Бец1ла дец1

                Тавсултан Сяг1идов
               Бец1ла дец1
                Басняби
Дугили 21 сяг1ят диркух1ели, шилизирад рузи зангърик1ули сари:
- Аба русулив?
Ах1енгу, се бурес дигулри,- вик1улра.
- Дукибад бугъа чарбухъи ах1ен. Бурагу илизи бец1ла мух1ли бигьахъес.
- Се рик1ули?- хьарбаиб нешли.
- Х1ези бец1ла мух1ли бигьахъес бура рик1ули сари, бугъа х1енкьличил  шилизи х1ебак1илину.
Чубкар к1анала ца гьимирлизи г1янд бирули, нешли г1яшли се сабил гъумурбирули сари.
Г1ергъила барх1и савли рузи г1урра зангърик1ули сари:
- Узи, бугъа чарбухъи сабину, абази бец1ла мух1ли арзахъес бурагу.
- Се рик1ули?- хьарбиули сари нешли.
- Абази бец1ла мух1ли арзахъес бура,- рик1ули сари.
Нешли се сабил г1яшли г1урра гъумурбирули сари ва  к1анала кьяйзиб бигьунси г1янд ирзули сари.
-Ягъари, аба, бец1ла мух1ли бигьи батигу, илиник1ун г1урра  чила-биалра х1яйван кабуршуну,- вик1улра.
- Асух1ебирар. Бец1 гушбирар. Наб бунагь биур,- иб нешли.
 - Г1яжаибси баркьуди кьалли х1ела, дила аба: шагьарлизибси хъули кариили, х1уни  вац1ализибси бец1ла мух1ли билгьулри. Дигахъира наб х1уни мух1ли бигьунси цалра бец1 чебаэс…
- Дигулихьалли чех1ебиид, дила урши,- рик1ар ил, пишряхъили.
Иш  жуз нуни вац1ализирти буц1ала мух1луби дилгьес ва ирзес рируси дила нешлис багъишлабирулра.
                Автор

                Гьалагъай

Даргала литературализиб сагаси у ва сагаси жура

Пагьмучевси адам дахъал анц1букьуназив чеэс вирар. Писательтира ца дек1ар журализибцун х1ебирар дак1убулхъути. Г1ях1мадхан Абу-Бакар, масала, хабарла, повестьла, романна, пьесала уста сайлин имц1али машгьурси сай. Иличи чеимц1а, илала г1ях1цад назмуртира лер. Сулайбан Рабаданов поэт ва прозаикцун ах1ен, ил машгьурси драматургра сай.
Дахъал журабар (жанр) бетаурли саби гьанна даргала литература. Илизир сонетунира сонетунала халубира далли дак1удиубли сари. Амма ишбарх1ира нушала литературализиб баснябала жуз агара. Ил журала белк1анала уста сайлин дек1арварили уреси цалра писательра агара. Дунъяла литературала тарих ургали даргала литература ахтардибаралли, ил анц1букь аргъеси бургар. Басняби лук1ути автортала уми дунъяла литературализир дахъал ах1ен. Жяв заманала грекунала литературализиб басняла жура ак1ахъубси ва гьалабях1 арбукибси сагаси манзиллис 6-5 даршдус гьалав (6-5 вв до н.э.) Эзоп сайри, Римла литературализив – сагаси манзилла 1-ибил даршдуслизив х1ериубси Федр. Индиялизиб машгьурси саби «Панчатантра» (з-ибил даршдус) бик1уси жуз. Сагаси замана басняби лук1ан сайлин машгьуриуб Францияла поэт Лафонтен (1621-1695 дд.).
Г1ярасайлизиб баснябала авторти саблин балути саби А. Д. Кантемир (1708 – 1744), В. К. Тредиаковский (1703 – 1769), А. П. Сумороков (1718 – 1784) , И. И. Дмитриев (1760 – 1837). Баснябала бег1лара урибси автор сай И. А. Крылов (1769 – 1844).
Дагъиста литературализибра басняби лук1ути  авторти бахъал агара. Илди саби к1арахъан Х1ямзат Ц1адаса (1877 – 1951) ва урус мезли лук1уси Нариман Г1ялиев.
Даргала литературализиб баснябала цаибил жуз гьанна саби дурабухъунси. Ил х1ушани, ах1ерти жузи дуч1анти, гьанна някълизи касибси Тавсултан Сяг1идовла «Бец1ла дец1» бик1уси, сунези 41 басня кадерхахъурси жуз саби.
Литератураличила г1илмулизиб басня эпосла журала произведениебала цализи халбирули саби, лиро-эпосла журала саби бик1утира лебли биалра.
Тавсултан Сяг1идовла баснябира цаибил журалайчи имц1али мешули сари, к1иибилличиван ах1и. Илдазиб, кьяйда саблин, миц1ирагличила хабар бурули саби. Жузлизирти 41 баснялизирад вец1личир имц1али бец1личила сари. «Бец1ра г1ежара» бик1уси басня ц1акьси бец1ли ц1акь агарси г1ежа сен-сен алжайзи бархьибал т1инт1си хабарличи белши саби. Дарган авторла хабарли И. А. Крыловла «Бец1 ва мукьара» бик1уси басня гьанбиркахъули биалра, бух1набуц  х1ясиблира, каргьни х1ясиблира ил саби аринси белк1 саби. «Бец1ра г1ежара» бик1уси баснялизибси жанивар гьала-гьала г1ямултар жан саблин гьалабилзули саби. Илис г1ежа бирг1ябиргес имканбик1ули саби. Хабарла к1елра геройла ихтилатлизир сари произведениела бух1набуцра илизирти миц1ирагла хасиятунира г1ячихъдирути. Бец1личил х1яжли букьес кьабулбикибси ахмах г1ежала баркьуди авторли диг1янбирули ах1ен. Саби г1ежанира балули саби бец1ла тамях1кардешличила – илиник1ун гьаларван сунела х1ябал гежба дергунтири. Даргала ва царх1илти халкьанала хабуртазиб къаршибиркуси сюжетла анц1букь саби басняла авторли пайдалабарибси.
Бец1лис дигули ахъибмад Г1ежа бергес сабаб дак1убирули саби, «алк1ули саби».

- Ну гушлира, бярг1илра!
Х1еръа дила куцличи,
Ну кьабулли ах1енра
Ишгъуна арх1яличи!

Гьари бурхьури х1ура
Гежбуначи алжайзи.
Г1ур дус букьес бирусгу
Тавбадарес х1яжлизи!

