Parlamentde toy
Ôèðóç Ìóñòàôà
Firuz Mustafanin 30-dan chox pyesi muxtelif dovlet teatrlarinda tamashaya qoyulub. Oxuculara teqdim edilen “Parlamentde toy” komediyasi iyirmi il erzinde (1991-2011-ci illerde) yazilib. Muellif eseri defelerle yeniden ishleyib, onu zaman-zaman tekmilleshdirib, ona ixtisar ve elaveler edib. Firuz Mustafa bu eseri qeleme almaqla, hem de Azerbaycan dramaturgiyasinda ilk defe yeni bir janra, menzum komediya janrina, muraciet edib. Eserden parchalar oten iller erzinde metbuat sehifelerinde, esasen “Senatda toy” bashliqqi altinda hisse-hisse chap olunub.
“Parlamentde toy” komediyasi butov shekilde ilk defedir ki, oxuculara teqdim edilir.
Firuz MUSTAFA
PARLAMENTDE TOY
(Iki hisseli menzum komediya)
ISHTIRAK EDIRLER:
FISDIQOV
ASHIQ SHABASH
SHOKOLAD
DEREBEY
DEREXAN
IVANVERDi
KISHMISH
MAYMAK
QUYMAQ
DELIQANLI
AQ BANTLI
QARA BANTLI
FALCHI
I HISSE
(Senat. Foye. Musiqi.
AQ BANTLI ses-kuyle
QARA BANTLIni qovur.
Qara bantli foyenin bir kuncundeki
zibil qabini goturerek Aq bantlinin
bashina geydirib qachir.
Yere kaqiz parchalari sepelenir.
Uzaqda dayanmish MAYMAK var-gel edir).
AQ BANTLI
Seni oldurecem, it balasi it!
QARA BANTLI
(qacha-qacha)
Ay yoldash, zamalchi! Sakit ol, sakit!
(Onlar elbeyaxa olurlar).
AQ BANTLI
Bu deputat deyil, esl danadir.
QARA BANTLI
Bura parlament yox, delixanadir.
AQ BANTLI
Dayan, ayaq saxla, eshshek, yekebash...
QARA BANTLI
Bura parlament yox, zooparkdi, qardash.
(Onlar qoch kimi vurusha-vurusha gedirler.
KISHMISH elinde supurge gelir,
yir-yiqish edir.
KISHMISH
Ay oqlum, ay qizim, chekilin bir az,
Allahdan-bendeden chekinin bir az.
Bu nedir? Her teref zir-zibil... qabiq...
Axi, biz de caniq, biz de insaniq.
Ust-uste qalanib kaqiz tepesi,
Siqaret kotuyu, findiq lepesi.
Burada tustuden sechmir goz-gozu...
Silib-supurmekden bezmishem, duzu...
Uzum de gelmeyir soz deyim size,
Bari hormet qoyun bir ozunuze.
(Maymak yaxinlashir).
MAYMAK
CHoxdan ishleyirsen burda, ay xala?
KISHMISH
Yarim esre chatir indi az qala...
MAYMAK
Nece? Elli ildir burdasan yeni?
Bir evez eleyen olmayib seni?
KISHMISH
Meni evez etmek asandir beyem?..
Evezolunmazdir menim supurgem.
Burda uzler goren uzler gormushem,
Yolchudan pay uman gozler gormushem.
Adamlar gormushem adamliqi yox,
Alimler gormushem nadanliqi chox!
Burda aqlayanlar, gulenler olub,
Ureyi gedenler, olenler olub.
MAYMAK
Elli ildir burda chalishirsan sen,
Ne eceb deputat sechilmemisen?
KISHMISH
Ne bilim, ay oqul, istememishem,
Menim oz xoshuma gelir oz peshem.
MAYMAK
Men de istemirdim deputat olum
Amma sual chixdi: olum, ya olum?
KISHMISH
Oqlum, adin nedir?
MAYMAK
Maymakdir adim.
KISHMISH
Ne dedin? Dourusu, hech ne qanmadim...
MAYMAK
Maymakam, ay xala...
KISHMISH
Ne? Maymaq?.. Maymaq?
MATMAK
Maymaq yox, ay xala! Maymakam - Maymak!
Evvel menim adim “Maygulu”olub,
Sonra Maygululer ele choxalib
Bu adla chaqrilib yerinden duran,
Bunu goren anam hirslenib yaman,
O da “Maygulu”nu eleyib “Maymak”.
Bu da gul adidir: “may, bir de ki, “mak”...
Maymaklar choxsa da ilk Maymakam men,
Esline qalanda ilk mayakam men.
KISHMISH
Ne olar? Lap yaxshi... Maymakimiz var...
Maymak oz yerinde, Quymaqimiz var.
MAYMAK
Ne dedin, ay xala? Bir tekrar eyle,
Sen Allah, o adi tezeden soyle.
KISHMISH
Quymaqi deyirsen?..
MAYMAK
Beli, Quymaqi!..
KISHMISH
Oqul, parlamentin odur qaymaqi.
Men onu sevirem oz balam teki,
Bextinin qapisi achilsin teki.
Hech bilirsen nece shirin qizdi, o,
Aqil deryasidi, derin qizdi, o.
Ay Allah, o, nece ferasetlidir,
Nece eliachiq, sexavetlidir!
MAYMAK
Demek, taniyirsan Quymaqi, xala?
KISHMISH
Onu tanimayan kaferdi, bala.
MAYMAK
Bes ne vaxt bashlayir iclas, goresen?
KISHMISH
Deyesen, kimise axtarirsan sen…
MAYMAK
Ay xala, dedim ki... Men deputatam...
KISHMISH
Sen ozun?..
MAYMAK
Hem ozum, hem anam-atam...
KISHMISH
Lap yaxshi... Ay bala, bes kimdir onlar?
MAYMAK
Burada qocaman huquqshunas var...
KISHMISH
Yeqin Fisdiqovu deyirsen, bala...
MAYMAK
Beli, duz tapmisan, ozudur, xala.
KISHMISH
Ta denen anandir SHokalad xanim?
MATMAK
Yaxshi taniyirsan hamini, canim.
KISHMISH
Amma ilk defedir gorurem seni.
MAYMAK
Zorla getiribler iclasa meni...
KISHMISH
Men ele bildim ki, sen Quymaq uchun...
MAYMAK
Hem de onun uchun gelmishem bu gun.
KISHMISH
Nolar... Hem ticaret, hem de ziyaret...
MAYMAK
Baxaq... Gorek... Ele dusherse furset...
KISHMISH
Istesen, men sene ederem komek.
MAYMAK
Sen mene yardimchi olarsan, demek...
KISHMISH
Hech vaxt chiy olmayir Kishmish goren ish...
MAYMAK
Ne dedin? Qanmadim...O nedi- kishmish?..
KISHMISH
Qanmadin, ay oqul? Kishmish-menem, men!
MAYMAK
Lap yaxshi!.. Gel onda meni dinle sen:
Men az-az gelirem bu iclaslara:
Ay xala, men hara, iclaslar hara?
Burda oturmaqa yoxdu hovselem,
Tokulub qalibdir ishim bir alem...
Ne ise... sen chalish meni duymaqa,
Hemishe terif et meni Quymaqa...
KISHMISH
Sene ne tebliqat, ne terif, canim?
O boyda Fisdiqov, SHokolad xanim...
MAYMAK
Qoy duzunu deyim, ay Kishmish... baci,
Onlar istemirler bu izdivaci...
KISHMISH
Men ozum bu ishle meshqul olacam...
CHalishib derdine ederem encam...
MAYMAK
CHalish... Qoy birleshsin ayrilan yollar...
Bunu cibine qoy... Budur, yuz dollar...
(Maymak Kishmishin cibine pul qoyur).
KISHMISH
Tamam arxayin ol, ay oqul, Maymak,
Senin qismetine yazilib Quymaq...
Eger “arxayin ol” deyirse Kishmish,
Yuksek seviyyede duzeler bu ish...
Amma sen etibar elesen mene,
Bezi metlebleri qandirram sene.
MAYMAK
Hansi metlebleri soyleyirsen sen?
KISHMISH
Gel gedek... olmasin bizi eshiden...
(Onlar gedirler.
DEREBEY ve DEREXAN gelirler).
DEREBEY
CHoxdan goz qoyuram doqrusu sene,
Yaman suyushirin gelirsen mene.
DEREXAN
Senin adin nedir?
DEREBEY
Menim? Derebey!..
Bes seninki nedir? Bir soyle gorek...
DEREXAN
Meni tanimirsan? Derexanam men...
DEREBEY
Nece istiqanli, doqma gelirsen...
DEREXAN
Sen hansi kenddensen?
DEREBEY
Zurnachidanam.
Bashqa hansi kendden olar ki, adam?
DEREXAN
Men de Zuychudenem. Qonshuyuq ki, biz,
Belke de eynidir esil-neslimiz.
DEREBEY
Demek Zuychulusen... Hansi nesilden,
Hansi qebileden toremisen sen?
DEREXAN
Neslimizin adi Qanqallilardi...
Bir zaman adimiz-sanimiz vardi.
Biz qanqal ekerdik oz kendimizde
Bir qanqal qudreti var idi bizde.
Varimiz-pulumuz ashib-dashirdi,
Hami bizim ile hesablashardi.
Onda parolumuz beleydi: “Qanqal!”
Ustumuze huren her chaqqal-chuqqal
Bu sozu eshidib pes olardi, pes...
Bize Qanqallilar demirler ebes.
DEREBEY
Ey, tanidim seni! Can, ay Derexan!
EREXAN
Ay Derebey qardash, can sene qurban.
DEREBEY
Naqqal tayfasinin oqluyam men de.
O ele, ulusa, oymaqa, kende
SHan-shohrer, fexaret getirmishem men,
O biri tayfalar qorxub lelenden.
Son vaxtlar gucumuz azalib. Ancaq
Eminem, Zuychuler destek olacaq.
Yene parolumuz olacaq “Qanqal”,
“Qanqal” olmasa da, olacaq “Naqqal“.
Bu senat bizimdir, parol bizimdir,
Burda her ne varsa neslimizindir.
Zaten ozumuzuk bu parlamentde,
Iqtidar da bizik, muxalifet de.
DEREXAN
Yene oz Zuychumuz, oz Zurnachimiz...
Doqma qardashimiz, ozce bacimiz...
Sen mene soydashsan, men sene sirdash,
Bizi bashqalari anlamaz, qardash.
(saata baxir)
Ne ise... Gel gedek, vaxt daralibdir.
Deyesen, iclasa lap az qalibdir.
(Onlar gedir. IVANVERDI ve
chiyninde saz ASHIQ SHABASH gelir).
IVANVERDi
SHabash, qudurmusan, gorurem yaman,
Uz-uze gelemmez tulkuyle aslan.
ASHIQ SHABASH
Sen ne danishirsan, ay Ivanverdi?
Bizim ruhumuz bir, eshqimiz birdi!
IVANVERDI
SHabash, cemdeyine gorum qor dolsun,
Xerclediyim pullar haramin olsun!
ASHIQ SHABASH
Bashima gelmese qezavu-qeder,
Men senin qulunam olene qeder.
IVANVERDI
Deyesen, qanmirsan hele, avara,
Men Quymaq eshqile gelmishem bura!
ASHIQ SHABASH
Sen bunu ezelden deseydin mene -
Ela qenbinasya qurardim sene.
Hech kes oynayammaz menim oynuma -
Quymaqi bishirmek menim boynuma!
IVANVERDI
SHabash, bes elese ne gozleyirsen?
Gozunu qoyun tek niye doyursen?
Odur, bax, deyesen gezishir Quymaq...
ASHIQ SHABASH
Yaninda deyil ki, Fisdiqov Maymak?..
IVANVERDI
Ivanverdi hara, Fisdiqov hara?
Men divan Tutaram Fisdiqovlara!
ASHIQ SHABASH
Onlarin evini yixarsan, elbet!
Senle tereziye chixana lenet!
Vetenin, milletin boyuk oqlusan,
Butun vucudunla xalqa baqlisan!
Sinende eshq ile chirpinir urek,
Seni tanimaqa yuz iller gerek...
IVANVERDI
SHabash, bir nefes der, fasile eyle,
Sen bunu mene yox, Quymaqa soyle.
Ivanverdi her gun saralib-solur...
Bilirsen, sevenin nitqi lal olur.
ASHIQ SHABASH
Sen oz ureyini saxla buz kimi,
SHabash dillendirer dinmeyen simi...
(Ivanverdi gedir, Quymaq gelir).
ASHIQ SHABASH
Seninle fexr edir bu xalq, bu veten,
Dunyanin en xoshbext qadinisan sen.
QUYMAQ
Bezen qaranliqda boqulur ishiq,
Xoshbextlik mefhumu nisbidir, ashiq.
ASHIQ SHABASH
CHoxunun baxtina dushur qizil taxt,
Senise ayaqin eleyib xoshbaxt.
QUYMAQ
Sen hardan beledsen ayaqlarima?
ASHIQ SHABASH
Ayaqin ruhumu chekir tarima...
Senin ayaqinin yolunda, inan,
Kechmeye haziram men oz bashimdan.
Her gece yuxuma qatsa da haram-
Men o ayaqlarin tozu olmaram.
QUYMAQ
Ay ashiq, eyibdir, eshiden olar...
ASHIQ SHABASH
Senin ayaqinla gelibdir bahar.
QUYMAQ
Bura resmi yerdi... Bulvar deyil ki...
ASHIQ SHABASH
Aqiz bir denedi, qulaqsa iki...
QUYMAQ
Yox, seni anlamaq deyildir asan,
Sen esl alimsen, lap filosofsan...
ASHIQ SHABASH
Deme ki, sozlerim bosh pariltidi,
Sazin felsefesi lap ziriltidi.
Olmusan dunyanin sen her yerinde,
Derin hikmet yatir reqslerinde.
QUYMAQ
Ilk defe gorurem bu cur ashiqi,
Gozunde berq vurur sazin ishiqi.
ASHIQ SHABASH
Mohkem dayanmisan sen iki xetde,
Ixtidar da sensen, muxalifet de...
QUYMAQ
Sen yadinda saxla bunu bir kerem,
Hech vaxt siyasetchi ola bilmerem.
ASHIQ SHABASH
(sazi dinqildadir)
Sen uca daqlarin beyaz qarisan
Menim ureyimin ixtidarisan.
QUYMAQ
Dediyin sozlerchun saq ol, ay ashiq.
Seni indiyecen tanimamishiq...
ASHIQ SHABAN
(var-gel edir)
Izn ver, vesf edim senin husnunu!
QUYMAQ
Unuda bilmirem bele xosh gunu...
ASHIQ SHABASH
(oxuyur)
Tersine coshanda eshqin ummani
Duyan konulleri duymaq olmayir.
Sevib oxshasan da nazli canani,
SHirin leblerinden doymaq olmayir.
Qurdlar quzularin leshini dartib,
Qarqa yuvasinda qocalib, qartib.
Cahillerin sayi o qeder artib
Indi aqilleri saymaq olmayir.
Daim eyleshse de yuxari bashda,
Senin vurqunundur Ashiq SHabash da.
Plov da yemishem, ash da, bozbash da,
Menyuda hemishe quymaq olmayir.
QUYMAQ
Ela! Bir suala cavab ver ancaq:
Sazda reqs havasi olurmu chalmaq?
ASHIQ SHABASH
Xanim, ele-bele baxma sen mene,
Sazda lap “charliston” chalaram sene...
QUYMAQ
Lap gozel! Ne yaxshi chixdin qarshima,
Ela bir ideya geldi bashima...
ASHIQ SHABASH
O, ne ideyadir, de, sene qurban?..
QUYMAQ
Qoy hele yetishsin, bishsin sonacan...
ASHIQ SHABASH
Qoy olsun... Sebr eyle - deyib babalar.
QUYMAQ
Her sheyin zamana ehtiyaci var.
(Kishmish gelir).
KISHMISH
Ne yaxshi insanlar gorurem burda
Ay Quymaq, ay SHabash, hardasiz, harda?
ASHIQ SHABASH
Men bayaqdan orda-qemisyedeydim...
QUYMAQ
Men de chal-chaqirli bir meclisdeydim.
KISHMISH
Hemishe olasiz kefde-damaqda...
ASHIQ SHABASH
Menim bir qoshmam var ele bu haqda...
KISHMISH
Sonra soyleyersen o qoshmani sen...
ASHIQ SHABASH
Onsuz da ishim var, getmeliyem men...
KISHMISH
Ne olar, get, Allah olsun komeyin.
QUYMAQ
Ay ashiq, chin olsun arzun-dileyin...
ASHIQ SHABASH
Gozeller, sonalar, saq olun siz de,
Qoy sevgi cucersin ureyinizde...
Mene izn verin, olum murexxes,
Deyirler chatishmir helledici ses...
KISHMISH
Get, sene parlament yar olsun, ashiq.
QUYMAQ
Sazin da, sozun de var olsun, ashiq.
ASHIQ SHABASH
Qoy senin yaninda qalsin telli saz,
Birden deputatlar onu eker, a-az...
QUYMAQ
Yeni burada da oqurluq olar?
ASHIQ SHABASH
Oqru yox, oqruya ustaddi bunlar.
(Gulushurler. Ashiq SHabash gedir. Quymaq sazi divardan asir).
KISHMISH
Sen allah, de gorum necesen, gozel?..
QUYMAQ
Sen ozun necesen her sheyden ezel?
KISHMISH
Yaxshiyam... Bir sozum olacaq sene...
QUYMAQ
De gelsin, bir xeyri deyerse mene...
KISHMISH
Yeqin taniyirsan, qizim, Maymaki?
QUYMAQ
Beli, taniyiram, ne olsun, axi?
KISHMISH
Bilirsen o nece oqlandir, qizim?
QUYMAQ
Onun neceliyi neyime lazim?
KISHMISH
Deli-divanedir senden oteri...
QUYMAQ
Bunun ferqi yoxdur menden oteri...
KISHMISH
Bilirsen, ne gozel ailesi var...
QUYMAQ
(istehza ile)
Onlari chox sevir senatdakilar.
KISHMISH
Ay saq ol!.. Bu, ozu az ishdi beyem?
QUYMAQ
Men ozum-ozume aqayam, beyem...
KISHMISH
O, senin yolunda oler, ay bala...
QUYMAQ
Kimden danishirsan mene, ay xala...
KISHMISH
Maymaki deyirem... Bilmirsen meger?..
QUYMAQ
Mayaki deyirsen? Sevirse eger...
KISHMISH
Elbette, chox sevir, utanir nese,
O ushaq benzemir, vallah, hech kese...
QUYMAQ
Yeqin oz kokune chekibdir Maymak...
KISHMISH
Atasi behmezdi, anasi quymaq.
QUYMAQ
Xeyr! Bu olkenin quymaqi birdi.
KISHMISH
Qizim, her bir ishin sonu sebrdi.
QUYMAQ
Onda qoy Maymak da eylesin sebr...
KISHMISH
Sebrden ustundur onunchun qebir.
QUYMAQ
Yaxshi, o, ne gorub, ne tapib mende?
KISHMISH
Dodaqi tepiyir seni gorende.
QUYMAQ
Eger sen Maymaki gorsen deyersen:
Qorxaq kishileri xoshlamiram men.
KISHMISHQizim, Maymak senin mayaqin olsun,
Ayaqlarin daim dayaqin olsun.
QUYMAQ
Hech ne anladim, ne dedin, xala?
Senin ne ishin var ayaqlarimla?
KISHMISH
CHoxunun bashiyla gormediyi ish,
Senin ayaqinla gorulur, derdish.
QUYMAQ
Ayira bilmeyir choxluq, chox zaman
Aqilli ayaqi aqilsiz bashdan.
KISHMISH
Yeqin ki, qoyacaq dash uste dashi
Senin ayaqinla Maymakin bashi.
QUYMAQ
Onun bashi altda qoyubdu yasdiq,
Anasi SHokolad, atasi Fisdiq...
KISHMISH
Maymakin hech kese minneti yoxdur,
Dostlari ichinde hormeti choxdur.
Qizim, bir sirri de achim ki, sene -
O, bura sechilib senin xetrine.
Yoxsa, o, vezife girleyen deyil,
Hech bu perlamenti herleten deyil.
QUYMAQ
Bura parlament yox, indi senatdi.
KISHMISH
Fisdiqov demishken,hamsi bir zaddi.
QUYMAQ
Nedendir bilmirem, duzu, ozum de -
Maymak bir az qalxdi menim gozumde.
