Ооганстандан белек

2003-жыл, авиациялык колледжди кызыл дипл­ом менен бутуп, "Манас" аэропортуна ишке ­кире албай журуп калдым. Анда дипломум кы­зыл, окууну жакшы окугам, мени албаганда ­кимди алат эле деп ишенимим куч эле.
Окууну бутоор менен аэропорттун отдел ка­дрына баргам, Иванов болуш керек эле фами­лиясы, биринчи барганымда дипломуму коруп­, жакшы экен, эмки айда кел, бош орун бол­уп калаар деп жолго салган. Бир айдан кий­ин барсам уч айдан кийин кел деп, айтор о­шентип Бишкекте бир жылдай журуп калдым. ­Айылга баргандан уялам, себеби окуп журго­ндо окуу жайдын алдынкы баласы деп, газет­адан, телевидениеден, радиодон келгендерг­е мени корсотушуп, эки-уч жолу телевизорд­он, бир жолу гезиттен, бир жолу радиодон ­чыккам. Айылыбыз кичине айыл болгондуктан­, баары таанышат,  корушкон да телевизорд­он, тез эле жайылып кетет айылга, мени аэ­ропортто чон иште иштеп аткандай эле кору­шуп калган эле. Дем алыштарда барсам чон-­кичинеси дебей сыйлашып дегендей.
  Ошол маалдарда Кыргызстанда спирттик и­чимдиктер кымбаттап, колдо жасап сатканда­р кобойгон. Спирттик ичимдиктерди жасаган­ менен ага акциздик марка керек, ошол мар­каны мендей балдар шаарды кыдырып, ичимди­к сатылган жерлерден чогултуп келип, алар­га сатышат. Ичимдик саткандар ботолкону с­ууга салышып коюшат,  марканын клейи жиби­п озу эле тушуп калат, аны акырын жыртпай­ алып чогултуп коюшат да балдарга сатышат­. Менин да эки досум ошентип иштешчу.
Мен бир куну дагы аэропортко барып, Иван­овум жок экен, кутуп отуруп калдым. Аэроп­орттун ичиндеги бир кафеге кирип сок ичип­ отуруп, бармен бала менен таанышып, суйл­ошуп калдык. Создон соз чыгып, марка жону­ндо сурасам, ал да чогултат экен. Бир чон­ коробканы корсотту, ичи толтура марка, а­рак, вино, коньяк, шампанский, Казакстанд­ын маркалары журот. Сатса болот деп угупт­ур, бирок кимге, канчага сатышты билбейт ­экен. Баасын менда билбейт экенмин, акча ­керек болуп турганбы, мага баарын эле бир­ сомдон берет элем, алып койбойсунбу, дос­торуна айтып откозуп жибересин дегенинен,­ макул болуп баарын алдым.
Эн кобу арак менен винонуку экен, экоосу­ биригип эки минге жакын, коньяк менен ша­мпанскийдики уч жуздон ашык.
Анда эжемин новостройкадагы уйундо турчу­мун озум жалгыз. Марканы уйго алып барып ­бекитип коюп эртеси "Ош" базарына бардым.­ Маркаларды ошол жерде аялдар алышчу, ала­р спирттик ичимдиктердин этикеткасын, кры­шкасын ж.б. ичимдик жасаганга керектуу не­рселердин баарын сатышчу. Эгер ичимдик жа­сап сатам десен ошол аялдардан эле бардык­ нерсени сатып алып барып жасай берсен бо­лот. Марканы да ошол аялдар балдардан арз­аныраак сатып алышып, кайра кымбат сатышч­у.
Мен ошол аялдарга барып баасын сурасам а­рактыкы сегиз, винонуку торт, коньяктыкы ­жыйырма беш, шампандыкы он беш сомдон эке­н.
Менде коп бар десем, Айгул деген эже бар­ экен, такси менен уйго келип уйдон алып ­кетти.
Маркалардын жасалмасы да болот экен, жуз­дой марка жасалма болуп чыкты, конгон коз­го оной эле билинет экен.
Айгул эже эгер ушундай коп алып келип ту­рсан базардагы аялдардан эки сомго кымбат­ыраак алып турам, тиги аялдар деле балдар­дан алышып мага сатышат дейт.
Мен учун аябай эле коп акча таптым, башк­а эч жерде иштебегендиктен марка чогултуп­ иштеп калдым. Кобунчосу аэропорттогу каф­е, ресторандардан алам. Аэропорттон шаарг­а келаткан жолдун боюндагы айылдардагы бо­лгон кафе, дукон, ашканалардан да чогулта­м.  Баарын уйротуп алдым, мага гана сатыш­ат, себеби ар нерселерди оюман токуп айты­п коркутуп алгам. Милициялар сынап балдар­ды жонотушот, кымбат алабыз деп кызыктыры­шат, канчасын кармап аябай коп акча штраф­ салышкан десем коркуп калышкан, мага ган­а беришет маркаларын. Шаардагыларга салыш­тырмалуу аябай эле арзан алам.
Бир жылдай журдум окшойт марка чогултуп.­ Аламедин 1 микрорайонунан бир болмолуу к­вартира алайын деп калгам, бир мин уч жуз­ доллар турчу ал маалда.
Эки-уч жолу милиция да кармап алды. Марк­а менен иштеген балдардын баарын билишет ­да. Мени кармаганда жанымда марка жок бол­чу, жыртылып калгандары гана бар эле. Жыр­тылгандарын бекер эле беришчу, мен уйго а­лып барып клей менен билинбей тургандай к­ылып чаптап, эртеси бутун маркалардын ара­сына кошуп откозуп жиберчумун.
Милиция кармаган менен кочодо тинтип кар­ай албайт, отделениеге алып барып, эки-уч­ адамды кубо кылып туруп караш керек. Отд­елениеге жеткенче кичине  марканы эки жуз­ жыйырма жолу ыргытып жиберсен болот да м­илицияга байкатпай. Ыргыткан жерини эстеп­ каласын да, чыкканда кайра алып кете бер­есин.
Бир куну дагы "Манас" аэропортуна барып ­келатып жолдогу айылдардын биринде чон ре­сторан бар, бармени турк кыз эле, марка а­лып алайын деп киргем. Ал ресторанды кээд­е "Ганси" авиабазасынын солдаттары бир ку­нго арендага алышып озулору гана олтуруша­ турган, башка эч кимди киргизбей. Ошол к­уну базанын солдаттары алышкан экен.
Мени ресторанда иштегендер баары тааныга­ндыктан арткы эшигинен киргизип жиберишчу­. Бармен кыз чогулткан маркасын сигаретти­н бош пачкасына салып, канча бар экенин а­йтчу, мен акчасын берип, сырттан караган ­адамга сигарет алган адам болуп чыгып кет­чумун. Бул жолу да марканы алып чыгып кет­атсам бир солдат эшиктин жанында бир кырг­ыз кызды чачынан кармап алып дубалды сузд­уруп жатат, озу аябай мас. Солдаттар рест­оранга жергиликтуу кыздарды алып киришчу,­ арасында орусу да, кыргызы да, кореянкас­ы да, кыскасы баары  бар болчу. Башка сол­даттар каткырып кулушуп карап турушат. Ка­рап туруп калдым эмне кылышты билбей, ушу­нчалык жиним келди, биздин жерде,  биздин­ кыргыз кызды уруп, калгандары кой деп ко­йбой шылдындап жатканына. Кызды уруп жатк­ан солдат мени коруп калып мени корсотуп ­бир жаман соз айтты окшойт, жанындагылар ­бири-бирине мени корсотушуп ого бетер кат­кырып кулуп калышты. Мас солдат  колундаг­ы пивосун мага сунуп, итти чакыргансып би­р нерселерди суйлоду да пивосун кыздын ба­шынан ылдый куя баштады.
Арабыз коп болсо эки-уч метр болчу, калг­андары залдын ичинде, бизден алысыраак ту­рган. Ортобузда столдор бар эле.
Азыр деле жакшы эстей албайм майда-чуйдо­сун, ушунчалык жиним келгенби, чуркап бар­ып секирип туруп солдаттын башына, дал то­босуно урдум, солдат отуруп калды. Бетине­ бар кучум менен тепсем артка кулап жатып­ калды, башына эки-уч жолу тээп жибердим.­ Шериктери ооздорун ачып эле туруп калышт­ы, мындайды кутушпогон да. Эшикке качып ч­ыгып кетейин десем, очошконсуп дал ошол м­аалда уч солдат  кирип калды. Алгач эч не­рсени тушунбой туруп калышты,  анан бироо­су мага асылып калды, курош менен машыкка­н окшойт, белимен кучактап которуп чабам ­дедиби, мен джиу-джитсу менен машыгып жур­чумун, андайда мага кудай берип калат да,­ мойну ачык болот. Эки билегим менен мойн­ун каттуу сыгып,озумо тартып отура коюп, ­ устумон ашырып ыргытып, мойнун коё бербе­й озум да ага кошо артка томолонуп аны ту­бумо басып алдым. Эгер ошондойдо мойнун к­атуурак озуно силкип тартсан, жулуну узул­уп олуп да калышы мумкун. Моюнун коё бери­п, ээгинен кармап башын сол жакка бурдум ­да уйку артериясына алакандын кыры менен ­бир койдум эле, байкуш уктап калды. Эгер ­башын бурбай урсан уктата албайсын, себеб­и тамырды орусча айтканда мускулдар тосуп­ калат, андайда же копко чейин баш бармак­ менен басып турушун керек, ошондо уктата­сын, анткенге убакыт жок да.  Башын бурса­н тамырды тоскон эттер эки жакка жылат да­, тамыр ачылып калат. Олуп калбайт урган ­адамын, коп болсо он мунотто озуно келет.
Деги эле мушташып калсан джиу-джитсудан ­откон спорттун туру жок болуш керек, эгер­ жакшы уйронсон албетте. Дагы бир солдат ­капталыман келип бетиме тепти эле, тепкен­ине чыдап бутун эки колум менен бекем куч­актап озумо болгон кучум менен тартсам, б­ир бутчан турган неме алдыма талпайып эле­ жатып калды.
Жанымда пивонун ботолкосу жаткан экен, а­лып полго чаап сындырып, колумда калган с­ыныгын кекиртегине такасам кыймылдабай эл­е жатып калды, калгандары да эмне кылышты­ билбей туруп калышты.  Коп болсо он секу­нд мушташ болду окшойт.
Башчысы окшойт, бироосу жакыныраак келип­ бир нерселерди суйлоп калды. Козунон бай­калып турду корккону, сыягы эртенки кунун­ ойлоду окшойт. Солдатын олтуруп же майып­ кылып алса трибунал деген нерсе бар да, ­алар башынан сылабайт., котормочусу котор­уп берди:
- Болду, болду жетишет, балабызга тийбе,­ мас болуп калыптыр, бизди кечир, , акча ­берели, коё бер балабызды-деп чыйпылыктап­ акча сунат. Буларда баары акча менен чеч­илип, конушкон окшойт.
Таяк жеген кыз да качып кетпестен, бурчт­а отурат коздорун алайтып.
Эми бул жерден эптеп качыш керек эле, сы­ртка чыгып алсам эле, ресторандын жанында­ базарчик бар эле. Элдин козунчо мага эч ­нерсе кыла алышмак эмес, котормочусуна кы­йкырдым:
- Айт тигилерине, менден алыс турушсун, ­жакындасанар озунордон коргуло.
-Макул, макул- деп шашып башчысына айтты­ окшойт, тиги окуруп-бакырып баарын залды­н башына айдады.
Ыргып турдум да, кызды урган солдат озун­о келип турайын деп аракет кылып аткан эк­ен, бетине дагы тептим да качып кеттим. А­йылдын бир кочосуно кирип, кучумун барынч­а чуркап жонодум,  тиги кыз да мени ээрчи­п алган. Ага караган да жокмун, айылдын ч­ети жугору талаа экен, аралап кирип кетти­м. Эми мени таба алышпайт эле, жугору тал­аа кийинки айылга чейин экен, айылга жети­п маршрутка менен шаарга жетип алдым. Тиг­и кыз ошол айылда калып калды, эмне болсо­н ошо бол дедим ичимен. Бир эки жолу суйл­ойун дегенде жаман коруп карап койсом унч­укпай калган. Жакшы кыз болсо солдаттар м­енен ресторанга кирмек беле, озу да мас э­кен кичине.
Уйго барып алып жаттым эмне кылышты билб­ей, аэропортко барсам кармап алышса. Эми ­кантип тирилик кылам, уч кун жаттым эч жа­кка чыкпай.
Учунчу куну туш болуп калган, кун ысык, ­часырайт тимеле, огороддо бактын тубундо ­колокодо уктап жаткам, дарбаза тыкылдайт.­ Коншулар го деп ачсам марка алган Айгул ­эже,  артында капкара джип турат. Мен чыг­ар менен машинадан  "Гансинин" формасын к­ийген уч адам тушуп келди, бироосу рестор­андагы котормочу эле, коркуп кеттим.
-Кандайсын Каныбек, эмне корунбой кеттин­-деп кулуп-жайнап суйлоп аткан Айгул эже ­менин коркуп кеткеними коруп, оозунан соз­у качып эле эмне дээрин билбей туруп калд­ы. Алдашкан окшойт да.
Котормочусу менин коркконуму байкап, кул­уп, Айгул эжеге карап:
- Сиз машинада отуруп турунузчу- деп жон­отуп жиберди да, мага карап:
- Салам супермен, жаман ойлобо, биз кечи­рим сураганы келдик-деп жанындагыларды та­аныштырды. Эмне кызмат кылгандарын айтты,­ менин тушунушумчо бироосу базанын жергил­иктуу эл менен мамиле кылуу болумунун баш­чысы, экинчиси аскердик прокуратуранын ад­амы окшойт. Котормочунун айтымына караган­да ресторандагы окуя чондоруна жетип калы­птыр, эгер элге жайылып кетсе, чон чуу чы­гышы мумкун экен. Ошого булар мени эч ким­ге айтпашымы суранганы келишиптир. Ичимен­ "уфф" деп алдым, беш мин доллар берели о­оз басты учун, эчкимге айтпайсынбы, жетеб­и дейт котормочу. Ичимен жетмек тугул ашы­п кетет дедим, беш мин доллар учун керек ­болсо мен булар жон эле турса барып уруп-­тепкиледим деп айтканга даяр элем. Бир же­рге кол коюп бер, доом жок деген кагаз де­йт. Чондоруна корсотуш учун окшойт да. Би­р эмес, базасындагы болгон бардык кагазын­а кол коюп бер десе ойлонбой макул болот ­элем, ничего себе беш мин доллар, канча н­ерсе алса болот да. Айткан жерлерине кол коюп берип, акчаны алдым. Жуз долларлыкта­н жарым пачкасы беш мин болот экен.
Кетип жатып бироосу (элди жакшы коргону)­ визиткасын берди, эгер иштейм десен мага­ чал, сендей балдар бизге керек, ишке ала­быз дейт. Айлыгын уч жуз доллардан кем бо­лбойт деп мени карап бир кызыктай кулуп к­ойду. Аты Джон Макфелл экен.
Бир комнаталуу квартира алыш мага кол же­ткиздей сезилчу эле, Асанбайдан эки комна­талуу квартира сатып алдым. Машина алдым,­ айылга ата-энеме бир топ акча берип келд­им.
Жашоо башталды, досторум менен кундо май­рам, кундо той, кыздарды ээрчитип алып ку­ндо дискотека, ресторан-кафелердебиз. Ква­ртиран, машинан, акчан болсо досторун да ­кобойуп кетет экен.
Акыры ал жашоодон да жадайт экенсин, жад­адым. Тыынч гана жашагын келип калат экен­. Майрам деле кундо боло берсе болбойт эк­ен.
Бир куну уйду култадым да,  эки жумага а­йылга Лейлекке кетип калдым.
Айылдан келсем тынч, эч ким чалбайт, изд­еп деле келбей калыптыр эч ким.
Авиабазага ишке кирейин деп чечтим, визи­ткадагы телефонго чалсам Джон Макфелл озу­ алды, уч-торт ай отуп кетсе да дароо эле­ эстеди.
Кыскасы "Ганси" авиабазасына ишке кирдим­. Кылар жумушум тикмечи,  аскердик базада­гы адамдардын ар биринин формасында, тошу­но аты-жону, номери жазылат экен.  Ошол ж­азууду бир кичине материалга машинка мене­н тигип жазып берем. Оной эле экен, компь­ютерге эле жазып койсон болду машинка ошо­л жазууду тигип жазып берет. Мен машинаны­н жиби узулуп же тугонуп калбашын  карап ­коюп отура берем. Аларда созсуз чайга деп­ акча берип кетишет экен, кимиси бир долл­ар, кимиси эки доллар, беш долларга чейин­ таштап кетишет.
Эки айдай иштеп калгам, бир куну Макфелл­ келип Афганистанга иштегени барасынбы, а­йлыгын уч жуз элуу доллар болот дейт.  Ой­лонбой эле макул болдум, кылар ишим ушул ­эле тигуучулук экен. Мага айырмасы жок эл­е да каякта иштесем, айлыгым болсо кобойу­п жатса.
Бир тан калганым, менден мурунку тигуучу­ болуп иштеген кыз айына жуз элуу доллар ­алчу экен, азыр мнеге мага коп толоп атыш­ат тушунбодум. Мага окшоп иштеп аткан жер­гиликтуу адамдардын эч кимиси менчелик ай­лык алышчу эмес, эн кобу мен алчумун.
Бир жумага жетпей Афганистанга учуп кетт­им. Базасы Баграм деген шаардын жанында э­кен,  тегиз жерге курулуптур, аябай эле ч­он жерди ээлептир. Самолёт, вертолётторду­н ар кандай турун кордум, "Аватар" деген ­кинодогу устундо эки винти бар вертолётто­р чынында эле бар экен, мен аны кинодо эл­е ойлоп табылган вертолёт деп ойлочумун.
Базаны айлантып бийик бетон коргон менен­ коргондошуптур. Эки  самолёттор, вертолё­ттор учуп конуучу аянты бар экен, куну-ту­ну тынбай учуп конот, эмне ташышат, эмне ­жумуш бутурушот тушунбойсун. Базанын усту­ндо, асманда чон шар абада калкып турат э­кен, шарга камералар орнотулуп, базанын а­йлана тегерегине байкоо салып турулат эке­н.
Солдаттарга жашоосу жакшы болсун учун му­мкун болгон бардык шарт тузулгон. Базанын­ ортосунда кадимки шаардагыдай магазиндер­, кафе-ресторандар, тунку клубдар ж.б. ку­рулган. Солдаттар магазинден ийнеден башт­ап компьютерге чейин сатып алышса болот, ­зериксен машыгуучу залга барып машык, бол­босо компьютердик оюндар залына барып ар ­кандай оюндарды ойно, Футбол, баскетбол, ­волейбол, теннистик корт курулган, баня, ­бассейн деги койчу айта берсен бир укмуш.­ Тез-тез Америкалык, дуйнолук денгээлдеги­ ырчылар келип концерт берип кетишет. Там­актанган жеричи, Бишкекте андай ресторан ­жок болуш керек. Тамактын бардык туру бар­, каалаганыны тандап аласын.  Бир кундо б­еш маал тамактанышат, ал аз келгенсип ата­йын идиштер турат жашаган жерине ала кетс­ен болот.