Хабар, чебиуливан, г1ежала кьисмат арзниличил таманбирули саби. Амма хабарлизибад басня бетаахъес илала ахирличиб (бех1бихьудлизиб х1ебурили биалли) бек1си мяг1на зайбухъес чебси саби. Дахъалгъунти х1яланазиб ил пикри хабарагарси бирар. Ишабра ил кьяйда саби авторли бузахъуси.

Верх1на х1яжли букьялра,
Бец1 саб бец1ли кавлуси.

Нушала манзил,  СССР дарбадягъинбарибси замана, ц1акьтани – х1якимтани (буц1ани) ц1акь агарти (г1ежни) чус дигуг1еб лут1уси барх1и бак1нили кьакьавак1ахъибси авторла масхара (ирония) бух1набуцили саби Т. Сяг1идовла хабар-басняли.
Нуша х1ердируси бархибси, бархьагарси дунъяла х1ял-г1ямайчи лишанбирути царх1илти белк1анира лер иш жузлизир. Илдани дарган автор бархьагардеш балт1уси гражданин виънилис бикьридеш дирули сари. Ил «г1ямрула ургьур чузи буцибтачил» кьабулли ах1ен, «берх1и булан чула вег1дешлизи буцес аварали биркьутачи» къаршили сай.
Нушала замана къаршидиркути дархибдешунас бикьридеш дирули сари «Эмх1ела орден» бик1уси басняла сюжетлира. Ибкьли бузули хъубзар эмх1ели сархибси орден гъямбик1ули яшав бируси хяли сунес кебисули саби. Эмх1ели сунела къакъличир хъу г1явабарес дек дихули саби, хя биалли ил замана, хъябличи орденра баршили, къапула гьалаб гъямбик1ули саби.
Басняла кьадри саркъибси пикри бурнилизиб, илизиб насих1ят лебнилизибцун ах1ен. Илизир назму каргьнила устадешра, дугьбала зайдик1нира диэс г1яг1нити сари. Бек1либиубси мяг1на саркъахъили ва хъумх1ертесли каргьурли биэс г1яг1ниси саби. Нушала автор биалли ил  мурад сархесра бажардиикили сай.
Тавсултан Сяг1идов журналист сайлин даргантани жявлил ункъли валуси сай. Вец1ани дусмазив республикала газетализив узули, илини дарган мез чедетаахъили дяркъур. Иш жузлизирти балк1ананира илис бикьридеш дирули сари. Жузлизир лерг1ер гьардизурти дугьбала цалабяхъуни, пасих1ти пикруми, буралаби лер.  Авторли баснябицун ах1енну, назмуван каргьурти хабуртира лук1ули вирар. Сяг1идовла басняби гьамадли ва иштях1личил делч1ести сари, цацадех1 баснябазиб сюжет булан леб. Ну вирхулра нушала дурх1нас Т. Сяг1идовла басняби г1ях1дилзниличи.
Дек1арли гьанбушес дигулра «Хъисхъала души» бик1уси басняличила. Вац1ализиб бец1лира цуралира ресторан абхьили саби ва шадлихъличи вац1ализирти миц1ираг жидарили сари, ил луг1илизир жанивартира. Авторли музадухъунти миц1ирагла х1ял-г1ямал лерг1ер жагали сипатдарили сай, илдала гъай, хасиятуни делк1и, ник1а буч1анти разибирули сай. Ахирличиб бурибси пикрира дурх1нани г1ячихъли аргъеси саби:

Адамти-ургарра лер
Тяп илди г1ядатуни:
Ца сай халал генерал,
Царх1илти – солдатуни.

Дагъистан кабуцили,
Бершили души саби.
Аллагьван кабиили,
Ца бухъна хъисхъа саби.

Жузлизир миц1ирагличила ах1енти белк1анира къаршидиркули сари: «К1унт1убира мух1лира», «Тупангра х1ярх1яра».
Кьяйда саблин, басняла геройти, персонажуни миц1ираг дирар. Ишар дек1ардарибти к1елра произведениелизирти геройти, персонажуни – х1ярх1яра тупангра бархьдеш баргес, чи саял (сабил) адамла жан айсуси г1яг1ниахъала багьес къайгъилизир сари. Амма ил бархьдеш баргес гьамадли ах1ен. Ахирра ахир якьинбирули саби ил баркьуди т1уйзибад биъни кабиркуси. Х1ебиалли адам сай лерилра баркьудлуми дех1дурцуси ва илди детурхахъуси. Адамла кьадри-кьимат, илала дагьрила мяг1ничердеш черях1дирули сай авторли басняла хабарлизир ва илала ахирлизибси насих1ятлизир.
«К1унт1убира мух1лира» бик1уси белк1лизибра насих1ят саби кьадрибирахъуси, мяг1ничебси, хабар ах1енну. Илкьяйда биубх1ели, басняла кьадри-кьимат камдирутиван, илди детихъутиван гьанарули саби. Хабарлизибад ах1и, авторла дагьрилизибад, ибкьдизурти дагьрилизибад насих1ят дурабулхъули биалли (бархьли буралли, авторли дурабулхъахъули виалли), басня бух1набуцлашалра каргьнилашалра гьарбилзули саби. Тавсултан Сяг1идовла жузлизир илдигъунти белк1ани лер. Авторли басняла хасдешуни дяркъурли сай ва сунела жузлизир илди сунес имканси даражаличир детерхахъурли сай. Илбагьандан жуз даргала буч1антани чус савгъат саблин кьабулбирниличи умут леб.

                Г1ябдулла Вях1идов,
                ДГУ-ла филологияла факультетла
                Дагъиста халкьанала литературабала
                кафедрализибси литература х1ялумц1уси
                Центрла руководитель, профессор.


Рухънара дагъара

Гьаргала дурарухъи,
Нушала ралк1а Хамис
Ахъли рургъули сари
Х1ярличибси дагъалис:

- Агь, х1уни наб барибси,
Дила г1ярг1нала пачях1!
Бухънабаили хьалли,
Агарлигу х1ела ях1!

Рухънала хъутуръала
Дагъалира иргъулри:
- Мурталра гаприк1удгу,
Сен ишбарх1и рургъулри?

Савлиличирад набчи
Илкьяйда рех1ризурли,
Алгъай кьяшличирад х1у
Ах1енрив аризурли?

- Х1у г1уррара г1яйибта,
Марли, набчи биркьулрив?
Илдигъунта биркьахъес
Х1у балтара бик1улрив?