KISHMISH
Inan men deyene, a qizim, Quymaq,
Tepeden-dirnaua urekdi Maymak...
QUYMAQ
Demek, her adami duymaq olmayir...
KISHMISH
Beli, her sevenden Maymak olmayir...
Ay bala, yunguldur deyen ayaqim,
Odur bax gorundu ozu Maqmakin...
Izn ver, men gedim...Vaxtim var beyem?..
Men zali, dehlizi supurmeliyem.
(Kishmish supurgesini goturub gedir,
Maymak gelir).
MAYMAK
Seni gormeyime... shadam, ezizim...
QUYMAQ
Gerek dostluqumuz qedimdir bizim?
MAYMAK
Eledir... Gedirem konsertlerine,
Senin reqslerin ruh verir mene...
QUYMAQ
Dourusu, hech zaman bilmezdim ki, men,
Senete bu qeder qiymet verirsen...
MAYMAK
Menim idealim sensen, ezizim,
Her seni gorende titreyir dizim.
QUYMAQ
Duzu, inciyirem senin sozunden:
Doqrudanmi bele qorxuluyam men?
MAYMAK
Yox... Yox... Deyirem ki, gorende seni,
Buruyur bir telash, heyecan meni.
QUYMAQ
Bunun sebebini deyesen belke?
MAYMAK
Gelmez bir araya Guneshle kolge...
QUYMAQ
Bilmirem sen neden sohbet achirsan?
MAYMAK
Hemishe sen menden uzaq qachirsan...
QUYMAQ
Demeli, doqrudan qorxuluyam men...
MAYMAK
Belke de yatmisham, yuxuluyam men...
QUYMAQ
Men ise geceler yatmiram, duzu...
MATMAK
Daim teqib edir gece gunduzu.
QUTMAQ
Yaxshi... Bir nuansi agah eyle sen -
Hansi partiyani temsil edirsen?
MAYMAK
Sevgi olan yerde yoxdu siyaset,
Eshqe ne iqtidar, ne muxalifet?
QUYMAQ
Bes atan, bes anan ne deyir sene?
MAYMAK
Onlar ne dushunur? Dexli yox mene...
QUYMAQ
Musteqil adamlar gelir xoshuma.
MAYMAK
Kolelik girmeyir menim bashima.
QUYMAQ
Azadliq menimchun nedir? - Hava, su!
MAYMAK
Bu cur dushunurem men de, dourusu...
QUYMAQ
Uzun iclaslardan uzulur konlum...
MAYMAQ
Men de iyrenirem iclasdan, gulum...
QUYMAQ
Gel gedek, buranin havasi chatmir.
MAYMAK
Buralar menim de qelbime yatmir.
Onlar gedirler.
Ivanverdi ve Ashiq SHabash gelir.
IVANVERDI
SHabash, bilirsenmi iqtidarsan sen?..
ASHIQ SHABASH
Yeni adi sheyi qanmayiram men?
IVANVERDI
Saqlari terifle yeri gelende...
ASHIQ SHABASH
Onlarin achari mendedi, mende.
IVANVERDI
Onda bir aqiz de, achilsin sesin,
Qoy yene kukresin eshqin, hevesin.
(Ashiq SHabash divardan asilmish
sazi goturub sinesine basir, boqazini aritlayib oxumaqa bashlayir).
ASHIQ SHABASH
Rebbim komek olsun sene ezelden,
Oz dost-dushmanini yoxla, ixtidar.
Men ilham aliram nazli gozelden,
Sen de yan-yoreni qoxla, ixtidar.
Muxalifet meni chekse de basha,
Qonaq eylese de plova, asha, -
Onunla girecem her gun savasha,
Ehdimi yadinda saxla, ixtidar.
Ashiq SHabash, yatma, ayil royadan,
Uzaq gez riyadan, el chek xulyadan!
Bir gun muxalifet kochse dunyadan,
Qirmizi baqlayib aqla, ixtidar.
Ivanverdi Ashiq SHabasha shabash verir.
IVANVERDI
Seni min il yasha, ay Ashiq SHabash.
Qoy halalin olsun aldiqin shabash!
Vallah, doqrudan da haqq ashiqisan,
Bu elin, obanin yarashiuisan.
Qoy kimse ne shishsin, ne de ki, kopsun,
Hami iqtidarin elinden opsun!
ASHIQ SHABASH
Bizim barlamentden hech yanda olmaz,
Yarisi ashiqdir, yarisi reqqas.
IVANVERDI
Bura ne dumadir, ne parlamentdir,
SHabash, yadda saxla bura - senatdir!
ASHIQ SHABASH
Bes onda biz kimik?
IVANVERDI
Senatoruq biz.
ASHIQ SHABASH
Bu yalani niye uydururuq biz?
Mene ses verende sechicilerim,
Dediler, barlament olacaq yerim.
Demek aldadiblar oqrashlar meni.
Gor hara sechibler kulbashlar meni?
IVANVERDI
Shabash, yaxa cirib bosh-bosh danishma...
Ciziqindan chixma, heddini ashma!
Alchaq da ozunsen, oqrash da ozun.
Gorurem demeye qurtarib sozun.
Bir vicdanin olsun bari, a bedzat,
Kimin hesabina almisan mandat?
ASHIQ SHABASH
Her yerde deyirem, ay Ivanverdi,
Bu ishin ustasi, ustadi birdi.
Amma gel baqishla, qaralir qanim,
Bu “senat-senator“ nedir, ay canim?
Bu sozu haradan tapiblar, atam?
Bura - barlamentdi, men- deputatam.
Sen meni baqishla... Bir de ne var ki,
Axi, dord eleyir ikiynen iki.
IVANVERDI
Yaxshi, “deputat” ol... Sen deputatsan...
Ta sene ne deyim?.. Lap bisavadsan...
He, nese deyirdin reqqasdan bayaq...
Yaddan chixarmisan bir sheyi ancaq -
Niye indiyecen bes, ay bambili,
Yoxdur bu senatin oz ansambli?
ASHIQ SHABASH
Sene canim qurban, ay Ivanverdi.
Bu, gozel arzudu, ela fikirdi.
IVANVERDI
Olsa reqs qrupu, ashiq derneyi
Olariq dunyaya senet orneyi.
Ala, qoy cibine bu da yuz dollar,
Bize desetek de var, sponsor da var.
ASHIQ SHABASH
Balam sene qurban, ay Ivanverdi
Senin amalin bir, kelamin birdi.
Meni menden aldi eylediyin gap,
Dediklerin Quran ayesidir lap.
Biz bele gormushuk Ivanverdini,
Odur bu milletin imani, dini.
IVANVERDI
Menim ehtirasim choxdu senete,
Onunchun vurqunam medeniyyete...
ASHIQ SHABASH
Kash tanri bir imkan vereydi mene,
Oz omrumden kesib vereydim sene.
IVANVERDI
Menim bir arzumu iclaslarda sen,
Bu xalqin adindan gerek deyesen.
ASHIQ SHABASH
Sen ne desen, ele xalqin sozudur
Senin her kelamin haqqin sozudur...
IVANVERDI
De ki, biz qorusaq ecdadimizi,
Butun dunya bizden qalacaq razi.
ASHIQ SHABASH
Yoldash Ivanverdi, Ivanverdi bey,
Ister meni danla, isterse de soy,
Bir shey anladimsa senin sozunden
O verdiyin yuzluk gelsin gozumden.
IVANVERDI
Neyi qanmayirsan, a qanmaz ashiq,
Nedir, aqlin yoxdur senin bir qashiq?
ASHIQ SHABASH
Bes kimi getirek barlamente biz?
IVANVERDI
Haradan bashlayir bizim eslimiz?
ASHIQ SHABASH
Eslimiz? Biz eslen Zurnachidaniq...
IVANVERDI
Zurnachilar ozu bes kimdir, yaziq?..
Bu fakt insanlara axi, deyil sirr:
Kokumuz eynidir, mensheyimiz bir.
Ovladlar burada lovber salibdir,
Amma ecdadlari cholde qalibdir.
Sense qulaqini ach yavash-yavash
Sohbet kimden gedir - qandinmi, Shabash?
ASHIQ SHABASH
Ivan, men bu qeder qanmazam beyem?
IVANVERDI
(esebi)
Men Ivan deyilem, I-van-ver-di-yem!!!
ASHIQ SHABASH
Bilirem, her sheyi anlayiram men.
IVANVERDI
Bes seni ne uchun danlayiram men?
ASHIQ SHABASH
Meni danlamirsan, Ivanverdi, yox...
Senin mene erkin, mehebbetin chox...
IVANVERDI
Elese yada sal iclasda bu gun,
Men ezab chekmeyim qoy ecdadimchun,
Buraya getirim ozumle onu,-
Yaxshi taniyirsan sen o meymunu.
ASHIQ SHABASH
Beli, taniyiram... Mat qalir insan.
Inan, aqillidir, o, choxumuzdan...
IVANVERDI
Ay saq ol! Ay ashiq, bilirsen ki, sen
CHoxdan meymunlarin delisiyem men.
Evimde en eziz sakindi meymun,
Onda min alem var, min jest, min oyun...
Meymun haqda qanun qebul edilmir.
Senat ele bilir xalq bunu bilmir...
Amma daha muhum bir mesele var.
ASHIQ SHABASH
De, menden gizletme, ey nuri-didar...
IVANVERDI
Ashiq, bilirsen ki, kohne spiker
Olkeden qachibdir, boshalib o yer…
Tarixi bir sinaq gozleyir bizi,
Zemane yoxlayir irademizi.
ASHIQ SHABASH
Soyle, ne sinaqdir? Bilek indiden,
Biz de agah olaq bu meseleden.
IVANVERDI
Meymun haqda qanun muhum olsa da
Herden ozumuzu biz salaq yada.
Kim olacaq sabah bizim sedrimiz?
Bu suala cavab tapmaliyiq biz.
Biteref, iqtidar, ya muxalifet? -
Bizimchun her biri ezizdir, elbet.
Amma bir “emma“ var, iki de emel,
Menim sozlerimi unutma sen gel:
Bizden olmalidir sedaret yalniz,
Bunu bilmeliyik bu gun hamimiz.
Amma bir taktika dushunmushem men:
Gor nece chozursen bu ishleri sen?
Evvelce bu sayaq olsun fikrimiz:
Sedarete iki sedr sechek biz...
Bize vaxt itirmek yarashmir daha...
ASHIQ SHABASH
Bu ishi saxlamaq olmaz sabaha...
IVANVERDI
Menim namizedim olacaq iki...
Biri xalq ashiqi... Bir de, bir de ki...
ASHIQ SHABASH
Sene qurban olum, ay Ivanverdi,
Bir-iki demekdi, iki de - birdi.
Deme ki, meydanda tek qalacaqsan,
Menim namizedim sen olacaqsan.
Senin qabaqina chixana lenet,
Sen hem ixtidarsan, hem muxalifet.
IVANVERDI
Qulaq as, ay ashiq, hazirliqli ol,
Menimle olacaq hem saq, hem de sol...
Gorsen ki, az destek verirler sene,
Onda sizinkiler ses versin mene.
ASHIQ SHABASH
Meqsedimiz birdi, isteyimiz bir,
Bunun ferqi varmi kim olur sedr?
Amma sirr qalmasin qoy ichimizde:
Ikinci namized kim olur bizde?
IVANVERDI
Ikinci namized Quymaq olacaq...
Bu sirri hech kime sen achma ancaq.
ASHIQ SHABASH
Quymaqi deyirsen? O reqqaseni?
Ordami gororsen sen o senemi?..
IVANVERDI
Quymaqdan layiqli namized varmi?
Onun qarshisinda durmaq olarmi?
ASHIQ SHABASH
Iki sedr olsun?.. Anladim seni.
Lap goyde tuturam men sen deyeni.
IVANVERDI
Birinci variant kechmese eger -
Ikincini sechsin qoy bizimkiler.
ASHIQ SHABASH
O, ne variantdir, o, ne taktika?
De. Senin sozunu chatdirram xalqa...
IVANVERDI
Ikinci variant beledir, demek:
Bizimkiler bize eleyir komek,
CHoxluq destek verir, ses verir bize...
ASHIQ SHABASH
Vallah, Ivanverdi, mezesen, meze...
IVANVERDI
Her sheyi qandinmi indi, ay ashiq?
ASHIQ SHABASH
Ta hech ne qalmadi burda dolashiq.
(Derebey ve Derexan gelirler).
DEREXAN
Spikersis senat- tikansiz guldu.
DEREBEY
Spikersiz senat-sessiz bulbuldu.
DEREXAN
O zaman siz ona destek verdiniz,
Bu da sizin mudrik namizediniz.
indi butun dunya gulur bizlere,
Vallah, lap yaziqim gelir sizlere.
DEREBEY
Ozune yaziqin gelsin, Derexani
Millet yaxshi sechir qarani aqdan.
Sizin fraksiya tehqire kechdi,
Spiker mecburen o yolu sechdi.
DEREXAN
Dar ayaqda qachmaq, beyem bu, yoldu?
Spikerlik onun girdiyi koldu?
DEREBEY
Bosh-bosh suallari yaqdirma mene,
Demokratik sechki kechirrik yene.
DEREXAN
Bir sual millete olubdur hakim:
Bu defe spiker kim olacaq, kim?
DEREBEY
Meni dushundurmur bu cur suallar -
Herenin ozunun namizedi var.
DEREXAN
Burda bash verenler SHerqi uzecek.
DEREBEY
Qerb bize yene de verecek destek.
DEREXAN
Siz Qerbin burdaki elaltisiz.
DEREBEY
SHerqde yal axtarir sizin zatiniz.
DEREXAN
Yalahuren sizsiz, sizin destedi.
DEREBEY
Sizin fraksiyada hami xestedi.
DEREXAN
Siz Qerbin vassali, emissarisiz.
DEREBEY
Sizse burda SHerqin inhisarisiz.
IVANVERDI
Bir kendin- bir xalqin ovladiyiq biz,
Qoy xalqa yetishsin achiq fikrimiz...
Biri-birimizi dinleyek bir az,
Niye her aqizdan gelsin bir avaz.
ASHIQ SHABASH
Eger men deyene emel etseniz,
Problemi birge hell ederik biz.
DEREXAN
Eledir... Dushmeyek biz daqa-dasha,
Gelin qulaq asaq Ashiq SHabasha.
DEREBEY
Onun dedikleri bosh efsanedir -
Ashiq ne qanir ki, siyaset nedir?!.
ASHIQ SHABASH
Men indi ashiq yox, derd teshnesiyem,
Milletin guzgusu, xalqin sesiyem.
IVANVERDI
Gelin xahish edek oz adimizdan:
Ashiq sohbet achsin ecdadimizdan.
DEREBEY
Gerek belesine tutasan divan -
Bilmesin Verdidi, yoxsa ki, Ivan.
ASHIQ SHABASH
Ay millet, ay xilqet, bir qulaq asin,
Sonra isteseniz lap dasha basin.
Gorun ne deyirem, ay ehli-hallar,
Bizi dushundurur hansi suallar?..
DEREBEY
Ashiq, ne sohbetin, ne sozun biter,
Geveze-geveze danishdin, yeter.
Beyem biz bilmirik bir lotusan sen?
Tayfa iqtidarin seksotusan sen!
ASHIQ SHABASH
Terbiyeniz olsun, ey ehli-bidet,
Men ne iqtidaram, ne muxalifet.
Hem karam, hem koram, hem de lalam men,
Tamam biterefem, liberalam men.
Hem bozqurd, hem de ki, aq ayiyam men
SHerqin de, qerbin de harayiyam men.
Men hem facieyem, hem de mezheke,
Kichikden kichiyem, yekeden yeke.
Hem altam, hem ustem, hem saqam, solam
Kechilmish ciqiram, tapdanmish yolam.
Geceyem,gunduzem,aqam,qarayam,
Hem derdem, hem de ki, derde charayam.
Bohrana dushmushuk - kesilib yollar,
Qirir bir-birini saqlarla sollar.
Gedir ish davasi, stol davasi,
Kreslo davasi, stul davasi -
Aqzimiz direnib Elviz daqina,
Here kozu chekir oz qabaqina...
Baxib veziyyete men ashiq kimi...
DEREBEY
Dushmusen ortaya ne qashiq kimi?..
Yalandan ne uchun cirirsan yaxa?..
Gah nala vurursan, gah da ki, mixa...
DEREXAN
Ashiq SHabash qopub vicdanimizdan.
IVANVERDI
Bir az da danishsin ecdadimizdan.
ASHIQ SHABASH
Bes teklifim nedir? Bir qulaq asin!
Hetta, isteseniz gundeme yazin.
Qoyun oz fikrimi achiqlayim men:
Bir postu ikiye bolek bu gunden.
Ikili standart olmasin deye -
Iki mudir qoyaq her idareye.
Iki nazir olsun her nazirlikde,
Qursun ishlerini onlar birlikde
Her yerde iki shef, iki direktor,
Iki ittihamchi, iki prokuror.
Iki prezident, iki spikeri
Bir vezife uchun olsun iki yer.
Qoy hem muxalifet, hem de ixtidar
Postlarda eyleshsin! Burda pis ne var?
Saqchi solchu ile versin bash-basha
Butun dunya bize etsin tamasha.
Hami hesed cheksin birliyimize,
Esl ornek kimi baxsinlar bize.
DEREXAN
Ehsen derrakene, ay Ashiq SHabash,
Sene halal olsun o qafa, o bash!..
DEREBEY
Ashiq, sen getdikce lap zaylayirsan,
Aqlina geleni zoqallayirsan.
Ay imansiz kaftar, ay acgoz yolchu,
Birleshe bilermi saqchiyla solchu?
IVANVERDI
Ashiqin dediyi sirdir, sehrdir,
Ecdadimiz birdir, kokumuz birdir.
Ya iqtidar olsun, ya muxalifet
Ya saqchi, ya solchu... Ferqi yox, elbet...
DEREBEY
Bir postu ikiye biz bolsek eger,
Nece ishleyecek bes spikerler?
DEREXAN
Ikipalatali sistem olacaq...
DEREBEY
Bunu senden bashqa bilen yox ancaq...
ASHIQ SHABASH
Xeyr! Bir olacaq barlamentimiz,
Ona iki sedr qoyacaqiq biz.
DEREBEY
Bu, qanmayir nedir - senat, parlament.
ASHIQ SHABASH
Men yaxshi bilirem, sen ozune get...
IVANVERDI
Balam, qoy dinleyek onu sonacan...
ASHIQ SHABASH
Bununchun adamda gerekdi vicdan...
DEREBEY
Senata sechibler her cure seyi...
ASHIQ SHABASH
Derebey, yere qoy derebeyliyi...
DEREBEY
Lotular olkeni kechirib ele,
Sokub talayirlar beleden-bele.
IVANVERDI
Eybi yox bol olsun milli lotumuz.
DEREBEY
(Ashiq SHabasha ishare ile)
Lotu chox olanda artir shortumuz.
Ashiq SHabash Derebeye hucum edir,
Derexanla Ivanverdi
onu tutub saxlayir.
iVANVERDi
Ey soncuq atmayin bir-birinize,
Kenardan baxanlar ne deyer size?
DEREXAN
Yaxshi, bir mene de qulaq asin siz...
IVANVERDI
Derexan, di buyur, dinleyirik biz...
DEREXAN
Artiq saqchilarin namizedi var...
DEREBEY
Her halda bizden de kimse tapilar.
IVANVERDI
Men iki neferi qoyacam sese:
Birisi ashiqdir... Biri reqqase...
ASHIQ SHABASH
Menim namizedim helelik birdi,
O, ikiadlidir: Ivan ve Verdi.
DEREBEY
Bizimse namized Toxmaq olacaq
DEREXAN
Bizse Tufaneni goruruk ancaq...
ASHIQ SHABASH
Canim, Toxmaq kimdir, Tufane kimdir?
IVANVERDI
Tufane-vekildir, Toxmaq-hekimdir!
DEREBEY
Bu gun xaricdedir bizim namized...
DEREXAN
Ele bizimki de ordadir, elbet...
IVANVERDI
Gelin batirmayin oz adinizi,
Yaddan chixarmayin ecdadinizi.
Toxmaqdan, Maymakdan bize yar olmaz,
Canim, aqla gelin, dushunun bir az.
Sedaretlik nedir? - Incesenetdir,
Bu, zerif senetdir, ince senetdir.
Bizim iki unlu senetchimiz var:
Birisi biteref, biri iqtidar.
Her ikisi ele-obaya ishiq,
Birisi reqqase, birisi ashiq.
DEREBET
Canim, ashiqdan da spiker olar?..