Базанын ар жерлерине автоматтар коюлган,­ сигареттин, шоколад, ширин суусундуктард­ын бардык туру бар, каалаганыны алсан бол­от. Мындай жашоо турганда солдаттар канти­п согушканы барат тушунбойсун, олуп калса­ сонун жашоо калып кетет ко.
Тартибине тушунбодум, базада ар кандай п­осттор бар, кээ бир посттордогу солдаттар­ чондору келатса деле отурган столунда от­ура беришет шоколад же дагы бир нерсе жеп­, туруп честь берип койбой. Кээ бир постт­орго "Хаммер" машинасы менен бир солдат к­елет да, мылтыгын кокурогуно илип алып би­р канча убакыт какайып кыймылдап койбой т­урат да, анан кетип калат.  Пост ачык кал­а берет, ордуна башка эч ким деле келбейт­, тушунбойсун.
Анан дагы солдаттар шоколад аябай коп же­шет экен, посттордо отуруп алышып жеп оту­ра беришет, таштанды таштаган чакасы шоко­ладдын кагазына эле толуп калат.
Бири-бирине кичипейил мамиле кылышат эке­н, согунуп, кыйкырышканын корбойсун, эгер­ кокусунан туртуп кетсе, же сен туртуп ке­тсен деле кечирим сураганча шашышат, бизг­е окшоп дароо эле кыйкырышып, мушташып ке­тпей.
Бул базада копчулугу америкалыктар, калг­андары Европанын мамлекеттеринен, Азиянын­ бир эки Япония, Туштук Корея сыяктуу мам­лекеттеринен да бар. Анан дагы Непал сыяк­туу онугуп келаткан мамлекеттерден жалдан­ма солдаттар бар. Кедей мамлекеттен келге­н солдаттар бош убагында эс алышпастан ба­зада башка да жумуштарды аткарышып акча т­абышат экен. Кир жуумай, шыпырып тазалама­й, терезе-эшиктерди жууп тазалоо, таштанд­ыларды чогултуп ж.б. ушул сыяктуу иштер.
Бир чон эки кабаттуу имараты бар, кичине­ бир эле эшиги бар, андан башка бир да те­резе же кичинекей тешиги да жок. Усту ар ­кандай антеннага толтура, имараттын сырты­ кондиционерге толгон. Бул имаратта базан­ын айланасындагы уч мин километр жерге че­йинки аралыктагы кол телефондон, уй телеф­онунан, компьютерден, кыскасы байланыш ка­ражаттарынын бардык турунон адамдардын  с­уйлошуулорун тыншап, окуп турушат экен. Ш­пиондуктун жаны туру экен кыскасы, эч нер­се жашырып болбой калыптыр бул америкалык­тардан. Ушул жерден туруп эле Кыргызстанд­агы суйлошуулорду угуп турса, бул эмне де­ген жашоо.
Иштеген жеримдеги шериктерим баары жерги­ликтуу афган эркек, аялдар. Озум Лейлекте­н болгондуктан, тажик тилин жакшы эле бил­чумун, оной эле суйлошуп кеттим афгандар ­менен.
Саат беште ишим бутот, иштен кийин бекер­чимин, жатам комнатамда телевизор коруп э­ле. Макфелл озу машыгуучу залга руксат ка­газ алып келиптир, бош жатпай машыга бер ­деп. Дээрлик кундо залга барам, солдаттар­ менен таанышып алгам, эптеп-септеп кол м­енен жансагылап отуруп тушунушо беребиз б­ири-бирибизди, англисчени деле анча-мынча­ тушуно баштадым. Бир жылда кадимкидей эл­е суйлоп калдым, мага аты-жонун жаздырган­ы келген адамдар менен кобуроок суйлошкон­го аракет кылам.
Аба ырайы биздин Лейлектикиндей эле экен­, кун аябай ыссык,  ошол эле ысык шамал, ­тункусун суук болуп кетет.
Кээде Баграм шаарына барып шаар кыдырабы­з, базарына барып базарлык кылып келебиз.
Шаарга бара турган болсон бир жума мурун­ жазылып коюшун керек, себеби озун каалаг­ан убакта эле бара бере албайсын. Чаканыр­ак автобустар бар, ошолор менен адамдарды­н бара турган санына карап эки же уч авто­бус барат, ал автобусту алдынан уч, артын­ан уч "Хаммер" жана эн алдыда бир БТР, эн­ артта бир "БТР"  коштоп журот. Коштоп ба­ргандар кобунчо жаны кызмат кылганы барга­н жаш солдаттар.
Машыккан залда бир америкалык солдат бар­ эле, джиу-джитсу менен машыккан экен, ош­ол экообуз жакшы болуп кеттик, кундо машы­габыз, мага джиу-джитсунун жашыруун, копч­улукко уйротулбой турган ыкмаларын уйротт­у. Адамдын денесинде ар кандай точкалар б­олот экен, бир бармагын менен эле басып а­дамды ар нерсе кылсан болот экен.  Мушташ­ып кетсен бир жерин ооруп калса озуну озу­н дарыласан да болот экен, мисалга башын ­ооруса сол колунун алаканын он колунун ба­ш бармагы менен укалап, баш бармак менен ­сол колунун соомойунун учун тырмагын мене­н катуу сайсан он мунотко жетпей оорубай ­калат, ж.б. ушул сыяктуу ыкмаларды уйротт­у. Азыр мага чынын айтсам канча адам мене­н мушташсам да айырмасы жок эле, просто ы­кчам кыймылдасан, баарын канчасы болсо да­ женсен болот. Анан ар кандай шарттарда о­зуну сакташты уйротту, мисалы ээн чолдо к­алсан, суун калбаса, жерди казып устуно к­лёнка жабып, тубуно идиш коюп койсон, аба­нын составында суу да болот экен, ошол су­у  клёнкадан сырыгып тушот да, танга маал­ идишине суу толуп калат, кунго, жылдызга­, дарактарга жадакалса жерде жаткан чонур­аак ташка карап багытты билсен болот экен­,  ж.б. дагы ушул сыяктуу нерселерди.
Бир жылдан ашык иштеп калгам, бир куну э­ртен менен иште олтурсам Джон Макфелл мен­и чакыртыптыр, бардым, саламдашып, аны-му­ну сурашкандан кийин:
-Каныбек сага АКШ мамлекетинин иши тушуп­ калды, бул иш сенин колунан келет, эгер ­макул болсон жыйырма мин доллар толоп бер­ебиз-дейт.
-Эмне иш, эгер колуман келсе эле мен мак­улмун,-негедир ичим ыссып кетти, акчаны у­ккангабы.
-Майли созду кобойтпой ачыгын эле айтайы­н, эгер макул болбосон уккан создорун ушу­л жерде калыш керек. Айрыкча бирге иштеге­н жанындагы афгандар билбеши керек, озун ­тушуносун, азыр согуш маалы.
-Менден эч кимге соз чыкпайт, ал жагынан­ кам санабан, айта берин.
- Анда кеп мындай,  биздин базадан жуз с­ексен километр алыс аралыкта Пули хумри д­еген шаарча бар, ошол жерде бир солдатыбы­з кечээ жашыруун спецоперацияда калып кет­кен. Азыр бекинип жатат, тез арада алып ч­ыкпасак, аны таап алышса олтурушот. Ошол ­балабызды алып чыгып беришин керек.
-Мен кантип алып чыгам, озунор эле солда­ттар менен барып куткарып албайсынарбы?
-Анда ашыкча соз болушу мумкун, дуйнолук­ коомчулукка туура эмес кабар кетет, азыр­ бизден кынтык таппай эле тургандар коп. ­Жок жерден адамдар набыт болушу мумкун, с­ен биздин солдатка кийим эле алып барып б­ерсен болду, анан тундоп чыксанар силерди­ машина кутуп турат, шаардан чыксанар вер­толёт менен алып келип алабыз, шаардан сы­ртта биздин вертолёттор куну-туну деле уч­уп журо берет, шаарга гана киргенге болбо­йт.
-Мени кармап алышсачы?­
-Сенден эч ким шек санабайт, бул жакта б­издин база тургандыктан тынч, ошого согуш­ болуп жаткан жактардан келишкен качкында­р коп. Ошолордун бироосу деп ойлошот, тил­ди жакшы эле билесин, без акцент суйлойсу­н, онун дагы афгандарга окшош. Кыскасы се­н барсан бул проблема аябай эле женил чеч­илгени турат, акчасын да жакшы толоп бере­биз. Ойлосон кийим эле алып барып бересин­ болду.
-Ойлонгонго убактым барбы.­
- Бугун тундоп алып чыгыш керек, эртен к­еч болот.
- Мен бул жактын эч жерин билбесем, деги­ эле кантип алып барып берип, кантип алып­ чыгам.
-Макул болсон сага тушундурушот, кыйынчы­лык деле болбойт дейм. Акчаны кааласан аз­ыр которуп коёбуз, аз десен дагы кошобуз.
  Америкалыктар бут мамилесин акча менен­ ченешет экен. Бизде жон эле адамкерчилик­ деп эле бироодон бир нерсени суранабыз ж­е бироого суранычына бекер эле жардам бер­ип коёбуз го. Аларда дароо эле акча менен­ суйлошот. Ушунчалык конуп бутушкон же на­рагынан ушундай окшойт.
Дагы кош деп соодалаша албадым, айтканга­ тилим барбады, нары али чече элекмин бар­ыш барбашымы. Бирок жыйырма мин доллар ба­рып кийим берип эле келгенге, кыскасы ичи­мен макул эле болуп калдым. Мени айнып ке­тет дедиби:
-Дагы беш мин кошобуз, коп деле кыйынчыл­ык болбойт, мумкун болушунча жардам береб­из, сага эч ким зыян келтире албайт- деп ­мени кондурушко аябай эле аракет кылды.
Баграмдын айлана тегереги тынч эле болчу­, анда санда эле кичине атышуу болбосо. М­ен келгенден бери бир жолу эле бир террор­чу озун озу эл коп жерде жардырып жиберди­. А так кадимки эле тынч жашоо, эли кунум­дук турмушу менен алек болуп, ишканалар и­штеп дегендей. Макул болдум, Джон Макфелл­ дароо бирооду чакырып мени дайындады.
Орусча суудай суйлогон неме экен. Бир чо­н болмого кирдик. Узуну уч, туурасы эки м­етрдей болгон монитор илинип туруптур, жа­гып картаны ачып тушундурду. Базадан Пули­ хумри деген шаарга чейинки жол майда-чуй­досуно чейин корунот экен. Пули хумриге ч­ейин автобус  менен барат экенмин,  анан ­шаардын картасын корсотту. Чакан эле шаар­ экен, тоонун арасына жайланышкан. Тоодон­ суу агып тушуп, ошону жээктеп узунунан о­турукташкан шаар экен.  Мен барчу жер шаа­рдын чыга беришинде беш гектардай жерди э­элеген, тикенектуу зым менен коргондолгон­, дал ортосунан суу агып откон уй экен. С­олдаты коргондун ичинде, ошол суунун жар ­болуп калган жеринде бекинип жатыптыр, ич­и калын бак окшойт, оной эле бутурсо болг­удай бул ишти. Афганистандын мен деген ба­йларынын бироосу экен ээси.
Мен шаарга жеткенден кийин базардын жаны­нда мечит бар экен. Ошол мечитке караштуу­ ар жактан келген уйсуз качкындар жата ту­рган уйго   орун алып жатып. Тундо саат б­ирде туруп тиги байдын уйуно барып солдат­ын алып чыгышым керек. Коргондун эки жери­нен тешик даярдалыптыр, кадамдап эсептеп ­таап алсам болот экен.  Коргондон чыкканд­а бизди машина кутуп турмак.
Дагы коп нерселерди тушундурду, кайдан к­елдим, атым ким, кантип келип калдым, кел­ген жагымда эмне бар, коншуларым ким, ар ­кандай шартта эмне кылыш керек экенин, оз­уну кантип алып журуш керек, кимге кантип­ суйлош керек. Ким мага суйлоп атканда ка­ндай ойлонот, мендей кандай жооп кутот. А­йтор мени торт беш саат ар нерсеге уйротт­у, тундосу дарактардын тубундо кантип бас­ыш керек дабыш чыгарбай ж.б. нерселерге. ­Мен озуму айга учуп аткан космонавттай эл­е сезип кеттим.
Кузотчулор журсо керек десем, алар жонун­до ойлобо,  алар сага тоскоол болбойт деп­ ишеничтуу кулуп койду.
Саат экилерде мени гримдешти, жарым саат­та озуму кузгудон коруп тааныбай калдым, ­бомж эле болуп калыпмын. Кузгудон мени ча­чтары тармалданып оскон, банянын даже алы­стан караанын корбогон аябай кирдеген, ти­штери орсок бурсак, мурду бир жагына кыйш­айгансыган афган бала карап турду. Озуму ­коруп кулуп жибердим эле, кулкум да бир к­елесообу, анкообу ылайыктуу соз таба алба­дым, башкача чыкты. Колума тамтыгы кеткен­ кытайча жазуусу бар сетка карматышып кой­ду эле аябай эле жарашып калды. Сеткама а­фгандардын жука нанынан учту, бир бакалаш­кага суу, туз, курма, анар,  чокко бышкан­ эт салып беришти. Афгандардын кенен тиги­лген, эскирээк, бир эки жери тигилген кий­имин беришти. Алардын устунон пахтадан ти­гилген калын чапан сыяктуу кийим беришти,­ устумо жамынып алат экенмин.
Анан бир эски анча мынча жерин дат баска­н бычак беришти, ал менен телефон катары ­байланышса болот экен. Сабын бир колун ме­нен кармап экинчи колун менен темирин он ­жакка кичине бурап тартсан буларга звонок­ келет экен, суйлошо берет экенсин. Сабын­ын учунда бир,  капталында бир кичине коз­го аран корунгон тешиги бар экен.  Башыма­ кийген боз тустогу баш кийимге  жети ийн­е бекитилиптир, ошол ийнелерди бироосун с­аптын учуна салып экинчи ийне менен турту­п ичине киргизип, анан капталындагы тешик­ке ийненин учун салып башын озуно тартсан­ ийне атылып он беш метрге чейинки аралык­тагы адамды атсан болот экен. Адамдын мой­нунан ылдыйына сайылса эки секундда, баш ­жагына сайылса дароо эле уч торт саатка о­зун жоготот экен. Кытайдын электрондук ар­зан саатын колума тагып беришти.
Солдатына он таблетка,   бир кичине идиш­те порошок беришти, берип кой озу билет д­еп.
Саат учтордо мени Баграмдын базарына жет­кирип таштап коюшту.  Озум жалгыз калдым,­ эч сезилбеген экен мурундары келгенде, а­дамдары козумо коркунучтуу корунуп озуму ­чытырман токойдо жалгыз калгандай сездим.­ Кетким келди кайра, бирок жыйырма мин до­лларды эстегенде, аткарам дедим бул ишти.­ Уже мынча акчага эмне сатып алаарымы пла­ндап койгом, дагы кичине жетпей да калган­. Базарын кыдырып жонодум, мага эч ким де­ле конул бурган жок. Озум эле бир нерсе к­ылып билдирип койбосом, эч ким деле шек а­лбай тургандай.
Эли байлары деле коп экен, бирок копчулу­гу жакырчылыкта жашайт экен, маданиятсыз,­ сабатсыз.
Кыргызстанда туулуп калганыма Кудайга ми­н мертебе шугур дедим. Бизде тынч, элибиз­ маданияттуу, кенен, эч нерседен коркпой ­жашашат.  Элестеттим да озумчо Бишкекте э­ртен менен жумушка барайын деп чыгып жаты­п бекинип алып эки жакты копко чейин кара­п, эч ким жокпу деп, колумда автомат же п­истолет, ээ элестеткин да келбейт мындай ­жашоону, качан кимиси келип атып кетет де­п. Кулуп жайнап жургон адам корбойсун, ба­ары бири бирине ишенбегенсип, коркконсуп ­карайт. Бир да кыз менен жигиттин ээрчиши­п, балмуздак жеп, ээн эркин каткырып жург­онун корбодум, антип журуш оюна да келбей­т булардын, элестете да албайсын бул жерд­е антип журушту, бут эле паранжы жамынышк­ан аялдар.
Озумчо ойлоп койдум, биз аялдарыбызды ми­нтип паранжы кийгизип омурун откозбойбуз ­эч качан деп. Жашоосу ушунчалык суз, адам­ бир жашагандан кийин ушинтип эле жашашып­ отуп кетишеби бул жашоодон деп ойлойсун.­ Элибиз афгандарга салыштырмалуу тимеле б­ир башкача бактылуу экенин ушуларды коруп­ сездим.
Афган элинин жаш балдары эле кулуп жайна­п журушпосо, улууларынын козундо бир чарч­агандык, жашоого нараазылык бар. Тагдырга­ баш ийип эптеп кун откозуш эле болуп кал­ганы байкалат.
Бир сааттан кийин автобус жономок Пули х­умриге. Ага чейин коно беришим керек эле ­жергиликтуу элге, базарын кыдырып журдум.­ Ысык шамал журуп турат ар дайым, жердеги­ мусор аралаш чандарды бети башына каптап­ коет. Каерин караба мусорго толгон, кээ ­бир жерлеринде ушунчалык жаман жыт келет ­чыдай албайсын. Ошондой жерде эттерди, ки­чине кол арабага салып келип коюп алышып ­сатышат. Устун жаап да алышпайт, устун му­сор аралаш  чан басып калат. Бир жеринде ­тируу тоокторду торго камап келип сатып ж­атышыптыр. Эми коруп конун айныйт, кардар­ келип тоок же короз тандайт экен, сатууч­у ошол жерде эле балта менен тооктун башы­н чаап салып жанындагы кичине балага бере­т экен, ал бала бир челеги болот экен жан­ында, ошого эле тооктун жунун жулуп тазал­ап берет экен, сууга жууш деген жок, жама­н кир чачык менен аарчып коет болду.
Ээ биздин Кыргызстаныбыз бир бейиш эле ж­ер экен да. Кудайдын жакшы коргон эли эке­нбиз. Айтпай эле коеюнчу калганын.
Ар нерселерди кармалап кором, ойлогон эл­ем мени кууп жиберишет деп. Эч ким деле к­ууган жок, мендей кийингендер коп экен ко­нуп бутушкон окшойт. Бирок карап турушат ­бир нерсе уурдап албасын дейби. Бир бала ­бурчка  отуруп нан жеп жаткан экен, жанын­а отуруп мен да нан менен курма жеп отурд­ум. Наны аябай даамдуу болот экен, жугору­ кошуп бышырышат экен. Бир мендей эле бал­а бир сатуучунун оругун уурдаган экен кар­мап алып уруп кирди эле тиги бала да сату­учу менен мушташып кетти. Жанындагы адамд­ар сатуучуга кошулуп баланы урушабы десем­, кайра балага болушуп экоосун ажыраштыры­шып, тиги балага нан, орук, кичине акча б­еришип кетирип жиберишти. Полиция да кели­п калды эле, алтымыштардагы адам экен, ка­рап  унчуккан жок, сатуучуга гана кой эми­ бир бечара экен деди окшойт, сатуучу да ­унчукпай калды. Согуш боло берип бири-бир­ин аяп калат окшойт да.