Гьанбиркуру, гьалабра
Х1у буцили битили?
Х1ела дуркьа уюнти
Саригу наб дет1или.

Х1уни г1уг1у х1****ч1и,
Абухъи савли берх1и,
Ну г1урра дех1ибайчи
Кьанриубра ишбарх1и!

- Ит ярга г1уг1у белч1ес
Буири дила т1ама.
Бек1лил г1яйиб агаркъи,
Белт1унри дила кьама.

- Бура, х1уни ишбарх1и
Г1уг1у сен х1****ч1унри?!
Дукарк1ули саб набчи
Лебилра унра хьунри.

- Муэрлизиб буцили,
Ну  гурдали аркулри.
Г1уг1у белч1ес кьалли наб
Х1екьли ц1акьли дигулри.

Ласбарили дила сурс
Ил мялг1унни буцилри:
Мух1ли гьаргли сабкъира,
Т1ама чекабуцилри.

- Гьанна нуни буруси
Х1уни ч1умали аргъа:
Мургьила биадлира,
Х1ейги х1угъуна дагъа!

- Ит муэр чебаила
Лебалрагу руржули.
Х1уни барибси бунагь
Ралад набчи буршули!

Х1ела бунагьуни наб
Ах1енрагу дигули.
Гурдали арбукасли,
Рууду х1ерулгули?

Х1у рулгахъес т1ат1иэс
Сяг1ят мага сабрав ну?
Г1ядусла дагъалира
Буч1ули сабгу г1уг1у…

- Ягъари, гьиммабурк1уд,
Дила г1яг1нала талхъан.
Г1ядусла дагъа х1ейги,
Биаллира верх1на хан!

      *   *   *
Вег1личирти г1яйибти
Урх1личи чедуршуси
Адамти-ургав вирар
Ил хухучи мешуси.

К1унт1убира мух1лира

Ца барх1и цаличи ца
Гьимдук1илри к1елра к1ент1.
Илда дирул пишначи
Дукарк1улри бухъна т1ент1:

- «Х1уша к1ел бузи сари»
Бик1усири ну гьалаб,
Я цали итилличи
Гьалах1ебирхьу т1алаб.

Къянкъличи кабиили,
Х1ушачи х1ербик1улра,
К1илалра уюнтачи
Бамсайчи дукарк1улра.

- Селис х1у жалбик1уда,
Ну сабрагу халаси!
Мурт-биалра илгъуна
Бетаруси баласи,-

Супелра чихьбуцили,
Бургъулри чедибси к1ент1.
Илала шикьат1айзиб
Чебиур г1яжаиб пент1.

- Жалбик1уси х1у сабри,
Х1екьли къугъабиубли!
Гьалаб чех1ебаири
Х1у илцад хамбиубли.

Супел х1ечиб биалра,
Муц1ур сабгу дила уб.
Гьанна бикайчи дила
Х1ечил жалти х1едиуб.

- Ну чедиб биънилира
Бурулигу чи сабрал.
Сен мех1урта бугьуда,
Ах1енкъира х1у абдал?

- Кьякьла багьа убзали
Ах1ену лябкьяхъуси?
Нура х1угъуна биъни
Секьяйда иргъахъуси?

Жалдик1улри к1елра к1ент1,
Дамсурли кадикайчи.
Къянкъличиб лех1лири т1ент1,
Жалчиби къайдикайчи.

- Сепайда х1уша к1елра
Кьац1дуцахъес нушази!
Балахъира илх1ели
Чихъалирил х1ушази! –

Гъяждиубли кьярждухъун
Гьимдук1иб ц1уба цулби.
К1унт1убала шикьличи
Дамкьурли сари х1улби.

- Сегъуна бируса ну
Х1уша к1елра агарли?
Ца дук1лизирра х1уша,
Рахли, аргъес дигалли, -

Гьандуцес х1ебиубли,
Хъутурдяхъиб мух1лили,
К1елра к1ент1 цаличи ца
Бируг1еб гъяждирули.

       *   *    *
Дук1лизи дабгиб к1ел унц
Дуг1ли сар жалдик1ути.
«Ца кьяшла дабригъунти»,-
Илдас бирар бик1ути.


Гурдара бец1ра

Чинаб бурсибиубал,
Гурдали чягъир дариб.
Сегъунтил халдарахъес
Хьанц1 бец1 г1ях1лад жибариб.

- Ишдигъунти шарабли
Ну гьар барх1и бужулра.
Гьар дуги вац1ализиб
Ну далуйта буч1улра, -

Къуйрукъ сурк-х1яршбирули,
Гурдахъай гапбик1улри.
Сунес шел к1ант1 керт1или,
Бец1лис хъаба бирц1улри.

- Бержа, Хъунц1бар, ишбарх1и
Сахаватли сабрану,
Ишдигъунти шараб-шин
Х1ед г1ур диркх1едиркурну!

Кани ванабирулив,
К1ел хъаба держилригу?
Биц1ишав ца гьат1ира,
Сен бирарал, гьаригу?

- Агь, Гурдахъай, гьанна ну
Арцес булан бирусгу,
Кьяшмала мерлар дила
Дуклуми дак1илигу! –

Харчбизурли, хьанц1 бец1ли
Гьак1дирули саб кьяшми,
Гурдаливан жагали
Думх1яхъули сар дуъми.

- Х1ези бархьли бурулра,
Дила Хъунц1бар Къарчигъа,
Гьанна х1уни бяхъили
Гераэс бируд бугъа!

Ишдала бержили, ну
Фермализи башулра,
Буцили ц1ерхьси дагъа,
Арцурсиван бубшулра.

Бек1лизиб сегъуналра
Барсдеш х1ясиббирулрив?
Х1улби чекадуцадли,
Кигьа чех1ебиулрив?

- Х1уни наб г1урра биц1а,
Х1улби чекадурцисну.
Дахъ ах1ерамадирид,
Нуни багьа лугасну! –

Бержиб бец1ли цагьат1и
Гурдахъайла пигьала,
Ч1ям-ч1ямбаресра сасиб
Ца кьяш жагьил дагъала.

- Х1у бик1уси барили,
Гьари, х1улби чедурцис.
Рахли гьаладизалли,
Г1яшла дег1ти к1ел дурцис!

Бирхаи, чебиулра
Мар-марли ц1ерхьси бугъа.
Илини хъумуртахъу
Х1уни буцибси дагъа.