DEREXAN
Bes reqqase nece?
DEREBEY
He... Ona yon var...
DEREXAN
Ifrata varirsan sen, onu bil ki...
IVANVERDI
Reqqasesiz meclis meclis deyil ki...
DEREBEY
ilahi, gor nece gune qalmishiq,
Sedr olmaq isteyir bu sefeh ashiq.
IVANVERDI
De, kimden eskikdir bu haqq ashiqi?
Odur xalq ashiqi, el yarashiqi.
DEREBEY
Bu millet xestedir bashdan, binadan,
O teref yirtici,bu teref nadan.
ASHIQ SHABASH
Bu millet skiper sechmese meni,
Tepeme sixacam, vallah, gulleni.
DEREBEY
Deyesen bu heyvan lap divanedir,
Bilmeyir skiper, spiker nedir.
IVANVERDI
Dinleyen olmasa bu beyanati,
Topa tutacaqiq vallah, senati.
Media, kanallar qoy cheksin bizi,
Millet ozu gorsun irademizi.
DEREXAN
Xalqa sozumuzu deyek efirden.
DEREBEY
Efir beter olub dadsiz kefirden.
DEREBEY
indi mavileshib tele-kanallar,
Oradan dushmeyir tele-marallar.
Kimdir efirdeki? Lut gozelcheler,
Cuceler, fereler, toyuq-cuceler.
IVANVERDI
Ezizim, bizlere her sheyden qabaq
Lazimdir oxumaq, gulub-oynamaq.
ASHIQ SHABASH
Doqrultsaq milletin etimadini
Goye qaldirariq xalqin adini...
Amma ki... Bir ish var, iki de emel...
Bunu chozmeliyik her sheyden evvel...
DEREBEY
Yene ne bash verib? De, biz de bilek?
ASHIQ SHABASH
Bir az bashqa semte esecek kulek...
IVANVERDI
Sen onda bizi de eyle xeberdar,
Deyesen, SHabashda teze xeber var...
DEREBEY
(SHabasha ishare ile)
Odun yiqmaq olmaz onun ipine.
IVANVERDI
Parlament yoluxub qush qripine.
DEREBEY
Onsuz da senatin yarisi qushdur.
ASHIQ SHABASH
(menali terzde Derebeye ishare ile)
Uchu qartaldirsa, biri bayqushdur.
DEREXAN
Bu xalq piyadadi, SHabash atlidi...
IVANVERDI
SHabash choxlarindan melumatlidi.
ASHIQ SHABASH
Mesele beledir: lengisek eger,
Yeni bir firaksiya yarana biler.
Cenab Fisdiqovla xanim SHokolad,
Gezib menzil-menzil, sorushub ad-ad,
Hamini chekirler tereflerine,
Bu melumat bu gun chatibdir mene.
DEREBEY
Eceli chatibdir yeqin onlarin...
DEREXAN
Bes nedir meqsedi Fisdiqovlarin? -
ASHIQ SHABASH
Meqsedleri birdir: lap bashda olmaq,
Hamini tekbetek kemende salmaq.
Kimine vezife ved eleyirler,
Kimini qorxudub hedeleyirler...
Deyirler Fisdiqov boyuk alimdi,
Hem de xasiyyeti xoshdu... helimdi.
DEREBEY
Ne olsun Fisdiqov akademikdi? -
Cani bir tepiklik, bir shillelikdi.
Bir de ki, olmeyib kohne spiker,
Hele bilmek olmaz xaric ne deyir.
IVANVERDI
Tupurum xarice, e, kimdi xaric?
ASHIQ SHABASH
Burdadir medaxil, hem de mexaric.
DEREXAN
Butun qanunlari Fisdiqov yazir,
DEREBEY
Butun qanunlara o, qebir qazir.
DEREXAN
Yox, yox, o, ishinin tapib chemini...
DEREBEY
SHokolad xanimdir onun qenimi.
DEREXAN
Bilirsen onlarin oqlu Maymakdi...
DEREBEY
Onun sevgilisi... bizim Quymaqdi.
IVANVERDI
Eshi, ishinizle meshqul olun siz...
ASHIQ SHABASH
SHexsi meseleye qarishmayaq biz...
DEREXAN
Sohbet sedaretden gedirse eger,
Senger olmalidir bu senat, senger!..
IVANVERDI
Qanunchuluq hissi qalibsa bizde,
Mohkem durmaliyiq movqeyimizde.
DEREBEY
Bu, ne idaredi, bu, ne senatdi?..
Bu, ne mezhekedi, bu, ne busatdi?
ASHIQ SHABASH
Bizden olmalidir rehberlik, bizden!
Doqma yurdumuzdan - oz kendimizden.
DEREXAN
(Derebeye)
Cemi dord adam var sizin blokda
Dushunmek lazimdir, canim, bu haqda...
DEREBEY
Siz satqin chixdiniz sechkiler vaxti.
ASHIQ SHABASH
Sechkiden danishma... o, baxtabaxtdi...
DEREBEY
Guya siz ozunuz sechilibsiniz?
DEREXAN
Bu xalqdan almishiq bu mandati biz.
DEREBEY
Bele ...yalanchinin zatina lenet!
ASHIQ SHABASH
Bu, ne rusvaychiliq, bu, ne rezalet?!.
DEREXAN
Dord mandat! Beli, bu kole payidir!
Size iqtidarin tulapayidir...
DEREBEY
Bize gerek deyil bu saxta senat!
Bar-beher vermeyen bu axta senat!
IVANVERDI
Hara burcutsaq da - heqiqet birdi...
ASHIQ SHABASH
Qulaq as, ne deyir gor Ivanverdi...
DEREBEY
Qurtardiq! Bir azdan bashlayir iclas!
DEREXAN
Ashiqin sozunu kesme, qulaq as!..
DEREBEY
Ashiq sazimizi salir hormetden...
IVANVERDI
SHabash, bizi qurtar sen bu tohmetden...
DEREXAN
(Derebeye)
Neden narazisan de, biz de bilek.
ASHIQ SHABASH
Bize ne verecek bu kuy, bu kelek?
IVANVERDI
Nedir shikayetin, axi a yoldash?
DEREBEY
Mene senator tek chatmir bu maash.
ASHIQ SHABASH
Bes onda bu kasib-kusub neylesin?
IVANVERDI
Kasib silos yesin, jimix cheynesin.
DEREBEY
Bu da senatimiz, parlamentimiz.
ASHIQ SHABASH
SHexsi fikrimizi soyleyirik biz.
IVANVERDI
E, ashiq-diplomat, diplomat-ashiq,
Seni siyahiya duzgun salmishiq.
(FISDIQOV, SHOKOLAD ve Kishmish gelirler. Ashiq SHabash cushe gelir).
ASHIQ SHABASH
Menem bu seneti goye qaldiran...
KISHMISH
Eshqdir bu sazi ona chaldiran...
ASHIQ SHABASH
Bashqa sahede de var istedadim...
FISDIQOV
Menim bu ishlerde yoxdu hech zadim...
SHOKOLAD
Fisdishka, doroqoy, gel, sen qarishma...
ASHIQ SHABASH
(Derebeye)
Budur menim sozum: heddini ashma...
DEREBEY
Deyirem, hormetden salmayaq sazi...
ASHIQ SHABASH
Men senin sozunle deyilem razi...
Sazi da, sozu de men yukseltmishem...
Menim bu millete xidmetdir peshem.
SHOKOLAD
Ele bil dil bitib bunun dilinden...
DEREXAN
Ashiq, zurna chalmaq gelir elinden?
IVANVERDI
Zurnachidan olub zurna chalmamaq,-
Bu, mumkun ish deyil, bil ki, ay axmaq...
DEREXAN
Ashiq, demek sen de Zurnachidansan?
ASHIQ SHABASH
Bashqa hansi yerden olar ki, insan?..
DEREBEY
Zuychuler qonshudur zurnachilarla.
KISHMISH
SHabash konullere girir acharla...
ASHIQ SHABASH
Kishmish, o zurnani mene ver gorum.
KISHMISH
SHabash, yorulmusan, dayan bir gorum...
ASHIQ SHABASH
Dedim ki, zurnani buraya ver, a-az,
Onun sedasindan yorulmaq olmaz...
Zurnasiz barlament, sazsiz barlament
SHirnisiz-shekersiz konfetdir, konfet.
(Kishmish zurnani refden goturub
Ashiq SHabasha verir. Zurnada reqs havasi.
Quymaq gelir, qol goturub oynatir.
SHabash da ona qoshulub shidirqi reqs edir.
ivanverdi ters-ters SHabashi suzur).
SHOKOLAD
Bu, nece oyundu, bu, ne baletdi?
FISDIQOV
He, deyesen, bu qiz kosmopolitdi.
IVANVERDI
Yox, canim, millidi, xelqidi Quymaq.
ASHIQ SHABASH
Onun ifasindan olarmi doymaq?..
SHOKOLAD
Gor menim Maymakim vurulub kime?
FISDIQOV
Gerek biz gosterek onu hekime?
SHOKOLAD
Bu qiz, o ushaqi chixarib bashdan...
FISDIQOV
Ta bizimki kechib dava-shabashdan.
SHOKOLAD
Ti shto! Evlenemmez o, bu lechere!
FISDIQOV
Onda bu mushkule bes nedi chare?
SHOKOLAD
Gundeme qoyacam bu meseleni!
FISDIQOV
Gor biabir ede bilirsen meni?
SHOKOLAD
Gerek senat ozu baxsin bu ishe!
FISDIQOV
Bizi salacaqsan sen dile-dishe...
SHOKOLAD
Maymak Tufaneni alacaq yalniz!
FISDIQOV
Deyirler Toxmaqa vurulub o qiz.
SHOKOLAD
Toxmaq qelet edir...Toxmaqa bir bax!
FISDIQOV
iqtidarchi qiza vurulub axmaq...
SHOKOLAD
Kim mandat veribdir o cur chushkaya?
IVANVERDI
Kimse pul buraxib yeqin peshkaya.
DEREBEY
CHushka da, peshka da ozunuzsunuz.
Lap hamam dashina donub uzunuz.
SHOKOLAD
Kakoy on xuliqan, kakoy on julik.
ASHIQ SHABASH
Biz onun dersini indi vererik.
(Derexan, ivanverdi ve Ashiq SHabash Derebeye hucum chekir ve
yumruqlasha-yumruqlasha sehneni terk edirler.
Fisdiqov, SHokolad ve Quymaq foyede qalir.
SHokolad ters-ters Quymaqi suzur).
SHOKOLAD
Verecem dersini men bu lecherin...
FISDIQOV
Bura yeri deyil, kechin icheri...
SHOKOLAD
Fisdishka, bu ishe qarishma gel sen...
FISDIQOV
Yaxshi, men gedirem, chixma ozunden...
(Fisdiqov gedir. SHokalad hikkeli-hikkeli ireli yeriyib qezeble Quymaqi suzur).
SHOKOLAD
Sen ne isteyirsen bizim ushaqdan?
QUYMAQ
Ay xala, sherleme meni nahaqdan...
SHOKOLAD
Ne dedin, ay chushka? Ozunsen “xala”...
QUYMAQ
Nenem yerindesen menim, az qala...
SHOKOLAD
Sen bunun uzune-gozune bir bax...
QUYMAQ
Yeqin bu uz-goze vurulub Maymak...
SHOKOLAD
Hele danishmaqa dilin var senin?!.
QUYMAQ
Yox, senin diline dil chatmaz yeqin...
SHOKOLAD
Bir oyun acharam senin bashina...
QUYMAQ
Yarashmir bu cure sozler yashina...
SHOKOLAD
Yashima ne olub menim, ay lecher?
QUYMAQ
Yeqin esebisen... Eybi yox, kecher...
SHOKOLAD
Gel menimle bele qoz-qoz oynama.
QUYMAQ
Sen minnet yukleme menim boynuma...
SHOKOLAD
Senin qichlarini sindiraram ha!..
QUYMAQ
Menim ayaqlarim bashindan baha...
SHOKOLAD
Terbiyesiz qadin! Bir heyan olsun,
Sen tayi deyilsen menim oqlumun!
QUYMAQ
Madam ki, beledir, yadinda saxla,
Aile quracaq Quymaq Maymakla!
SHOKOLAD
SHto za jenshshina, chto za shortu?
Qadka! Von otsuda, idi k chyortu!
QUYMAQ
Sende shokoladdan eser yox, eser,
Tepeden-dirnaqa zehersen, zeher!
SHOKOLAD
Zatkinis! Zamalchi! Heyasiz, murdar!
Dunyani bashina eleyerem dar!..
QUYMAQ
Seni oz qanina beleyerem men!
Bil ki, undan yumshaq eleyerem men.
SHOKOLAD
SHto ti skazala? Ax, ti svoloch!
QUYMAQ
Doyushe hazirdir iki dishi qoch!
(Musiqi. Onlar tutashirlar.
Quymaq SHokoladi yere yixib doyur.
SHokolad qishqirir.
Ashiq SHabash chiyninde saz qacha-qacha gelir).
SHOKOLAD
Ay aman! Tez gelin!.. Komek eleyin!
Bu qiz nefesimi kesecek yeqin...
ASHIQ SHABASH
A Quymaq, bir dayan!.. Ayibdi, axi...
QUYMAQ
Qoy boqub oldurum men bu alzaqi...
SHOKOLAD
Bu ishe baxariq senatda, durak!
ASHIQ SHABASH
Quymaq! Bir sakit ol! Ay qiz, mene bax!
QUYMAQ
Ashiqa qurban ol!.. Yoxsa seni men...
ASHIQ SHABASH
Bunun elifini chashdirmisan sen...
Quymaq iti addimlarla gedir.
Ashiq SHabash yere yixilmish SHokoladin
bashini
dizi uste alir.
SHOKOLAD
Kesdi nefesimi it balasi it...
ASHIQ SHABASH
Ay SHokolad xanim, sakit ol, sakit...
SHOKOLAD
Gozlerim qaralir, firlanir bashim...
ASHIQ SHABASH
Vallah, ureyime axir goz yashim...
SHOKOLAD
Uz-gozum ezilib... Pis gundeyem men...
ASHIQ SHABASH
Yox, canim, daha da gozelleshmisen...
SHOKOLAD
Shabash, elini chek, tak nelzya, qardash...
ASHIQ SHABASH
Deyesen qardashin chixacaq oqrash.
SHOKOLAD
Birden erim gorer, mne stidna.
ASHIQ SHABASH
Aqiz, senin erin Fisdiqdi dana...
SHOKOLAD
SHabashka, daraqoy, ti je centlemen...
ASHIQ SHABASH
izn ver soyunum jiletimi men.
SHOKOLAD
Ti shto, kakoy jilet?.. Oy,dusha balit...
ASHIQ SHABASH
Doshune el vuran eleyir qelet...
SHOKOLAD
Menim ureyime daq chekdi o qiz...
ASHIQ SHABASH
(ayaqa durur)
Seni sazin sesi saqaldar yalniz.
SHOKOLAD
(hichqirir)
He, nolar... Saz gotur, ay Ashiq SHabash...
Aqla bu gunume sen yavash-yavash...
ASHIQ SHABASH
(oxuyur-oxuya reqs edir)
Doqrudan SHokoladsan,
Dodaqi marmaladsan,
Ay incebelli xanim,
Ay qumral telli xanim.
Gozelsen melek kimi,
Zerifsen chichek kimi,
Ceyran yerishlim menim,
Ahu baxishlim menim.
Ay shirin dilli xanim,
Ay qumral telli xanim.
Yanaqlarin xallidir,
Ellerin xinalidir.
Ishve-nazina qurban,
Sazda cazina qurban
Ay bizim elli xanim,
Ay qumral telli xanim,
SHOKOLAD
(ayaqa durub ust-bashini seliqeye salir)
Ashiq, bir sehrmish bu sazin senin,
Yarami saqaltdi avazin senin.
Amma, siyasetden uzaqsan bir az...
ASHIQ SHABASH
Sazda siyaset var, siyasetde saz.
SHOKOLAD
O, ne siyasetdir? Bilmirem, duzu...
ASHIQ SHABASH
Uzunde gorurem gece-gunduzu.
SHOKOLAD
Smotri na nevo! Soze bax, vay-vay...
ASHIQ SHABASH
Bir uzun Guneshdir, bir uzunse Ay.
SHOKOLAD
Yaman vesf edirsen sen gozu-qashi...
ASHIQ SHABASH
Esir eylemisen Ashiq SHabashi.
SHOKOLAD
Qorxaq tulkuleri ac qurdlar udar.
ASHIQ SHABASH
Aqzimda zeher de shokolad dadar.
SHOKOLAD
Aqzinin tamini itirmisen sen.
ASHIQ SHABASH
Belke mene buse getirmisen sen?
SHOKOLAD
Mene ele baxma, qanacaqli ol!
ASHIQ SHABASH
Sen ashiq konlunden umacaqli ol!
SHOKOLAD
Ayibdir! Biz yashli adamiq, ashiq...
ASHIQ SHABASH
Yashimiz artsa da, qocalmamishiq.
SHOKOLAD
Mecburam uzune deyim bu sozu:
Ele bil sen sudden yaniqsan, duzu.
ASHIQ SHABASH
Dadsam da dunyanin men her sheyinden,
Hele doymamisham eshqin meyinden.
( SHokoladin elinden opur)
Beh! Beh! Senden aldim gulun etrini.
Fisdiqov ne bilir senin qedrini?
SHokolad nedir ki? Peteksen, balsan.
Bizim barlamentde defisit malsan
Men seni gorende yazi gorurem,
Sanki qucaqimda sazi gorurem.
Gozume gorunmur qanun, mecelle,
Sanki qilinc qinda tapir tecelle.
SHOKOLAD
Haminin konlunu alsan da ele,
Siyasi movqeyin bilinmir hele...
ASHIQ SHABASH
CHunki siyasetde ushaqam, ushaq.
SHOKOLAD
Kakoy ti rebyonok?! Ti xitriy ishak.
ASHIQ SHABASH
Sen ele bilme ki, ashiq herifdi,
Ozum ixtidaram, saz muxalifdi...
Saz haqda qanun da hazirlamisham...
SHOKOLAD
Bunu Fisdishkaya deyerem axsham...
ASHIQ SHABASH
CHoxdu hormetiniz elde-obada,
Sene de qurbanam, Fisdishqaya da.
(Kishmish gelir. Ashiq chashir).
KISHMISH
Ay SHabash, bilmirem ne olub sene,
Meydan sulayirsan, mashallah, yene...
SHOKOLAD
O qizin bashina dushsun qara dash!..
Men getdim, di poka, ay SHabash qardash...
SHokolad gedir.
Kishmish eyhamla bashini yirqalayir.
KISHMISH
SHabash, SHokoladdan yeqin ki, olmaz...
ASHIQ SHABASH
Gormedinmi mene “qardash”“dedi, a-az?..
KISHMISH
Bes o, hansi qiza tokurdu qarqish?
ASHIQ SHABASH
Quymaqi soyurdu... O bashi batmish
SHokoladi ezdi... Deyesen, seydi...
SHokolad olmushdu men gelmeseydim...
KISHMISH
Niye gelinine olubdur qenim?
Daha belesine sozum yox menim...
ASHIQ SHABASH
Doqrudan evlenir Quymaqla Maymak?
KISHMISH
Beli, choxdan olub onlar bash-ayaq...
ASHIQ SHABASH
Biz burda ederik onda toyu, a-az...
KISHMISH
He de... Senatda da qoy seslensin saz.
ASHIQ SHABASH
Amma Quymaq onun tayi deyil ha...
KISHMISH
Bashini bu ishe sen qatma daha...
ASHIQ SHABASH
Her halda menim de oz movqeyim var.
KISHMISH
Movqeyin movqe tek qalsin, ne olar...
ASHIQ SHABASH
Etmek istemirem manipulyasya...
KISHMISH
Elesen - bu dunya daqilar guya...
ASHIQ SHABASH
Menim oz qredom, oz manifestim...
KISHMISH
Bir az konstruktiv gel ol, ay yetim...
Kishmish nazlanir,
Ashiq SHabash onun sachina siqal chekir.
Kishmish de sazi siqallayir.
ASHIQ SHABASH
Ola bilirem ki? Qoyurlar olum?..
KISHMISH
Neyi qoymayirlar, qarshinda olum?..
ASHIQ SHABASH
Insan haqlarindan sohbet achmaqa...
KISHMISH
Qoymazlar qartali qened achmaqa...
ASHIQ SHABASH
Eledir... Dushmenim, paxillarim var.
KISHMISH
Onlari milchek tek ezer saqchilar...