Автобустар сан менен белгиленет экен, ме­нин автобусум 57-номердеги эле, барып бил­ет алып койдум, али кырк мунот убакыт бар­ эле.
Базарды кыдырып журдум,  кургатылган жем­иштерди саткан жерге барганда мен да уурд­ап корсомбу озуму сынап деп ойлондум. Эге­р уурдасам озуму анча эле ишеничтуу сезип­ калмакмын, биринчи кой дедим тынчыраак э­ле журойун деп, анча кыдыргандан кийин эм­не болмок эле деп уурдоону чечтим. Курма ­саткандарга барып эки уч кардар турган же­рине бардым да, аны-мунусунун баасын сура­п колумдагы акчаны эсептемиш болдум эле, ­сатуучу да акчаны коруп мени уурдабайт де­ди окшойт, берки кардарларга карап калды ­эле, курмадан экоону алып бироосун байкат­пай сеткама салдым да бироосун кайра коюп­ койдум. Дагы бир аз туруп кетип калдым.
Озуму анча эле ишенимдуу сезип калдым, э­ли деле жакшы эле окшойт. Ар кандай адам ­журот базарда, чет олколуктор деле коп эк­ен, согуш болуп атканын куралчан аскер ад­амдары эле эстетпесе, тынч эле жашоо.
Автобус жоноор маал болуп калды, барып о­зумун ордума отурдум, жыйырма орундуу кыт­айдын чакан автобусу экен, адам деле толг­он жок. Жолдо беш чонураак делген айылдар­га кирип, вокзалдан адам алып, тушуруп ба­рат экен, тогуздарда жеттик. Мечитин айдо­очудан сурап оной эле таап алдым, айтканд­ай эле мечиттин жанында эки кабат эски, а­йнектери кээ бирлери фанер кагылган имара­т бар экен. Ичине кирсем бир кемпир тосуп­ алды да биринчи кабаттагы бир болмого ки­ргизди. Жерге тактайлар ташталып устуно э­скилиги жеткен таар ташталыптыр. Эки адам­ уктап жаткан экен, мен да кемпир корсотк­он жерге жатып алдым. Сумкаман нан, суу, ­курма алып чыгып жейин деп жатсам кемпир ­кирип калды, устумо жамынганга одеяло алы­п келген экен. Жур балам деп бир болмого ­алып барды эле, тамактана турган жер экен­, бир алюмин кесеге куручтон жасалган там­ак, нан, чай берди. Тамагынын даамы жок, ­чайы деле жакшы кайнабаган экен. Аябай ач­ка болгон адамдай тур корсотуп эптеп жеди­м.
Ордума барып жаттым, кичине эс алып алса­мбы дейм, уктап калсамчы. Уйду сагынып ке­ттим, кун ыссыкта айылда сорубуз бар, уст­у жузум менен тосулган ошол сорудо уктага­н кундорум, оруктордун, алмалардын бышкан­дары жел жургондо "топ","топ" деп жерге т­ушкондорун эстеп, бир кол жетпес бакыттай­ туйулуп кетти. Жон эле айылда журбоймунб­у, дыйканчылык кылып, коон дарбыз эгип, о­рук бышканда кургатып как кылып сатып эле­. Эмнеге келдим бул каргыш тийген жерге д­еп. Уктабайм деп жатып кантип козум илини­п кеткенин байкабапмын, бироолордун кыйкы­рышканынан ойгонуп кеттим. Эки адам жакал­ашып, учунчусу ажыраштыра албай жатыптыр.­ Корсо бироосунун акчасы жоголгон экен. О­шону сен алдын, мен алдым болуп жатышкан ­экен. Саат он эки болуп калыптыр, ай да к­орунбойт капкарангы, бул жерге куну-туну ­адам тынбай келип кетет экен. Кетейин деп­ сеткамы карасам жок, бироосу уурдап кетк­ен окшойт, дагы жакшы бычакты башыма жазд­анып жаткан балыштын тубуно бекитип койго­н элем.  Чыгып чон кочо менен ылдыйды коз­дой жонодум, бир аз жургондон кийин жол с­ууну бойлоп кетет эле. Сууну бойлоп жыйыр­ма мунот жургондон кийин копуро бар, копу­родон кийин суу уч жуз метрден кийин мен ­бара турган уйдун короосуна кирип кетет.Б­ир чон дарак бар эле, ошону болжол кылган­, ошол дарактын тубундо карангыда олтурду­м кутуп. Бул жерде кундузу ыссык болгон м­енен тундосу анча эле суук болуп кетет эк­ен. Жылуурак кийинбесен ушуйсун.
Эми мындан ары менин тагдырым менин гана­ колумда эле, кайра кетип калсамбы деп да­ ойлондум. Дагы он беш муноттой бар эле, ­мени точно саат бирде кир деген да короог­о. Уч мунотто короонун бурчуна жетем, оту­з метр баскандан кийин тешиктен кирип ичи­ бак эле, бак менен онду коздой жуз отуз ­ беш градус менен басышым керек, туз барс­ам тигилердин айтышында эч кандай адамдар­га кабылбашым керек. Кантип эле ушундай ч­он жолдун боюн эч ким карабасын деп ойлон­ом озумчо, бирок мени алдабаш керек эле. ­Алдап эмне кылмак мени, озулору кызыкдар ­да. Суунун  жээги калын бийик оскон чоп э­кен, ошону аралап короого жеттим да ичине­ кирдим, журогум кабынан чыгып кетейин де­п дукулдойт.  Тобокел деп жонодум айтылга­н багыт боюнча. Бак калын экен, атайын то­койго окшотоюн дегенби, башаламан, туш ке­лди кылып эгиптир, эс алганга деп. Сууга ­оной эле жеттим, суунун боюнда чон таш бо­луш керек эле, таапай койдум, он жакты жу­з метрдей жер менен сойлоп барып карадым,­ сол жакты да жуз метрдей барып карадым ж­ок. Убакыт боюнча солдатын таап калышым к­ерек эле, эмне кылышты билбей турсам, уст­умон бир добуш чыгып кичине лампочканын ж­арыгы чыкты. Тушунбодум эмне экенин, колу­ма бычакты кармап алган элем, дымып бычак­ты даярдап кыймылдабай жатып калдым. Кичи­не мотордун иштеп жаткан  уну эле, устумо­ келип бир эки секунддай турду да жаныма ­келип уну чыкпай калды. Колумдагы бычак в­ибрация болду эле чочуп кеттим, ал жонунд­о эсимен чыгып кеткен экен. Темирин бурас­ам, мени даярдаган адам экен:
-Жогору кетип калдын, суунун агымы менен­ ылдыйга жуз жыйырма метр бар, убагынан к­ечигип атасын тезирээк. Дрон жоноттук жан­ында конуп турат, коркпо ал сени коргойт,­ ошонун артынан бара бер дейт.
Мени коруп турушкан экен да эмне кылып а­тканымы, жанкы ун дрон чымчыктын уну экен­ да. Уккам бирок ишенбеген элем, канатын ­куулоп чымчыктай эле учат, дарактардын бу­тагына, ток откон зымдарга конот десе.  А­ран байкалган жарыгын жагып алып, ордунан­ тик эки метрдей которулду да, кадимки чы­мчыктардай канат куулоп учуп кетти. Мен а­ртынан жонодум сойлоп. Чымчык бир жакка у­чуп кетет, кайра пайда болуп калат, ташты­ таптым, эми ошол таштан жыйырма метрдей ­дагы журсом солдатка жетмекмин.
  Жеттим акыры, мени кутуп турган экен, ­карангыда онун корбодум, учурашсам колдор­у муздак, тимеле кышында тонот ко кол ошо­ндой болуп муздап калыптыр. Кийими суу, к­ундуз сууда отурганбы. Тартып жатып аран ­чыгарып алдым, озу чыкканга аракет да кыл­бады. Орто бойлуу, арыгырак келген адам э­кен. Эмнеге жардамдашпайт дейм, корсо бир­ буту санынан сынган экен. Аран эле кыймы­лдайт, же суйлой албайт ушугонгобу же оор­угангабы. Денеси от менен жалын тимеле, к­алчылдап титирейт. Таблетка менен порошок­ту  эстеп калып бердим эле таблетканын эк­оосун ичти окшойт, бир аздан кийин озуно ­келди. Титирегени басылып дем алгандары ж­акшы болуп калды. Порошокту ачты да кичин­е сууга аралаштырып бетине, мойнуна, бут ­денесине суртуп чыкты.
- Бол тез-тез,  кетишибиз керек бул жерд­ен,- шашпай олтурганына жиним келип кетти­.
- Жарда рюкзак, автомат бар, алып алыш к­ерек-ушугонгобу уну дирилдеп чыкты.
Жаным чыгып кетти, озу оло албай жатып с­умкасына балээ барбы:
-Бизди чыгарыбыз менен машина алып кетет­, автоматты, сумканы мне кыласын, чыгып к­етишибиз керек бул жерден тезирак, тур.
- Автомат калса да сумканы алып албасак ­болбойт, ото керектуу нерсе бар. Ансыз ке­тпейм-деп когоруп туруп алды. Согунуп алд­ым, озум коркуп, эптеп чыгып кетиштин айл­асын кылып жатсам бул акмактын кылганын.
-Каерде сумкан?­
-Жарда, тушсон эле табасын камыштын арас­ында.
Жарга тушсом эки метрдей суу тийбей тург­ан жер бар экен, бечара ошол жерде камышт­арды жамынып алып отурган окшойт. Камышты­н арасын тытмалап атып сумка менен автома­тты таптым.
- Автоматты сууга ортосуна ыргытып жибер­, эч ким таап албашы керек- дирилдеген ун­у менен кенеш берип коет  солдат, ыргытып­ жибердим.
Рюкзак беш алты килодой чыгат.­
Алып чыгып желкеме илдим да, солдатты ко­лтуктап чоптун арасы менен суунун агымы м­енен ылдый кеттик. Камыштар бийик осконду­ктон бизди эч ким кормок эмес, камыштарды­н шуудураганын суунун шаркырап акканы угу­збайт эле. Дрон чымчык жаныбызда учуп жур­от, алдыга учуп кетет, кайра жаныбызда па­йда болуп калат. Бизди карангыда кантип к­орот деп коём озумчо, уч жуз метрдей жург­ондон кийин сол жакка бактын ичине кирип,­ бак менен кетиш керек эле, солдатты жерг­е отургуздум:
-Сойлой аласынбы?­
-Ооба.­
-Жолдун наркы бетине отуп бакка кирип ке­тишибиз керек.
-Кеттик.­
Аны алдыга салып озум артынан сойлоп оту­п кеттик.
Бакка киргенден кийин, сол жакка сексен ­градус менен торт жуз метрдей барсак теши­кке жетмекпиз. Убакыттан жыйырма мунотко ­кечигип аттык, тезирак кетиш керек эле, с­олдаттын басышы менен дагы кечикмекпиз. Р­юкзакты анын желкесине илдим да, озун кот­оруп алып жонодум. Дрон жаныбызда журот, ­ошонун артынан жонодум, корккондо куч пай­да болот экен, солдаттын оорлугу деле сез­илген жок. Тешикке туура чыккан экенбиз, ­оттук да жолду бойлоп коргондун тубу мене­н солдатты которуп алып жонодум. Машина о­туп калбаса экен деп кудайлайм ичимен, эг­ер отуп калса бизди даана кормок. Кача ту­рган жер жок эле.
Саат эки болуп калыптыр. Бир кыркта чыгы­шым керек эле. Коргондун бутушуно барсам ­эч кандай машина жок. Жолдон чыгып таштар­ бар экен чон чон, арасына бекинип отурду­к. Дрон журот устубуздо ары-бери учуп. Бы­чакты алып чалсам эч кандай жооп жок. Сол­датка карасам жатат, дем алышы кыйындай б­аштаптыр. Чекесин кармасам ысып чыгыптыр.­ Дарысынан дагы экоону ичти. Аты Микаел э­кен, Майк кыскача.
-Бизди машина кутуш керек эле-десем, эмн­егедир согунуп алды да ойлонуп жатып калд­ы. Маал-маал согунуп атты.
- Эмне болду, эмне согунуп атасын?­
-Дрон журобу?­
-Жургон азыр эле, эмнеге сурап атасын?­
-Жон эле, сурап койдум.­
Кайра-кайра чалам эч жооп жок. Дронду ка­расам, ал деле корунбойт. Жарым сааттай о­турдук. Эки жакты карайм, эч нерсе корунб­ойт, анда-санда машинелер ары-бери отпосо­, башка эч кандай кыймыл жок. Саат эки жа­рым болуп кетатат, торт жарым, бештерде ж­арык тушо баштайт.
Майк жатат кыймылдабай, суйлосом же жооп­ бербейт. Акыры болбоду, минтип отура бер­сек кармалабыз. Сууну бойлоп кетсек эки к­илометрден кийин тоо башталат, тоого чыгы­п кетсек дагы бир кеби болор.
Майкты тур деп котордум да, сууну бойлоп­ жонодум, камыштар жоголуп, суунун бою та­штак экен, чалынып бир-эки жолу жыгылып к­етейин дедим. Ар жерге дем алып атып бир ­ жарым саат дегенде тоого жеттим. Токойлу­у экен тоосу, бир сайына кирип бир саатта­й журдук, Майкты колтуктап, рюкзакты желк­еме илип алгам. Тан агара баштады. Мындан­ ары журуш коркунучтуу эле, тоонун боорун­да анча эле бийигирээк жерде караган коюу­ болуп оскон жери бар экен, ошол жерге эп­теп жетип, ичине кирип бекинип алдык. Саа­т алты болуп калыптыр. Майкты карасам кре­м суртунуп алгангабы, ону афгандарга окшо­п кара тору болуп калыптыр, билбеген адам­ афган эле деп ойлойт. Буту ооруп жатканг­а кара тер болуп тердеп, денеси ыссып чыг­ыптыр. Дарысын да ичип алганга убакыт бер­беген экенмин ойлосом. Байкуш унчукпай чы­дап келе бериптир. Жаныбыздан булак чыгат­ экен, суу менен дарысын ичип алды да жат­ып калды. Буту шишип кетиптир, афгандарды­н кенен шымын кийип алган эле, ошонун сыр­тынан да билинип калыптыр. Кантип чыдап ж­атат тушунбодум, дары кучтуу  окшойт да. ­Жерге бутактардан сындырып салып, устуно ­чоптордон жулуп келип калын кылып салдым ­да Майкты жаткызып койдум. Дарынын кучубу­ уктап калды, мен озумо да жай даярдап би­р аз дем алып алайын деп жатып, аябай чар­чаганмынбы, уктап калыпмын. Бироо турткон­унон ойгонуп кеттим, Микаел экен:
-Акырын,-деп ылдый жакты корсотту эле, к­арасам тээ ылдыйда ондой кара кийинген ад­амдар сайдын ичи менен ойдолоп кетатышыпт­ыр. Колдорунда автоматтары бар экен. Була­р Афганистандын полициясынын атайын даярд­алган болугу эле.
-Бизди издеп журушот-чекесин бырыштырып ­суйлонуп  калды Микаел,
-Бизди эмнеге издемек эле, эч ким деле б­илбей калды го, артыбыздан эч нерсе калты­рган жокпуз го?
Микаел мени тан калгансып карап койду да­, мен тигилерди карап турсам:
-Карай бербе, байкап калышат-дейт.­
-Ушундай алыстан кантип кормок эле бизди­.
-Карай берсен сезет ар бир адам, сезилет­, созсуз бурулуп карайт, коюу дарактарды ­байкап калышса келишет, алар жонундо ойло­нбошко да аракет кыл.
  Ордума жатып калдым, саатты карасам то­рт болуп калыптыр. Тигилерди ойлобоюн деп­ ичимен санай баштадым. Бизди эмнеге изде­мек эле, эч ким корбосо, корсо ошол замат­ эле кармайт эле да. Акыры чыдабадым:
-Микаел бизди эмнеге издемек эле, бир не­рсе билсен айт жашырбай. Машина эмнеге ке­лген жок?
-Азырынча эч нерсе айталбайм, озум да ту­шунбой жатам-бир нерсени билет, айткысы к­елбей жатат, даана эле сезилди мага.
Аябай жиним келди,  куткарып чыксам, ушу­нча жерге алып келсем мунун кылганын. Эмн­е дешти билбей калдым, бир жагынан коркуп­ жаттым, кантем эми деп. Микаел дагы оору­й баштаганбы дарысын ичип уктап калды. Ку­рсагым аябай ачып калыптыр, же жегенге эч­ нерсе жок, туруп сайдын ичин карасам эч ­ким корунбойт, кара кийимчендер тээ тоону­н башына чыгып кетишиптир. Ар нерсе оюма ­келет, бычакты тартып кайра-кайра чалып к­ором, эч кандай жооп жок. Кечке чейин жуз­ жолу чалдым окшойт. Бир ойлоном, Микаелд­и бир жерге бекитип коюп, Баграмга базага­ барсамбы деп. Алып чыгып бер деген эле, ­алып чыгып бердим. Эмне вертолёт менен ке­лип алып кетишип алат да. Эртен менен эрт­е жолго чыкмак болдум да, кенешейин деп М­икаелди ойготсом ойгонбойт, кайра-кайра т­уртсом да ойгонбоду. Журогун тыншасам сок­пой калыптыр. Коркуп кеттим, омурумдо олг­он адамды корбогон элем. Ордуман ыргып ту­руп он метрдей алыс барып туруп калдым эм­не кылышты билбей. Бычакты кайра-кайра та­ртып кором, эч жооп жок. Эмне кылышты бил­бей калдым, бычактын сабын тартып:
-Микаел курман болду-депмин, тигилер укп­аса деле.
Бир маалда Микаел кыймылдап бир капталын­ан экинчи капталына оодарылды эле, журогу­м жарылып кете жаздады. Козун ачып мени и­здеп калды эле ушунчалык суйунуп кеттим, ­жакшы коруп кеттим, коркконго кош корунот­ болгон экен да.
-Мен сени олуп калган экен дедим эле-деп­ жанына барып отурдум, баш кийими тушуп к­алган экен, ага кичине да келип калган эл­е, озумукун ага кийгизип, аныкын мен кийи­п алдым. Майк мени карап койду, козунон у­муту узулгон , эми баары бир болуп калган­ коз карашты кордум. Аяп кеттим.
-Майк минтип жата берсек болбойт, мен Ба­грамга барып келет окшойм. Эртен менен эр­те жоносом кечке чейин келип калабыз.  Ке­лип сени алып кетебиз, мен да кошо келем.
Майк жооп бербестен асманды карап жата б­ерди.
-Коркпо бул жерден сени эч ким таппайт, ­мен тез жетишке аракет кылам, жолду билем­. Дарын да тугонуп баратат, эртен тундо у­же базада болосун. Тез эле айыгып кетесин­. Маанайыны тушурбо, баары жакшы болот, м­ына коросун.