Валлагьрагу, гьанна ну
Синкачил бях1ес бирус!
Жяг1яйчибад, Гурдахъай,
Ну х1ед юлдаш бетарус!

Баши, дигалли гьанна
Синка убях1буршех1е,
Вац1ализиб х1укумат
К1илизилра бурцех1е!

Х1ед дигалли бетарус
Куц1и вац1ала талхъан!
Бирхулра, жаниварти
Нуг1ерли дурадулхъан.

- Хъунц1бар, х1уни жяг1ял наб
Ца кигьала бухъмуй ха.
Нуни г1урра дургисну,
Иш пяхъу х1ед арбуха! –

Къуйрукъ дукла буцили,
Пишбяхъилри Гурдахъай,
Сенк1ун г1ях1дизурлири
Илис бец1ли дуриб гъай.

- Гьанна барес бируси,
Жяг1яйчи сен архуси?
Х1у къуйрукъли биадли,
Ну кьяшмара балхуси! –

«Х1яйт!» бик1ули, хьанц1а бец1
Бук1уначи батбихьиб.
Бахъ г1ях1си гьав лебх1ели,
Ца далайра бех1бихьиб:

«Авбик1ули ласдирис
Вац1ализир майдунти,
Урк1аили, пяхъиис
Лерилра гьигьдик1ути.

Баркалла биъ бук1унас
Наб кигьми адилкьути!
Х1уша агарти г1ямру
Диригу наб кьудкьути.

Далайра далай, далай,
Дила Мургьи-Мукьара!
Далайра далай, далай,
Гурдали абилкьара».

Хъарахъла хъунц1бартани
Бук1уни чебаргъахъиб.
Кепкабиубси бец1лис
Хъяйхъибачил дикахъиб.

Хъунц1барта, кьац1дашули,
Дахъал дяхъурби дариб.
Х1илх1и калун бубк1ули
Балагьлизиб ил гъариб.

Ц1ябси дугили сабри
Ил пакьир берцахъибси.
Ханжай къуйрукъ чеббушиб,
Хала бук1уй бяхъибси.

Къуйрукъ бетахъахъили,
Бячун кьяш хъусбяхъили,
Шала шикьдухъунх1ели,
Баиб гурдала хъули…

- «Бухъмуй лебхис» бик1ули,
Арбякьунси набчибад,
Се куц саби х1ела ил?
Бетахъи юртличибад! –

Гурдала вяв-ч1ярличи
Чебаргъиб лебил вац1а.
Разити х1инц1лизиб саб
Гурдала душман ваца.

«Синка кабуршис!» бик1ул
Х1у сабригу, пандахьи!
Вац1а дукарк1улину,
Бархьбати дила махьи!

- Вец1ал бук1ун чебухъун,
Хъяйхъибани бирхъули.
Илди к1елцад хъунц1барта
Х1илх1иригу ирхъули! –

Нургъба т1ут1убик1ули,
Балк1бик1улри хьанц1а бец1,
Я чинилра иргъули
Ах1енри илала дец1.

Г1яжизли ц1умбик1ули,
Дяхъурби лямдирули,
Сен сунечи ил балагь
Бак1ибсил х1****ули.

           *   *   *
Баснялизиб буруси
Г1якьлу саби ишгъуна:
«Держла г1якьлу мурталра
Бируси саб илгъуна.

Вег1ла г1якьлу биалли,
Бек1 бирар даим сагъли.
Ил агара биалли,
Мурталра бирар къагъли».


Кьял ва гамуш

Хала неш Г1ябидатла
Кьялра гамушра лерри.
Ца барх1и илди к1елра
Цаличил ца дях1илри.

- Х1у, цура ах1енкъира,
Чятлизи кабилхьулри,
Семсли бурх1е бясахъи,
Барх1ехъ хъули башулри!

Хала нешли гьар барх1и
Бурх1е ицули сари.
Х1у бирзайчи ну сабра
Ниъли к1ант1кабик1ули.

Маъбизурли х1ербилзад,
Хъутур мага бухъасли.
Г1урра, х1у дукарк1улри,
Ну къачали берхъасли.

Нушала рег1 чераа:
Раили сари рухъна.
Х1ела дуркъа пишначи
Рургъули сари рахъна.

Х1ела мякьлаб т1ашбилзес
Ну жявлил урузк1улра,
Семсли бялсасра или,
Мурталра урухк1улра.

Диургу, дила унра,
Х1ела абдал авара.
Датину дуркьа пишни,
Духубии гьанналра,-

Т1ирмухь гъамх1ебиахъес
Къуйрукъли гьак1бик1ули,
Гамушлизи кьял сабри
Кьяркьливан гъайбик1ули.

К1аламбик1ули т1ашси
Гамушли бек1гьак1бариб,
Унра кьяйчи х1ербизес
К1елра х1ули гьаргдариб.

- Х1ебиалли х1едра ну
Сесмсли бясунси балас?
Ц1ахх1ебилзули х1ед, кьял!
Х1ечиб абдал х1****ас!

Марлирагу, кьял, х1уни
Хъумартуррив ит барх1и?
Х1у багьандан нуник1ун
Керт1ира цадахъал х1и.

Х1у г1яндбушес хьанц1а бец1
Хъяблизи ат1унх1ели,
Итира дамкьур х1улби
Нургъба карурк1ух1ели.

Чебаирив, чебухъи,
Хьанц1а бец1лис барибси?!
Мукукурачил нуни
Сабригу кабушибси.

Чебаирив, сен кункли
Дарг дураирал бец1ла?!
Къайгъилизиб балад х1у
Нушала рег1ла дец1ла!

Гьанбиркуру, хухуни
Бец1ла гули бицили?
Нуша далхес ит яха
Ц1улкьямли биц1ахъили?

Х1ед лугуси бемх1ари
Села саби барибси?
Илкьяйда балан х1уни
Дила кьадри багьурси!

Хъутурбик1алра буэс
Эмх1е духба бихуси.
Илини хиб мурали
Сабригу х1у балхуси.

Семслизи кабилхьуси
Тях1убиэс сабрагу,
Семсла къатли набчибад
Т1ирмухь дуг1иулигу.

Дила ниъличил х1уни
Х1елара цугдурцулрив?
Дилайзибси г1явадеш
Сецад сабил балулрив?

Гамушла буртла хабар,
Марли, х1уни х1ергъилрив?
Рахли, кьял, х1у ишбарх1и
Дагьрилизиб бархилрив?