ASHIQ SHABASH
Ele saqchilar da beyenmir meni...
KISHMISH
Niye gostermirsen sen oz zerbeni?..
ASHIQ SHABASH
Kime gosterim ki? Fisdiqovami?
Yox, o, qana bilmez menim havami?
Yoxsa SHokolada deyim derdimi?
Onu yumshaltdilar bayaq mum kimi.
O erle-arvada etibarmi var?
Gunde bir desteye qoshulur onlar.
Sene qurban olum, ay bele millet.
Arvad ixtidardir, er - muxalifet.
KISHMISH
Bunlarin hamisi zibildi dayna,
Supurub atasan zibil qabina.
(FALCHI elindeki cami
doyecleye-doyecleye gelir.Onun uzun horukleri var.
Sinesini pariltili aksesuarlar bezeyir).
FALCHI
Necesiniz, senatorlar?
Menim size bir sozum var:
Gelin baxim faliniza,
Encam qilim haliniza.
Evliniz var, dulunuz var,
Haminizin pulunuz var.
Yer gezseniz yer taparam,
Er gezseniz er taparam.
Elinizi chirpmayin siz,
Gozunuzu qirpmayin siz.
Vallah, gozum toxdu menim,
Ishim-gucum choxdu menim.
SHeker dadsin lebleriniz,
Dolu olsun cibleriniz.
Yer gormedim senat kimi,
Buradaki busat kimi.
Qoyun baxim faliniza
Encam chekim haliniza.
(Ashiq SHabashla Kishmish Falchini qovurlari
Falchi dovre vurur,
elindeki cami doyecleyir).
KISHMISH
Utanmaz! Heyasiz! Redd ol buradan...
ASHIQ SHABASH
O, bura durtulub gor bir haradan?
KISHMISH
Yeqin ashaqida pul verib kechib...
ASHIQ SHABASH
Ozune harani gor obyekt sechib?..
KISHMISH
Gerekdir adamin sifeti olsun.
ASHIQ SHABASH
Milletin ozunun qeyreti olsun...
FALCHI
Gelmishem, lap eceb eylemishem men,
Beyem burdakilar artiqdi menden?
(Falchi qachib gederken “horukleri”, yeni bashindaki parik dushur ve qadin tezeden qayidib onu goturerek aradan chixir. Ivanverdi gelir).
IVANVERDI
Ashiq, ne chixmisan yene ozunden?
Milletden, qeyretden danishirsan sen...
KISHMISH
Imkan yaratsalar Ashiq SHabasha
Olke bashdan-basha olar tamasha.
IVANVERDI
Sen get ishini gor, ay Kishmish baci...
ASHIQ SHABASH
Get, Kishmish, gel baxma bele qiyqaci.
KISHMISH
Ne olar, gederem... Ishiniz avand.
ASHIQ SHABASH
Yoxdu barlamentde bu cure arvad.
Kishmish supurgesini goturub gedir
IVANVERDI
He, indi cavab ver bir sualima:
Ne vaxt baxacaqsan menim falima?
ASHIQ SHABASH
Hech ne anlamadim senin sozunden,
Beyem falchiyam ki, fala baxim men?
IVANVERDI
(esebi halda)
Sen falchi-ashiqsan, ashiq-falchisan,
Tepeden-dirnaqa firildaqchisan...
ASHIQ SHABASH
Sene kim ne deyib, ay Ivanverdi?
Bir dayan, her ishin bashi sebrdi.
IVANVERDI
Men ish tapshirmishdim, ay alchaq, sene,
Gorum, gorduyun ish deysin tepene...
ASHIQ SHABASH
O ishi deyirsen?.. Bildim! Sebr ele...
Xemir bir az chiydir, bishmeyib hele...
IVANVERDI
Bosh-bosh cherenleme! Ne xemir, ne ash?
Meni daqa-dasha salma, ay oqrash!
ASHIQ SHABASH
Bir defe demishem qebinetinde:
Siyaseti olur mehebbetin de.
IVANVERDI
Bu, ne siyasetdir? Izah et bize -
Eshq elan edirsen sevdiyim qiza!
SHABASH
Vallah, Ivanverdi, bax bu saz haqqi,
Men hech vaxt vermerem nahaqqa haqqi.
IVANVERDI
Qoduq! Kes sesini! Anqirma daha!
O sazi bashinda sindiraram ha!
Ashiq SHabash sazi ehtiyatla
kenara qoyur.
ASHIQ SHABASH
Men oz choreyime olmaram qenim,
Senin sevdiyin qiz bacimdir menim.
IVANVERDI
Senin her derede bir arvadin var,
Yoldan chixartdiqin neche qadin var.
ASHIQ SHABASH
Arvadlar ozleri gosterir pishvaz, -
Bilirler ashiqda xeyanet olmaz.
IVANVERDI
Bura bax! Men sene deyilem ushaq,
Aqzini ciraram, qoca qurumsaq!
ASHIQ SHABASH
Men aydan ariyam, sudan duruyam,
Vallah, yoxdu menim bir embisiyam.
IVANVERDI
Sen ashiq deyilsen - avanturistsen,
Sen aravuransan, separatistsen!
ASHIQ SHABASH
Birdi ecdadimiz, birdi eslimiz,
Soykenek baritet esaslara biz...
IVANVERDI
Gorum lenet olsun senin zatina -
Sen shillaq atirsan oz ecdadina...
ASHIQ SHABASH
Sen bir qizdan otru, ay Ivanverdi,
Meni qisnayirsan... de, bu ne sirdi?
IVANVERDI
Senin sozlerinde arqument yoxdu,
Yemek isteyenler Quymaqi choxdu...
ASHIQ SHABASH
Bezen rol oynamir qembinasyalar...
Deyirler Quymaqin nishanlisi var.
IVANVERDI
Ne olsun? Cavab ver, alchaq, yaramaz,
Bes neden otrudur o zurna, o saz?
ASHIQ SHABASH
Qishin oz yeri var, yazin oz yeri,
Sazin oz yeri var, pazin oz yeri...
IVANVERDI
Ay kohne demaqoq! Sen ne... hurursen?
Deyesen bashima corab horursen!
Her sheyin deyirsen mene tersini,
Indi men vererem senin dersini!
(Ivanverdi elini atib Ashiq SHabashin yaxasindan yapishir, onu doymeye bashlayir.
Ses-kuy.
Ashiq yere yixilib qishqirir).
ASHIQ SHABASH
Aman! Komek edin, ay deputatlar!
IVANVERDI
Hele danishmaqa bir dilin de var...
(Ses-kuye Derebey, Derexan,
SHokolad, Fisdiqov, Kishmish gelir).
DEREBEY
Bu ne hengamedi, anlamiram men...
DEREXAN
Yeqin yola getmir bash ile beden...
FISDIQOV
Bura idaredi... Bura senatdi...
SHOKOLAD
Her cure zakondan onlar azaddi...
KISHMISH
Aman! Ne olubdur sene, ay SHabash?..
IVANVERDI
Mene soz qaytarir alchaq, yekebash!..
FISDIQOV
Her zadin qanuni esaslari var...
DEREBEY
Yaxshi ishlemeyir bizde qanunlar...
DEREXAN
Sohbet qanundan yox, qaydadan gedir...
FISDIQOV
Bu ishde radikal Ivanverdidir.
DEREXAN
Canim, ne gunah var Ivanverdide?
DEREBEY
Bu - zererverendir, o - zererdide.
IVANVERDI
Tupurum qanuna- qanunlar busa!..
(Ashiq SHabash ayaqa durub ust-bashini chirpir).
ASHIQ SHABASH
Ozumuz gelerik biz qansensusa...
DEREBEY
Bu da xalq ashiqi! Bax, bu da millet!
Bes hani doqru soz, hani cesaret?
DEREXAN
Senin iradin var beyem millete?
DEREBEY
Bu millet layiqdir her cur tohmete.
DERE
Biz biz olmaq uchun duz olmaliyiq...
DEREXAN
Bununchun biz bize goz olmaliyiq...
iVANVERDi
Ne “biz-biz” salmisiz? “Biz”- men demekdir...
”Men”se xalq demekdir, veten demekdir.
IVANVERDI
Canim, kutle uchun bu, bir oyundur.
DEREBEY
Liderler - chobandir, kutle - qoyundur.
DEREXAN
Milli dushunceden xeyli uzaqsan...
IVANVERDI
Dushunce bosh sheydir, esline baxsan.
DEREXAN
Seni ayaqlayar gulduyun kutle...
DEREBEY
Bu kutle bacarmir tek birce kutle...
DEREXAN
Senin nezerinde bes kimdir o kut?
DEREBEY
Siz onu boyudub eylemisiz but...
ASHIQ SHABASH
Sen kimi deyirsen?.. De, anlayaq biz...
DEREBEY
Sohbet namizedden gedir, shubhesiz.
ASHIQ SHABASH
Gelin deyishmeyek biz ashiq kimi,
Ataq bir terefe nifreti, kini.
Ister dereye en, ister daqa qalx,
Hayana getsek de bizimdir bu xalq...
Xalqima baqliyam bashdan-binadan,
Bu sozu deyerem lap turbinadan...
(Birden hirslenir. Derebeye uz tutur.)
Aqzina geleni danishma, gede,
Meni xalq sechibdir bu barlamente!
Bir defe camaat ichine chixaq,
Gorek kimi sevir bu millet, bu xalq?!
Kimin bostanina dash atirsan sen?
Uzerem bashini men bedeninden!
Eger namizedden gedirse sohbet.
Kut senin ozunsen - menem namized...
Siz fikir vermeyin her cur axmaqa.
Indi xalq adindan sohbet achmaqa,
“Men xalqam!”-demeye bil ki, ay yetim,
Tekce menim chatir selahiyyetim...
DEREBEY
Sen kimsen? Dingirish, telxek, bambili...
IVANVERDI
Qoy olsun senatin oz ansambli...
ASHIQ SHABASH
(Derebeye)
Sen xalq ashiqini ele salirsan?..
Yoxsa bu milletden qisas alirsan?
Mene satashirsan, elemi, mene?..
Bir gulle chaxaram, sen ol, tepene!
Qefilden atesh sesleri eshidilir.
Ses-kuy. Foyedekilerin bir choxu,
o cumleden Ashiq SHabash qorxudan
stol ve stullarin altinda gizlenir.
DELIQANLI elinde zopa ve tapancha
icheri girir, atesh sesleri azir.
DELIQANLI
Diqqet! Terpenmeyin! Eller yuxari!
DEREXAN
(stol altindan)
Deyen hamimizin chatib axiri!
DELIQANLI
Kesin sesinizi! Siz esirsiniz!
SHOKOLAD
(stol altindan)
Siz burda - senatda ne gezirsiniz?
DELIQANLI
Beh-beh, senata bax, senatora bax!
Bir o oqruya bax! O lotuya bax!
DEREXAN
Ey, bu, ne danishir? Bu, ne soyleyir?
DEREBEY
Dayan! Bir imkan ver, gorek ne deyir?
SHOKOLAD
Tishe! Sakit olun, ay senatorlar!
ASHIQ SHABASH
Deyen silahlidir - tapanchasi var!
FISDIQOV
(imekleyir)
Ay zad, dur cavab ver, senatorsan sen!
DEREBEY
Bes sen ozun kimsen, vezife guden?
KISHMISH
(stolun ayaqina supurge chekir)
Ya rebbim, komek ol! Bu kimdir bele?
DEREBEY
O, oz kimliyini demeyib hele!
DEREXAN
Deyesen, helelik bir girishdi bu!
ASHIQ SHABASH
Belke de siyasi sifarishdi bu!
KISHMISH
Oqul, kimlerdensen - bir soyle gorek!
DEREXAN
Vallah, bu basqidan partlayar urek!
SHOKOLAD
Belke bu neyese bir behanedir?
IVANVERDI
Yoldash, meqsedin ne, isteyin nedir?
SHOKOLAD
Burada ne gezir bu eli qanli?
DEREXAN
Bizden ne isteyir bu deliqanli?
KISHMISH
Goren bu delini varmi anlayan?
DELIQANLI
Men deli deyilem, Deliqanliyam.
FISDIQOV
Ay yoldash, sen hara, bu senat hara?
DELIQANLI
Birbasha turmeden gelmishem bura!
SHOKOLAD
Aman! On turemshik! Mehbusdur demek!
Aman! Ay kishiler, bir edin komek!
DELIQANLI
Xanim, ses-kuy salma, sen bu yana kech!
Sizin bu senatda kishi varmi hech?
Yiqishib cheneler, naqqalar bura.
Toplashib tulkuler, chaqqalar bura!
SHOKOLAD
Senat uzvlerini tehqir etme sen!
Unutma ki, resmi idaredesen!
DELIQANLI
Xanim, adin nedir, sen menim canim?
SHOKOLAD
(stolun altindan chixir)
Adim? Menya zavut: SHokolad xanim...
FISDIQOV
(stolun altindan chixir)
Soyleyin, siz burda ne gezirsiniz?
DELIQANLI
Haminiz eshidin: siz esirsiniz!
DEREBEY
Esirik, girovuq? Sebeb nedir, ne?
DELIQANLI
CHunki burdakilar daq chekib mene.
IVANVERDI
Bes nece qachmisiz hebsxanadan?
DELIQANLI
Mehkum olmamisham bashdan-binadan...
Hebsxana - menim ish yerim olub,
DEREBEY
Deyirler oralar mehbusla dolub...
DELIQANLI
Hebsxana - mene ikinci evdir.
DEREXAN
Gel, indi mehbesi sen bize sevdir!
DELIQANLI
Mehbes yarashiqdir bu shanli yurda,
Sizin haminiza yer chatar orda.
Di haminiz chixin stol altindan!
FISDIQOV
Axi, biz qorxuruq senin zadindan...
Ashiq SHabashdan bashqa
hami stolun altindan chixir.
DEREBEY
Belke ona gore gelmisen ki, sen,
Bize bir melumat, xeber veresen?
Orda yatanlarin hali necedir?
Yemi, balankasi, yali necedir?
Yeri istidirmi vetendashlarin?
Bize sozu varmi o soydashlarin?
DELIQANLI
Orda ne xeste var, ne de ki, naxosh,
Haminin kefi saz, guzerani xosh!
Onlar yaq-bal ustden shokolad yeyir,
Ureyi isteyen marmalad yeyir.
Siyiqi, dovqani beyenen yoxdur,
SHikayet eyleyen, deyinen yoxdur.
Bura bir yalandir, ora - heqiqet
Heyat - bir mehbesdir, mehbesse - cennet!
FISDIQOV
Biz sizi zad etdik axira qeder...
Feqet gozleyirler shikayetchiler...
Teshrif buyurmusuz, zehmet chekmisiz:
Mehbesden salamlar getirmisiz siz...
Zaddi... Allah sizden qoy olsun razi:
Yetirin bizim de salamimizi.
(Hami qorxa-qorxa chixib getmek isteyir.
Deliqanli tapanchadan atesh achir.
Hami yere chokur).
DELIQANLI
Dayanin! Siz hara gedirsiz, hara?
Men deyim, ne uchun gelmishem bura:
Qanunlar tezeden yazilmalidir,
Qanunu pozanlar asilmalidir.
Siz yeni qanunlar mecellesine
Elave eleyin bir bendi yene!
FISDIQOV
Ay zad, soz achirsan sen hansi bendden?
ASHIQ SHABASH
(stolun altindan)
Ayirmaq olarmi sumuyu etden?
FISDIQOV
Bu fikir haradan aqlina gelib?
O bend bizden qabaq qebul edilib!
DELIQANLI
Qanmaq istemirsiz siz meni neden? -
Burda sohbet gedir birce maddeden.
O ne maddedir? Qoy hami bilsin:
Olum hokmu yene berpa edilsin!
Vessalam, shudtemam! Qurtardi getdi.
O sohbet, o debat burdaca bitdi!
(Icheridekiler yavash-yavash ayaqa dururlar).
FISDIQOV
Canim, bu telebin yoxdu mumkunu,
Nece berpa edek olum hokmunu?
Xarici dovletler bizi qinayar...
Beynelxalq sazishler, konvensiyalar...
Vicdan azadliqi, insan haqlari...
Nece qebul edek o yarliklari?..
Dushmenler laq edib, gulerler bize,
Min cure tepkiler gelerler bize.
Tezece tuklenen demokratiya,
Xeste cuce kimi dushsunmu suya?
Hele berkimeyib ayaqlarimizi
Soyuqdan zad olsun oynaqlarimiz?
Olum cezasini xetm etsek de biz,
Olmeliler olur... siz bilirsiniz...
DELIQANLI
Men eliqanliyam, siz - diliqanli...
Siz diliqanlisiz, men - deliqanli...
Avam sayirsiniz siz meni yani?
Men ne herleyirem demokratiyani?!.
Her sheyden ustundur dovlet maraqi...
Nesen, nekarasan, sen ozun, axi?..
FISDIQOV
Men? Yeke chixmasin... Bu ishde asam,
Men zadam... Qocaman huquqshunasam...
Zaddi... arvadim da, oqlum da menim...
Qanunu pozana olmushuq qenim.
Biz haqq adamiyiq... pirik... ozaniq...
Ele nesillikce qanunyazaniq...
DELIQANLI
De, nedir soyadin senin?..
FISDIQOV
Fisdiqov!
DELIQANLI
Fisdiqov? Cenab Fisdiqov,
CHuruk fikirleri sen qafandan qov!
(yamsilayir).
“Nece berpa edek olum hokmunu?”
Bilmirsen qanunun sen cik-bikini?
Cavab ver sen mene, yaramaz qoca:
Soyle, biz ucayiq, ya qanun uca?
FISDIQOV
Menim qanun yazmaq olsa da peshem,
Duzu, bu barede dushunmemishem.
DELIQANLI
Qohum-eqrabani eyleyerek cem,
Men deyen qanuna sen chek bir encam.
(Fisdiqov Deliqanlinin qoluna
girib kenara chekir.
Ashiq SHabash stol altindan chixib
qeddini duzeldir).
FISDIQOV
Ay oqul, zehmet chek bir bu yana dur.
DELIQANLI
Seni eshidirem, aqsaqqal, buyur.
(uzunu adamlara tutur)
Size xeberdarliq eleyirem men,
Hech kes terpenmesin bax ha, yerinden.
SHOKOLAD
Sizinle ishim var... Siz bele... hara?..
DELIQANLI
Menim de ishim var sizinle... sonra...
Gorum Fisdiqovun nedir teklifi?
Gerek sevindirem men bu gun shefi!
FISDIQOV
(Deliqanlini kenara chekir).
Beri gel, zad ele... Dayan... Bax bele...
Sen bir heqiqeti gel mene soyle:
Biz olum hokmunu berpa elesek,
Sene bu “berpadan” nese dushecek?
DELIQANLI
Fisdiqov! Aqsaqqal! Qulaq as mene,
Movcud heqiqeti qoy deyim sene.
Mesele beledir: olum hokmunu,
Icra etmemishik bu gune kimi...
Feqet qalmalidir o hokm! Niye?
Yaxshi diqqet yetir ince bir sheye:
Mehkeme o hokmu verenden sonra,
Yatab eleyirler mehkumu hara?
Turmeye, mehbese... Doqrumu? Aha!
Mence ta luzum yox genish izaha.
Gullelenme altda yatan insani
Ruhu dushundurer, yoxsa ki, cani?
Bu adam varindan, yoxundan kecher,
Bir xilas unvanli min cur yol secher, -
Doqrumu? O zaman ne edirik biz?
Mehbusa edilir ilk teklifimiz:
“Bir “limon” toplayib duzelde bilsen,
Gullelenme altdan chixacaqsan sen”.
(Fisdiqov ve Deliqanli eyni vaxtda
shehadet barmaqlarini
yuxari qaldirirlar).
FISDIQOV
Bir “limon“? Bir “limon“ haraya gedir?..
DELIQANLI
Haraya lazimdir - oraya gedir.
FISDIQOV
Gel bir az xirdala bu meseleni,
Bu ishden etrafli agah et meni!
DELIQANLI
Fisdiqov! Qoca qurd! Qara kostebek!
Sen meni az dola! Yaxamdan el chek!
Bilmirsen ne olur bu ishin sonu?
Kimler bolushdurur o bir “limon“u? -
Yari qanunlari yazana dushur,
Yari da qanunu pozana dushur.
FISDIQOV
Ha-ha-ha!.. Bes indi ne eleyek biz?
DELIQANLI
Dediyim o bendi berpa edin siz...
FISDIQOV
Indi bu cezayla yatanlar varmi?