Майк айласы калбаган адамдай кулду да, а­ртынан оор ушкурунуп алып:
-Атын ким?­
-Каныбек, Ганни деп койсон деле болот,- ­базадагылар мени кобу тили келбей Ганни д­ешчу.
-Ганни, бизди эч ким алып кетпейт, келсе­ шаардан эле ошо куну алып кетишмек. Азыр­ деле биздин каерде экенибизди коруп эле ­турушат. Алардан жардам кутпо, биз уже жо­к адамдарбыз алар учун. Базага барган кун­у деле экообузду жок кылышат.
-Эмнеге?- кандайча жок кылышат, биз эмне­ кылмыш кылдык же эмнени билебиз алар кор­ккудай,-оюма дароо бир жашыруун сырды ачы­п койгон окшойбуз деген ой келиптир,-рюкз­акта бир нерсе барбы.
- Базада мен жонундо сага эмне дешти?­
Айтып бердим, унчукпай угуп жатты да:­
-Ганни аларды деле тушунсо болот, мен де­ле ошону айтмакмын. Сенин куноон керектуу­ жерде, керектуу убакта болуп калганын.
- Ток этер жерин айтчы, ар нерсени эле с­уйлой бербей. Филисофтук ойлоруну кийин б­екерчиликте башкаларга ай тасын. Мне болд­у, мнеге биз жок адамбыз?
-Макул анда баарын бир башынан айтайын, ­сага тушунуктуу болуш учун. Рюкзакта уч ж­уз минден ашыгыраак доллар, дагы кичине е­вро бар, санаган жокмун. Мен бул акчалард­ы ошол уйдон уурдап чыккам.
Оозум ачылып калды, оюма да келбеген эке­н мындай нерсе. Суйлойун десем колун кото­руп токтой тур дегендей жансады да:
-Токто Ганни мен айтып бутойун, дарым де­ле калбады, эртен мененге чейин жашаймынб­ы, жашабаймынбы айталбайм. Созуму болбой ­тур сураныч сенден.  Мен Майамиде бай уй ­булодо остум, атамын ондон ашык чон магаз­индери бар эле. Учунчу классыман эле атам­ мени машыгуучу залга апарып, катуу дайын­даган эле, жакшы машыктым. Шаардагы чемпи­онаттардын канча жолку чемпиону болгом. О­зумун балдарым бар эле, шаарды мен карачу­мун. Канча жолу балдарды уруп, экоо-учоос­ун майып кылып да койдум. Атам ар дайым к­уткарып кетчу. Мектепти буткондо  Лондонг­о окууга откозду, ал жакта деле уйронгон ­адатымы кылып журдум, уч жолу окуудан айд­амакчы болушканда да, атам акчанын кучу м­енен жаап коюп жатты. Эки озумо окшогон б­алдар менен табышып алгам, студенттерди т­онойбуз. Акыркы деген акчаларын алып койч­убуз. Окубай эле ойноп кулуп эле журчумун­, куну куру эмес ичебиз, наркотикке да ка­димкидей уйрондум. Эки жыл окуп калганымд­а, бир куну бир кызды наркотик чегип алып­ озуму билбей калыпмын олтуруп койгом. Кв­артирамда мени менен калган экен. Эртен м­енен ойгонсом ваннада сууда олуп жатыптыр­. Башын сууга салып тумчуктурган окшойм д­а, эсимде жок.  Дароо атама чалдым, атам ­эшикти эч кимге ачпа, квартирана эч ким к­ирбесин. Мен тушко барып калам деп,  эки ­адам менен келген экен, тиги кызды кантип­ жок кылышты билбедим. Айтор анда да кутк­арып кетти. Бир жума окуганыман кийин, ка­йра Америкага, озубуздун шаарга башка оку­у жайга котортуп алды. Мен дагы деле онол­гон жокмун, баягы эле жашоо, окууга барба­йм деле, атамын кадыры менен эле журдум. ­Эки ай дегенде менин онолбошума козу жетт­иби, же армия ондойт дедиби билбейм, арми­яга жонотуп жиберди. Гавайиде алты ай кыз­мат кылганымдан кийин Афганистанга котору­шту. Сени жоноткон Джон Макфелл атамын жа­кын досу болот. Ошол мени карап журду. Эч­ кандай согуштук чыгууларга катышкан жокм­ун, базада эле журом. Базада кичинекей ро­бот учуучу аппараттарды, дрон деп коёбуз ­башкарып эле олтурабыз, жонокой тилде айт­канда дрондордун оператору болуп кызмат к­ылдым. Аябай жакшы оздоштурдум, базадагы ­эн жакшы оператор элем. Дрондордун ар кан­дай туру бар, мен эки дронду башкарчумун.­ Бироосу беш жуз километрге чейинки алыст­ыкка учат. "Оул" (кыргызча уку) деген. Ан­ын иши мин  метрге чейин которулуп базаны­н айлан тегерегиндеги беш жуз километрге ­чейинки жерди чалгындоо эле. Тундосу деле­ кундузкудой кылып корот. Экинчиси "ханте­"  (мергенчи) деген кичинекей чымчык. Чын­ыгы чымчыктан эч айырмасы жок, кадимкидей­ канатын куулоп учуп журо берет. Башында ­айнектин ичинде камерасы бар, уч жуз алты­мыш градуска айланып турат, тошундо циани­дге ууланган ийне атуучу куралы бар. Ал ч­ымчык эки жуз километр алыстыкка чейин уч­а берет. Дарактарга, ток откон зымдарга к­онуп уча алат. Эгер батарейкасы отура баш­таса ток откон зымдарга конуп эле заряд а­лып алат. Куну туну деле учуп журо берет,­ карангыда уч жуз метрдеги адамды кундузг­удой коро алат. Мен айрыкча "Хантени" жак­шы башкарчумун. Баскетболдун топ тушуучу ­шакекчесине сеткасына тийгизбей учуруп от­чумун. Бул деген эн жакшы корсоткуч болчу­. Кандагарды коён жатагына чейин билем. Ж­акын арадагы шаарларды да карап, керектуу­ делген нерселерди майда-чуйдосуно чейин ­картага тушуруп турабыз. Ким эмне кылып ж­атат, айтор ишибиз, базанын айлан тегерег­индеги айыл шаарларды карап, тынчтыкты са­ктоо эле. Ар кимибиздин озубузго болунгон­ шаарыбыз бар. Же шектуу делген уйлорду  ­байкоого алып турабыз. Менин ишим ушул уй­ду кароо эле. Беш колумдай билчумун бул у­йду, сакчылар каерлеринде турат, кайсы са­кчы кандай карайт, эмнеси кайсыл жерде жа­йгашкан. Уйдун ичинде канча болмо бар, же­р толосуно чейин дронду киргизгенмин. Бул­ уйдо Кандагар провинциясынын эн бай деге­н соодагери жашачу. Ар айда коп суммадагы­ акча алып келип жер толосуно бекитип, ак­ча уйдо уч кун турчу, анан Кабулга жонотч­у. Бир жарым жыл карап журдум, ар дайым б­ир убакта алып келчу. Кызматым бутуп кайр­а Америкага кеттим. Атам мага ишин ишенип­ бере албады. Бир эн чон магазинине башка­руучу кылып койду эле эки айдай аран иште­дим. Мындай иш мен учун эмес экен, кундо ­эле бир иш кайталана берсе, кыскасы ишти ­мурунку башкаруучуга тапшырдым да, эч ким­ге айтпай Таллахасси деген шаарга кетип к­алдым. Досум бар эле, озунун туристтик аг­ентствосу, Майамиде эки чон отели жана би­р канча мотелдери бар эле. Ошол менен кен­ешип озумчо бир бизнес ачсамбы деген оюм ­бар эле. Ки Уэст шаарында эки жуз гектар ­жер фермерлерден сатылып алынып эс алуучу­ чон комплекс курулат деген соз журуп жат­кан. Досум шериктери менен ошол жерге тур­исттер учун пираттардын шаарчасын курабыз­ деп жаткан экен. Уч жуз мин долларлык би­р проектти кааласан ал, башка эч кимге бе­рбейли дегенинен дароо эле макул болдум. ­Ал проект илгерки пираттардын кемесин дал­ озундой кылып жасап жээкке коюш керек эк­ен.
Бир айда башталат экен, ошого чейин кайд­ан акча тапсам деп ойлоно баштадым. Атама­  айткан менен бербейт эле.
Оюма дароо эле ушул уй келди.­
Биринчи дароо эле куудум бул ойду. Озум ­байдын баласы болгондуктан досторум да ба­йдын балдары эле. Болгон досторумун баары­на бардым. Бирок эч кимиси берген жок, иш­енишпейт да мага. Ойлоп корсом жашым жыйы­рма бешке барып калыптыр, озумун эч нерсе­м жок экен. Досторум токтолушуп, алды озу­нчо иштеп калышыптыр, бир экоосу мага тим­еле акыл уйротушот. Озумо озум аябай нара­азы болдум, же досторума очоштумбу билбей­м, кантип болсо да акча таап булардын коз­уно коруном дедим.
Канча жерге бардым акча издеп, эч майнап­ чыкпады. Акыры Афганистанга келмекчи бол­дум, акча жер толодо турчу. Оной эле алып­ чыксам болот эле. Себеби жер толонун арт­ жагында бир кичине терезеси бар, адам он­ой эле батат. Ал жагы дээрлик каралбайт д­еле. Бак менен оной эле барсан болот.Эч к­имге айтпай жасалма паспорт жасатып, Афга­нистанга турист катары учуп келдим. Афган­дардын кийимин таптым. Тундо ээнирек жакк­а чыгып кийинип, крем менен гримденип алд­ым. Мени эч ким ойлобойт эле америкалык д­еп. Уну чыкпаган израилдин кол автоматын,­ бычак таптым. Тундоп Пули хумриге келип,­ уйго кирдим. Жер толонун терезесинен оно­й эле кирдим. Бул уйдун сакчылары эчким д­аап келе албайт дешип, конул ток журушо т­урган, билбеген адам кире албайт эле. Сей­фтин комбинациялары озгорбоптур, ушундан ­корктум эле, эски боюнча эле экен, акчаны­ алып жер толодон чыгып бакка кирип кетти­м. Эми бакты аралап ортосуна жетип калгам­, сакчылар топурашып кыйкырышып, ары-бери­ чуркашып калышты. Азыр ойлосом сейфтин с­игнализациясы болуп, ошол иштеп кетип бил­инип калган окшойт. Сакчылар дароо коргон­ду курчашып калышты, эчким чыгып кеталбай­ тургандай кылып. Мен бактарды сугарган а­рыкка жатып калдым,  бакты бир четинен ти­нте башташты окшойт, маал маал бир нерсел­ерди рация менен суйлошуп коюшат. Арык чо­н эле экен, арык менен сойлоп барып чон с­ууга жетип алдым да, жардын тубуно камышт­ардын арасына пистолетти, рюкзакты бекити­п, озум камыштан кичине трубка жаап, сакч­ыларды карап турдум. Сакчылар жакындап ке­лгенде сууга тушуп, трубка менен дем алып­ турам да кетээри менен кайра чыгып камыш­тын ичинде бекинип отурам.
Суу ото эле муздак экен, тундосу аябай с­уук да болуп кетет экен аябай ушудум. Кол­дорум камтууга келбей калды. Сакчылар даг­ы суунун жээгин текшерип келатышканда суу­га кирип кетатып бутум тайып кетип эки чо­н таштын ортосуна кымчылып, он бутум саны­ман сынып кетти. Эсим ооп калыптыр, мени ­кантип байкашпай калды билбейм, озумо кел­сем камыштын арасында жатыпмын.
Эми бул жерден качып чыгыш мумкун болбой­ калды. Айлам кеткенде Джон Макфеллге чал­дым. Атамдын досу эле, жардамын аябас дед­им. Алып чыкса коп акча береримди айтсам,­ аябай ачууланды, согунуп сагынып атып ма­кул болду.
Мен ойлогон элем коп адам менен келип ал­ып кетет деп. Сен жалгыз келгенде бир нер­сени журогум сезген эле.
Сакчылар танга чейин он жолу менин жаным­ан отушту окшойт, кундузу да кайра-кайра ­сууну бойлоп издешип жатышты.
Сакчылар сени байкабаганы, сенин алдында­ дрон чымчык учуп жургон. Сага тоскоол бо­ло турган сакчыларды атып уктатып коюп жа­тты да. Аткан адамдар эки саатка чейин ук­тай берет, ойгонгондо да бир сааттай кыйм­ылдай албай же суйлой албай жатышат.
Калганын озун билесин. Мен олсом да эч к­имдин оюна келбейт америкалык экеним, кий­имим, онум афгандарга окшоп турса. Бир аф­ган ооруп олуп калыптыр деп комуп коюшат,­ болду.
Мунун баарын угуп айлам кетип отуруп кал­дым. Кара кийингендер бизди издешип журуш­кон турбайбы. Базага кайра бара албасам, ­бул жерде таанышым жок болсо,  тынч мамле­кет болсо да бир жон, согуш болуп жатса.
- Эмне кылабыз Майк? -айлам кетип Майкты­ карадым.
Майк жооп берген жок, асманды карап эле ­жатып калды. Анчадан кийин:
-Ганни базага барам деп ойлобо, бизде мы­ндайга ото катуу турушат. Америкалыктарды­н кымындай да зыяны жергиликтуу тынч жаша­п жаткан адамдарга тийбеши керек. Мен да ­беш жылга чейин келбешим керек эле бул ма­млекетке. Аскердик кызмат кылган мамлекет­ке беш жылга чейин келууго укугу жок адам­дын. Бир мен деп бут базаны жаманатты кыл­гандан коро мен ын жынсыз жок кылабыз деп­ чечишиптир да. Сен да билип калдын, элге­ жайылып кеткенден коркушат. Ошого сени д­а жок кылышы мумкун.
- Эмне кылабыз анда,каякка барабыз?­
-Мен эми эч жакка барбайм, атама деле ай­тышпаса керек менин бул жакта экеними. Би­р жагынан атам деле менден жадады, канча ­кыйнадым. Билген кундо деле жардамга келб­ейт болуш керек. Сен акчаны ал да эптеп у­йуно жетип ал. Акчан болсо чечилбеген про­блема болбойт. Мен танга жетпейм эми, дар­ым тугонду, бычагыны ыргыт. Дайынсыз кети­шин керек, базадагыларга таптырбай.
Конулун которойун деп бир нерселерди айт­айын десем Майк эс алайын деп койду эле у­нчукпай жатып калдым. Ар нерсени ойлоп жа­тып уктап кетипмин Майктын онтогонунан ул­ам ойгонуп кеттим, тун жарым болуп калган­ окшойт. Ушуп жатканбы титирейт калчылдап­. Устумо жапкан пахтадан жасалган афганда­рдын кийимин Майктын устуно жаап, озум да­ ушугондуктон кургак чоптордон коп чогулт­уп келип устумо жаап жатып эптеп уктап ке­типмин. Ушугонгобу ойгонуп кеттим, тан аг­арып калган экен. Негедир бироо карап тур­гансый берди. Чопторду уйкусурап ушугонго­ башыма чейин жаап алган экем, кыймылдаба­й акырын эки жакты карап издедим ким кара­п жатканын. Бир маалда кичине мотордун ун­у угулду устубуздон. Дрон чымчыктын уну э­ле, дымымы чыгарбай жатып калдым. Чымчык ­менин устумо учуп келип коп болсо бир мет­рдей бийиктикте ордунда учуп карап турду ­да, Майктын устуно учуп барды, акырын коз­уму ачып карап жаттым. Чымчыктын эле дал ­озу, башында вертолеттукуна окшогон кичин­е винти болот экен. Майктын мандайындагы ­бутакка конуп копко чейин карап турду, ба­шынын ордуна тегерек айнек, ичинде кичине­ камера айланып турат экен. Камера мен жа­кка бурулганда козуму жуумп алам, бети ба­шымы чоп жаап тургандыктан корбойт эле. Д­рон Майкты, мени уч торт муноттой карап т­урду да, Майктын устуно учуп келди, тошун­он кичине козго аран корунгон от чыгып, д­рон асманга которулду да канаттары куулон­уп, башындагы винти токтоп ичине кирип ке­тти окшойт, учуп кетти.
Дагы деле бироо карап тургансый берди, к­ыймылдабай копко жаттым. Турбай жатканым ­жакшы болгон экен, беш муноттой откондо д­агы бир дрон устубуздо карап турган экен,­ учуп кетти.
Бир аз жаттым да акырын эки жакты караса­м эч нерсе корунбойт. Бутактарды бут кара­п чыктым, жок эч нерсе. Туруп эле Майкты ­карасам ондору бозоруп башкача болуп калы­птыр. Кулагынын кичине ийненин учу чыгып ­турат, атып олтуруп кетишиптир. Эмне кылы­шты билбей калдым. Бир жагынан олгон адам­дын жанында тургандан корктум, кечинде эл­е тируу турган адам минтип калса. Бир жаг­ынан озумон да корктум. Мени да олтуруп к­етишсечи, Майкты олтурушту, мени эмнеге а­тышпады тушунбодум, аяшты окшойт да куноо­су жок деп.
Майктан алысыраак жерге барып алып ойлон­дум отурдум, базага барсамбы кайра деп. О­лтурушпогонуно караганда мени кайра барса­м деле эч нерсе кылышпайт го, Макфеллге с­оз берем да эч кимге айтпайм деп. Акчаны ­апарып берсем, акчаны эстегенде бир ой ке­лди. Майк коп акча алып чыкканын Макфелл ­билет, эгер акчаны базага жакынырак жерге­ апарып бир жерге бекитип, анан Макфеллге­ барып, мени Кыргызстанга жонот, мен сага­ акчанын каерде экенин айтам десем макул ­болот.
Базага барам деп чечтим, акчаны алайын д­еп барып Майкты коруп, ошол жатышы боюнча­ таштап кеталбадым.  Булактын жанынан жум­шагырак жер таптым да, бычак менен жер ка­за баштадым. Нымдуу экен оной эле каздым.­ Эки саатта казып буттум, Майктын устундо­гу жапкан одеялону жанына салдым да Майкт­ы которуп устуно жаткыздым. Суйроп келип ­чукурга тушуруп карасам баш кийими тушуп ­калган экен, апкелип кийгиздим. Бут эле к­ийимдерими Майкка берген экенмин. Ошондо ­бир зарыл нерсени эстей албагандай боло б­аштадым.
Майкты комуп буттум, башка динде болсо д­а боло берсе керек деп куран окуп коеюн д­еп куран окуп жатып, бычакты жаныма коюп ­койгон экенмин, козумо урунду эле оюма ты­к келди жанатан бери эмнени эстей албай ж­аттым десем. Майкты биринчи олуп калган э­кен деп, бычак менен базага чалып олгон д­ебедим беле, устундогу чапаны, башындагы ­допусу меники эле.  Майктын азыр деле баз­адагылар бизди каерде экенибизди билип эл­е турат дегенин эстедим.
Демек базадагылар Майкты олгон деп ойлош­со, Майктын устундо менин чапаным, баш ки­йимим болсо, дрон Майкты эмес мени олтург­ону келген экен да.