Рухънани бурх1е ицни
Мяшт1бизурли х1ебиэс?
Х1у къачали берхънилис
Г1яйибти набчир диэс?

К1илалра хъутуръала
Хъурс-хъяч1личи детикиб.
Лацличи къячбикибси
Кья мукеки чеббикиб.

Илдала кьут1ур - вякьли
Хуху дурарикахъиб,
Гьимрук1ибси рухънани
Г1яйсалира дикахъиб.

Илди жалдик1ахъули,
Эмх1ели ц1улкьям дергун.
Белкъунх1ели, ши бужес
Дубх1ехъили арбякьун.

               *   *   *
Иш басняли уч1аннис
Ишгъуна г1якьлу луга:
«Дагъни дях1ялли, мучи
Дак1или чякна дуга!»

Кьяцара эмх1ера

Кьяцалис г1елабад
Ца гъурша эмх1е
Лесличи абац1иб,
Агарли мех1е.

Кьяцалис илар кьар
Даари лерри.
Абдалгяг1 эмх1ечи
Балагь х1ерлири.

Хъинжличибад катх1ел
Кьяца «урцулри».
«Аллагь, берцахъаба!» -
Эмх1е руржулри.

Белкъунх1ели, кьяца
Кункли кабац1иб.
Гушбиубси эмх1е
Бисикабииб:

- Ну милигли сабра.
Гаша бубк1улра!
Кумекбара, кьяца,
Хъули дигулра.

Мег1дариб удирад
Илис кьяцали:
- Лих1бачи т1ях1бухъен,
Урухмак1удну!

Бируг1еб гьак1бухъи,
Т1ях1бухъун эмх1е,
Агарли дуили
Бек1лизир мех1е.

Сунечи мешуси
Бариб баркьуди:
Къаркъаван кабикиб
Ил лесла уди.

Авлизирад х1ябал
Дячи сари кьяш!
Итилра бирару
Баресалра вяш!

Духъалра эмх1ечи
Сунна урк1ец1и,
Х1ебиуб т1ашаэс
Кьяца дукелц1и:

Буилри, марли, х1у
Таманни барскъа.
Х1угъуналис бик1ар
«Бек1 амч1ур х1ункъа»!

Лех1х1ебизурри сен
Дила гъайличи?
Кьас сабригу букьес
Х1ед гьаяличи.

Дила мукукури
Лих1ба дуцадли,
Къакъличиб архури,
Буэс биадли…

Бирус хъусбяхъесра,
Ца кьяш буцили,
Гьандуцес биалли
Ил х1ела кабцли.

Х1у ишаб батурли,
Хъули чарбухъес
Х1ебирус, белики,
Хьанц1 бец1 чебухъес!

Дуц1ли бякьи, нуни
Х1ела вег1 левкис.
Белики, уркура
Кес х1у арбукес?

- Мабалахъид, кьяца,
Дила вег1лизи!
Мабиркахъаба ну
Вай балагьлизи.

Дила къакъла ч1ала
Бялча т1ерхьали:
Илиск1ун дигулри
Букес арх1яли.
Дам барес кабц саби
Дила калунси.
Ирхъу ил набчибад –
Саби балуси.

Бикили г1ергъи ну
Ишди т1имкьлизи,
Батаба бергахъес
Гьанна буц1ази.

Бурес дигуси леб
Дила умх1ази.
Тилади саб х1ези,
Бура илдази:

«Лесличирад сари
Дуаб гьарахъли,
Лих1бачи т1ях1дашес
Сабину ахъли!»

Умх1азиб бахъ камли
Бирар духуси.
Басняла г1якьлу саб
Бурес дигуси:

«Т1ях1ухъен!» вик1уси
Вирар духуси.
Т1ях1ухъунси вирар
Кьяшми дялчуси».

Вякълякъира къянара

Руржахъули къуйрукъ
Авалра шайчи,
Вякълякъи кабииб
Галгала кьяйчи.

Галгаличиб лебри
Ц1удара къяна.
Бухънабаибдешли,
Бек1 сабри х1яна.

Вякълякъила пиша
Илис вайбизур,
Дубалра х1ехъили,
Вайт1а х1ербизур.

- Г1ях1лачил бирх1ес х1у
Х1ядурли сабрив?
Тухумти диънилра
Хъумартурлирив? –

Вяв-ч1ярх1ебик1ару
Хъула вякълякъи,
Лерилра г1яйибти
Сунечир саркъи.

 - Иш галгаличиб ну
Х1янбиублира,
Х1угъуна абдалгяг1
Чех1ебаира.

«Бузи сабра» бик1уд,
Батасли г1урра.
Х1угъуна г1ях1яйчи
Х1ерли ах1енра.

Лех1ихъулив х1ечи
Ил къуйрукъалра?
Мух1ли бурдилигу,
Кани белкъалра! –

Ца х1ули абхьили,
Х1ербизур къяна.
Г1ях1х1ебизур илис
Къуйрукъ бухъяна.

- Ну ишгъуна сабра:
Даим разиси,
Гьунуц1ливан кункли
Хабар бихуси, -

Т1ях1бик1ули саби
Кьяйчибад кьяйчи,
Ца гьак1ли биркули
Верх1елра х1яйчи.

- Бикибси букули,
Х1еркабирулра.
Х1ед гьалабихьеси
Дила агара.

Эй, вякълякъи, набчил
Дати авара!
Далад илди х1уни
Сецад-дигара.

Бетахъи ишабад,
Къуйрукъ лебалли!
Белт1ес бирус нуни
Бек1ра, дигалли!

Иш галга дила саб,
Бирис нуни хъя! –
Ахъли иб къянали
Вякълякъилис «Къя!»

- Нуник1ун мукьарла
Х1улби айт1унра!
Чумилра къянала
Къуйрукъ делт1унра! –

Гьимбук1иб вякълякъи,
Бях1ес бетухъун,
Амма х1яна къяна
Вяшра х1ебухъун.

- Бебк1ибси шабарла
Айт1унрив х1улби?
Халадаилигу
Ил х1ела «цулби…»-

Гьак1бухъи, бек1ли
Бяхъиб къянали.
Хабурти т1инт1диран
Кабикиб п1акьли!

Вякълякъи къянали
Пях1лала белт1ун,
Илра х1ебаили,
Х1улбира сайт1ун.

        *   *   *
Нушаб се бурули
Илдала шикьли?
«Дунъя саб гьанна,
Сенал, бахъ ибкьли.