DELIQANLI
Pelengin yuvasi yemsiz olarmi?
(Pauza).
Amma teze qanun kechse heyata,
Gerek noqte qoyaq kohne busata.
Qanunda duzelish olmasa bu an,
Gerek haminiza men tutam divan!
FISDIQOV
Indimi eleyek bu duzelishi?
DELIQANLI
Sabaha qoymayaq bu gunku ishi!
Ichi “limon“ dolu chamadanlari,
Ushaqlar qaldirsin belke yuxari?
FISDIQOV
Dayan! Deliqanli! El saxla gorek!
Qanuna tezeden baxilsin gerek!
Bu mumkun deyil ki, men tekbashina...
DELIQANLI
Mumkundur! Xeber ver yar-yoldashina,
Hamiya, hamiya, hamiya de ki,
Dorde beraberdir - iki vur iki.
Bildinmi? Qanunu bu deqiqe siz,
Menim yanimdaca duzeldirsiniz.
Fisdiqov! Sen meni yaxindan tani:
(cibinden qumbara chixarir).
Gel, ya “limon”u” sech, ya “limonka“ni!
Get chatdir her kese tarixi hokmu:
Hami ses vermeli bir nefer kimi!
(kenara)
Dunyanin sahibi indi puldu, pul!
Pulun qabaqinda hami quldu, qul!
SHokolad onlara yaxinlashir.
SHOKOLAD
A shto mne delat? Gozleyim yene?..
DELIQANLI
Axi, soyledim ki, sozum var sene.
Deliqanli yaxinlashib
SHokoladin qolundan yapishir, tapanchanin
lulesini onun sinesine direyir.
ASHIQ SHABASH
Dayan! Ne edirsen! Deputatdi bu!
Deputat bir yana... SHokoladdi bu!..
DEREBEY
De-yure, o, bizi alibdir esir.
DEREXAN
De-fakto burada esir ne gezir?..
DELIQANLI
Qerar chixanacan, cenab Fisdiqov,
Arvadin yanimda qalacaq girov.
FISDIQOV
Axi, ay vetendash... o, zad yazacaq...
Qerari-qanunu... arvad yazacaq.
DELIQANLI
Fisdiqov, qanunu hazir ele sen,
Girovdan arxayin ola bilersen.
Biz de qanunlardan bash chixaririq,
Gel kohne bazara qoyma teze nirx.
(kenara)
Bu yoqunboyunlar, bu boshboqazlar
Bilmirler turmenin oz qanunu var.
DEREBEY
Canim, bele olmaz!.. Ne gozleyirsiz?
Xalqin arvadini xilas edin siz...
DEREXAN
Neyi gozleyirsiz, neyi, ay millet?
Bumu qehremanliq, bumu shucaet?
(SHokolad qishqirir, Deliqanli
eli ile onun aqzini tutur).
IVANVERDI
Fisdiqov, berpa et olum hokmunu!
(Fisdiqov zariya-zariya gedir).
KISHMISH
Ya reb, gormeyeydim kash ki, bu gunu.
(Deliqanli ile SHokolad
supurleshe-supurleshe gedirler).
ASHIQ SHABASH
Ne yaxshi gormedi o eclaf meni...
IVANVERDI
Yoxsa Deliqanli taniyir seni?..
ASHIQ SHABASH
Taniyir, elbette... Yavash ol, yavash...
IVANVERDI
Demek hebsde de olmusan, SHabash?
ASHIQ SHABASH
Harda olmamisham millet yolunda,
Azadliq, seadet, qeyret yolunda.
KISHMISH
SHabashin her yerde sesi yukselib,
Demoqratya onun sazinda gelib.
IVANVERDI
Qalxsaq da Guneshe, chixsaq da Aya
Bizde ola bilmez demokratiya.
(Fisdiqov gelir).
ASHIQ SHABASH
Qanunu deyishdin?.. Ela! Entiqe!
FISDIQOV
Biz isnad eledik formal mentiqe...
DEREXAN
Ne oldu, Fisdiqov? Yaman tez geldin,
Qanunu birteher eleye bildin?
FISDIQOV
(tenteneli shekilde)
Gullelenme hokmu qalir quvvede,
Icra olunmayir amma hech vede...
Konsensus lazimdi her sheyde, ay zad,
Hani Deliqanli, hani SHokolad?..
ASHIQ SHABASH
Onlar o terefe chixib getdiler...
DEREXAN
Legitim qurumu tehqir etdiler.
DEREBEY
Hami firildaqa gosterir meyl,
Bizim senatimiz legitim deyil.
DEREXAN
Deyirsen parlament deyil legitim?
Bes nece dushmusen bura, ay yetim?
FISDIQOV
Bes senin ozunun oz zadin hani?
Bir achiqla gorek platformani!
ASHIQ SHABASH
Gelin ceng-cidala qoshulmayaq biz,
Bir zindana vursun qoy chekicimiz!..
KISHMISH
SHabasha qulaq as, ay dost, ay qardash,
SHabash - haqq demekdir, haqqq ise - SHabash.
FISDIQOV
Bu sozu deyirem men yana-yana...
Umu-kusuleri qoyaq bir yana...
IVANVERDI
Gelin qerar verek oz adamizdan
Biz ornek goturek ecdadimizdan...
DEREBEY
E, burda tokmeyek oz acimizi,
Gedek xilas edek biz bacimizi.
DEREXAN
Qadin esir dushub! Felaketdi bu!
Butun milletime xeyanetdi bu!
ASHIQ SHABASH
Siz gedin! Qoy bunlar qorxmasin bari!
Tek qoya bilmerem men qadinlari!
Ashiq SHabash ve Kishmishden
bashqa hami gedir.
KISHMISH
SHokolad xanima lap o da azdi...
ASHIQ SHABASH
Onun bashi boshdu, aqli dayazdi.
KISHMISH
Yaman vurulmusan amma sen ona...
ASHIQ SHABASH
Yox! Yox! Men “vurulmaq” demerem buna.
KISHMISH
Ay SHabash, men ushaq deyilemki ha...
ASHIQ SHABASH
Ay Kishmish, sen Allah, batma gunaha...
KISHMISH
Sen ona yamanca edirdin goz-qash.
ASHIQ SHABASH
Senin ashiqindir bu Ashiq SHabash.
KISHMISH
Yaman inaniram ay SHabash, sene...
ASHIQ SHABASH
Lap ozunden artiq sen inan mene...
SHabash Kishmishin boynunu qucaqlayir.
Atishma. Gulle sesleri eshidilir.
SHabash diksinib qachir,
stol altina girmek isteyir.
Evvelce ust-bashi cirilmish SHokolad,
sonra Quymaq gelir.
Quymaqin ehvali xoshdur.
SHOKOLAD
Onu gonderen var yeqin bu semte...
ASHIQ SHABASH
Duzu, inanmiram bu arqumente.
KISHMISH
Ne gezir burada o Deliqanli?
QUYMAQ
Kime verirsiniz siz bu suali?
SHOKOLAD
Sual yiyesini tapacaq yeqin...
ASHIQ SHABASH
Yaxshisi budur ki, ne danish, ne din.
QUYMAQ
Niye danishmirsan? Danish, ay ashiq.
KISHMISH
Bizim meclislere sensen yarashiq.
ASHIQ SHABASH
Vallah, menim ilham perimsiniz siz.
Lap Kebem, Kerbelam, pirimsiniz siz.
QUYMAQ
Onda gotur sazi... Bir aqiz oxu...
KISHMISH
Onun dediyini qanmayir choxu...
SHOKOLAD
Eynime gelmeyir ne soz, ne de saz...
ASHIQ SHABASH
Onda men deyeni ureyine yaz...
QUYMAQ
De, ashiq!.. CHal-oxu! Eshq olsun sene...
KISHMISH
Sevenler qovushsun biri-birine...
ASHIQ SHABASH
(oxuyur)
Bizim barlamentin uch gozeli var-
Kishmishdi, Quymaqdi, bir de SHokolad.
Yene de bash-basha verib sonalar,
Kishmishdi, Quymaqdi, bir de SHokolad.
Birini ayaqi chixarib basha,
Biri supurgeyle girib savasha,
Birinin narlari verib bash-basha -
Kishmishdi, Quymandi, bir de SHokolad.
Siz shabash ummayin ashiq SHabashdan,
Qara qulunuzdur o, ezel bashdan,
Uch xanim chixarib aqlimi bashdan
Kishmishdi, Quymaqdi, bir de SHokolad.
(Butun ishtirakchilar,
o cumleden
Falchi ve Deliqanli da, gelirler).
KISHMISH
(Falchiya)
Burda ne gezirsen sen, a choxbilmish?
FALCHI
Men sazin sesine gelmishem, Kishmish...
KISHMISH
Belke vurulmusan Ashiq SHabasha?
FALCHI
Men meyl elemirem xirda-xurusha.
KISHMISH
Bele, “xirda-xurush“ eslindir senin,
Kokundu, zatindi, neslindi senin...
Redd ol bu senatdan, heyasiz qanciq,
Gorunme gozume, tez ol chole chix!
(Kishmish Falchini qovub geri qayidir.)
DEREBEY
Ishe yaradimi “limon“, “limonka“?
DEREXAN
Ishe yaradimi zopa, dubinka?..
DELIQANLI
Men basha dushmurem, bu ne sualdi?
Beli, olum hokmu quvvede qaldi.
IVANVERDI
Sen tanish gelirsen mene, ay adam.
DELIQANLI
Meni tanimadin? Deliqanliyam...
IVANVERDI
Yeqin ki, bu meclis xosh gelir sene...
DELIQANLI
Beli! Men gelmishem sazin sesine...
IVANVERDI
Yeqin taniyirsan Ashiq SHabashi?
DELIQANLI
Ela taniyiram o yekebashi...
IVANVERDI
Ne? Hmm...Yoxsa sene yash mal satib, o?
DELIQANLI
Oqurluq ustunde bir vaxt yatib, o...
IVANVERDI
Doqrudan? Sen bunu deqiq bilirsen?
DELIQANLI
Ele sen de mene tanish gelirsen.
IMAMVERDI
Senatda sene de yer tapmaq olar.
DELIQANLI
Bizim turmemizin oz senati var.
ASHIQ SHABASH
Qelbimin bashinda duman surunur,
Senatdan turmeye yollar gorunur.
Amma qoy milletim qalmasin chash-bash,
Senat da, turme de bizimdir, qardash.
(Ashiq SHabash saz chalir.
Alqish sedalari.
Reqs.
Aqbantli ve Qarabantli
sehnenin onune gelirler).
AQ BANTLI
Ey, batir sesini, mene qulaq as!
Ey, sebet dalindan tokulmur gilas.
QARA BANTLI
Yaxshi, eshidirem... Duzelt bantini...
AQ BANTLI
Bantla ne ishin var?.. Senin zatini...
QARA BANTLI
Ey, eshiden olar, bashimi az qat...
Bura meshe deyil, senatdi, senat
AQ BANTLI
Senin senatina... quzu kesim men.
Menim terbiyemden ornek gotur sen.
QARQ BANTLI
Sende terbiye var? Kohne alkashsan,
Alkashliq bir yana, sen stukazsan.
Yox aqlin-kamalin, yox qanacaqin,
Deyirler oqlundur oz bacanaqin.
AQ BANTLI
Alchaq, sen lekesen bu cemiyyete,
Men indi heddini gosterrem sene.
(Aqbantli ve Qarabantli tutashir.
ishtirakchilar ses-kuye gelirler.
Adamlar savashanlari ayirirlar.
Musiqi.
Falchi ortaya atilib reqs edir.
Alqish sesleri).
PERDE
II HISSE
(Foye. Kishmish elinde supurge
yir-yiqish edir. O, esebidir.
Tek olsa da sanki kiminlese danishir).
KISHMISH
Vallah, hech bilmirem ne deyim size?
Bele qadam olsun ureyinize...
O yana chekilin! Abriniz olsun,
Cirtqozluq etmeyin, sebriniz olsun.
Bu nedir? Zibili kim atib, heyvan?
Derexan, Derebey, SHokolad, Ivan...
Ay Quymaq, ay Maymak, ay SHabash, ay zad,
Bura bazar deyil, senatdir, senat!
(Ashiq SHabash elinde saz gelir).
ASHIQ SHABASH
Ay Kishmish, kiminle danishirsan sen?
Ele bil adimi eshitdim birden.
KISHMISH
SHabash, Allah mene qoy olsun qenim -
Adin dodaqimdan dushurse menim.
ASHIQ SHABASH
Men bunu urekden deyirem, inan:
Az-chox sensen meni qanan, anlayan.
KISHMISH
Mene her shey fena, her shey havayi
Supurgemden bashqa, senden savayi...
ASHIQ SHABASH
Deyesen, bu omuru yele vermishem,
Men kimde etibar, ilqar gormushem?
KISHMISH
Nedir, ne olubdur, ay SHabash, sene?..
Gozume birteher deyirsen yene...
ASHIQ SHABASH
Bir azca dincelsin qoy sedefli saz,
Bunu barlamentin divarindan as.
Ashiq SHabash sazi Kishmishe verir,
qadin onu divardan asir.
KISHMISH
SHabash el ashiqi, haqq ashiqidir,
Sazi bu milletin yarashiqidir.
ASHIQ SHABASH
Sazim da peshkeshdi, sene sozum de,
Istesen qurbanin ollam ozum de.
KISHMISH
SHabash, bir soz deyim, amma kusme sen...
Butun qadinlara terif deyirsen.
ASHIQ SHABASH
Men terif desem de qiza, geline,
Ureyim baqlidir sene, tek sene.
Bu qoca ashiqin dayaqisan sen,
Bizim barlamentin mayaqisan sen.
KISHMISH
Senin neyin qoca, haran qocadir?
Haminin yaninda bashin ucadir.
ASHIQ SHABASH
Bu ashiq konlumun sensen ilhami,
Eshqinle sechirem elifden lami.
KISHMISH
Allah omur versin, saq ol, ay ashiq,
Daim dalimizda daq ol, ay ashiq!
ASHIQ SHABASH
Men daq olmaqina daqam, qadasii
Amma daq olmaqin nedir faydasi?
KISHMISH
Ay SHabash, naumid olma bilmerre,
Daqin daq adi var, derenin dere.
ASHIQ SHABASH
Senin dodaqina, diline qurban,
Meni oda salan teline qurban.
KISHMISH
Oy! Ne soyleyirsen, bashima xeyir!
ASHIQ SHABASH
Konlume qulaq as, gor o, ne deyir?
KISHMISH
Ne deyir, ay SHabash, ureyin senin?
ASHIQ SHABASH
Deyir: qadasini al bu senemin?
KISHMISH
Meni utandirdin, ay SHabash, yaman.
ASHIQ SHABASH
Qoy bir opum seni millet adindan...
SHabash Kishmishe yaxinlashir,
onu opur.Qadin da supurrgesini kenara atib
onu opur. Ivanverdi gelir.
SHabash hurkub geri chekilir.
IVANVERDI
SHabash, ne edirsen? Ishine quvvet!
ASHIQ SHABASH
Men senat adindan... edirem, elbet...
KISHMISH
Bes bayaq dedin ki, “millet“ adindan”...
iVANVERDi
Bayaq soylediyi chixib yadindan.
KISHMISH
Yaxshi, men gedirem... Hani supurgem?
ASHIQ SHABASH
Odur, oradadir, ay aqildankem...
Kishmish supurgesini goturub gedir.
IVANVERDI
Tepeden-dirnaqa keleksen, kelek...
ASHIQ SHABASH
Hech zaman sheytana chevrilmez melek.
IVANVERDI
Men senin leshine doyerdim, vallah...
ASHIQ SHABASH
Neden danishirsan? Bilmirem, billah!
IVANVERDI
Deyen vurulmusan ozun-ozune?
ASHIQ SHABASH
Ne vaxt aq olmusham senin uzune?
IVANVERDI
Adam kishi olar! Bildinmi? Kishi!
Hele atmamisan kohne verdishi...
ASHIQ SHABASH
Axi, neylemishem? Uzume de sen,
Qoy oz gunahimi bir anlayim men.
IVANVERDI
Tapshiriq vermishdim: SHabash, sen chalish
Qelbimden kecheni Quymaqa danish...
Amma sen... Amma sen... Yuz tele qurdun...
Qara keshish kimi arani vurdun.
ASHIQ SHABASH
Qishda qar yaqmirsa, SHabash neylesin?
Bu bash, bash deyilse, o dash neylesin?
IVANVERDI
Gezib dolanmisan turmeden bele,
Uymusan ne qeder fitneye-fele...
Min cur hiyle gelir senin elinden,
Yene yalan dushmur saxta dilinden.
Yaxshi tanimirsan sen meni hele,
Vallah, mitlini ataram chole!..
ASHIQ SHABASH
Men millet yolunda mehkum olmusham,
Bu yolda can qoyub... yasha dolmusham...
Seninle xalqimin sayesinde men
Indi hayqiraram uca kursuden...
IVANVERDI
Herden ciziqindan chixirsan, SHabash,
Qayit haqq yoluna sen yavash-yavash...
ASHIQ SHABASH
Lap kime uz tutsam, getsem ha yana,
Sadiqem men senin blatformana.
IVANVERDI
Onda sozlerime bir qulaq as sen:
Men sola kechirem daha bu gunden,-
Yeni muxalifet oluram daha,
Sollardir aparan bizi sabaha.
ASHIQ SHABASH
Mene soyle gorum, ay ivanverdi,
Kimler qovub, namerd eyledi merdi?
IVANVERDI
Saqchilar millete etdi xeyanet,
Qalmayib onlarda qeyret, deyanet.
Yene ayaqlayib onlar dostunu,
Satdilar bosh olan nazir postunu.
ASHIQ SHABASH
Kime qismet oldu o yaqli tike?..
IVANVERDI
Duduyun birine...Daqil, ay olke!
ASHIQ SHABASH
Bu da saqolmamish saqlarin vedi...
IVANVERDI
Men solchu olacam, bu girevedi...
ASHIQ SHABASH
Menim de sollara hormetim choxdur,
Saqlara qetiyyen reqbetim yoxdur.
Ivanverdi, sen de tam arxayin ol, -
Menim tutduqum yol ele soldu, sol.
Derebey ve Derexan gelirler.
IVANVERDI
SHabash solchulara gosterir meyl.
DEREXAN
Senat ashiqiychun bu meqbul deyil.
DEREBEY
Ashiq, mubarekdi teze imicin!
DEREXAN
Niye donelgesi donub bu gicin?
IVANVERDI
Iqtidar ne verib Ashiq SHabasha?
DEREXAN
Onu adam bilib chekibdi basha...
ASHIQ SHABASH
Menim ureyimi aqrilar deshib...
IVANVERDI
Ashiqin reytinqi ashaqi dushub...
DEREBEY
Ashiq xalq yoluna dondu nehayet.
ASHIQ SHABASH
Sene canim qurban, ay muxalifet!
DEREXAN
Bele de! Ashiq yox, bu shipionmush,
Milleti aldadan Keshish Qaponmush!
Bunun papaqina, chekmesine bax...
Adam neche yere ishleyer, alchaq?
IVANVERDI
Tehqire kechmeyin! Senatdir bura!
DEREBEY
Bari hormet qoyun senatorlara!
DEREXAN
Adamin bir uzu, bir sozu olar.
ASHIQ SHABASH
Beyem bir uz yeri qoyub ixtidar?
DEREXAN
Bu chirkin addimdi, boyuk qeletdi...
DEREBEY
Ashiqin movqeyi muxalifetdi.
IVANVERDI
SHabash, sinene six o telli sazi.
DEREBEY
Qoy millet eshitsin o xosh avazi.
ASHIQ SHABASH
Buyuruq milletindir! Men kimem burda?
DEREBEY
Millet hardadirsa - ashiq da orda...
ASHIQ SHABA
(sazi goturub sinesine sixir, gerdish edir,
oxumaqa bashlayir)
Tanri destek versin sene hemishe
Qoy olsun qishin da yaz, muxalifet.
Achsin baq-baqchanda nergiz, benovshe,
Daim olsun kefin saz, muxalifet.
(pencesi uste qalxir).
Guneshden qor alsin, alishsin eshmen,
Hech vaxt tutulmasin bulaqin, cheshmen.
Sen dost ile dost ol, dushmenle dushmen,
Qorxuzmasin sini paz, muxalifet.
(reqs edir).
Bir enam gondersen Ashiq SHabasha,
Yayar shohretini o, daqa-dasha,
Gorum yuzbudaq ol, seni min yasha,
Men de sazda chalim caz, muxalifet.