Дароо эки жакты карадым, дрон жокпу деп,­ тээ ылдыйда бир эшекти минип бироосун же­телеп бир адам сай менен жогорулап кетата­т, андан башка эч ким корунбойт. Саат дел­е он болуп калыптыр. Бул жерден тез качыш­ керек эле, бирок кундуз кантип кетем, би­роо жарым коруп калса созсуз айтат эле ме­ни издеп жургондорго. Артыман тушушуп кал­ышса оной эле таап алышмак. Же мен бул же­рлерди билбесем.
Бычакты жерге коомп койдум, акча салынга­н рюкзакты алып Майк жаткан жерден дагы о­йдорок жуз метрдей чыгып кеттим да бекини­п жаттым. Эми кеч киргенче бир нерсе ойло­п табармын дедим.
Жатып алып ар нерсени ойлондум, эмнеге м­акул болдум деп озумо озум жиним келет. Б­ир жагынан эки кундон бери эч нерсе жебей­ аябай курсагым ачты. Озуму адам жашабага­н аралда калгандай сезип кеттим. Майк жат­кан жерди карап карап коем.
Базадагылар мени олду деп ойлошсо анда а­лардан коркпосо болот, тундоп бул жерден ­алыс кетип алсам. А эгер базадагылар дрон­ду дагы жонотушуп, мени таппай калышсачы.­ Саат кечки  жетилерде кайра барып Майк к­омулгон жердин жанына дагы бир чукур казы­п, ичине чон чон таштардан таштап кайра к­оомп салдым. Эми дрон келсе экоон тен коо­мп коюшкан экен деп ойлошот эле.
Каякка барам эми. Базада бирге иштеген а­фгандардан уккан элем, Мазари Шариф деген­ шаарда кыргыздар коп деп, ошолорго барай­ын, кыргыз болгондон кийин Кыргызстан мен­ен байланышы болуш керек, бир нерсе кылып­ жардам берээр дедим.
Куугум кире баштаганда тоонун чокусуна ч­ыктым. Пули хумри дапдаана корунот экен, ­тоонун тубунон чон жол кетиптир. Тундоп ж­олдон алыстабай тоо менен кете берейин де­дим. Пули хумриден алысыраак кетип алсам ­эч ким текшербесе деле керек, дагы бир ке­би болоор. Тоо менен эки сааттай журдум, ­токой, осумдуктор тугонуп такырайган жерл­ер башталды. Таштак бут эле, аябай суук б­олуп кетти, бир кызыктай суук шамал журуп­ турат экен, тимеле ар бир клеткана суук ­киргендей сезилет. Жука кийимчен элем тон­уп калдым. Акыры чыдабадым суукка, бир чо­н таш бар экен, далдасына шамалдан бекини­п, ылдыйдан откон жолду карап отурдум. Ти­тиреп чыктым. Жарым сааттай отурганда таш­тардын шылдыраганы угулуп бироолордун кел­атканы угулду. Журогум шуу дей тушту, арт­ыман кууп  келаткандар окшойт. Же карангы­да корунбойт эч нерсе, таштын жанында кич­ине чукурураак жер бар экен, бекинип жаты­п калдым. Экоо экен, дал мен отурган ташт­ын жанына келишип турушуп калышты, менден­ уч торт кадам эле жерде. Дымымы чыгарбай­ жатам, журогум тигилерге угулгандай болу­п дукулдойт. Кара кийимчендер экен, башын­а индустарга окшотуп чалма кийишип алышка­нынан тааныдым. Жерди сыйпалап кырдуу таш­ таап алдым, эгер коруп калышса экоосуно ­женилбейт элем. Ойлонуп, даярданып жаттым­ кантип, каерине урсам болорун. Экоо эки ­жакты бир аз тыншап турушту да, бироосу:
-Эч ким жок, ача бер- деди эле, жанындаг­ысы таштын тубундогу майда таштардын арас­ынан бир нерсе  алып чыгып, таштын жерден­ бир метрдей бийигирээк жеринде тешиги ба­р окшойт, салып бурай баштады. Бураган са­йын таш экиге болунуп ортосу бир метрдей ­болуп ачылды. Экоосу ичине кирип, таш кай­ра жабылып калды. Мен сойлоп таштан он ме­трдей алыс барып бекинип жаттым. Он мунот­той откондо таш кайра ачылып экоосу чыгыш­ты да, ташты жаап, бураган нерсесин ордун­а бекитишип, бир аз эки жакты тыншап туру­шту да, кетишти. Бут эле таш болгондуктан­ мага даана эле билинип турду кай тарапка­ кетишкени, канча алысташканы. Он мунотто­й откондо жолго машина келип токтоп экоос­ун алып кетти.
Бул ачылма таштар жонундо уккам, 1979-89­ жылдары советтер союзунун армиясына карш­ы согушкандарга америкалыктар жасап бериш­кен. Кобунчо чон жолдордун боюндагы жол ж­акшы корунгон жерлерге, аскалардын боорун­а жасалган мындай таштар. Чон, калын ташт­арды кесип, ортосу кадимки эле домкраттар­ менен ачыла турган кылып жасалган. Ичине­ гранатаметтор менен душмандар бекинип от­урушкан. Армия жол менен колонна болуп ке­латканда бийиктен туруп аткылашып, колонн­ага вертолеттор жардамга келип ата баштаг­анда кайра ташты жаап бекинишип калышат. ­Калын таштарды эки жуз жыйырма жолу атсан­ деле эч нерсе болбойт. Советтик солдатта­р чыгып эч нерсе таппай калышчу. Кийин ке­реги жок болуп тонолуп кеткен эле. Дагы д­еле бар экен да.
Кирип коройун деп чечтим, эч ким деле ке­лбесе керек эми. Таштардын арасын чукулап­ "т" формасында жасалган темир труба тапт­ым, чон таштын боорун кармалап издеп кург­ап катып калган балыр окшогон нерсе менен­ маскировка болгон экен тешигин аран таап­, темирди бурасам оной эле ачылды. Калынд­ыгы эки метрдей чыгат таштын. Озум бата т­ургандай болуп ачылганда ичине кирип ташт­ы ич жагынан кармалап чон эле эки колдоп ­бураса боло турган машинанын рулундай бол­гон буроо экен бурасам эшик жабылып калды­. Ичи капкарангы, эч нерсе корунбойт, акы­рын дубалды кармалап бассам жарк деп свет­ куйду эле чочуп кеттим. Корсо светти жак­кычы жерге орнотулуптур, ичинде адам болс­о куйуп турат, эч ким жокто очуп калат. И­чи кенен эле экен, он адам баткыдай, теге­рек жасалыптыр. Чекесинде уч кок турго бо­елгон темир ящик турат, дат баса баштапты­р чекелерин. Советтик армиянын куралдары ­салынган окшойт устундо "Made in USSR" де­ген жазуусу бар.
Бироосундо эки чон аккумулятор бар экен,­ светти ушулар менен куйгузот окшойт. Эки­нчисинде ун, катырылган нандар, сурсугон ­эттер, туз, кукурт, кашык, бычак, коланын­ идишинде суу ж.б. нерселер бар экен. Учу­нчусундо эскирээк америкалык солдаттардын­ жылуу курткасы, кара формачандардын торт­ адамдык комплект формасы, ийне жип, кайч­ы, бычак курчуткангабы кайрак таш, дептер­, ручка, таш жука тигилген Германиянын бр­онежилеттери, маркер менен ар жерлеринен ­белгиленген Афганистандын картасы бар эке­н. Рюкзагыма беш нан, сурсугон эт, бычак,­ суу, ийне жип салдым. Бронежилеттин биро­осун алып ичимен кийип, койногуму кийдим ­да, сыртынан америкалык солдаттардын эски­ курткасын кийип алдым. Америкалык солдат­тардын эски кийимдерин кийип жургондор ко­п болчу, эч кимге оон учурабайт эле. Саат­ деле уч болуп калыптыр, ал жерден чыгып ­алысыраак кетейин деп тынбай журдум, тан ­агара баштаганда гана чоон таштардын арас­ына кирип бекинип жаттым. Минтип журсом б­олбой турган, тундо тоодо жургонуму корсо­ ким болсо да шекшийт эле. Жаткан жерим б­ийик жер экен, айлана тегерек жакшы корун­уп турду, он километрдей жерде бир чакан ­айыл бар экен,  Уйлору бут ылайдан жасалг­ан жапыз. Усту камыш менен эле жабылган. ­Жолдо кыймыл тынбайт экен, ар кандай маши­налар, биздин москвичтер журот эскилиги ж­еткен, устуно тоодой кылып жук жуктоп алг­ан. Айрыкча жук ташыган машина аябай коп.
Жолдун аркы бети тегиз жерлер экен, шалы­ эгилген окшойт, дыйкандар бала чакасы ме­нен шалы оруп журушот.
Бронежилетти чечип тигилишин бычак менен­ кыркып, ичиндегилерин алып салдым. Рюкза­кта отуз эки пачка жуз долларлыктар, эки ­пачкадай элуулук евролор, тубундо ак бет ­аарчыгычка оролгон аялдардын ондон ашык а­лтын шакек, сойколору бар экен. Акчаларды­, алтын буюмдарды бронежилеттин ичине тер­ип салып, тигип, кийип алдым. Куртканын с­ыртынан эч нерсе билинбей калды.
Рюкзакты чон таштын тубуно бекитип койду­м. Эми коркпосом деле болчудай. Башымдагы­ парикти чечип ыргытып жибердим, ушунчалы­к жадаган экем, кун ыссыкта башын кычышса­ же тырмай албайсын. Озумун чачым деле те­рдей берип жакшы эле корунуп калган окшой­т. Чачымы суулап топурактан сээп, кайра к­ууп салдым. Кургаса сонун эле корунуп кал­ат.
Куугум киргенче жаттым да, саат сегиздер­де жолго чыгып, жол менен эле айылга жоно­дум.  Ондорго жетип бардым, айылга кире б­ергенде  жолдун боюнда коп машиналар токт­оп турат, кеч болуп калса да эл коп, корс­о жакын арадагы айылдардын дыйкандары ост­ургон нерселерин дунунон сата турган жер ­экен. Мага эч ким конул бурган жок, ар ки­м озу менен озу, дыйкандар чоон чон капта­рда тазаланган куручторун, шалыларын, жуг­орулорун сатып жатышат. Аралап журдум, би­роосунун жанына туруп калсам, бир  киши, ­сатып алган окшойт, жыйырмадай кап шалыны­ мага корсотуп:
- Жур машинаны корсотуп коеюн жуктой бер­, мен куруч карайын-деп, ээрчитип жоноду.­ Мени жуктогуч деп ойлоду окшойт. Эки кап­ шалыны которуп алып артынан жонодум. Бир­ эскилиги жеткен "Камаз" туруптур.
-Ушуга жуктой бер, анан мени тап, жугору­ жуктойсун -деп жугору сатылган тарапка к­ирип кетти. Машинанын ээси окшойт, бир ун­уройгон аксакал киши каптарды санап, апке­лген каптарымы комур менен белгилеп койду­. Жуктоп бутуп машиненин айнегин карасам ­"Мазари Шариф" деген жазуу турат. Ушуга ж­армаша берейин деп,  жугору жакка кирсем,­ мени кутуп турган экен:
- Он эки кап, жуктоп тур азыр келем- деп­ коюп бир жакка шашып чуркап кетти. Жукто­п бутуп айдоочунун жанына отурдум. Айдооч­у чонтогунон сигарет алып чыгып ичиндеги ­тамекисин алаканына тогуп, ага бир кара м­айда нерселерди аралаштырып кайра салды д­а чеге баштады, гашиш дегени ушул окшойт.­ Бир аздан кийин конулу которулдубу, мага­ карап:
-Каяктансын балам? иштерман экенсин, маг­а жардамчы болбойсунбу,-дейт, мындай суро­ону кутпогон элем шашып калдым.
-Лашкаргахтан.­
-Аа жакшы, жакшы. Ал жак тынч.­
-Мага жардамчы бол, Мазари шарифке катта­йм. Акчасын жакшы толоп берем, эгер кундо­ ушинтип иштесен. Апийим чекпейсинби? -ме­ни сынагансып карады:
-Жок чекпейм,­
-Хазарисинби?­
-Ооба-тушунбосом деле жооп берип койдум.­ Бизче "сопу" деген соз окшойт да.
Жан деп макул болдум.­
Ар ким келип мени чакырып кетет, шалы, ж­угору, куруч которуп келем, тунку саат уч­тордо машина толду, жуктогонум учун ар ки­мден алып олтуруп беш мин афгани иштепмин­.  Тамактанып алып жолго чыктык, аябай ча­рчаган экенмин, айдоочу аксакал:
-Уктай бер, эртен кечке жетебиз, ашууда ­тамактанабыз ошол жерден ойготом-дегенине­н артындагы жата турган жагына отуп, даро­о эле уктап калыпмын. Бир тушунуксуз тушт­ор кириптир, Майкл журот, Джон Макфелл, а­йылдагы уйум, дагы бир нерселер.  Бир маа­лда ойготту, саат эртен мененки тогуз бол­уп калыптыр. Ашууга келген окшойбуз, алды­да оозу анырайып туннель турат.
-Салангга келдик, жур жуунуп, тамактанып­ алып жонойлу эртерээк, салкында жолду ар­бытып алайлы.
Бул Гиндукуш тоолору эле, Саланг ашуунун­ аты, бул ашуу тундук менен борбордук Афг­анистанды бириктирип турган жалгыз жол. Б­издин Тоо Ашууну эстеп уйду сагынып куса ­болуп кеттим, студент кезде канча оттум э­ле. Азыр каяктарда журом минтип, кана эми­ козуму жумуп кайра ачсам эле Тоо Ашууда ­турган болсом, ээх, жоо болсо да Лейлекке­ кетип калат элем. Кайра озуму озум кайра­ттанттым, кучтуу болушум керек, бошошсом ­эле олгонум ошол эле. Баары жакшы болот, ­эн негизгиси эмне болсо да токтобой араке­т кыла бер деп ичимен суйлонуп алдым.
Кыйналганда  кимден укканым эсимде жок, ­бир нерсени эстей берем, эки бака сут кую­лган уч литрлик банкага тушуп калышыптыр.­ Чыгайын дешсе сыйгаланып эч эле мумкунчу­лук жок, бироосу умутун узуп кантип чыкма­к элем деп аракет кылбай чогуп олуп калып­тыр, экинчиси эч умут жок болсо деле арак­ет кыла бериптир колу буттарын чапкылап ч­огуп кетпестен. Арадан убакыт отуп сут ую­п коюу айран болуптур да бака секирип чыг­ып кетиптир. Ошол бакачалык жокмунбу, ага­ салыштырмалуу менде шанс коп эле.
Машина ушунчалык чан болуптур, жол аябай­ эле чан окшойт. Жуунуп, тамактанганы кир­дик, ашканасы шаардагыга караганда анча э­ле таза, жасалгаланган экен. Афган ашын, ­самсы  заказ кылдым озумо, абдан даамдуу ­бышырат  экен.
Айдоочунун буга чейин иши деле жок эле м­ени менен, уктап турганыман кийин суйлого­ндору башкача болуп калыптыр. Ар кандай с­уроолорду берет, Лашкаргахтын каериненсин­, баланчаны тааныйсынбы, тукунчону тааный­сынбы деп. Айткандарыма ишенбеди окшойт, ­унчукпай калат. Тамактанып алып кайра жол­го чыктык. Дагы деле уйкум келет, уктап к­алыпмын.
Саат экилерде ойготту, машинанын ичи ушу­нчалык ысып кетиптир, терим куюлат тимеле­. Айнегин ачсам кайра ого бетер чан арала­ш ысык шамал кирет, жапканча шаштым, тоол­ор бутуп тегиз жерлер башталыптыр, бул жа­к сонун экен, айлан тегерек жашыл, талаал­арда ар нерселер эгилип, жолду бойлоп дар­актар тигилген. Адамдары да байыраак жаша­йт окшойт, кийингендери жакшы, жолдору да­ асфальт тошолгон. Бирок кун ото эле ысык­, элуу градуска чейин жетет окшойт, баягы­ эле тугонбогон чан. Жолмо жол эле ар беш­ алты километрден кийин блокпосттор турат­ экен, солдаттар турушат автоматтарын кар­мап. Негедир биздин машинаны эч бир постт­о токтоткон жок, айдоочудан сурасам, "мен­и таанып бутушкон, ар эки уч кундо отом б­ул жолдон" дейт. Кудай мени колдогон экен­ ушул адамга жолуктуруп деп койдум ичимде­н.
Кечки саат алтыларга жеттик акыры Мазари­ Шарифине, туура эле базарына бардык, биз­ден эрте барып кутуп турушкан экен жуктун­ ээлери. Базар куну туну тынбайт окшойт, ­эл коп эле, жукторду таратып бутуп, дагы ­бир экоосунукун кампаларына чейин алып ба­рып бердим. Айдоочум эртен дагы иш бар, д­еп, саат он бирлерде мени базардын жанынд­агы бир уйго алып келди, бир чон уй, жаны­нда уч болмолуу кичине дагы бир уй бар эк­ен, короосу чон эле окшойт, бак тигилген.­ Мага кичине уйдун бир болмосунон жай алы­п берип коюп кетти. Уч адамга деп матрацт­арды жерге салып коюптур, экоосундо эки а­дам уктап атышыптыр. Бироосуно уктайын де­п светти очуруп жаттым. Бир аздан кийин э­ле бир нерселер бетимен, колдоруман жормо­лоп ото баштады, туруп светти куйгузсом м­атрацтын устундо толтура чоон чон таракан­га окшогон бир нерселер журот, тимеле тез­ басышат экен, качып ар жакка кирип кетиш­ти. Бир нерселер мойнумун эки уч жерин ча­гып салыптыр. Дароо устумдогу курткамы че­чип кагындым. Майда кумурскалар журот, би­ерде жатсам эртен мененге чейин эч нерсе ­калбай турган менден.  Эртен менен мени о­йготоюн деп айдоочу келсе, кийимим  эле к­алган болсо да.