Жих1ериб мерличи
Селис вашуси?
Вякьунх1ели уэс
Сен х1****уси?

Урх1ла юртлизив
Вег1лис дигута
Виркьахъес мурталра,
Дик1улрав, валта?»

Арслан-къапланра буц1ира

Бухънабаили саб
Ца арслан-къаплан.
Вац1ализиб аги
Ил балх1****ан.

Х1янбиублири ил
Х1урхъала бек1ван,
Амма ч1умасири
Илала диван.

Мукьара киб бец1ла
Мурад бетари,
Бак1ирив х1у бац1ли –
Дураб балтари!

Чулахъ чех1ебаэс
Кункли уббилхьи.
Чякаличи булан
Г1як1а чебирхьи.

Вац1ала миц1ираг
Дак1илри кьакьа:
Арслан-къаплайс бигьес
Дигулри т1акьа!

Чуйнара далдизур
Арслан кабушес.
Илдала х1иллурти
Х1ейрар гьандушес.

Юх, х1яна талхъанра
Ах1енри мех1ур:
Бахъх1и бег1 буцибгу
Ч1умали ургьур.

Анар-ханардиуб
Вац1ала г1ямру:
Жаниварта дяркъур
Арсланна макру.

Вайдерхур хаслира
Хъунц1барти буц1и.
Дугадатур илда
Талхъайчи цулби!

«Гьар сек1ал дуцили
Саригу талхъай!
Чинаб сабил бураб
Нушалара пай?!

Сабиван нушара
Духънадиэх1е.
Илх1ели, бурая,
Чина диркех1е?

Букьуртас баари
Бучиб напакьа.
Чебх1ебиркусив г1ур
Ил бухъна т1акьа?!

Саби гьунарагар
Биъни х1ергъули,
Г1ярг1я-ч1ик1аличил
Саби бургъули!

Бик1игу: «Аркьясра
Заманаличиб,
Дурх1ни ибгайчицун
Кали тахличиб».

Ибгили сабигу
Дурх1нала дурх1ни!
Х1якьутив нушачи
Ил агар бурх1ни?!»

Синкбала хъутурла
Аргъиб х1явбец1ли,
Итмадан арслайчи
Даахъиб дуц1ли.

Жих1едирув синкби
Талхъай кьалтийчи!
«Х1ерли сабра, - бик1ар,-
Мук1урдак1айчи!

Житала дурх1ниван,
Сарра сукъурти!
Дигулрав детаэс
Дила букьурти?

Чили сари х1ушаб
Орденти гибти?
Сартиригу х1уша
Гъаргли дугути!

Чилири г1явати
Мерани гибти?
Кьабтни чедихьалри
Сарри даибти!

Тудик1улрав г1инзи
Шинни дужуси?!
Агара х1ушазиб
Цалра духуси!

Гьанбикибу х1ушаб
Саб или цура?
Х1ушак1ун иш нуни
Кьялван изура!

Х1явбуц1ала х1енкь леб
Х1ядурбарили:
Илдас дедлугара
Бут1над дарили!

Ну миц1ирли лебай
Дила тах буцес?!
Даршилрав дуклуми,
Дигули арцес?!

Ванц1бухъи, бирусгу
Х1уша арцахъес!
Илх1ели вируси
Вак1аб дерцахъес!

Гьачамлис дила кьас
Агара бебк1ес.
Дигулра кеплизир
Даршал дус дерк1ес!

Илх1елира бирус
Иш тах батахъес:
Дила дурх1ялизи
Кьас саб буцахъес!

Арслайс г1ергъи синка
Бирусив талхъан?
Пачях1 синка набзи,
Дик1улрав, булхъан?

Иш вац1ализиб ну
Сабрагу Аллагь!
Ну агасри, жявлил
Лябкьигу балагь!» -

Бамкьур Х1яна Арслан
Бик1ули саб гъугъ,
Дисути синкбала
Х1ербирули тугъ.

Чумилра дус сабри
Вац1а ц1ализиб,
Миц1ираг сар илар
Вай балагьлизир.

Синкбазибси вайси
Балули къиликъ,
Къала бетаахъур
Арсланни г1иникъ.

Къараултас бек1ли
Х1явбец1 кабатур.
Г1урра х1ебирхули,
Бугабариб тур.

Рахажли вац1а саб
Барили алав,
Гьигьик1ес вируси
Агара илав.

Лерилра миц1ираг
Сари «азадли»,
Рахажлизиб цалра,
Умц1ен, баргадли.

Ишбарх1ира саби
Кеплизиб талхъан:
Ганзбухъаб – мерс далкьан!
Уфъаб – дяг1 булхъан!

            *   *   *
Адамти-ургабра
Бирар илгъуна.
Басняла мяг1на саб,
Х1ера, ишгъуна:

«Х1якимдеш дикалли,
Талхъан саб эмх1е,
Агалра сунела
Бек1лизир мех1е».

Бец1ра г1ежара

Х1яжли аркьуси г1ежас
Цугбикили саби бец1.
Ил хъунц1барли г1ежази
Бурили саб сунна дец1:

- Керила баркьуди саб,
Г1ежа, х1уни бируси.
Игъбарла бег1 сабри х1у,
Алжан кьадарбируси.

Жявлил лебси саби кьас
Букьес нура х1яжлизи.
Х1ебиубра ил барес,
Бархили хъям-кьац1лизи.

Тавбадарилра гьанна
Лерилра бунагьуни,
Х1яжлизи букьес саби
Калунси набра гьуни.

- Дазала леру х1ела,
Х1яжличила бугьули?
Х1яжли букьес ах1енрив,
Марли, х1у урухк1ули?

Х1уни сарри дергунти
Дила х1ябалра гежба.
Бик1улрив, «Бунагьуни
Дарилра гьанна тавба?»

- Дугурбазиб лех1бизи
Х1у аргъес дила авла,
Балад х1уни, секьяйда
Биублирал ну шавла.

Гежбуни дергниличи
Биублира ну пашман,
Нуша-ургар душмандеш,
Баши, дирех1е таман.

Диубти хат1абачи
Ну тамай мук1урлира.
Палдали бек1 писбарес,
Бирхаи, х1ядурлира.

- Х1ук1ун кьасапчи сабри,
Даим диъба бугуси!
Марли, бик1улрив набзи:
«Сабра нура булгуси?»

- Жал агарагу дила –
Г1илмулизиб сяйлира.
Ил багьандан сабрагу
Аркьуси ну х1яжлира.