(Ivanverdi Ashiq SHabasha shabash verir).
DEREBEY
Ashiq, ne gozeldir avazin senin,
Hech zaman susmasin qoy sazin senin.
Sen bizim millete tanri payisan,
Boyuk bir ulusun hay-harayisan.
DEREXAN
Yeyib saqchilarin choreyini sen,
Indi solchulara destek verirsen?
IVANVERDI
Iqtidar kishiye bir ad vermeyir...
ASHIQ SHABASH
Enam gondermeyir, xalat vermeyir...
DEREBEY
Ashiq, iqtidara gelen kimi biz,
Vallah, chozulecek probleminiz.
DEREXAN
Gunde bir partiya yallayib seni,
Sonra da kenara tullayib seni!
ASHIQ SHABASH
Size and ichirem: vicdanim haqqi,
Nahaqqa vermerem hech zaman haqqi.
Men haqq ashiqiyam, a dostlar, bilin,
Qaliram qeydine obanin, elin.
Eshidin sozumu, ey cheshmi-didar,
Ezelden dushmendir mene ixtidar!
DEREBEY
Nece? Ne deyirsen? Ashiq - firildaq...
Mene kef gelirsen, yaramaz axmaq?
Yalandan qishqirib yirtma sineni -
Senata iqtidar sechdirib seni!
Demek ashiqin da alchaqi varmish?
Insanda gor neche sifet olarmish!
IVANVERDI
Doqrudan, qeribe gorunur mene,
Heqiqet chatmayir bezilerine.
O yan muxalifet, bu yan iqtidar,
Herenin ozunun oz movqeyi var...
Men getdim iclasa... Yolum yox geri...
Orda qirqin gedir bayaqdan beri.
Uzaqdan ses-kuy,
sonra atesh sesleri gelir.
Ivanverdi gedir.
DEREXAN
Ashiq, mat qalmisham duzu heyretden,
Demek, solchulara satilmisan sen?
ASHIQ SHABASH
Xeyr! Men hech kime satilmamisham!
Hech bir bloqa da qatilmamisham.
DEREBEY
Biy, ashiq, movqenden chekildin niye?
Bes bayaq soz verdin Ivanverdiye...
ASHIQ SHABASH
Herden o yana da destek verek biz.
Qansensus isteyir sechicilermiz.
O yan bir hesirdir, bir Memmednesir,
Amma bu terefde qessab piy gezir.
Biz bu brpbleme donerik hele,
Evvel vezifeni kechirek ele.
Sechkide sinemi men gereceyem,
Yalniz oz kendchime ses vereceyem!
Burda saqchi-solchu sohbeti gedir,
Muxalif-ixtidar qeybeti gedir...
Bu cur bolgulere son qoyaq gelin,
Biz eyni havaya oynayaq gelin.
DEREBEY
Nece? Iqtidarla birlikde olmaq?
DEREXAN
Muxalifet bize daq chekibdi, daq...
DEREBEY
Hani demokratiya, pluralizm?
DEREXAN
Bosh shey neyimize gerekdir bizim?
ASHIQ SHABASH
indi demoqratya yaman moddadi.
DEREBEY
Demblokdur menim oqlumun adi.
Kitabdan-defterden, elmden qabaq
Bize demokratya lazimdir ancaq.
DEREXAN
Size bir soz deyim, biliniz, bishek
En boyuk demokrat eshshekdi, eshshek.
ASHIQ SHABASH
Men de eshitmishem Amerqainin
Bayraqi ushtunde shekli var unun.
DEREBEY
Birleshe bilmerik hech bir xetde biz.
DEREXAN
Ust-uste dushmeyir movqelerimiz.
DEREBEY
Baq-baqchamiz ayri, villamiz ayri...
DEREXAN
Tamadamiz ayri, mollamiz ayri...
DEREBEY
Ayridir suyumuz, havamiz bizim...
DEREXAN
Hele chox chekecek davamiz bizim.
ASHIQ SHABASH
Biz eyni kenddenik-hemyerlilerik...
Bele goturende, hamimiz birik.
DEREXAN
Ashiq, bosh-boshuna gel salma hay-kuy...
DEREBEY
Hech vaxt eyni deyil zurna ile zuy!
DEREXAN
Sen saqchi olmusan, saqda qal yene...
DEREBEY
Inanma sen onun dediklerine...
ASHIQ SHABASH
Ne saqdan, ne soldan mene var xeyir -
Gorum vicdanimin sesi ne deyir?..
DEREXAN
Biz vicdan sohbeti elesek burda,
inan ki, qoyunu verierik qurda.
DEREBEY
Qoyun-qurd sohbeti ne verer bize?
ASHIQ SHABASH
Qurdaqzi duasi yazaram size.
Fisdiqov gelir.
FISDIQOV
Sene bir zadim var, oqul, Derebey,
Amma ikilikde danisham gerey...
ASHIQ SHABASH
Separat sohbetler, gizli gorushler
Davam eleyecek ne vaxta qeder?
Bizim bashimiza kechirib noxta,
Kechmek isteyirsen sen uca taxta.
FISDIQOV
Canim taxti-tacdan sohbet getmeyir,
SHokolad zadi zad etmek isteyir.
ASHIQ SHABASH
He, shexsi sohbetdirse gede bilerik...
DEREXAN
Mexfi planlara deyilik sherik...
Derexan ve Ashiq SHabash gedirler.
FISDIQOV
Men liberalfason bir zadam, bala,
Gorursen, hamini verirem yola?
DEREBEY
Muxtelif olsa da bizim baxishlar,
Aqsaqqala daim hormetimiz var.
FISDIQOV
Elese, zad ele, sen meni dinle:
Sizin ne zadiniz bizim gelinle?
DEREBEY
Qetiyyen achmayir meni bu soz-sov,
Kimdi gelininiz sizin, Fisdiqov?
FISDIQOV
Bizim Tufaneni isteyir Toxmaq...
Onu zad eleyir oqlumuz Maymak...
DEREBEY
Nece “zad” eleyir”? Hech ne qanmadim...
FISDIQOV
He de... Zad eleyir onu arvadim.
DEREBEY
Gah “Maymak” deyirsen, gah da ki, “arvad”.
FISDIQOV
Arvad da, oqul da ele zaddi, zad...
DEREBEY
Hech ne anlamiram dediynizden,
Sizin isteyiniz bes nedir bizden?
FISDIQOV
Qisasi, o qizin nishanlisi var.
DEREBEY
Kime nishanlayib onu iqtidar?
FISDIQOV
Bu ishlerin sene bir zadi yoxdur...
DEREBEY
Bu eshqin siyasi menasi choxdur,
FISDIQOV
Onda biz senata qoyariq bunu,
Orda yazan menem her bir qanunu.
Sizin fraksiyadan o zad- o Toxmaq
Deme hem sarsaqmish, hem de ki, axmaqi
Gedib Tufaneni chixarib bashdan.
Bir sorushan yoxdur o yekebashdan-
iqtidar xanimdan ne isteyirsen?
Vallah, ona bir zad eleyerem men...
_ DEREBEY
Bu xalqi, milleti chapdiniz yeter.
Yeyib taladiniz, satdiniz yeter.
Besdir danishdiniz millet adindan,
Cemiyyet adindan, dovlet adindan!
Sizin her kelmeniz, sozunuz yalan,
Varliqiniz yalan - ozunuz yalan.
Men nifret edirem taxta bashlara
Suni beyinlere, axta bashlara.
Bu dovre, heyata nifret edirem,
Men bu cur senata nifret edirem.
FISDIQOV
Nifret edirsense bu senata sen,
Ey bedbaxt, sen burda bes ne gezirsen?
SHokolad ve Ashiq SHabash gelirler.
DEREBEY
Azadliq dilimin ilk hecasidir,
Senat da vetenin bir parchasidir.
SHOKOLAD
Bunun soylediyi soze bax, soze...
ASHIQ SHABASH
Aqzina geleni ufurur bize...
FISDIQOV
Bes senin meramin, isteyin nedir?
SHOKOLAD
Bunun dedikderi bosh efsanedir.
DEREBEY
Hezerat! Hezerat! Qulaq asin siz!
Deyek sozumuzu qoy sonacan biz:
Bu senatin ozu chixarsin qerar -
Istefaya getsin qoy senatorlar!
ASHIQ SHABASH
Senin dediklerin yetmese basha,
Sozun ne olacaq Ashiq SHabasha?
DEREBEY
Onda... veziyyete baxcaqam men,
Bashima bir gulle sixacaqam men.
ASHIQ SHABASH
Bura bax, Derebey, ders deme mene,
Ala, bu da gulle, di chax kellene!
(Ashiq SHabash cibinden chixartdiqi
tapanchani Derebeye uzadir.
Derebey silahi goturmeyir, qorxa-qorxa geri chekilir).
SHOKOLAD
Oy, uyas!.. Gor kimler yiqishib bura,
Ashiq, bu saz hara, tapancha hara?
ASHIQ SHABASH
Men bu unsurlerle vurushacam, a-a-az...
Bir elimde silah, bir elimde saz!
FISDIQOV
Sonra deyirler ki, zad olub zadliq,
Ne bilim ne oldu o zad-azadliq?
DEREBEY
Varliqin, yoxluqun bilinmir neden?
Sen kimsen? Muqevva, ya ruhsuz beden?
FISDIQOV
Xeyr! Ne sefehem, ne herifem men,
Iqtidar yonumlu muxalifem men.
Menim oz zadim var, oz mesleyim var,
Oz aqlim, oz zadim, oz ureyim var.
DEREBEY
Bes senin arvadin - SHokolad xanim?..
O ki, iqdidara ishleyir, canim.
SHOKOLAD
Nu shto je? Millete, xalqa yadam men?
Muxalif yonumlu iqtidaram men.
ASHIQ SHABASH
Sene quzu kesim, ay bele millet,
Arvad ixtidardir, er muxalifet!
DEREBEY
Ashiq, sen de dondun? Bes ne ishdi bu?
ASHIQ SHABASH
(eyhamla)
Ezizim, siyasi bir gedishdi bu!
Derexan gelir.
DEREXAN
Balam, chox uzandi sedr sechkimiz.
SHOKOLAD
Fisdiqovun uste dayanmishiq biz.
DEREXAN
Lap yaxshi! Xadimdi, senatordu, o.
SHOKOLAD
Alimdi, natiqdi, oratordu, o.
DEREXAN
Indi Fisdiqovla fexr edir millet.
DEREBEY
Hani yer uzunde duzluk, edalet?
DEREXAN
Ad-sani melumdur butun aleme,
Hele ailesi...
ASHIQ SHABASH
Ta onu deme...
SHokolad xanim da sedr ola biler.
DEREBEY
Vallah, butun dunya bizlere guler.
DEREXAN
Fisdiqovdan chox shey oyrenmeliyik...
SHOKOLAD
Danishiq, davranish, safliq, sadelik...
ASHIQ SHABASH
Onun lehcesinde yoxdu bir qusur,
Fisdiqov dinende, bulbuller susur.
SHOKOLAD
Erim olduquychun demirem bunu,
Saqlar da, sollar da chox sevir onu.
FISDIQOV
Ay zad, bir teklif ver, qoy zad edek biz,
Senati vergiden azad edek biz.
DEREBEY
(aci-aci gulur)
Yene sayiqlayir! Bax, gorursunuz?
Senati dushunur o, gece-gunduz...
SHOKOLAD
Kechmish senat uchun yas saxlayir, o,
Geceler de “senat” sayiqlayir, o.
ASHIQ SHABASH
Demek, sayiqlayir?.. Yoxdu yuxusu?..
Bu, yaxshi elamet deyil, doqrusu.
FISDIQOV
Geceler men zadi zad eleyirem.
SHOKOLAD
Men ona: “Fisdishka, dur yat”, deyirem.
DEREBEY
O ise yatmayir... Yata da bilmez...
FISDIQOV
Zadi zad etmeye qalmayir heves...
ASHIQ SHABASH
Fisdiqov yatmayir... Mene sirdi, sirr:
Bulbul yuvasinda qarqa ne gezir?
DEREXAN
Mence, Fisdiqovla xanim SHokolad
Qosha bulbullerdi yuvada her vaxt...
SHOKOLAD
Onunku milletdi, xalqdi, senatdi...
ASHIQ SHABASH
Menimki meclisdi, toydu, busatdi!
DEREBEY
Sen toyda ashiqsan, yasdasa molla...
Bir hara gedirik axi bu yolla?
ASHIQ SHABASH
Oluynen oluyem, diriynen diri.
Men xalq ashiqiyam, millet shairi.
Alimem, reqqasam, hem tamadayam,
Daim on cergede, on siradayam.
Men qurban, bu gune, heyata qurban,
Qurban barlamente, senata qurban.
DEREXAN
Bizim elde her bir aqilli bende,
Ya sazende olur, ya da xanende.
DEREBEY
Ictimai shuur chox ashiqidir.
ASHIQ SHABASH
SHuuru olanlar haqq ashiqidir.
DEREXAN
Bir terefe atib umu-kusunu,
Biz tarixe salaq, gelin bu gunu.
SHOKOLAD
Onsuz da bolunub hachalanmishiq,
Gorun neche yere parchalanmishiq.
ASHIQ SHABASH
Indi soz-sohbet yox, emel gerekdi,
Bizi birleshdiren bir el gerekdi.
FISDIQOV
Eger biz birleshsek zadlar zad olmaz,
Yumruqa donerik, zad zada qalmaz...
ASHIQ SHABASH
Fisdiqov, senedir sonuncu guman,
O shirin lehcene, diline qurban.
DEREXAN
Bizi gozel niyyet toplayib bura.
DEREXAN
Son qoyaq separat danishiqlara...
FISDIQOV
Butun memleketin zadi bizdedir...
SHOKOLAD
Indi sukan bizim elimizdedir.
ASHIQ SHABASH
Inshallah, miximiz mismara doner...
DEREBEY
Bununchun gerekdir cesaret, huner...
DEREXAN
Biz son sozumuzu deyerik bu gun.
FISDIQOV
Gerek zad eleyek biz bunun uchun...
SHOKOLAD
Bu, ele dushmeyen tarixi shansdi...
DEREXAN
Bu qeti hucumdu, bu son revanshdi.
DEREBEY
Ne olub? Deyirsiz haminiz “qan-qan”?
DEREXAN
Biz qerar veririk millet adindan.
DEREBEY
Paho! Ne chox artib millet dostlari?
ASHIQ SHABASH
Qoyun dostlar tutsun butun postlari.
FISDIQOV
Indi namizedi zad edek, ay zad...
DEREXAN
Beli, Fisdiqovdu bizim namized...
ASHIQ SHABASH
Amma Quymaqi da tutaq nezerde...
SHOKOLAD
Lecherin adini sen chekme bir de!
DEREXAN
Bu gun durmaliyiq bir adin uste...
DEREBEY
Benzin atirsiniz siz odun uste.
SHOKOLAD
Bir gorek Derebey ne isteyir, ne?
DEREXAN
Onun isteyinin dexli yox mene...
FISDIQOV
Her kesin oz zadi, oz huququ var...
DEREBEY
Hokmunu yeridir bize iqtidar.
SHOKOLAD
(Derebeye)
Qde estetika? Qde etika?
FISDIQOV
Yoxdu mentiqinde dialektika.
DEREBEY
Milletin bashina achmayin oyun!..
ASHIQ SHABASH
Canim, biz chobaniq, milletse qoyun!
SHOKOLAD
(Derebeye ishare ile)
Bu cur bohtanchiya lenet, min lenet!..
ASHIQ SHABASH
Burda ne iqtidar, ne muxalifet?
DEREBEY
Paho! Muqeddesler yiqishib bura!..
Bir gun bu xalq sizi chekecek dara...
Duraraq sizinle o vaxt uz-uze
Tupurecek murdar cemdeyinize!
DEREXAN
Gel abirli danish, taktikan olsun...
SHOKOLAD
Bir az qanacaqin, etikan olsun.
FISDIQOV
Bir zad de qanunlar mecellesinden!
ASHIQ SHABASH
Hech vaxt qartal olmaz ev cucesinden...
FISDIQOV
Bir azdan zadimiz bashlayacaq ha...
SHOKOLAD
Bu gunun ishini qoyma sabaha...
(Ivanverdi gelir).
ASHIQ SHABASH
Gorek sol terefden ne xeber geldi?..
IVANVERDI
Eger bele getse, ishler engeldi...
SHOKOLAD
Nedir, Ivanverdi, ne olub yene?..
IVANVERDI
Niye bu suali verirsiz mene?
DEREBEY
Bizde hazir deyil bir dene qanun...
ASHIQ SHABASH
Bir sorqu-suali olacaq bunun...
IVANVERDI
Qebul edilmeyib it haqda qanun...
DEREBEY
Hele eshshek haqda, at haqda qanun...
IVANVERDI
Bes kimi gozleyir guve qanunu?
ASHIQ SHABASH
Horumchek qanunu, deve qanunu!
IVANVERDI
Biz once it haqda qanuna baxaq.
SHOKOLAD
Ne dedin? Ayibdir! Sen bir buna bax!
Bosh-bosh danishmayin, besdi cenablar,
Itin bu senatda ne azari var?
DEREBEY
Bes hansi qanunu hazirlayaq biz?..
DEREXAN
Qanunla qurtarmir bizim derdimiz.
SHOKOLAD
Qlobal derdimiz qalib qiraqda.
FISDIQOV
Bunlarsa zad gezir kuncde-bucaqda.
DEREBEY
Bizim bu senatin yoxdu qeyreti!..
ASHIQ SHABASH
Gelin unutmayaq canim, milleti.
IVANVERDI
“Millet”!Millet! “-deyir kuchesupuren,
Milletin uzune kimdir tupuren?
DEREBEY
Kenardan baxanlar ne deyer bize?
Xalqi guldurmeyek biz ozumuze.
IVANVERDI
Ha-ha-ha! Yene xalq, yene de millet?!.
E, xalq da, millet de eleyir qelet!
Bu millet ne qeder chox yese tepik,
O qeder urekden chalacaq chepik.
SHOKOLAD
Gelin cilovlayin hiddetinizi,
Bir sheye yoneldim diqqetinizi:
Artir gunu-gunden ersiz qadinlar,
Behersiz qadinlar, barsiz qadinlar.
Menim ureyimden qara qan axir.
Bizim senatorlar haraya baxir?
Kishiler ne uchun azalmalidir,
Qadinlar ne uchun dul qalmalidir?
Kishi idxal edek bu mahala biz?
Qoy cavab axtaraq bu suala biz.
ASHIQ SHABASH
Bashina donduyum, SHokalad xanim.
Amandir hirslenme, sen menim canim...
Sene eshq yarashir, gulush yarashir,
O gul dodaqlara opush yarashir.
IVANVERDI
E, mene chatmayir bu deyilenler.
E, kime gerekdir arvad, ya da er?
E, kime gerekdir axi ushaqlar?
Menim haminizdan bir telebim var:
Gelin buradaca chixaraq qerar-
Evli kishileri axtalayaq biz,
Ersiz qadinlari noxtalayaq biz.
DERXAN
Sen kishi deyilsen bundan bize ne?
Bu nitqi solchular yazibdir sene.
IVANVERDI
Sene soz verilmir, gel sesini kes.
SHOKOLAD
Men “axta”ni qandim, “noxta” nedir bes?
ASHIQ SHABASH
Dilimin yuyeni, noxtasi yoxdur,
Sozumun yalani saxtasi yoxdur.
Hele qanunlarda boshluqumuz var,
Niye noxta haqda yoxdur bir qerar?
Hani saz qanunu, papaq qanunu?
Supurge qanunu, chomaq qanunu?
Mehebbet qanunu, nifret qanunu,
Heqiqet qanunu, qelet qanunu?..
DERBEY
Ashiq, bir qulaq as, hovselen olsun.
DEREXAN
Artiq sohbetlere veto qoyulsun.
DERBEY
Yene teklif gelib komissiyaya...
Guya su satanlar su qatir suya.
Encam chekmeliyik bu teklife biz,
Qerar vermeliyik... amma qerezsiz.
FISDIQOV
Suya su qatirlar?! Ne boyuk ishdir!
Bosh-bosh cherenlemek bizde verdishdir.
Belke o sulari satsinlar mufte?
Indi su qatirlar benzine, nefte!
Susuz qatiqmi var, ya qaymaqmi var?
Ayranmi, kesmikmi, yaxud yaqmi var?
Insan bedenin seksen faizi
Sudan ibaretdiri bu, deyil gizli.
Bizim kokumuz de, bilmirsen yeni
Sudan goturubdur oz mensheyini?