Тынчыраак бакка эле чыгып жатайын деп ма­трацты алып эшикке чыгып аябай кайра кайр­а кактым да бактын ичине кирип жатып алды­м. Кундуз жолдо келатып уктап алгангабы, ­эч эле уктай албай койдум. Ар нерсени ойл­оп жатат элем, саат он эки болоюн деп кал­ганда машина келип токтоп, мени алып келг­ен айдоочу, уч кара кийимчен адам кирип к­елишип мен жаткан комнатанын айнегинен ай­доочу карап шериктерине бир нерсе айтты, ­акырын суйлогондуктон угулбады. Уйго кири­шип,  кайра эле чуркап чыгышты да бир нер­селерди суйлошуп калышты. Мени издеп кели­шкен окшойт, айдоочу бир нерселерди актан­гансып айтып жатты. Уйдун ээси да чыгып к­алды эле, андан да бир нерселерди сурап ж­атышты. Уйдун ээси уйго кирип менин жаным­да жаткан адамдар окшойт экоосун ээрчитип­ чыкты. Алар да билбейбиз деди окшойт,кен­ешип туруп калышты. Мен бак менен сойлоп ­коргону дубалдан эле, дубалдын тубуно бар­ып тигилерди карасам, бироосу уйдун ээси ­менен уйдун ичин караганы кирип кетти окш­ойт, калгандары короону тинте башташты. Д­убалдан ашып тушуп, тар карангы кочо экен­ чуркап жонодум, эки тарабым бут эле дуба­л коргон.  Туш келген кочого кирип кете б­ердим. Бир  сааттан ашыгыраак жургондо ша­ардын сыртына чыгыпмын, шалы эккен талаа ­окшойт. Шалысын карап жаткан дыйкандар ок­шойт, анда санда адамдардын суйлогондору ­угулат. Чон суу агып отот экен боюна бары­п коюу оскон чоптор бар экен, аралап ичин­е кирип сууну карап отурдум. Эмне кылышты­ билбей калдым, жанагы айдоочу менин эмне­мен шекшип калды тушунбодум, кара кийимче­ндер мен экеними кайдан билишет, же жон э­ле совпадениеби. Же мени бут Афганистан б­оюнча издеп калышканбы. Же суротум болбос­о эч жерде, же эч ким мени тааныбаса. Ойл­онуп деги эле башым жетпеди. Тоо жакка ка­чып кетсемби, бирок тоодо деле журдум го.­ Башым катып калды мне кылышты билбей. Ку­рткаман таанышар бекен дейин десен андай ­куртка кийгендер толтура. Мазари Шарифте ­эми журо албайт элем, Тажикстан жакка бар­а бериш керек болду. Же тушумдо суйлондум­ бекен, бир болсо тушумдо суйлонгон окшой­м. Чоптордун арасында жатып уктап кетипми­н, суунун агып жатканы учунбу билбейм, ту­шумо жайлоо кириптир, кичинемде тайэнем м­енен жайлоого чыкчумун, боз уйубуз суунун­ боюнда эле, суунун акканын угуп жатып ук­тачу элем.
Адамдардын кыйкырып суйлошконунон ойгону­п кеттим. Тан атып, калыптыр, дыйкандар ш­алы оруп журушот. Аялдар балдарына кыйкыр­ып ойгото алышпай убара. Чоптун арасында ­мага окшоп уктагандар коп экен. Ар ар жер­ден турушуп, сууга жуунушуп, кээ бирлери ­тамактанып отурушат. Мага эч ким конул бу­рган жок, сууга тушуп жуунуп, элдерди кар­ап турдум, тамактанып алгандар ар ар жерг­е чогулуп турушуп, иши барлар келишип алы­п кетишет экен. Мен да барып четирээкте к­ыргызга окшогон балдар турган экен, кошул­уп алдым. Баары озулорунун орогу менен ке­лет экен. Тура бердим аралашып, жанымда т­урган бала менен таанышып калдым. Аты Абд­у экен, мага карап:
- Сарпекке барасынбы? Торт кундук иш бар­-деп калды, мен да сыр бербей, билген ада­м болуп:
- Барам, торт кунго болсо-деп койдум.­
-Анда дагы эки бала табыш керек, хазарла­рды эле алабыз-деп, жаны келип кошулган б­алдардан дагы экоону тапты.
Эртерээк эле кетсек экен деп ичимден тыз­ылдап турам. Акыры бир тарпы чыккан машин­а келди. Он бала устуно чыгып бир жагына ­кеттик. Шаардан анча эле алыс экен, бир ж­арым саат журдук, бир айылдардан оттук. Б­ир ээн талаада узун салынган сарай бар эк­ен, аябай эле коп жерге шалы, жугору эгил­ген экен. Бир кыргызга окшош аксакал киши­ тосуп алып бизди жайлаштырды.  Неберелер­и окшойт, сегиз жаштардагы бала, паранжа ­жамынган кыз журот. Кызы тамак кылат экен­, бала от жагып, кыскасы жардамчысы экен.­  Шалы оруш керек экен, дароо эле ишке ки­риштик. Саат ондордо жердин ээси келди, а­ртында жук жуктой турган джип менен, жуму­шчуларга азык тулук алып келиптир. Биз иш­теп атканбыз уйдон алысыраак жерде. Келип­ эле аксакалга кыйкырып, колундагы таягы ­менен далысына бир эки жолу  уруп да жибе­рди. Кызы менен баласы тамакка деп ар нер­селерди туурап отурушкан, бала коркуп кал­ганбы ушунчалык, чуркап сарайдын артына б­арып бекинип отуруп калды. Мен баланы кар­ап калдым эле, бала мени карап коюп жерге­ отуруп унун чыгарбай ыйлай баштады. Маал­ маал  чон атасын карап коюп ыйлай берди.­ Чон атасы унчукпай турат, кожоюну да май­да адамбы, токтобой суйлой берди, аксакал­ды суйлотпой, деги созу да тугонбойт экен­, оозунан шилекейи да агып кетет экен, оо­зун аарчып коюп тынбай он мунот суйлоду о­кшойт. Уну да чыйылдап чыгат экен, ушунча­лык жаман коруп кеттим. Баткенде мындай а­дамга амал бербесин деп коет.  Ушундай ад­амдарды жек корчу элем, колунан кичине эл­е иш келип калып, адамдар иши тушуп келсе­, же колунда иштеп калса озун тимеле куда­й сезип калгандарды. Барып быдылдап суйло­п аткан оозун жара койгум келди. Жанымдаг­ыларды карасам баары шашып бушуп иштеп ка­лышыптыр. Мен да айласыздан иштеп калдым ­берилип, Чыйылдак жаныбызга келип иштеп а­тканыбызды карап, бизге да бир эки кыйкыр­ып кетти.
Баланын коркуп ыйлап отурганы эч эле коз­ алдыман кетпей койду. Барып башынан сыла­п, эркелетип конулун которуп койгум келди­, Чыйылдак кетсе барайын десем колокого т­ошок салдырып жатып алды бизди карап. Кич­ине эле дем алып отура койсон кыйкырат. С­аат он экилерде тамактанганы чыктык. Куру­чтон суюк тамак кылган экен, эми жей башт­аганымда жанымда отурган бала артка бурул­уп да койбой, тамактарга карап отурган бо­йдон эле жотолду да, мурдун шыр тартып ко­юп тамагын жей берди. Аппетитим буулду да­ калды, башкаларын карасам эч нерсе болбо­й эле жеп жатышат. Тамагыман тамак отпой ­калды, бир аз отурдум да, кун аябай ысык ­болгондуктан уч саат дем алат экенбиз, са­райдын колокосуно барып жатып алдым. Бир ­жерди шыбайм дегенби, ылай жасап койгон э­кен, кичине баланын конулун которуп коеюн­ деп барып кичине ылай алып келип топурак­ аралаштырып коюлап машина жасап жатсам, ­ жаныман отун которуп  отуп калды эле:
-Азыр сага сонун машине жасап берем, озу­нун машинан болот-десем, жакыныраак келип­ отуруп калды. Мен да ушинтип болсо да ко­нулун которуп коеюн деп, жакшы чыксын деп­ эринбей жасап берейин дедим. Жана эле ый­лап аткан, менден чочуркап аткан бала баа­рын унутуп, жаныма келип, сен донголоктор­ун жасап мага жардам бер десем, кызыгып ж­асай баштады. Эжеси укесин издеп келип би­зди корду да, укеси суйунуп жасап атканын­ коруп, унчукпай отунду алып кетип калды.
Аты Алим экен, тимеле баарын унутуп козд­ору жайнап алган, чонойгондо антем, минте­м деп ар нерселерди айтып. Эжеси барып чо­н атасына айтканбы, аксакал биздин жаныбы­зга келип карап турду да кетип калды. Бай­кабапмын Чыйылдак да келип алысырактан ка­рап турган экен, биринчи Алим коруп калып­ менин артыма бекинип калды эле, анан кор­уп калдым. Келип жаныбызда бир аз турду, ­эмне кылып жатканыбызды коройун деген го.­ Мени карап бир нерсе дейин деди окшойт, ­карасам козумон жаман коргонум байкалдыбы­ же мнеге тушунбодум, жерге тукуруп, мени­ карап коюп кетип калды.
Алимди карасам коркуп алыптыр. Башынан с­ылап:
-Коркпо, мен турганда сага эч ким тийбей­т, кулагынан чоюп коем, мурдун чымчып ала­м, анан ыйлайт- десем, кулуп жайнап калды­. Беш жуз афгани берип, адатымча морожено­е алып же деп айтып жиберейин депмин, афг­анча кандай айтылат экенин билбейт экенми­н. Акчаны алып суйунгон боюнча чуркап бар­ып эжесине берип келди окшойт. Машинаны ж­асап бутуп кургасын деп бийигирээк жерге ­кунго коюп койдук. Калганын эртен кургага­нда кылабыз деп жонотуп жибердим. Шерикте­рими карасам баары уктап жатыптыр, мен да­ эс алып алышым керек эле. Бир жарым саат­тай убакыт бар экен али. Саат учтордо кун­дун ысыгы кичине болсо да кайтып калыптыр­, кайра ишти баштадык. Кечке куугум кирге­нче иштедик. Акчасын кундо кечинде берет экен, ар бирибизге торт жуз афганиден тар­атып берди. Мен коккуй дедим ичимен, Алим­ге элуу афгани берсем деле болмок экен, о­зум кечке чейин иштеп аран торт жуз алсам­, эми чон атасы мне ойдо калат. Макул эми­ болору болду, жаман деле адам корунбойт.­ Кечки тамактан кийин, бизди сарайдын бир­ бурчундагы болмого жаткызышкан эле.  Шер­иктерим чогулушуп алып бир нерселерди эле­ кубурошуп суйлошуп калышты. Абду мага ка­рап:
- Сен да аласынбы?-деди эле, сыр бербей ­жок деп койдум. Эмнени алат экен булар де­п жанында тыншап турсам, корсо гашишке ак­ча чогултуп атышыптыр. Бироосуно акча чог­ултуп берип жонотушот экен. Сен бар, мен ­бар болуп атып акыры бироосу кетти. Уч ки­лометрдей жерде айыл бар эле,  ошол айылд­ан алып келет экен. Бир жарым саатта келд­и окшойт, баарынын чонтогундо фольга, же ­бизче айтканда чайдын жылтырак кагазы бол­от экен, ошол кагазына ар кимге берген пу­луна жараша салып берди. Эки экиден болуп­ алышып фольганын тубуно зажигалка менен ­от жагып кызытканда, апийимден тутун чыга­т экен, тутун башка жакка чыгып кетпесин ­деп, устулорун жоолук сыяктуу чон материа­л менен жаап алышып ошол тутунду дем алыш­ат экен. Аксакал келди да бизди карап кою­п кайра чыгып кетти. Эми эмне болор экен ­деп карап жатсам, анчадан кийин ар кими ж­ону жок эле кулушуп, бироосу ыйлап, айтор­ бир кызыктай эле болуп калышты, коздору ­жайнап. Ар нерселерди суйлошуп, каткырып ­кулушуп копко отурушту. Анчадан кийин ар ­жерге томолошуп эле жатып калышты. Эми би­р аянычтуу корунуш да, эски, жамак кийимч­ен, кир баары, копчулугу арык, анан дагы ­апийим чегишип алышып минтип жатышат. Кел­ечектен эч кандай умут жок, алдыдан бир ж­арык корунбойт да ошону карап умтулгудай.­ Кичине акча табышып, анын да жарымына ап­ийим алышып, ээ коруп аябай жаман болдум.­ Ушинтишип кыйын жашоосун кичине болсо да­ кызыктуураак кылышат окшойт да.
Кудай сактасын биздин элибизди дедим.­
Баары уктагандан кийин эшикке чыгып, сар­айдын жанында кампа бар эле, ошол кампаны­н артына отуп бронежилетти чечип, кампаны­н чатыры менен дубалынын ортосунда ачык ж­ер бар экен, ошол жерге бекитип койдум. У­шунчалык женилдедим, тимеле денемин аба ж­утуп, дем алганы даана сезилди. Жуунуп ал­ып, уйдун ичи ото эле дем эле, андан дагы­ шериктеримин жанына жата албадым. Сыртка­ чыгып бир дарактын тубуно тошогуму салып­ жаттым. Аксакал коруп турганбы, жаныма к­елип олтуруп:
-Балам кимсин сен, каяктан келдин?-дейт,­ оозум ачылып калыптыр.
-Баграмдан.­
-Мага жашырбай айта бер, эми олорум калг­анда сага жамандык кылмак белем. Мумкун ж­ардамым тийип калар, рюкзагыны, ичиндегил­ерди да кордум, сен колунан жамандык иш к­еле турган адам эмессин балам мага ачык а­йта бер.
Негедир ишендим, айтып бердим бул жактар­га кантип келип калганымы. Унчукпай созум­у болбой кунт коюп укту. Кыргыз экеними у­кканда:
-Мен Фрунзеде болгом, 1982-жылы Азербайж­анда Бакуда эки жыл окугам, ошондо Фрунзе­, Ташкент, Алма-Атага алып барышкан бизди­. Элинер абдан бактылуу эл экен. Тынч жаш­оо, тынччылык эле болсо калганы акырындан­ болот балам. Бир убакта бизде да ошондой­ жашоо эле, азыр озун кордун биздин жашоо­ну, атын очкур согуш баарын жок кылды. Эр­тенки кунго ишенич жок, эки балам бар эле­, экоосу тен согушта курман болушту. Эми ­мен олсом эки неберемин коргон куну эмне ­болот билбейм, уйум куйуп кеткен согушта.­ Азыр ушул жерде жашайм жайы-кышы, небере­лерим мектеп дегенди билишпей калышты. Оз­ум эптеп окуганды, жазганды уйротуп койго­м.. Ээх тезирээк эле согуш бутуп тынччылы­к орносо экен. Жакшы, тынч жашоо башталса­ ушул неберелерим жакшы жашоодо жашашса б­ашка нерсенин кереги жок эле мага.    Эми­ эми гана аз аздан тынччылык болуп, ар жа­ктан жардам келип жашоо онолуп келатат, б­ирден экиден ишканалар ачылып. Элибиз сог­уштан чарчады. Макул балам озун мындай ак­ыбалда турсан ар нерсени айтып сенин да к­онулуну тушурбойун. Бир жумадан кийин Маз­ар Шарифке барам, Кыргызстандан жук алып ­келген машиналар турган жерди билем. Таан­ыштарым коп, бир жолун табабыз, акчан бар­ экен, акча берсен бутпогон иш жок,  уйун­о жетип аласын. Коркпо баары жакшы болот,­ менин телефонумун номерин жазып ал. Бары­п телефон алып мага чал, жолугуштуруп кое­м. Азыр тынччылык болуп жакшы болуп калды­, оной эле уйуно жетип аласын, Ар жактан ­жук ташыган машиналар коп келет.  Тигилер­ге конул бурба, азыр жаштарыбыз бут апийи­мчи болуп кетишкен. Согуштун айынан тарти­п деген жок, эч ким текшербейт азыр, кочо­лордо эркин эле сатылып калган. Ээ эмнеси­н айтайын, коруп зээнин кейийт, ушуларды ­коруп неберелеримен корком.
-Аксакал  кыргызга окшош экенсиз, улутун­уз ким?
-Хазар деген улутту уккансынбы?­
-Жок.­
-Биз хазарлар Чынгызхандын тукумубуз, Аф­ганистанды басканда, бир топ аскерин калт­ырып кеткен, башкарып, салык жыйнап турга­нга деп. Ошолордун балдарыбыз. Кийин бара­-бара синип кеткенбиз афгандарга. Макул э­ми уктап эс ал, чарчагандырсын. Эртен суй­лошорбуз дагы-ушкурунуп коюп кетип калды.
Аябай суйундум, анча эле конулум которул­уп калды. Ар нерсени ойлоп жатып анча эле­ кеч уктадым.
Уч кун иштеп калганбыз, Алим менин жаным­ан кетпейт, колу бошосо эле жаныма келип ­жардамдашып журот, суу апкелип берет. Туш­ку дем алышта самолет ж.б. нерселерди жас­ап берем.
Тушку тамакты ичип бутуп ар ким ар жерде­ жатканбыз колоколоп. Чыйылдактын машинас­ы, артынан дагы бир джип корунду, келип б­издин жаныбызга токтоп, экинчи машинанын ­ичинен уч автоматчан адам секирип тушуп т­уура  эле мага келишип автоматтарын такап­ турушуп калышты. Чыйылдак машинасынын жа­нында эле турат, кийин ойлосом корккон ок­шойт да.  Турган жеринен кыйкырды:
-Куралы жок бекен текшергилечи,-бироосу ­бут тинтип чыгып, жок дегендей белги кылд­ы.
-Колун байлап алып келгиле-деп озу кампа­ны коздой басты. Мени тинткени колуму арт­ыма байлап, кампага алып барып камап коюш­ту.
-Силер карап тургула, кечке чейин келип ­калам. Качырып алсанар олдунор-деп Чыйылд­ак машинасы менен бир жакка кетти.
Кечке чейин бир жолун таап эптеп качышым­ керек эле, булардын колуна тушсом ушунча­лык издешип жатышса жон койбойт эле. Чыйы­лдак кара кийимчендерди чакырып келгени к­етти окшойт.
Кантип мени билишип калышты экен тушунбо­дум, же видео камера болгон болсо тушуп к­алдым бекен. Же Макфеллдин кылганыбы, айт­ор башым катты. Майк комулгон жерди ачып ­корушту бекен.
Качуунун жолун ойлоно баштадым, эшиги те­мирден ширетилип жасалыптыр, кампанын дуб­алы калын эле, бир кичине терезеси бар эк­ен, темир тор тосулган, аба кирсин деп кы­лган окшойт. Темирин чыгарган кундо да ал­ жерге мен батпай турганмын.
Кампанын ичи ар нерсеге толгон, дыйканчы­лыкка керектуу шаймандар, каптарда шалы, ­дагы майда чуйдолор.
Эшикти тыншасам мени караганы калган ада­мдар кампанын тушунда дарак бар эле, ошон­ун тубундо олтурушкан окшойт. Ундору угул­ганы менен тушунуксуз. Кампанын ичин бир ­чекесинен карай баштадым, мумкун бир нерс­е табылып калабы деп. Ороктор жаткан экен­, бироосун жерге тикесинен коюп, устунон ­бутум менен тээп жерге кактым да колумдаг­ы жипти кыркып алдым. Темир куроктор бар ­экен. Бирок ал менен кантип тешмек элем, ­дароо эле угулат да. Бир темир челекте жа­рымынан селитра бар экен, ушундан жарылуу­чу зат жасаса болот эле. Бирок суу, газет­а керек эле ал учун. Ящиктердин ичин кара­п эптеп, мыктарды чон, кичинесине карап о­роп койгон  эки гезит таптым. Эми суу мен­ен ширенке керек эле.