Нушала Арслан-къаплан
Башули саби гьар дус.
Сепайда ил кабушес
Дарили мукукри хъурс!

«Ванзаличиб Аллагьра!» -
Бик1ули сабигу ил.
Балусигу, секьяйда
Бунагьунази илх1ил.

Х1елагъунти мукукри
Диалри дила лерти,
Ил х1яжарли х1яжлизи
Жявлил гьуни хъумурти!

Кьулгьу-алх1ямра нуни
Гъарац1ли сар далути.
Агара я чучил барх
Ну х1яжлизи аркути, -

Нургъби дурадикахъиб,
Бисули хьанц1а бец1ли.
Г1ежа к1ант1ибиахъуб
Бец1ла агарси дец1ли.

Илди к1елра датдихьиб
Дурхъаси арх1яличи.
Г1ежали сунна хунжи
Чедихьилри бец1личи.

Х1ера, илди детаиб
Хараба вац1ализи.
Муц1ур буцили, бец1ли
Хьарбаиб г1ежализи:

- Ну гушлира! Бярг1илра!
Х1еръа дила куцличи.
Ну кьабулли ах1енра
Ишгъуна арх1яличи!

Гьари, бурхьури х1ура
Гежбуначи -  алжайзи.
Г1ур дус букьес бирусгу,
Тавбадарес, х1яжлизи! –

Бец1ли ихтияр бедиб
Дисгъунти ганжубази.
Х1яжли аркьуси гьуйчиб
Г1ежа бархьиб «алжайзи».

                *  *  *
Ишгъуна пикри саби
Х1ушаб бурес дигуси:
«Верх1на х1яжли букьялра,
Бец1 саб бец1ли кавлуси!»


Эмх1ела орден

Эмх1елис бак1иб орден
Хяли сунес бикахъиб.
Баршили рахажличи,
Хъябличи чебях1кахъиб.

Хяли сунес барибси
Эмх1елис дец1агилри.
Гьандуцес х1ебиубли,
Бурибси ишгъунари:

- Дила орден бихес х1ед,
Марли, ц1ахх1ебилзулив?
Урх1ла лебдеш хъямбарес
Гьунарван кабилзулив?

- Бухъна къари, се сари
Х1уни набзи дурути?
Умх1асалра орденти
Се багьандан лугути?

-Х1ук1ун дила унрари,
Пикрибухъен духули,
Х1уни чех1ебаирав
Хъумачи дек дихули?

- Декли бихули или,
Х1ед орден гили балан?
Эмх1е, мех1урбиубли
Бургуд, марлира, таман.

- Чедаирив чум гавлаг
Картошкала гечдаррал?
Яни, урцул дихули,
Сецад гунзри кац1ирал?!

- Кьабтни дигьи къакъличи,
Дехра чебихьибх1ели,
Ца вяшалра булхъули
Ах1енри х1у итх1ели!

Ц1ирк1си мурч1ли дяхъялри,
Биради батбирхьуси.
Х1ечил сарригу хуху
Гьар мурталра рирх1уси!

Чуйна хъули бак1ири
Кьабтни детахъахъили?
Бархьси бирар х1ечибад
Лебилра кабц архъалли!

- Бура, х1ебиалли х1ед
Ил орден селис гибси?
Гъямбик1ули х1ебиэс
Х1уни ил бикахъибси?

- Гъямбик1нилис, эмх1е, наб
Лига саби лугуси.
Х1ези нуни буришав
Селисал орден гибси?

Нуни хъулки уцира
Лебдеш биг1ес вак1ибси.
Бусули биаслири,
Хъали сабри биг1унси!

Хъулкила падализи
Х1ябал т1ярхъи датурра,
Висули, улгух1ели,
Ил вергх1ерги ватурра.

Нуни бариб гьунарла
Шилизиб хабар сабгу.
Ил багьандан гьар барх1и
Наб лига лугулигу!

Ца х1ербизи, севан
Хъябличи балбикилил!
Бара т1ях1-т1ях1бухъасли,
Севан зянкъярбик1улил!

Х1елагъунти лих1бачи
Орден балра х1ебиркур:
Илдала халадешлис
Гибси или гьанбиркур.

Эмх1е, х1уни хъябличи
Ц1уб арцла заркъар барша,
Иличил башес бируд,
Бузес дигадли, таша!

               *   *   *
Декла дех чебихьили,
Эмх1е саб дярхъла г1елаб.
Игитван кабиили,
Хя саб къапула гьалаб.



Бец1ла сурат

Буркьа жузлизиб бец1ла
Гурдали сурат баргиб.
Аллагьли ил гурдалис
Духуси пикри бархьиб.

«Х1ербик1ен, Хъунц1бар, гьанна
Се бирисал х1ед нуни!
Сецадх1и балтусири,
Бурцахъули наб гьуни?»

Арбухили ил сурат
Бец1лизи чебаахъиб.
Кигьа бергнилис танбих1
Х1ерли биъни аргъахъиб:

-  Х1у баргес умц1ули сар
Гьанна лерил миц1ираг!
Ил хабарли хьанц1 бец1ла
Дарсдиахъуб дях1ла ранг.

- Мукьара чамкьабатес
Бирус абатайчи гьигь!
Ца кигьа берги или,
Бирусив, гъари, танбих1?

Г1ярг1я-дагъа дахъал дег1
Ибгиригу х1унира,
Х1ед такьсирчи вик1уси
Я цалра чех1еира…

- Хъунц1бар, х1уни ну х1ечил,
Бурагу, цугбурцулрав?
Закон кьяркьли булъули,
Ну х1уни чебаирав?

Закон, гъари, т1ал сабгу,
Нуни алавбируси.
Х1у сабригу ил т1айзи
Абдал бек1ли бирхъуси!

Нуни дагъа бергасли,
«Алжайзиб саби» или,
Х1ези бархьли бурасли,
Бирусгу акт бирули.

Гьандикахъа чум кигьа
Дергунрил г1ямрулизир!
Агь, дахъал бунагьуни
Лер х1ела канилизир!

- Нуни мучладирису
Чули дурул агруми?
Гурда, бурагу, илда
Чинар дургу бикьруми?

- Дугили дариб хъулкнас
Бикьруми сар зубарти,
Дирихьлизир дарибтас –
Лерти сари шайт1унти.

Кьакьабак1ибси бец1ли
Кьябцдариб дисби-цулби,
Ц1али т1ут1удик1улри
Гьимбук1иб бец1ла х1улби.