Qlobal suallar qalib kenarda
Sen ne zad gezirsen bu vurhavurda?..
IVANVERDI
Nese kokumuzden dedin, Fisdiqov?..
Baqlasa da sachin-saqqalin qirov,
Olsan senator da, akademik de,
Geride qalmisan elmi-bilikde.
Canim, hech sudan da ecdad olarmi?
Suda kokumuzden nishane varmi?
Bir kechmish zooloq, bioloq kimi,
CHatdiriram sene men oz fikirimi:
Meymunla baqlidir esil-neslimiz,
Meymundan toreyib choxalmishiq biz!
Fisdiqov, ay Allah yixsin evini,
Bosh vaxtin olanda oxu Darvini!..
FISDIQOV
Yadimda qalmayib, ay Ivanverdi,
Darvin senatordu, yoxsa shairdi?
IVANVERDI
Darvin, darvinimizin yuvasi olub,
Butun meymunlarin babasi olub.
FISDIQOV
Balam, ta deginen bir zaddi Darvin,
Mutrufdu, kaferdi, bedzatdi Darvin.
SHOKOLAD
Bosh soz danishmayin! Ayibdi, ayib,
(Fisdiqovu gosterir)
Bunun Darvin adli dostu olmayib.
DEREXAN
Gel kishini tehqir eleme, Ivan!..
ASHIQ SHABASH
Darvin shexs adidir, yoxsa ki, heyvan?..
DEREBEY
Darvin qohumudur Ivanverdinin...
DEREXAN
Darvin movuzusunu gelin xetm edin!
IVANVERDI
Fisdiqov bir zaman ders demisen sen,
Darvinin tekamul nezeriyyesinden.
FISDIQOV
Ay zad, dediklerin yalandi senin,
Darvine ne dexli huquq elminin?
IVANVERDI
Bir vaxt sen deyirdin: eyni deyimi
Tebiet elmiyle, cemiyyet elmi?
Bu yashda gunaha niye batirsan?
O boyda Darvine shillaq atirsan...
FISDIQOV
Daha haqq yoludur - yolumuz bizim,
Indi ne Darvin var, ne darvinizm.
IVANVERDI
Bes meslekin hani, ay qoca yosun?
DEREBEY
Darvinin choreyi haramin olsun!..
SHOKOLAD
Bu cur unsurleri sen bashindan qov!
IVANVERDI
Yene sualim var sene, Fisdiqov...
FISDIQOV
Ay zad, her sualin oz cavabi var.
IVANVERDI
De, biz aqilliyiq, yoxsa yunanlar?
DEREXAN
Yunanin bizimle ne elaqesi?
ASHIQ SHABASH
Dunyani buruyub yunanin sesi...
IVANVERDI
Yunanlar etimad gosterib ata,
Bir vaxtlar sechibler onu senata!
FISDIQOV
At senata gedib?.. Bes onda eshshek?
ASHIQ SHABASH
Eshshek de aqilli heyvandi, bishek...
IVANVERDI
Bizim ecdadimiz meymundur, feqet...
ASHIQ SHABASH
Bu durlu kelamda yalan yox, elbet...
FISDIQOV
Men hech ne qanmiram sen deyen zaddan?..
IVANVERDI
Bizim ecdadimiz eskikdir atdan?..
SHOKOLAD
Meymunun senata bir dexli varmi?
IVANVERDI
Beyem meymunsuz da senat olarmi?
ASHIQ SHABASH
Meymunun beynelxalq statusu var,
O da ehli-haldir, oz ruzusu var...
DEREBEY
Bosh-bosh danishmayin! Entersiniz siz!
Vallah, meymundan da betersiniz siz!
ASHIQ SHABASH
CHox geri qalmishiq biz bu heyatdan.
DEREXAN
Senatdan danishin, canim, senatdan!
IVANVERDI
Olkede ne qeder adamyeyen var -
Gelib bu senatda tutubdur qerar.
DEREXAN
Ele biri sensen adamyeyenin.
IVANVERDI
Indi xirtdeyini uzecem senin!
DEREBEY
Tehqire kechmyin! Ayibdir axi!
IVANVERDI
Oldurmek lazimdir bu cur alchaqi!
Musiqi.
Ivanverdi ve Derexan tutashirlar.
Qarishiqliq dushur. Ses-kuy.
Yumruqlar goyde oynashir.
Maymak gelir. Sakitlik yaranir.
SHOKOLAD
Oqlum, Maymak, sensen? Yaxin gel, bala!
MAYMAK
Siz kimi tutmusuz sorqu-suala?..
FISDIQOV
Bezi metlebleri zad eleyirdik...
ASHIQ SHABASH
Rehmetlik Darvni yad eleyirdik...
SHOKOLAD
Iclasa toplashsin qoy senatorlar,
Menim de Maymaka besh-uch sozum var.
ASHIQ SHABASH
Biz gedek, danishsin qoy ana-bala...
Gedib iclasi da veririk yola.
DEREXAN
Bizim komisyada ishimiz choxdur...
IVANVERDI
(qezeble Derexani suzur)
Hele bir sualin cavabi yoxdur.
Hami gedir.
SHokolad ve Maymak qalir.
SHOKOLAD
Oqlum, taniyirsan sen Tufaneni?
MAYMAK
Nedir, imtahana chekirsen meni?
SHOKOLAD
Bilirsen o nece qizdir, ay oqul?!.
Ebedi bahardir, yazdir, ay oqul.
Bir zamanlar atan ders deyib ona,
Vallah, o qiz deyil, sonadir, sona!
Sonralar xaricde maniken olub...
MAYMAK
Anacan, ta denen ettoken olub.
SHOKOLAD
Ede, ne ettoken? Sen ne deyirsen?
Aqzini bosh qoyub ne soyleyirsen?
MAYMAK
Bes maniken nedir? Bilmirsen, ana?
SHOKOLAD
Ne uchun bilmirem? Buna bax, buna!
MAYMAK
Neyime lazimdir maniken menim?..
SHOKOLAD
Men sene ederem sudumu qenim, -
Eger bir sozumu eylesen iki.
MAYMAK
Ezmek isteyirsen ta meni, de ki...
Neyime lazimdir axi, evlenmek?
O maniken menim neyime gerek?
SHOKOLAD
Ti shto! Kes sesini! Aqilsiz, axmaq!
Sen bunun dediyi sozlere bir bax:
“Ay mama, evlenmek neyime gerek?”“
Sene haram olsun verdiyim chorek.
Bu ishe qulp qoyma sen, ay avara,
Elchi, elchi ustden gelir onlara.
Tufanenin bize ehtiyaci yox,
Qohum-eqrebasi, adamlari chox.
Razve az shey deyir esil-necabat?
Onlarin elinde cemlenib senat.
Bu furseti elden verme, ay arsiz,
Indi bu olkede yoxdur bele qiz.
MAYMAK
Ana, gel bu fikri sen bashindan at,
Mene lazim deyil senator, senat!
Bizim ailede senator yoxdu?
SHOKOLAD
Bu da choxlarinin gozune oxdu!
Meselen, birinin chobandi esli,
Bizese desinler: senator nesli.
Demirchinin oqlu demirchidirse,
Komurchunun oqlu komurchudurse,
Eger sheir yazirsa shair ovladi,
Senator doqmasin senator qadin?
Senator ekmesin senator ata?..
Belke sechkilere qoyulsun veto?
Belke axtalayaq senarorlari?
Belke qanunlara yazaq bunlari?
MAYMAK
Ay ana, sozunun cani nedir, ne?
SHOKOLAD
Men artiq sozumu demishem sene!
MAYMAK
Ay ana, menim oz sevdiyim qiz var.
SHOKOLAD
Meslehet gormeyir onu iqtidar!
MAYMAK
Hech kes qarishmasin bu meseleye.
SHOKOLAD
Men deyen olacaq - chixsan da goye!
MAYMAK
Hech kes ayirammaz Quymaqdan meni!
SHOKOLAD
Inan ki, men shishe taxaram seni!..
MAYMAK
Ay ana, sen canin, gel el chek menden!
SHOKOLAD
Gormek istemirem o lecheri men!
MAYMAK
Ay ana! Elvida, men getdim daha!
SHOKOLAD
Reqqaseden mene gelin olmaz ha...
MAYMAK
Her kimdir, her nedir, qebuldur mene.
SHOKOLAD
Men ondan ele shey deyerem sene.
MAYMAK
Ay ana! Mamulya...Xvatit...Besdir.
Sen her ne soylesen mene ebesdir.
SHOKOLAD
Slushay...Qulaq as-o lecher, o tip
ivanverdiye de eshq elan edib.
MAYMAK
Xeyr!ivanverdi dushub oyuna,
Gor kime vurulub Quymaq?.. Meymuna...
(gulur)
Biz toy edeceyik...O toyda ancaq
ivanverdi mene sagdish olacaq...
Nu ladno... Ne sheydir dediyin o “shey”?
SHOKOLAD
O qizda min uz var, ay key oqlu key...
MAYMAK
Sen ne danishirsan? Ne uz, ne sifet?
SHOKOLAD
Men ne dediyimi bilirem elbet...
Maymak gedir. Fisdiqov gelir.
FISDIQOV
Ne oldu, ay arvad? Zad zada deyib?
SHOKOLAD
O iblis, ushaqi cadu eyleyib.
FISDIQOV
O hansi iblisdi minib Maymaki?
SHOKOLAD
Quymaqi deyirem, Fisdiq, Quymaqi...
Falchi elindeki cami dinqildadaraq gelir.
FISDIQOV
Parlamente ne cur dushubdu falchi?
SHOKOLAD
Senin ne ishine, eshi? Zamalchi!
FISDIQOV
SHokolad! Ezizim. Sen zad ele bir...
Meni xalq ichinde eleme tehqir!
Fisdiqov hirslenib gedir.
FALCHI
(cami doyecleyir)
Ay qiz, menden uzaq gezme,
Men falchiya dodaq buzme.
Qoy falina baxim senin,
Xett-xalina baxim senin.
Allah, Allah, ne qeshengsen,
Bu yerishle sen meleksen.
Ireli dur, gel ireli,
Ellerini uzat beri.
Gel incime, servi-revan,
Erin qoca, ozun cavan.
Qaysaqlayib koz sinenede,
Nechesinin gozu sende...
Qarshidadir seadetin,
Temiz eshqin, mehebbetin...
SHOKOLAD
Yaxshi, yaxshi, kes sesini,
Get sen xamla ozgesini.
(SHokolad pul verib gedir, Ivanverdi gelir).
IVANVERDI
Falchi, menim falima bax,
Kefimi sor, halima bax...
FALCHI
Lap eladir halin senin,
Duppeduzdur yolun senin.
Gece-gunduz kef-damaqda,
Gozelleri ovlamaqda...
Derdin yoxdu, qemin yoxdu,
Aqlin yoxdu, pulun choxdu.
Oz tayfanin oqlusan sen,
Ecdadina baqlisan sen.
Bir elini cibine sal,
Falchinin da konlunu al.
Hasil olsun her niyyetin,
Qarshidadir seadetin.
Ivanverdi pul verib gedir, Maymak gelir.
MAYMAK
Falchi baci, falchi baci,
Nedir derdimin elaci?
FALCHI
Senin derdin choxdu, qardash,
Urek dostun yoxdu, qardash.
Amma bir qiz sevir seni,
Sen ona ach ureyini.
O, derdinin charesidir,
Sene heyat veresidir...
Gozlese de o, yolunu
Ata-anan sevmir onu.
Amma baxma sen hech kime,
Mizrabi vur sari sime.
Indi furset dushub ele,
Get, sahib ol o gozele.
Eger o qiz olsa yarin -
CHin olacaq arzularin.
(Maymak pul verib gedir, Ashiq SHabash gelir).
ASHIQ SHABASH
Falchi xanim, menim canim,
Sene qurban din-imanim.
Sen vusalda, men hesretdei
Ne gezirsen barlamentde?
FALCHI
Nur tokulur uz-gozunden,
Pul ver, baxim falina men.
ASHIQ SHABASH
Ashiqda pul ne gezir, a-az?..
Amma sen tek gozel olmaz.
Men ashiqam, sene ashiq,
Sen de gel ol mene ashiq!
Aramizda qalar bu sirr:
Gul yanaqdan bir buse ver!
FALCHI
Qoca kaftar, sarsaq ashiq,
Biz ortada qalmamishiq!..
ASHIQ SHABASH
Falchi, mene az shillaq at.
Hem ashiqam, hem deputat.
Gul kimi qoxlaram seni,
Baqrimda saxlaram seni!
FALCHI
Deyemmerem sen ashiqsan...
Ozun boyda sarmashiqsan...
Get qarishdir qeletini,
Anlayiram niyyetini!..
ASHIQ SHABASH
Falchi, mene naz eyleme,
Elesen de az eyleme...
Gel bir opum yanaqindan,
O zulfunden, buxaqindan...
(Ashiq SHabash falchini qucaqlayir.
Kishmish gelir. Ashiq SHabash chashib qalir.
Falchi hiddetlenib geri chekilir).
FALCHI
Ashiqa bax! Yashina bax!..
El chek menden, qoca axmaq!
KISHMISH
Ay qiz, falchi, nece oldu?
Soyle gorum, cibin doldu?
FALCHI
Alchaq ashiq qoydu ki, men
Pay-push alim bu milletden?
KISHMISH
SHabash, qizla nedir ishin?
ASHIQ SHABASH
Ishim yoxdur, ay Kishmishim...
FALCHI
Yalanchiya lenet olsun...
ASHIQ SHABASH
Yaxshi, mene tohmet olsun...
KISHMISH
SHabash, senle danishariq...
ASHIQ SHABASH
Danishariq-barishariq...
FALCHI
Redd ol burdan, qoca kaftar!
ASHIQ SHABASH
Gorursenmi ne dili var?!.
FALCHI
Dilim de var, dilcheyim de,
Aq tuk yoxdur bircheyimde!..
KISHMISH
Gel soz qatma sen araya,
Yiqdiqini tok buraya.
ASHIQ SHABASH
Falchi, kime girishmisen?
Yaman yerde ilishmisen.
FALCHI
Xox gelmeyin hay-kuy salib,
Belke size borcum qalib?
KISHMISH
Lazim deyil bu kuy-kelek,
Ciblerini chevir gorek.
FALCHI
Ay-hay, kimi qapmisiniz!
Yaman herif tapmisiniz...
Olesiniz gorum sizi...
CHekin menden elinizi!..
KISHMISH
Hay-kuy salma, ay heyasiz!
Getir bolek qazanci biz...
Duz edirsen men axmaqa,
Seni bura buraxmaqa
Men ne qeder dil tokmushem.
Nechesine bel bukmushem...
Falchi qachir. Ashiq SHabash sazi,
Kishmishse supurgeni qapib onun
arxasinca goturulur. Vals chalinir.
Evvelce Quymaq, sonra Maymak gelir.
Onlar el-ele tutub suzurler.
Kenardan onlara tamasha eden
ishtirakchilarin siluetleri gorunur.
Reqs basha chatir. Quymaqla Maymak gedir,
Ashiq ve Kishmish gelirler.
KISHMISH
SHabash, xeberin var teze xeberden?
ASHIQ SHABASH
Ne xeber? Sen danish, agah olum men.
KISHMISH
Tufane Toxmaqa qoshulub qachib...
ASHIQ SHABASH
Ta denen arzular teze gul achib.
KISHMISH
Bu gun toy edecek Maymakla Quymaq.
ASHIQ SHABASH
Teki toy elesin bu el, bu oymaq...
KISHMISH
Qosha qarisinlar, yarisinlar qoy...
ASHIQ SHABASH
Mollaninki yasdir, ashiqinki toy...
Derebey ve Derexan gelirler.
Kishmish gedir.
DEREBEY
Melumat gelib ki, bes dunen gece
Tufaneyle Toxmaq uchub xarice.
Gece teyyareden zeng vurmushdular -
Bal ayindan sonra gelecek onlar.
DEREXAN
Hardan pul tapibdi Toxmaq bes indi?
ASHIQ SHABASH
Tufane iqtidar cebhesindendi...
DEREXAN
Ozge vaxt deyirsiz yoxdu pulumuz!
DEREBEY
Heqiqet yoludur bizim yolumuz...
DEREXAN
Xalqa gerek deyil demaqogiya.
ASHIQ SHABASH
Xalqi seven olub hamisi guya.
DEREBEY
Fisdiqov bir milyon rushvet alibdir.
DEREXAN
Buna rushvet demek duzu ayibdir.
DEREBEY
Bu, rushvet deyilse bes onda nedir?
DEREXAN
Hech ne... bir milyonluq bir hediyyedir.
ASHIQ SHABASH
He de, bu eslinde bir dost payidir,
On milyondan artiq rushvet sayilir.
Gelin bu bendi de salaq qanuna,
Gerek her shey girsin qanun donuna.
DEREXAN
Yaxshi, pulun yola ne dexli var ki?
ASHIQ SHABASH
He de... Dord eleyir ikiynen iki.
DEREBEY
Rushvetle oqrashliq bir nov sherikdi,
Rushvetxorluq ozu fahishelikdi.
DEREXAN
Muxalif quvveler niye unudur,
Rushvet her dovletin bel sutunudur.
ASHIQ SHABASH
Toy-toya qarishib bundan yaxshi ne?
Teki xoshbext olsun Quymaq, Tufane.
Buna kederlener de hansi axmaq?..
Bizim balamizdir Maymaqla, Toxmaq.
DEREXAN
Men ne deyirem ki, olsun mubarek!
ASHIQ SHABASH
Gozel meclis achaq biz burada gerek...
DEREBEY
Bura toyxanadir - nedir sizinchun?
ASHIQ SHABASH
Biz qeyd etmeliyik bu toyu bu gun!
SHokolad ve Fisdiqov gelirler.
SHokolad Derebeyin ustune yeriyir.
SHOKOLAD
Toxmaq Tufaneni goturub qachib.
DEREBEY
Bu xeber mene de indice chatib.
SHOKOLAD
Qalib partiyanin namusuna siz
Qefilden tecavuz eylemisiniz!
DEREBEY
Canim, ne partiya, ne namus, ne ar?
Iftira yaqdirir bize iqtidar.
Iki seven konul birleshib, beli.
Ustlerinde olsun tanirinin elii
Siqmaz bir araya eshqle siyaset,
Siz bunu mensiz de bilirsiz, elbet...
SHOKOLAD
Bosh-bosh danishmayin! Slushay, blin, -
Bu xalqin, milletin, ulusun, elin
Her oqlu, her qizi tupurur size,
Lenet olsun sizin cemdeyinize.
Mne interesno vot takoy bir sual:
Bumu dovletchilik, bumu ideal?
Sadelovh bir qizi alaraq ele,
Siz butun dovleti salirsiz ele.
DEREXAN
Sen bir ishtaha bax muxalifetde!..
SHOKOLAD
Kimler at oynadir gor siyasetde?..
DEREBEY
Ay xanim, her kichik meseleye siz
Nahaqdan siyasi reng verirsiniz.
Konul veribdirse qiz bir oqlana
Niye sevinmeyek axi, biz buna?
SHOKOLAD
“Niye sevinmeyek?” Soze bax, soze!
Podumaesh! Rishxend edirsiz bize?
Beyem sizin qeder yoxdur aqlimiz?
Guya bilmeyirsiz kim idi o qiz?
O qiz iqtidarin artributudur...
DEREBEY
Vallah, siz deyene gulmeyim tutur.
Canim, bir qiz hara, atribut hara?
Bizi qisnamayin dasha-divara!
SHOKOLAD
Ne ari, qishqirma! Bilirsen ki, sen
O qiz bir ruh idi, iqtidar - beden.
Bilirsen o kimin nishanlisiydi,
Bizim cavanlarin en shanslisiydi -
Onunla gedirdik biz geleceye,
Boje moy! Bu shansi itirdik niye?!.
ASHIQ SHABASH
Bize satashanin zatina lenet,
ilishmeye adam tapmayib elbet.
Amma ta ne edek? Ish-ishden kechib,
Eshqin badesini konuller ichib.
FISDIQOV
Yaxshi, zad eleme, besdi, SHokolad...
ASHIQ SHABASH
Ay xanim, bosh sheyi gel bashindan at!..
DEREXAN
Maymakla Quymaq da evlenir bu gun.
ASHIQ SHABASH
Bura yiqishmishiq biz bunun uchun...
FISDIQOV
Deyesen, zad-zaddan kechibdi daha...
SHOKOLAD
Men doze bilmerem bu cur pestaha...