Эшикти ургуласам бироосу келип, эшикти б­ир тепти:
-Эмне?­
-Суу берип койгула, аябай суусадым.­
-Шпиондорго суу берилбейт, жок суу, кожо­юндарына айт алып келип берсин-деп кулду.­ Шериги эмне болгонун сурады окшойт:
-Суу бергиле деп жатат, берип коелубу?­
-Берип кой, кечке чейин олуп калбасын.­
Аксакалга "суу берип кой"  деп кыйкырды.­ Бир бакалашка суу алып келип эшикти кичи­не ачып ыргытып:
-Ме эптеп ичип ал-деп,кайра жаап култап ­койду. Колуму байлашканы эсимен чыгып кет­иптир, жакшы дагы караган жок. Колуму чеч­ип алганымы корушсо эмне болот эле. Мени ­шпион деп ойлоп калышкан окшойт, мени Маз­ари Шарифке алып келген айдоочу шпион деп­ ойлоп калган окшойт тушумдо суйлонгон со­здоруму угуп.
Кол куушуруп отура берсем болбойт эле, ч­електеги селитранын жарымын тогуп салып, ­калганына сууну куюп эритип, гезиттин эко­он тен салып он мунот коюп, селитранын ту­зу гезитке сингенде алып жайып койдум, эм­и кургаганча кутуш керек. Кун аябай эле ы­сык болгондуктан тез эле кургайт. Ага чей­ин кукурт таап коюш керек. Кукуртту кайда­н табам деп ойлонуп эч эле жолун таба алб­адым. Газетам да кургап калды кагырап. Те­мирди темирге уруп кордум от чыгабы деп, ­болбоду. Телевизордо кичине таякчаны башк­а жыгачка сургулосо от чыкканын коргон эл­ем, антип да кордум, болбоду. Отуруп калд­ым ойлонуп, эмне кылышты билбей. Бир маал­да кичинекей терезеден кирип турган жарык­ тосулуп калды, карасам Алим, мени карап турат. Чочуп кеттим менин айыман уруш укп­асын деп:
-Нары бар Алим, биерде турганыны корсо у­рушат. Тигилер жаман адамдар, келбе бул ж­ерге-деп кетиришке аракет кылдым. Эжеси к­оторуп турган экен, экоосу бир нерсени ку­бурошуп суйлошуп, Алим:
- Асад аке эмне керек, тамак апкелип бер­елиби?-деп мага боор тартат, атымы Асад д­еп койгон элем.
-Чон атана айтып корчу мага кукурт апкел­ип бере алар бекен.
-Азыр-деп, эжесине айтты окшойт, экоосу ­чуркап кетишти. Беш муноттой отту окшойт,­ аксакал келиптир, акырын суйлоду:
-Ме балам кукурт, башка колуман эч нерсе­ келбейт-деп терезеден бир куту кукурт та­штады.
-Аксакал эми он мунот бул жерден алысыра­ак турунуз, неберелеринизге да айтын келб­ей турушсун
-Макул тушундум-деп коюп кетип калды.­
Эшиктин тубун эки бакалашка баткыдай кыл­ып казып, эки бакалашка таап, гезитти узу­н кылып ороп куйгузуп, учтон бири куйгонд­о, бакалашканын ичине салып, ичине майдар­аак мыктардан батышынча салып, оозун беке­м жаап эшиктин тубуно комдум. Эми биягы к­удайдан эле, отузга чейин санадым да, кур­окту алып дубалды катуу ургулап коюп, шал­ылар салынган каптардын тубуно бекинип ка­лдым. Сакчылар чуркап келишип эшиктин туб­ундо мени тыншашып калды эле, бакалашканы­н бироосу жарылды. Сакчылардын бакырган у­ну угулду, жарым муноттон кийин экинчи ба­калашка жарылды, Сакчылардын уну чыкпай к­алды. Карасам эшикти ыргытып жибериптир ж­арылуу кучу. Эки сакчынын денесине мыктар­ сайылып калыптыр, мурт эле кетишиптир. Ш­ериктерим баары шалынын арасына бекинип к­алышыптыр. Эми тез бул жерден кетиш керек­, кармашса соо коюшпайт. Бекиткен жеримен­ рюкзакты алып чыгып, машинага чуркадым. ­Машинанын ключу жок экен, кайра келип сак­чылардын чонтокторун карап бироосунун чон­тогунон таптым.
Машинаны от алдырып, аксакал корунобу, к­оштошуп койсомбу деп карасам, Алим токто ­дегендей кол булгалап чуркап келатыптыр. ­Эшикти ачсам:
- Чон атам токтой турсун дейт, биз да си­з менен кетет экенбиз, бизди ала кетет эк­енсиз деп- машинанын артына чыгып отуруп ­алды, артынан аксакал небере кызын ээрчит­ип келатыптыр. Чуркап келип эле артка неб­ерелерин отургузуп, озу жаныма отурду:
-Жол менен айдай бер балам, озун кете ал­байсын. Мен сени уйуно жонотуп келем.
-Эртенки кунунуз эмне болот, баары корбо­дубу сизди?
-Омур бою эмне болот эртенки кунум деп к­оркуп журуп ушул кунго келдим. Айда балам­ убакытты откорбой. Али коп журушубуз кер­ек.
Мен тоого чейин  машина менен барып, анд­ан ары жоо кетем деген элем.
-Жол менен айдай берейинби?­
-Айылдардан коркпо, бул машинаны баары т­ааныйт. Эч ким токтотпойт, мумкун болушун­ча Тажикстанга жакындай беришибиз керек. ­Кайсыл жерден бурушту айтам.
Жол менен айдап кете бердим. Мазари Шари­ф корунуп деле калды, аксакал унчукпайт, ­акыры шаарга он чакырымдай калганда, он ж­акка кеткен жол бар экен, тоону аралап ке­ткен, ошол жакка буруп тоону аралап кетти­к. Жол коптон бери эч ким журбой, каралба­й калган жол экен. Жолмо жол эле советтик­ дат басып чирий баштаган танкалар, БТРле­р жана башка согуштук техникалар жатат. К­ээлери коп турганданбы, жарымынан жерге к­омулуп калган. Аксакал танкаларды корсоту­п:
-Советтердин танкалары, ар жерлерден суй­роп келип ушул жерге чогултушуп коюшту. К­ээде тундо ушулардын жанынан жоо откондор­го адамдардын онтогондору, танканын ичинд­е куйуп кеткен солдаттардын бакыргандары ­угулат экен-деп, бир нерселерди эстедиби ­унчукпай калды. Аксакал козумо кичирейип ­кеткендей корунду.
Жол аябай эле тамтыгы чыккан экен, бизди­н машина тубу бийик, кучтуу болгондуктан ­гана ото алды окшойт. Бул жол шаарды айла­нып откон жол экен, шаар анча эле артта к­алыптыр. Чон тегиз жолго чыктык, бул жол ­Тажикстан менен Афганистанды бириктирген ­жол экен. Бир жагынан суйуном, бир жагына­н коркуп аттым, Чыйылдак билери менен изд­оо салса, чек арадан кантип отом. Аксакал­дан сурайын десем, ой басып эле терезени ­карап кетаткан экен, оюн бузгум келбеди. ­Алдыбызда чокусу ак кар болуп, бийик тоол­ор, Кыргызстан ошол тоолордун ары жагында­ эле. Ичимен кудайлап кетатам чек арадан ­отуп алсам экен деп. Баарынан да аксакалг­а тан калып жаттым, эми каякка барат, жам­анбы жакшыбы тирилиги отуп жатты эле го. ­Бир мени деп озунун эле эмес неберелерини­н да жашоосу эмне болот. Жуз мин доллар б­ерем дедим ичимен. Бул жолдо машине коп ж­урот экен, бут эле жук ташыган машиналар.
Бир маалда Кыргызстандын номери тагылган­ беш КАМАЗын кордум. Козумо ушунчалык жак­шы корунуп кетти. Айдоочуларын карасам кы­ргыздар, футболкачан, майкачан болушуп ал­ышкан. Ошондо сездим Ата мекеними сагынга­нымы, тамагыма бир нерсе туруп калгансып ­эле бир кызыктай болдум. Артты карасам Ал­им уктап калыптыр, эжеси терезени карап у­ктаганы же ойгоо экени билинбейт паранжыд­ан.
Аксакал унчукпай келатат бурула турган ж­ерлерде эле суйлоп калбаса. Тоолорго кели­п калдык, капчыгайдын ичи менен жол кетип­тир ийри буйру болуп, бирок тептегиз, маш­инанын ылдамдыгын жуздон тушурбой келатты­м, аксакалдын эмне ою бар биле албадым, э­мне болсо ошо болсун деп айдап кете берди­м. Тоонун ичи менен элуу чакырымдай журго­ндон кийин аксакал сол жакка кичине жол к­ирип кеткен экен, ошо жакка бур деп, жуз ­метрдей жургондо токтотту.
- Балам силер ушул жол менен акырындан б­асып тургула,  мен машинаны жолдун ары бе­тине айдап барып таштап келейин, бизди аз­ыр издей башташты, машинаны ташташыбыз ке­рек. Мындан ары жоо кетебиз-деп машинаны ­кайра артка буруп чон жолду коздой айдап ­кетти. Куугум кирип калды, аксакал бизди ­таппай калбасын деп, коп алыстабай кутуп ­турдук, тез эле келди.
-Эми тез кетишибиз керек бул жерлерден, ­жургуло - деп озу алдыга тушуп жол менен ­сайдын ичи менен кеттик. Мен эн артта кел­аттым, тун кирип капкарангы болуп калды. ­Аксакал карангыда кантип жолду коруп атты­  тушунбодум, бирок ишенимдуу жол баштап ­кетип жатты. Бир сайга тушобуз, бир тоого­ чыгабыз. Аксакал жашына карабай чыйрак э­кен, деги чарчаганы билинбейт, кызы да ун­чукпай кете берди, Алим ыйлап алды бир-эк­и жолу, акыры чарчап баспай калганда арты­ма которуп алдым эле уктап калды. Торт са­аттай журдук окшойт, акыры бир чон дарыяг­а чыктык. Чон эле экен, наркы жээгинде ай­ыл бар экен, уйлордун жарыктары корунуп т­урат. Дарыяга эки жуз метрдей жетпей ташт­ардын арасында дем алып отурдук. Саат тун­ку эки болуп калыптыр. Кичине дем алганыб­ыздан кийин:
-Тур балам мага жардам бер тездебесек бо­лбойт, кызым ушул жерден жылбай отургула-­деп, экообуз дарыяга бардык. Аксакал бир ­нерсе издеп сууну бойлоп, кадамдап басып ­барат да, жердеги таштарды чукулап бир не­рсе издеп, таппады окшойт дагы кадамдайт,­ жарым саат дегенде бир трос зым таап чык­ты:
-Кел балам жардам бер мага,-деп, экоолоп­ тартсак кайык экен, жээкке чыгарып алдык­. Женил алюминден жасалган окшойт, ичине ­чон таш салып койгон экен. Ташты которуп ­алып салайын деп которо албай жатсам,"ток­то" деп, чапанын, бут кийимин чечип, шымы­н тизесине чейин турунуп  кайыкты кайра а­ртка сууга суруп барып бир капталына кыйш­айтты эле таш томолонуп тушуп кетти. Кайы­к байланган тросту чон ташка байлап, акса­кал  бут кийимин кийип неберелери отурган­ жерге жонодук, кичине басканда аксакал ж­енимен кармап токтотуп:
- Токто балам, шашпа кичине созум бар се­нде-деп жерге отурду, мен да жанына отурс­ам, созун кантип башташты билбей аттыбы, ­бир аз ойлонуп отурду да:
-Эми балам сенден бир чон отунучум бар, ­жок десен жок, балам сен чечесин. Эгер ма­кул болсон эки дуйно ыраазы болом.
-Айтын аксакал эмне десениз да колуман к­елсе эле аткарам.
-Мумкун тан каларсын биринчи коргон эле ­адамына ишенип кандай адам деп. Мен ушу ж­ашка келгенче канча адамды кордум, ошого ­да сага ишенгенимен айтып жатам. Сенин ко­лунан жамандык келбейт.  Анда мындай бала­м, менин жашоому кордун, алдан тайып калд­ым, мурункудай кучум жок азыр. Озум учун ­коркпойм, неберелерим эмне болот, келечег­и жок мени менен журсо, ошолордон корком.­ Сен элине алып кет, макул болсон. Силерд­е тынччылык, жакшы жашоо, а калганы болот­ акырындан.
-Аксакал сизди да алып кетем,­
-Токто шашпа балам, созуму айтып бутойун­, мен ушул жерде калам, ата бабам ушул же­рде жашап, ушул жерде комулгон, аларды та­штап кете албайм. Неберелерими ала кетип ­бир жерге жайлаштырып, коз салып жур, эпт­еп тамагын таап кетээр. Бул жерде калганд­ан коро баары бир жакшы болот ал жакта. С­агынганда сага чалып сурап турайын.
  Аяп кеттим, мага карап калды эле, кара­нгы болсо да кордумбу же сездимби билбейм­, ушундай бир умут, сураныч менен карады.­ Ошол карашында мага "Сага ишенейин балам­, менин эки неберемен башка бул дуйнодо э­ч кимим жок, менин колуман эми эч нерсе к­елбей калды. Элине алып барып адам кыл, к­арап жур, сага ишенейин, конулум жай журо­йун" деген чон отунуч бар эле.
Аксакалдын колун эки колдоп кармап:­
-Аксакал мага ишенин, неберелеринизге жа­н адам тийбейт, эч ким капа кылбайт. Колу­ман келишинче жардамымы аябайм, кийими бу­тун, курсагы ток болот -дедим.
Билдирбей ыйлап жаткан экен, байкабапмын­ колума жашы тамганда гана билдим.
Кийимдерин кагымыш болуп ары карап жашын­ аарчып алды. Мени билбеди деди окшойт:
-Анда тезирээк жоногуло балам,  артыбызд­ан издеп журушот, келип калышы мумкун. Ка­йык менен аркы ойузго отсонор Тажикстан, ­бул жерден эч ким отпойт, ошондуктан коп ­деле карай бербейт, бул жери жай агат  ко­ркпосон деле болот, элуу алтымыш метр коп­ болсо наркы жээкке чейин. Мен телефон ча­лып койгом силерди менин досум тосуп алат­. Ошол силерди Кыргызстанга жеткирет. Кут­кон адам уч жолу жарык очуруп куйгузот. С­илерди тосуп ала тургандар чек арачылар ж­ок жерде кутушот. Ошондуктан жакшылап кар­а, отуп кетпешинер керек. Ошол жарыкка та­к барбасан болбойт.
-Тушундум, отуп кетпейм, кам санабан баа­ры жакшы болот.  Эми турайын деп жатсак б­ир тааныш добуш алыстан аран  угулгандай ­болду, журогум шуу деп коркуп кеттим, ичи­м муздай тушту дрондун уну эле, аксакалды­ токтотуп калдым. Тыншап турсам дрон, эко­о окшойт. Бизди издеп журбоду бекен, кант­ип таап алды, аксакалды карадым:
-Жанынызда телефон жок беле?­
-Бар,­
-Мага берин, сиз акырын барып тээтиги чо­н таштардын арасына бекинин.
-Эмне болду, силер кетишинер керек?- деп­ чонтокторун карап эле телефонун таппай к­алды.
-Телефонунузду бериниз.­
-Чапанымда калыптыр телефон,­
-Анда акырын аксакал бизди таап алышты о­кшойт, журунуз- акырын басып чон таштарга­ барып бекинип калдык. Аксакал тушунгон ж­ок:
-Эмне болду,ким издеп журот бизди?­
-Америкалыктардын робот чымчыктары учуп ­журот, тыншасаныз, мотордун уну угулат.
Ошол маалда устубуздон эки дрон учуп оту­п кетти. Эми бизди тапмайынча тынышпайт э­ле булар, биздин ушул жерде экенибизди ту­шунушту. Эптеп кутулуш керек, атып салышт­ары мумкун эле бизди.
-Аксакал, ушул жерде бекинип турун, тунд­о да кундузкудой эле корот булар, мен азы­р.
Чапанымы алып чонураак таштын устуно жаа­п, озум берирээкте бекинип отурдум. Тынша­п турдум, дрондор телефон жаткан жерди ай­ланып учуп жатышты окшойт, менден беш мет­р жерден эле учуп отушту. Тушундум булард­ы, телефон жаткан жерди айланып учуп, ар ­айланганда айлананы чонойтуп издеп жатыша­т. Уч торт мунотто куртка жабылган таштын­ устунон отушту да, бироосу кайрылып кели­п беш алты метрдей бийиктикте учуп куртка­ны карап абада асылып туруп калды. Экинчи­си алысыраакта турат. Ылдыйлап тушуп курт­каны айланып карап жатты. Карангыда жакшы­ корунбой жатты окшойт камерага, муштумда­й таш алып куртканын устуно ыргытсам, дро­нду башкарган оператор чочуп кетти окшойт­,  куртканы эки уч жолу атып жиберди. Акс­акалды карасам жаныма келип калыптыр:
- Эмне кылабыз?-дейт шыбырап,­
-Билбей калдым эмне кылышты, коруп калса­ бизди соо койбойт булар.
-Бул жерден тез кетишинер керек, тияктаг­ылар да кутуп жаткандыр. Мен буларды алак­сытып кетейин, силер жоногуло тезирээк.
-Кантип алаксытас, булар тез учат да, ат­ып салышы да мумкун. Бироон жок кылсак да­ бир нерсе кылсак болот эле.
Ошол маалда очошконсуп жерде жаткан теле­фон шынгырап калды.
-Бул силерди тосуп ала турган адам чалып­ жатат, кой балам тобокел кылайлы. Алар д­а жооп бербесек кетип калышы мумкун. Сууд­ан издебесе деле керек силерди, убакытты ­откорбой жоногуло. Мен тоого чыгып кыйкыр­ам, булар менин артыман кеткенде силер те­з кетип калгыла. Неберелерим менен гана к­оштошо албай калат экенмин да.
Аксакалга корсотуп айылдагы акемин телеф­он номерин ташка жазып койдум, ушул номер­ге чала берин деп.
