себепден болур, тамата къызы Лейла, жыл саны жетмесе да, къолу юйде жумушха жараша, анасына болушады.
Лейла сюйдюмлю, узун, арыкъ къызчыкъды, жыл санындан уллуракъ кёрюнеди. Эгечлерине бла къарындашчыкъларына къарар ючюн, школда алтынчы классдан ары окъумай, чыгъып къалады. Анасыны уа: «Мени амалтын жарты жолда къалды Лейла», - деп жюреги къыйналады.
Заман да оза, сабийле да ёсе, Лейла жетген къыз болады. Жер-жерден келечиле келе башлайдыла.  Элде узакъ жашамагъан Кереметланы жашлары Ахмат да ийгенди келечиле. Алай Жюнюс бла Сакинат: «Угъай, алыкъа сабийди, тыш юйюнде жашаялмаз», - дейдиле. Ахмат а, бир да тынчлыкъ бермейди Лейлагъа. Ызындан болуп, башын тели этгенди.
«Лейла сенсиз кюнюм къарангыды. Экибиз бир юйюр къурасакъ, мен санга бир тюрлю къыйынлыкъ сынатмам. Жангыз эгечим, анам, юч къарындашым санга болушлукъ этерикдиле. Анам кеси къызындан башха кёрлюк тюйюлдю. Кесим а, кесинг билесе къолдан не жаны бла да уста болгъанымы, атанга, ананга да болушурма», - дейди.
Лейла не этерге билмейди. Тилегенледе Ахматны жаратады - сыфатын, санын да, этимлилигин да. Анасы бла атасы уа: «Анга барма ансы, кимге да бар. Аны ол огъурсуз, къоншуларын тарыкъдырып жашагъан анасы кишиге тынчлыкъ берлик тюйюлдю», - дейдиле. Юйдегиле не деселе да Ахматны юсюнден, Лейляны эшитириги келмейди. «Ала манга къалай аман болурла, айтханларын этип турсам?» - деп, кёлюне алай келеди.
Кюз артында элде иш кёп болады. Мал аш хазырлай, элчиле къазауат чалгъы чаладыла, дырын жыядыла, бахчада картох къазадыла. Ахматлары келин келтирирге хазырланадыла деген хапар жюрюйдю.
Ахмат бла Лейла ингирде тюбеширге айтхан эдиле. Нек эсе да Лейла айтхан заманына келмей, Ахмат тынгысыз болуп: «Юйлеринде билип, тыйыпмы къойгъан болурла?» - деп тургъанлай, Лейла шошчукъ келип, ата-анасы ыразы болмагъанларын айтды.
-Лейла, сен кесинг не айтаса? Къачырып кетсем, алай этип турмазла, къайтышырла. Нёгерлерим бла келгенме, - деди Ахмат.
Осагъат къайдан эсе да чыкъгъан жашла агуман болуп сюелген къызны сермеп, машинагъа олтуртдула…
Адетге кёре, Ахматны атасы: «Къызыгъыз биздеди», - деп, Жюнюслагъа адам ийди. Аны эшитгенинде, Сакинат эсин ташлады. Жууукълары жыйылып:
- Этме былай, Аллах алай буюргъан болур, - деп жапсарадыла.
Ким не айтса да, тынгыламай, ичи кюйюп жиляйды. «Атасы не айтыр?» - деген сагъыш башын алып, сытылады.
Хапарны эшитип, Жюнюс да къошдан юйге тюшеди.
Жарашыулукъ алыргъа Кереметлары адамла иедиле. Лейланы атасы, анасы уа келгенлени босагъадан да къоймадыла.
- Биз харам этдик къызыбызны, энди ол жумуш бла бери келип кюрешмегиз», - дейди Жюнюс.
Келинни юйдегилери жарашыулукъ алмагъанларын билгенде:
- Жашыбызмы былай ыспассыз нек этдиле?! - деп, Ахматны анасы Рахимат бла эгечи Асиятны ауузлары от чагъады.
Биринчи кюнден окъуна жаш юйюрню жашаулары ма аллай къаугъа бла башланады. Ахмат да, ол къадар сюймеклиги къайры кетди эсе да, тырман этип болмаса сёлешмейди. Къайын анасы бла къайын къызы уа ашагъан гыржынын жилямукъ бла ашатадыла. «Тезейим, энди артха къайтсам ушамаз», - деп, Лейля тёзерге кюрешеди.
Бир жылдан жаш юйюрге къызчыкъ да тууду. Алай ол да жумушаталмады ата юйюндегилени, къайынланы да жюреклерин. Лейляны Ахмат бла жашауу ахыры да адам тёзалмазча халгъа кетгенди. Ол жокъ, бу жокъ, сёз къозгъап, къол кётюре да башлады.
Энди Лейланы танырыкъ тюйюлсе. Жарыкъ, ойнаргъа сюйген къыз мудахды, ийнеден ётерик болгъанды. Сабийчиги да къууандырмайды. Ичи асыры кюйгенден: «Неге керек эди бу да манга? – десе бирде: Ах кюнюм, нечикле сёлеше турама!, - дей тобагъа къайтады.
Тёзюмю тауусулуп, не этерге билмей, бир кюн анасыны эгечи Захиратха барды.
- Жашауум къуругъанды, болалмайма, - деп жиляды анга.
Захират а:
- Не къара кюн келгенди сени былай жилятханлагъа?! – деп, биргесине алып, Лейляны анасына элтип барды.
Анасы уа:
- Аладан жаратылгъан сабий бизге керекмейди, ансыз келеме дей эсенг, кел юйге», - дегенни айтып тохтады.
Къайын юйюнде да, кеси юйюнде да жашауу болмазлыгъын ангылап, жети ай болгъан къызчыгъын къоюп, Лейля къайын юйюнден чыгъып кетди.
Кече-кюн да жиляй, сабийине эрий жашайды. Къызчыгъы Танзиля эсличик болуп, сёлешип башлагъанлай, Рахимат бла къызы Лейланы аманлап тебиредиле. Алай бла, Лейля жашыртын сабийчигини къатына барып, сёлешейим, къоюнума алайым десе, къызчыкъ къычырыкъ этип къача эди.
Алай эте жылла ётдюле. Лейла да тыш юйюне чыкъды. Анда эки къызчыкъ бла жашчыкъ да туудула. Алай, жарсыугъа, баш иеси кёп да турмай ауушду. Лейла уа ёксюз сабийлени сакълап къалды. Ахмат да юйдегили болуп, анга жашчыкъ бла къызчыкъ туудула.
Танзиля уа уллу къызчыкъ болгъанды. Алай анасын излеген да этмейди. Жарсыугъа, ыннасы Рахимат, аны ызындан кёп да бармай ата эгечи Асият дунияларын алышадыла. Энди Танзиля ёге анасына керек тюйюлдю. Анча жылны ичинде тынчаялмагъан Лейла аны юйюне элтип, юйюрсюндюрге кюрешсе да, гырнау киштик кибик, къызчыкъ анга жабышалмады, келишалмады.
Оналты жылы толгъанлай, Танзиля хоншу элде кесинден кёпге тамата бир жашха эрге барады. Аны юч сабийи барды. Алай жюрек къайгъысы эримейди. «Менден жарлы болурму: «Къалай жашайса? Ачмыса? Жаланнгачмыса?» - деп, эшигимден не атам, не анам кирмеген?» - деп, тарыгъыуларын айтып, жиляйды ол.