DEREXAN
Oqlan da bizimki, qiz da bizimki.
ASHIQ SHABASH
Canim, dord eleyir ikiynen iki...
SHOKOLAD
Ne bey bizimkidir, ne de ki, gelin!
ASHIQ SHABASH
Bari toy gununde birleshek gelin!
SHOKOLAD
SHto? Ne ponyala. Ne deyirsiniz?
DEREXAN
Belke toyu burda teshkil edek biz?..
DEREBEY
Bura toyxanadir, yoxsa ki, senat?
FISDIQOV
Tamam zad olacaq bu toy, bu busat...
SHOKOLAD
Ya ne moqu terpet bu mezhekeye...
DEREXAN
Bizim gelinimiz yarashir beye.
DEREBEY
Senatda toy olur! Tehqire bir bax!..
DEREXAN
Bir yuz-yuz oturek biz toydan qabaq...
ASHIQ SHABASH
Toyunku mezedi, zurnadi, sazdi...
SHOKOLAD
Mene her ne olsa, yene de azdi...
FISDIQOV
Zad ele, tezyiqin qalxar, qadasi.
SHOKOLAD
Meni oldurecek onun edasi...
ASHIQ SHABASH
Quymaq yaxshi qizdir vallah, SHokolad...
SHOKOLAD
Az telxeklik ele chushka, bisavad...
ASHIQ SHABASH
Qanmadim, sen mene ne soyledin, a-az?
SHOKOLAD
Ashiq, ne obejay, hirsliyem bir az...
DEREBEY
Protes edirem bu meclise men!
DEREXAN
Yaxshi, esib-coshma, chixma ozunden.
ASHIQ SHABASH
Qoy sazi kokleyim... Verin bir sifte!..
DEREXAN
Ne sifte?.. Toyumuz olacaq mufte...
FISDIQOV
Senatin izafi xercleri choxdu...
ASHIQ SHABASH
Bu toyun boyuyu-kichiyi yoxdu?
DEREXAN
Derebey! Samballi bir teklifim var,
Qoy onu eshitsin dostlar, qohumlar.
Bizim Tufaneyle, sizin Toxmaq da
Sazish imzalasin toylari haqda.
Onlar toylari senatda olsun!..
FISDIQOV
Yox! Saqchi solchuyla evlene bilmez!..
ASHIQ SHABASH
Fisdiqov, men olum, sen sesini kes!
Eger duz gedirse sevginin yolu,
De kimdir herleyen saqi, ya solu?
DEREXAN
Odur, deyen gelir gelin ile bey!..
FISDIQOV
Ay zad, gel chixaraq umumi bir rey...
SHOKOLAD
Quymaqi gorende sancir dalaqim.
ASHIQ SHABASH
Quruyur menim de dilim-dodaqim.
DEREBEY
Esl mezhekedir bu toy, bu busat,
SHadliq sarayina chevrilib senat...
(Zurnada reqs havasi ifa olunur.
Maymak ve Quymaq qol-qola
toy paltarinda gelirler. Kishmish ve Ivanverdi
onlari mushayiet edirler. Ivanverdinin
qucaqinda oyuncaq kukla-meymun.
Indi butun ishtirakchilar, o cumleden
Deliqanli ve Falchi da, buradadir.
Ashiq SHabash sazi dinqildadir).
DELIQANLI
Deyesen, senatin oz meymunu var.
FALCHI
Meymundan beterdi senatdakilar.
DELIQANLI
Falchi, bu senatda sen ne gezirsen?
FALCHI
Belke burdakilar artiqdi menden?
ASHIQ SHABASH
Bu gun bayramidir obanin, elin,
Toyunuz mubarek ay bey, ay gelin!
FISDIQOV
Hech ne aqlim kesmir menim bu zaddan.
DEREXAN
Toy sesi gelecek bu gun senatdan!..
FISDIQOV
Bizi zad edecek Maymakla Quymaq.
SHOKOLAD
Oqlumuz Maymak yox, maymaqdi, maymaq.
DEREBEY
Buna nece baxir goren iqtidar?
ASHIQ SHABASH
Elimde onlardan qampromat var...
DEREXAN
Bizim de elimiz bosh deyil, ashiq.
DEREBEY
Biz size az sheyi achiqlamishiq.
DEREXAN
Paho!.. Xox gelirsen bize, Derebey?..
DEREBEY
Sizde ne exlaq var, ne de ki, meslek...
ASHIQ SHABASH
Gelin, bu shenliye duz qatmayaq biz,
Toyda fraksiya yaratmayaq biz.
IVANVERDI
SHabash, ne ses-kuydur orada yene?..
DELIQANLI
Nese tanish gelir bu herif mene...
FALCHI
Ay qardash, beri dur, sene fal achim...
DELIQANLI
Bura fal yeridir beyem, a bacim?
FALCHI
Bizden el chekmirsen sen ozge vaxti...
DELIQANLI
Fal ach... Qanunlarin achilsin baxti.
FALCHI
Bunlarin hamisi olublar bizde...
DELIQANLI
Olublar bizim de idaremizde...
FALCHI
Axi, mehbes hara, senator hara?
DELIQANLI
Menim chox hormetim kechib bunlara...
FALCHI
Demek, taniyirsan sen de bunlari?
DELIQANLI
Indi kim tanimir bu meymunlari.
FALCHI
Bax, o muxalifdi, bu iqtidardi...
DELIQANLI
O bundan, bu ondan daha betardi.
FALCHI
Yeqin taniyirsan sen SHabashi da.
DELIQANLI
Besh qram beyin yox onun bashinda.
FALCHI
Dinleyen deyer ki, melekdir, melek.
DELIQANLI
Bir vaxt bizde yatib it oqrusu tek.
FALCHI
Hele o lechere, bu eyyasha bax!
DELIQANLI
Hele o narkoman... Hele o alchaq...
FISDIQOV
Bu ishi zad edek belke gundeme?..
SHOKOLAD
Men dem-dem deyirem, sen demden-deme...
FISDIQOV
Senat zada qoysun bu iclasi qoy...
SHOKOLAD
Razve bu iclasdi?.. Fisdiq, toydu, toy...
FISDIQOV
Iclas tek kechirek gelin bu zadi...
SHOKOLAD
Gor hara sechdirdin sen bu bedzati?
FISDIQOV
Senin tezyiqinle men zad eyledim...
SHOKOLAD
Bele olduqunu haradan bileydim?
FISDIQOV
Gerek biz bu zaddan qovaydiq onu...
SHOKOLAD
Senatdan qovursan sen oz oqlunu?
ASHIQ SHABASH
Ataq bir terefe umu-kusunu,
Biz bayram eleyek gelin bu gunu.
Gelin bu meclisde bash-basha verek,
Biz chiyin-chiyine, dosh-doshe verek.
Qoy urek-ureye sarmashsin bu gun,
Qoy chichek-chicheye dirmashsin bu gun.
Kusenler barishsin, dil-dili opsun,
Qoy bulbul-bulbulu, gul-gulu opsun...
DEREBEY
Ashiq siyasetde lap daltonikdi.
SHOKOLAD
izato, chixishi chox lakonikdi.
DEREBEY
(Ashiqa ishare ile)
Bu naqqal senata parodiyadi...
DEREXAN
O ki, ozu boyda nurdu, ziyadi!
DEREBEY
Tepeden-dirnaqa rezaletdi, o,
Nadandi, qanmazdi, cehaletdi, o.
DEREXAN
Sen duz danishmirsan! Meni baqishla,
Dunya hesablashar bizim ashiqla...
FALCHI
Biz bura iclasa yiqishmamishiq!
DELIQANLI
Menimchun bir aqir hava chal, ashiq!
FALCHI
Eger shabash versen, oyanaram men de...
DELIQANLI
Menden arali dur! Cadu var sende...
FALCHI
Men adi solchutek gelmishem bura...
DELIQANLI
Gor meni saqchilar getirib hara?
ASHIQ SHABASH
Gelin beyinkidir: iki vur iki...
FALCHI
Ele gobek reqsi oynayaram ki!..
DELIQANLI
Hech bura yeridir toyun, busatin?..
Kul olsun bashina bele senatin!
(ivanverdi Ashiq SHabasha yaxinlashir, yavash sesle).
IVANVERDI
Ashiq, gozun aydin, nemer ver beye?
ASHIQ SHABASH
Deyen, o da geldi bizim desteye.
IVANVERDI
Beli, darvinistdi Maymak bu gunden.
ASHIQ SHABASH
SHukur, movqeyini berkidirsen sen.
IVANVERDI
(ucadan)
SHabash, nese sazin gelmir sedasi!
ASHIQ SHABASH
Saz nemer gozleyir sizden, qadasi!..
Ivanverdi ve Deliqanli
ashiqa pul verir.
FISDIQOV
Ivanverdi tapib deyen zadini...
SHOKOLAD
Senata getirib oz ecdadini...
DEREXAN
Bu toya meymun da buyurub, hetta.
DEREBEY
Meymuna ehtiyac yoxdu senatda...
FISDIQOV
Gelin unutmayaq - bura senatdir!..
DELIQANLI
Bir yerin qiymeti neche manatdir?
ASHIQ SHABASH
Qoyun qol-qichiniz achilsin bir az,
Reqse devet edir sizi telli saz...
Ashiq SHabash reqs havasi chalir.
Alqish sesleri. Maymakla Quymaq da
oynayanlara qoshulur. Reqs basha chatir.
DEREXAN
Belke beyimizin bir xahishi var?
MAYMAQ
Oxusun-oynasin qoy senatorlar!
IVANVERDI
Nedense danishmir hech gelinimiz!
QUYMAQ
Hamiya teshekkur eleyirik biz!..
KISHMISH
Qoy her gun toy olsun bizim senatda!
ASHIQ SHABASH
Ay Kishmish, hemishe toyda- busatda!..
KISHMISH
SHabash, ne susursan, bir aqiz oxu!
DEREBEY
Plagiatdir onun sozunun choxu...
MAYMAK
Improvize gordum men bu avazda.
QUYMAQ
Yaxshi alinirmish reqs de sazda.
FISDIQOV
Ele bil zad edir mehkumla hakim.
SHOKOLAD
Gor menim gelinim kim olacaq, kim?
FALCHI
Deyesen, bunlarin lap aqli chashib...
DELIQANLI
Milletin qaymaqi bura toplashib.
IVANVERDI
SHabash, teze hava gozleyir senat...
KISHMISH
Ay SHabash, sen Allah, sazi dinqildat...
ASHIQ SHABASH
Men de bu milletin bir qaymaqi tek
Deyirem, toyumuz olsun mubarek.
Beyimizin oxu birinci defe
Yaydan atilanda deysin hedefe!
KISHMISH
Ay SHabash, sozlerin kontoydu bir az!..
ASHIQ SHABASH
Mende kontoy hech ne tapammazsan, a-az...
FALCHI
Gor xalqin bashinda ne turp ekirler!
DELIQANLI
Bunlara ornekdi turmedekiler.
DEREXAN
Mene qulaq asin, ay senatorlar,
Gelin biz burdaca chixaraq qerar.
Bilirsizmi menim teklifim nedir?..
Bu nigah senatda kesilmelidir.
DEREBEY
Bu da soz danishdi! Teklife bir bax!
Yox bir, yengeni de bura chaqiraq...
ASHIQ SHABASH
Ivanverdi saqdish, Kishmish yengedir,
Deyen, cehizleri bir supurgedir.
(Gulush sesleri).
DEREXAN
Siz ele salmayin xalqin toyunu...
DEREBEY
Mumla! Yere soxum senin boyunu.
DEREXAN
Sende yeniliye guclu nifret var...
Hech neyi beyenmez konservatorlar.
DEREBEY
Belke teqdir edek bu cur adeti?
Budurmu xalqimin mentaliteti?
DEREBEY
Zaten ozumuzuk bu parlamentde,
Iqtidar da bizik, muxalifet de.
FALCHI
Goresen senator olarmi menden?
DELIQANLI
Beyem burdakilar artiqdi senden?
FALCHI
Gor gelin nece de qeshengdir, qesheng...
DELIQANLI
Belke men havaya atim bir fisheng?
FALCHI
Dayan! Birden gulle lustre deyer...
DELIQANLI
Men koram? Lustru gormurem meger?
FALCHI
Onda at! Toy ehli diksinin bir az...
DELIQANLI
Yatanlar ayilib silkinsin bir az...
Deliqanli tapanchadan
havaya atesh-fisheng atir.
Ses-kuy. Ishiqlar sonub yanir.
DEREXAN
Bu, ne texribatdir? Ne partapartdir?
FISDIQOV
Ay zad! Unutmayin bura senatdir!
SHOKOLAD
Bu, ne faciedir, bu, ne mezheke?
FISDIQOV
Ay arvad, bu zadi zad edek belke?
ASHIQ SHABASH
Gelin cavanlara xosh gun dileyek...
HAMI
(xorla)
Mubarek! Mubarek!.. Yene mubarek!..
IVANVERDI
Ilk defe senatda toy edirik biz,
Nece de ulvidir, temizdir bu hiss!
Menim sozlerimi tarixe yazin -
Qoy ruhu shad olsun ecdadimizin.
Ashiq, oz qoynunda yer verdiyiychun,
Sen bizim senati vesf ele bu gun!
ASHIQ SHABASH
Bizim barlamente can qurbandi, can!..
IVANVERDI
Bura parlament yox, senatdir, heyvan!..
ASHIQ SHABASH
Qandim, Ivanverdi: “senat” - deyirsen...
IVANVERDI
Qanmazi yumruqla qandiriram men.
ASHIQ SHABASH
(oxuya-oxuya reqs edir)
CHoxlari can atir senin qoynuna,
Nedense baqlanib yollar, ay senat.
Sarilmaq isteyir senin boynuna -
Feqet yetishmeyir qollar, ay senat.
(qollarini yana achir)
Yene qarishibdi xeyalim menim,
Hech vecine deyil bu halim menim.
Budur huzurunda sualim menim:
Niye bahalashir dollar, ay senat?
(verilen shabashlari cibine durtushdurur)
Ashiq SHabash, uzun haqdadir - haqda,
Yerinde berk dayan, sen berk ayaqda.
Aqir doyushler var hele qabaqda,
Saqlari ezecek sollar, ay senat!
SHidirqi reqs .
DELIQANLI
Qoyun reqs elesin bey ile gelin.
FALCHI
Ay toy camaati, ortaya gelin!
DEREBEY
Bu millet goreydi bu toyu gerek.
XOR
Mubarek! Mubarek! Bir de mubarek!
MAYAK
Hamiya teshekkur! Saq olun, dostlar!
QUYMAQ
Saq olsun, yashasin qoy senatorlar!
IVANVERDI
Gelin kokumuzden ornek goturek!
XOR
Mubarek! Mubarek! Bir de mubarek!
FISDIQOV
Arvad, sen o zada qurursan plan?
SHOKOLAD
O, gelin deyil ki, ilandi, ilan!
KISHMISH
Gelin reqqasedir! Reqs etsin gerek!..
XOR
Mubarek! Mubarek! Bir de mubarek!
Ashiq SHabash sazda oyun havasi qalir,
Maymakla Quymaq reqs edir. Alqish sesleri.
Ishtirakchilarin hamisi reqs edenlere qoshulur.
Aq bantli ve Qara bantli
bir-birini qova-qova gelirler.
AQ BANTLI
Necedir seninchun? Bu da sene toy.
QARA BANTLI
Bele de toy olar? Bu sirkdir, oy-oy...
AQ BANTLI
Bizden ne gedir ki, teki toy olsun.
QARA BANTLI
Madam ki, deyirsen, onda qoy olsun.
(Musiqi sedasi get-gede daha da artir.
Sonra atesh sesleri.
ishtirakchilah heyecana dushur.
Ses-kuy. Aq bantli ve Qara bantli chixir).
DELIQANLI
Goren ne bash verir, ne olub yene?
FISDIQOV
Zadi zad elemek dushmeyir mene.
SHOKOLAD
Oy, ujas, tut vidno dikaya tolpa…
ASHIQ SHABASH
indi oqulsan doz bu zarpa-zurpa.
DEREXAN
Bizim xilasimiz SHerqdedir yalniz.
DEREBEY
Bizim umidimiz Qerbedir yalniz.
IVANVERDi
Gelin unutmayaq biz kokumuzu.
MAYMAK
Gel burdaca verek oz hokmumuzu…
QUYMAQ
Bizsiz de bu hokmu verecek tarix.
FALCHI
Elece bashimdan surushur parik.
KISHMISH
Aman, atishma var bayirda indi.
FISDIQOV
Zadi zad elemek indi chetindi.
(Aq bantli ve Qara bantli hovlnak daxil olurlar).
AQ BANTLI
Diqqet! Geri donub spikeriniz!
QARA BANTLI
Nece qarshilayaq indi onu biz?
(Atesh sesleri, “Ura!Ura!” sedalari eshidilir. Sonra sakitlik. Hami bir-birinin uzune baxib susur. Bashlar yere dikilir. Ashiq SHabash ireli chixib sazi sinesine sixir. Musiqi).
ASHIQ SHABASH
Gedek qarshilayaq gelen qonaqi,
O, bizim senata cengle qayidir.
Hem SHerqde, hem Qerbde desteyi choxdur,
Bilmirem solla, ya saqla qayidir?
Neche gundur tutub butun yollari
Maritda dayanib onun qullari.
Yeqin dirildecek olen pulllari,
Belke de bir kalan bankla qayidir.
Sen Ashiq SHabashin hormetine bax,
Senatin ezmine, qudretine bax.
Bizim sedrimizin qeyretine bax,
Teyyareyle qachib, tankla qayidir.
HAMI
(xorla)
Gedek qarshilayaq biz onu gerek.
XOR
Mubarek! Mubarek! Bir de mubarek!
(Hami chixir. Lap sonda Kishmish elinde supurge gelib foyeni supurur).
PERDE
SON
(1991-2011)
Òàìàshàyà qîyulàn eserleri(pyåsleri):
“Àqilli Àdàì” - Àzerbàycàn Dovleò Gencler Òåàòri
“Qefes” - Àzerbàycàn Dovleò Gencler Òåàòri
“Òàbuò” - Àzerbàycàn Dovleò Gencler Òåàòri
“Vidà ìàrshi” - Àzerbàycàn Dovleò Gencler Òåàòri
“Qàrà qutu” - Àzerbàycàn Dovleò Gencler Òåàòri
“Su perisi” - Àzerbàycàn Dovleò Gencler Òåàòri
“Ìuqevvà” - Nàõcivàn Dovleò Ìusiqili Êîìådiyà Òåàòri
“Àqilli Àdàì” - SHushà Dovleò Ìus. Êîìådiyà Òåàòri
“Ìusiqili ìeêòublà”- SHushà Dovleò Ìus. Êîìådiyà Òåàòri
“Ilqiì”- Lenêeràn Dovleò Dràì Òåàòri
“Såvìesen olereì”- Àqdàì Dovleò Dràì Òåàòri
“Ìuqevvà”- «Yuq» Dovleò Òåàòri
«Ìuqevvà»- Tedris Teatri
“Musiqili mektublar”- Tedris Teatri
“Ifriòe”- Tedris Teatri
“Eqreb burcu”- Tedris Teatri
”Àyi òebessuìu”- Fuzuli Dovleò Dràì Òåàòri
“Dehliz” - Ìingechåvir Dovleò Dràì Òåàòri
“Adsiz”- Ìingechåvir Dovleò Dràì Òåàòri
“Vida marshi”- Ìingechåvir Dovleò Dràì Òåàòri
“Sene sozuì vàr”- Qàzàõ Dovleò Dràì Òåàòri
“Qàrishqà òelesi “- Qàzàõ Dovleò Dràì Òåàòri
“Àdsiz”- Irevàn Dovleò Dràì Òåàòri
“Eqreb burcu”- Suìqàyiò Dovleò Dràì Òåàòri
“Tele” - Suìqàyiò Dovleò Dràì Òåàòri
“Òiõàc”- Gence Dovleò Nizàìi Pîåziyà Òåàòri
“Àdsiz”- Genc Òàìàshàchilàr Òåàòri
"Peleng ili" - Genc Òàìàshàchilàr Òåàòri
”Àyi òebessuìu”- Qusar Lezgi Dovlet Dram teatri
ve s.
Parlamentde toy
© Copyright: Ôèðóç Ìóñòàôà, 2015
Ñâèäåòåëüñòâî î ïóáëèêàöèè ¹115110110834
Ñâèäåòåëüñòâî î ïóáëèêàöèè ¹115110110834
Ðåöåíçèè