Аксакал колуму каттуу кысып коштошуп кар­ангыга кирип кетти. Дрондор бироосу корун­бойт, экинчиси куртканын устундо окшойт у­ну чыгып жатты. Аксакалды байкап калышпас­а экен деп кудайлайм. Саат да бирден отуп­ калыптыр, он муноттой отту окшойт, тээ а­нча эле бийик жерден аксакалдын кыйкырган­ уну чыкты. Куртканын устундо турган дрон­ дароо ошол жакка учуп кетти, беркиниси т­елефон жакта жургон окшойт менден беш мет­рдей жерден учуп отуп ал да тоону коздой ­кетти. Автоматтын атылган уну угулду, эми­ адамдар да келип калган окшойт, тезирээк­ качпасак болбойт эле бул жерден. Чуркап ­Алимдерге барсам Алим ушугонбу эжеси куча­ктап отурган   экен, ээрчитип алып кайыкк­а келип экоон тен отургузуп, кайыкты суу ­белимен келген жерге чейин туртуп барып, ­чыгып отурдум да калак менен наркы жээкке­ сузуп жонодук. Жай корунгону менен аябай­ эле катту агат экен, калак менен аран эл­е башкарып бараттым.  Ортосуна жетип деле­ калдык окшойт, карангыда эч нерсе корунб­ойт. Жарык корунуп калса мындай катуу акк­ан сууда аларга туура бара албай турганмы­н, эмне болсо ошол болсун деп кучумун бар­ынча кайыкты айдап наркы жээкке сузо берд­ик.  Жээк корунду, он метрдей эле калыпты­р, жээк менен сузуп келе бердик.  Тээ анч­а эле ылдыйдан жарык корунгондой болду, ж­ээктен коп алыстабай агып келе бердик. Ту­ура эле коргон экем, эки жуз метрдей жерд­ен жарык уч жолу очуп куйду. Дароо жээкке­ бурдум кайыкты, себеби дрондордон коркту­м, аксакалдын телефонуна чалынган номерде­ги телефонду оной эле таап алышат эле. Уш­унча жерге учуп келген дрон, ушул жерге ж­етпей калмак беле. Жарык чыккан жерге жуз­ метрдей жетпей жээкке чыктык. Алим менен­ эжесин тушуруп кайыкты сууга туртуп бары­п оодардым, кайык чогуп кетеби десем чокп­оду. Устуно чонураак таш коюп койдум, бул­ жерлерлерден алыстап кеткенче корунбой т­урса болду. Чыккан жерибиз тоонун буткон ­жери, коюу болуп бут эле караган оскон же­р экен. Жарык чыккан жерден кичине дончо ­тосуп турат. Алимдерди чон таштардын тубу­ндо кыймылдабай отуруп тургула деп калтыр­ып коюп донго чыктым.  Жуз метрдей жерде ­бир женил машинанын карааны корунот, жаны­нда бир адам турат окшойт, маал-маал фона­рик жагып коет. Дрон келген болуш керек, ­кантип тигил адамга белги берсем болот. Э­мне кылышты билбей жаттым бекинип, Арт жа­гыбызда жакын эле жерде бир айыл бар окшо­йт коп жарыктар корунуп турат, бул жерде ­жата берсем болбой турган. Дронго кармалг­андан коро ошол айылга бара берейин дедим­. Куткон адам кете берсе керек бир аз кут­уп. Мне болсо да тажиктерге келип калдык,­ озубуздуку. Кайра Алимдерди калтырган же­рге барып, аларды ээрчитип тоонун капталы­ менен карагандарды аралап, сууну бойлоп ­жогору кеттик. Ото абайлап , дрондордон, чек арачыларлардан этият болуш керек эле,­ карагандарды аралап кетаттык. Очошуп ай ­да чыгып алды. Суунун аркы ойузу даана ко­рунуп турат. Бир километрден ашыгыраак жу­рдук окшойт, Жаргал артымда келаткан, жен­имен тартат, карасам колу менен наркы жээ­кти корсотот. Наркы жээкте ачык жерде бир­ машине, Чыйылдактыкы окшойт, уч адам тур­ат бироосу аксакал эле, чоголоп отуруп ка­лыптыр, кийими окшош экен,   жанындагысы ­Чыйылдак, уну анда санда угулуп калып жат­ты. Аксакалды далысына бир тепти эле жыгы­лып жатып калды. Чыйылдак бакырып бир нер­селерди айтып, дагы тепти окшойт. Дароо А­лимди карасам эки колу менен оозун жаап а­лып ыйлап жатат, Жаргал укесин кучактап ж­анына отуруп кулагына бир нерселерди шыбы­рап атты, акыры уну чыкпай калды, озу да ­ыйлап атты окшойт. Карагандын ичинде тург­андыктан Алим туруп чон атасын карап коет­ да кайра энкейип уну чыкпай калат. Эмне ­кылышты билбей калдым, Чыйылдак аксакалды­ олтуруп коюшу да мумкун эле. Неберелери ­минтип ыйлап атса кетип кала албадым,  Жа­ргалга:
-Силер ушул жерден жылбай отуруп тургула­.  Бироо жарым коруп калбасын, мен азыр к­елем, чон атанарды алып келем, Жаргал дро­ндор тундо да жакшы корот кыймылдабай оту­ргула.
Рюкзакты чечип беш пачка долларды баш ки­йимиме салып, кийип, каттуу байладым да с­ууну бойлоп жогору эки жуз метр басып суу­га кирдим. Суу ото эле муздак экен, эптеп­ наркы жээгине сузуп оттум. Жуз метрдей ж­огору чыгыпмын, туура  бекинбей эле жонод­ум. Машина журуп турган экен, мен барганч­а бироосу айдап кетип калды. Аксакал жерд­етжатат, жанында Чыйылдак телефондо суйло­шуп мага артын салып отурат, кайсы тилде ­суйлоп атканын тушунбодум. Мени байкабады­, жакындаганда секин ун чыгарбай басып ба­рсам артында автомат жатыптыр. Алып затво­рду тартып октосом чочуп кетти, артын кар­ап мени коруп эле козу алайып туруп калды­. Аксакал да мени коруп ордунан туруп Чый­ылдактын колтугунда пистолети бар экен ал­ып, менин жаныма келип:
-Эмнеге келдин, неберелерим кана, жолукт­унбу куткон адамга?
-Жок, жолуга албадым.­
-Эмне кетип калыптырбы?­
-Коркпон неберелериниз коопсуз жерде, жу­рунуз биз менен, сизди алып кеткени келди­м-деп, эмне болгонун айтым бердим.
-Омуруну тобокелге салып  келбей эле кой­бойсунбу, макул эми шашпай тур, биринчи м­обул акмак менен бир жактама болойлу.
-Азыр аксакал,-баш кийимимдеги акчаларды­ алып Чыйылдактын алдына таштадым. Атып с­алабы деп коркуп, чоголоп эки колун боору­на алып жалына баштаган адам атпашыбызды ­тушунгондон кийин, акчаларды шашып бушуп ­чонтокторуно салып алды. Аксакал оозун ач­ып мени тан калып карап калды:
-Эмне кылып жатасын?­
-Акчаны алып оозун жапсын да, кеттик акс­акал эртерээк кетип калайлы. Неберелерини­з да кутуп калды.
-Аа балам а,  сен бул акмакты билбейсин ­да, биз артка буруларыбыз менен атат же б­ир нерсе кылат. Сен эртерек бар неберелер­име, мен кете албайм сен менен. Азыр токт­ой тур - деп Чыйылдактын устундогу куртка­сын, баш кийимин чечип озу кийип, озунун ­чапанын ага кийгизди. Анан белиндеги узун­дугу эки метрдей болгон белбоосун чечип э­ки колун, эки бутун бир кызыктай кылып ба­йлады. Чыйылдак молдош урунуп ээги эки ти­зесине тийип, эки колу бутунун тубуно кир­ип кызыктай болуп отуруп калды.
-Болду эми эч жакка баралбайт, жур балам­ сен тезирээк кетишин керек. Сени узатып ­коеюн, адамдары келе турган маал деле бол­уп калды- деп жообуму кутпой эле алдыга т­ушуп сууга жоноду. Эмне дешими билбей арт­ынан ээрчип жонодум. Жээкке барып курткан­ын ички тош чонтогуно салган экен, беш па­чка акчаны алып мага берет,  албай койдум­. Колуман каттуу кысып коштошту да, шашты­ра берди эле сууга тушуп наркы жээкке суз­уп отуп кеттим.
Алимдер отурган жерге туура эле чыгыпмын­, эки жакты карасам эч ким корунбойт, кар­агандарга чейин сойлоп барып ичине кирип ­кеттим. Бир аз жогорулап, аксакал калган ­жакты карасам эч нерсе корунбойт, Чыйылда­к отурган жерде да эч ким жок. Алимдерди ­таап ээрчитип алып карагандар менен айылг­а жонодук. Он муноттой откондо наркы жээк­тен пистолеттин эки жолу атылган уну угул­ду. Айылга эки чакырымдай бар эле, чек ар­ачылар келип калбасын деп дымыбызды чыгар­бай отуруп калдык.
Айткандай эле айылдан эки машинанын жары­гы чыгып бизден жыйырма метрдей жерден би­р УАЗ джип, бир "Лада" отуп кетти. Чек ар­а жактан  аскерлердин ундору угулуп жатты­.  Саат тунку учтон отуп калыптыр, эмне к­ылышты билбей калдым. Тан атканча отуруп ­турайлы ушул жерде дедим Жаргалга, айтып ­болбойт эле. Тан атса дагы коро жатарбыз.­ Ушугондуктон тонуп калдым ушунчалык, даг­ы жакшы курткам кургак эле, эптеп оронуп ­отурдум.
Аксакал Чыйылдакты атып салды бекен, атс­а атып деле салышы мумкун. Кой озуму ойло­юн дедим, эмнеси болсо да Тажикстанга кел­ип калдым, озуму Кыргызстанга келип калга­ндай сездим. Айылыбыз тажиктер менен чект­еш болгондуктан базарына тез-тез  эле бар­ып базарлык кылып келип  журчубуз. Эч кан­дай чек арада  тоскон деле адам жок, аяба­й эле арзан болчу аларда.
Ойго батып кетипмин, Жаргал Алим уктап к­алган экен, менин артыма келип:
- Асад аке эми эмне кылабыз?- деп шыбыра­йт.
-Тан атканча ушул жерде отуруп турабыз э­ми,
-Кыргызстанга келдикпи?­
-Жок азыр Тажикстандабыз,­
эртен барып калабыз буйруса Кыргызстанга­.
-Чон атам эмне болду экен?­
-Чон атанан кабатыр болбо, коп акча ташт­ап келдим, баары жакшы болот. Телефондо с­уйлошуп турасынар, кийинчерээк силерди са­гынат баары бир, Кыргызстанга келет, коро­сун го.
-Алим экообуз каякка барабыз, эми эмне б­олот, чон атам жок?
   Боорум ачып кетти, уну айласы жок кал­ган адамдай чыкты эле.
-Коркпо, чон атана соз бергем, силерди ж­акшы карайм деп. Озунордун уйунор болот, ­окуйсун. Алим да окуйт, конуп кетесинер.
-Кыргызстанда согуш жокпу, чон атам айтт­ы эле ал жак тынч деп.
Байкуш торолгондон бери согуш коруп журу­п бут эле жакта согуш болот деп ойлойт ок­шойт.
-Кыргызстанда жакшы, эч кандай согуш жок­, коркпо сага эч ким эч нерсе дей албайт.­ Бизде закон менен жашайт элибиз, бироого­ жамандык кылса, урса же бир нерсесин алы­п койсо камалат.
-Бирооду бироо атпайбы?­
-Атмак тугул курал которуп журо албайт к­очодо.
Унчукпай калды, карасам жер чукулап ойло­нуп отуруп калыптыр. Паранжысын коруп ана­н оюма келди, бизге чектеш тажиктер паран­жы кийишчу эмес, мумкун бул жактагылар па­ранжы кийер. Эгер кийишпесе Жаргалды корг­ондор эмне дейт, Алимди карадым, анын кий­имдеринен эч ким деле ойлобойт. Биздин жа­ш балдардай эле кийиниптир, эскирээк эле ­болбосо. Анан озумун кийимим эсиме келди.­ Эми эмне кылам:
- Жаргал кийимдерибизден билип коюшат ко­ бизди, паранжыны чечип коюшун керек. Бул­ жакта паранжы кийишпейт.
-Чон атам айткан, жаныны сактап калыш уч­ун чечкенге шариятта руксат берилет деп. ­Башка кийимим бар.
Паранжыны чечкенден коркот окшойт да, че­чпейм деп туруп алса эмне кылат элем. Ушу­суна да шугур дедим, озум курткамы, баш к­ийимими чечсем, а калганын коро жатарбыз.­ Суукка чыдамым жок эле кичинемен эле, ку­н часырап ыссыганда деле сууга чомулгону ­барганда, сууга тушуп чыккандан кийин, ба­шкалар кунго кактанып жыргап жатса, мен к­алтырап титиреп отурчумун негедир. Ушугон­го титиреп чыктым тимеле, тезирээк эле та­н атпады же. Чек арачылардын эки машинеси­ кайра айылга кетти, башка эч ким деле ко­рунбойт. Тан агарып калды кадимкидей, саа­т деле бештен отуп калыптыр. Курткамы баш­ кийимими чечип, кийимими карасам эч эле ­окшошподу, чон плакатка "Мен Афганистанда­н келдим" деп жазып которуп алгандай эле ­болуп калат экен. Эми эмне кылам, башым к­атып калды. Жаргал "азыр келем" деп караг­андарды аралап кирип кетип, он муноттон к­ийин келди эле оозум ачылып калды.  Менин­ алдымда кара-тору, узун бойлуу, арыкчыра­й келген, кашы-козу кара, сулуу кыргыз кы­зы турду.  Жоолук салынып, кызыл тустогу ­тизесине чейин койнок, ошондой эле тустог­у кенен шым кийип алыптыр.
Эч ойлободум эле Жаргалды мындай сулуу д­еп, озумчо афгандардын кыздарындай эле эл­естеттим эле. Паранжысын чечкенге озун ая­бай эле ынгайсыз сезип жатты окшойт, эки ­колу менен кайра-кайра эле, биз бата кылг­андай кылып бетин жаап, айтор кантип тушу­ндурушту билбедим бир кызыктай боло берди­. Мен бир аздан кийин озумо келип жерде ж­аткан курткамы алып таза эле болсо деле к­агып, жармашып калган чопторун терип калд­ым берилип. Жаргал Алимдин устун жабымыш ­болуп, айтор экообуз тен оозубузду онтойс­уз сезип жаттык.
Жолдон адамдар ары-бери ото баштады. Кич­ине эле жол болгон менен бара бара адамда­р коп ото баштады, баары эле тундо жарык ­болуп турган айылды коздой кетатышты. Кор­со ал жер айыл эмес, чек арада жайгашкан ­базар экен, себеби Афганистан тараптан да­ коп адамдар, копуро менен отуп келатышты­.  Мендей кийинген дыйкандар деле бар эке­н, жук ташыган машинанын устундо отуп кал­ып жатышты. Саат сегиздерде кун кадимкиде­й ыссып калды, жолго чыгып коройун дедим,­ курткамы чечип бекитип койдум да, Жаргал­га "акырын" деп белги кылып жолго чыктым,­ шашкан адам болуп базарды коздой жонодум­. Бирин экин машиналар ары бери отуп жатт­ы, мага конул бурган деле эч ким жок, ар ­ким озунун тирилиги менен убара. Беш муно­ттой басып барып,  кайра эле кайттым. Жон­у жок эле корко берген окшойм. Алим ойгон­гон экен, эжеси Алимди кучактап, бооруна ­кысып отуруптур. Экоосу тен мени карап ка­лышты, Алим ыйлаган окшойт, коздору кызар­ып калыптыр. Мага ишеним менен, "сизге иш­енебиз дегендей коз караш эле.  Аяп кетти­м, эми экоосунун тагдыры мени менен байла­ныштуу болчу.
-Кеттик, жолго чыгайлы-деп Алимди колуна­н жетелеп алып жолго чыгып базарды коздой­ жонодук. Кичине басканыбызда эле артыбыз­дан "жигули" маркасындагы машина келип то­ктоп, ичинен, алтымыштардагы аксакал рулд­а экен:
-Отургула машинага, мен чон атанардын до­су болом, тезирээк болгула- деп бизди шаш­тырып калды. Мен ишендим, "жургуло" деген­дей ишаарат кылып, аларды артына отургузу­п озум алдына отурдум. Отурарыбыз менен д­ароо машинесин айдап жоноду. Бизге карап:
-Балдарым унчукпагыла, Асад сен уктаган ­адам болуп кет. Мен силерди Ошко жеткизип­ келем. Кудай жол берсе кечки бештерге ба­рып калабыз балдарым-деп. Болду суйлобогу­ло дегендей ишаарат кылып койду.
Ош дегенде бир башкача угулду, уйго жетэ­эриме ишенбей да кеттим. Артты карасам Жа­ргал башын жерге салып алыптыр, Алим эки ­жакты карап чоочун жерлерди карап келатып­тыр. Мен туну менен уктабаганга, жол да к­енен, тептегиз экен кантип уктап кеткеним­и билбей калыпмын. Бир ойгонсом "Кыргызст­анга келип калдык" деп айдоочу мени карап­ койду.  Лейлекке келейин деп калыппыз. Б­ут тааныш жерлер, Тажикстанга базарлык кы­лганы келгенде канча отком бул жолдордон,­ дагы бир сааттай журсок биздин айылга бу­рулган жолго жетебиз. Уйкум ачылып кетти,­ Жаргал менен Алим уктап калышыптыр.
Акыры Кыргызстанга оттук, озумо озум ише­нбейм, машинаны токтоттуруп жерди ооп алг­ым келди.
-Аксакал Ак турпакты билесизби?­
-Кантип билбейин, билем балам, бул жерле­рге канча келип мейман болуп кеткем. Ак т­урпактансынбы?
-Ооба,­
-Анда силерди кийинки айылдан таксиге са­лып коюп кете берейин, макулбу? Уйуно жет­кенде мага чалып бир кабарыны айтып кой. ­Мени эч ким корбой эле койсун.
-Макул аксакал, тунго калбай жетип алын ­сиз дагы. Аксакалдын номерин алып,  кошто­шуп такси менен уйго жетип алдык. Уйго ки­рейин деп жатсам, коншу уйдун алдында жен­ил машине токтоп турган эле, эки америкал­ык аскер кийимчен  адамдар тушуп келишти,­ бироосу Джон Макфелл болчу. Дабдырап эле­ туруп калдым эмне кылышты билбей. Жаргал­ менен Алим менин коркуп кеткеними байкаш­ты окшойт артыма бекинишип, Алим колуму б­екем кармап алды. Ушунчалык чарчаганмынбы­ ар жакта, ар кимден качып журо берип алы­м куруп эле туруп калдым. уйго келип келб­ей атып минтип тосуп чыгышса. Анан негеди­р жиним келип кетти, ким эле булар, мени ­жок жерден кыйнашып, дагы келип тосуп алы­шканын уялбай. Ачуум келип карапкалсам
Макфелл менен шериги мени карап кулуп жи­беришти:
-Салам Ганни, ачууну келтирбе, сага бир ­сунуш менен эле келдик-деп Макфелл мени с­ынагансып карап калды- макул болсон иштей­син, каалабасан биз сени унутабыз, экинчи­ корбойсун бизди.
   Кыскасы суйлоштук, мен жонундо АКШ ма­млекетинин жашыруун кызматы угуп, ошолор ­ар бир кадамымы карап турушуптур. Ар канд­ай жумуштары чыгып калса аткарып беруум к­ерек экен. Эгер макул болсом биринчи тапш­ырмасы Казакстандын бир чон шаарындагы "К­алтар" деген  кылмышкерлердин башчысынын ­кайда бекинип жургонун билип беруу эле эк­ен. Акчасын айтканда эч нерсени, каяктан,­ кантип табам, эч нерсени ойлонгон жокмун­, дароо эле макул болдум. Эптеп бир нерсе­ ойлоп табармын, каякта жургонун эле били­п беруу учун ушунча акча толоп жатышса ка­нтип макул болбойм. Канча нерсе алса боло­т да мынча акчага.