- Угь! Нуни балусири
Ахир вайси уббулхъни!
Чис хабарри цах1нарли
Лерил набчи чедулхъни?

Рахли, тавба дарасли,
Набчирад черкадерхес?
Илх1елик1ун чекайсис
Гьариллис ца кигьа хес!

-  Х1ела бек1лизир мех1е
Агарли дуили сар,
Х1уни дирул думях1ла
Илх1ели хабар дурхар.

- Гурда, х1уни ах1енси
Ну берцахъес х1ебирар,
Кумекбарес биадли,
Гьар сек1ал х1ела дирар.

Нуни чинаб бургуси
Г1ур х1угъуна адвокат?
Гурдахъай, х1езиб саби
Гьанна лебил баракат.

- Гьанна духубирулри,
Дила Хъунц1бар, х1у бара.
Гьар сек1ал гьунчидиркур,
Ну бик1ул х1уни бара.

Г1яба бугес бякьунси –
Кабушиб бухъна цура.
Варъа биг1ес бякьунси
Синкас се бетаура?!

Абдулта х1едиркьахъес
Чуйнара махдарира,
Илдазибад я цалра
Х1ебиубгу духура…

-Х1у бик1уси барес ну
Мурталра х1ядурлира.
Х1ела амру бихес ну
Бажардибикишара?

Къуйрукъ силт1ван барили,
Сурат касиб гурдали.
Г1ямултачиб ил гьанна
Саби, мялг1ун, мурдали.

- Хъунц1бар, иш х1ела сурат
Хъа бях1личи биршулра,
Х1у миц1ирли батахъес
Аллагьлизи булгулра.

Х1уни ца урдур бихен
Гьар кабушиб кигьала,
Кабирхьисра ил нуни
Х1ела суратла гьала.

Иш суратла рух1лисра
Дулгес саби х1яжатси.
Илди гушдиалли саб
Х1ечи балагь лябкьуси.

Аллагьлисра дигахъу
Сунес сужда бирули.
Хъунц1бар, х1уни ах1енри
Садакьалра бурт1ули.

               *   *   *
Нушала дубуртазиб
Бирар халкьли бурули:
«Урчила вег1 – хьурали,
Мух1лила вег1 – мурдали!»

Тупангра х1ярх1яра

Тупангра х1ярх1яра
Сенрил жалдухъун.
Х1ярх1яличи тупанг
Х1екьли чебухъун:

- Х1ед абдал бик1ути
Бархьти буили!
Ну агарси биасри,
Кавлади дуг1ли!

Марли, х1ярх1я, х1уни
Лебу балуси?
Набзибад сабри х1у
Дурабулхъуси.

- Гапбик1ес устари
Мурталра, тупанг.
Далути сар нуни
Х1ела дях1ла ранг.

Ну агарх1ели, х1у
Балк1а т1ерхьари!
Ил багьесра х1ела
Агара дагьри!

Дахъх1и калун илди
Дарсур дургъули:
Цали я итилла
Ах1ен иргъули.

Илдала гъайличи
Лех1ахъиб ханжал
Ахирра балбизур
Арзес балк1а жал:

- Кьярт1айчил бирусра
Ну жалбик1ули,
Илини дурути
Нуни х1ергъули.

«Буслусри х1у!»- бик1ар
Набзи кьярт1ала.
-Батасли буулра!-
Жавабри дила.

- Х1ечиб ар лебни сен
Х1уни х1ергъида?
Бура, г1ур имц1ати
Гъай сен дирида?

- Ил сабгу тупанглис
Аргъес х1ейгуси!
Дарули саби наб
Хъярхъдеш лугуси! –

Ургабухъун х1ярх1я
Хабарлис ханжа.-
Мех1урбиубли саб
Тамай иш гажа!

- Х1ярх1я, буца мух1ли!-
Чебухъун тупанг.-
Ванц1булхъас – урцуд,
Чякаван, х1у лаг!

Чебаа набчибси
Сукъур билт1ик1ан!
Ил саби, бик1улра,
Лерилра диран!

- Билт1ик1анра буар –
Паргъатли батаб! –
Ургабухъун ханжал. –
Мез диран т1ул саб!

- Чила сабил х1уни
Балулрив ил т1ул?
Агарли саб, ханжал,
Х1унира балул.

Даг цала сабри ил,
Дигалли багьес.
Ишбарх1и – царх1илла!
Биадли аргъес.

Ил жаллизиб цалра
Х1ебикиб чеди.
Дамсурли жалдик1ес,
Лех1кахъиб илди.

      *   *   *
Адамтира бирар
Жалта биркьули,
Я бархьдеш х1ебирар
Илда бургули:

-Жибх1я гьалаб ак1уб, -
Вик1ули сай ца.
- Гидгари агарли? –
Дукарк1ар итил.

Бец1ра зурх1ябра

Чердерхурли чях1-заб,
Берх1и к1айбизур.
К1ел дубурла ургаб
Зурх1яб кабизур.

Вац1ализир чякни
Сари дуч1ули.
Забла шинни илди
Сари дужули.

Чемъурси заклизиб
Агара гъагул.
Илгъуна пергер аргъ
Вирару х1ейгул?!

Пукьа к1ант1ибарес
 Х1яжатлирив баз?-
Гурда чарбулхъулри
Бикахъили къаз.

Гьигьбатес т1ашбизур
Бухъна миглиуб.
Гурдас балагьлисван
Бец1 багьарбиуб.

Гурдала дуклаб къаз
Чебаиб бец1ли,
Пякьирлак1ун кани
Сабригу бац1ли.

Гъамбиуб ил, шутра
Т1ут1убик1ули,
Гушти х1улба саби
Ил х1ербик1ули.

- Къукъу-рямкьлизиб х1у
Г1яяр бякьунрив?
Чях1заблиуб иш къаз
Буцес биубрив?

Цаибил кигьала
Х1ед бухъмуй лугас,
Иш къазла набра пай
Барагу улас,

Гурдахъай, х1уни наб
Бара къазла пай,
Дирисну бусяг1ят
К1унт1бази бай.

- Ну багьбиублира!
Буэн гьарахъли!
Хъунц1бар, биренгу х1у
Мурталра сахъли.

Кигьа берги бирар
Гули бурт1уси!
Агарси бухъмуй наб
Сен-сен  лугуси?

Пях1лала х1****т1и,
Бугаду г1ур къаз?
Г1яндбикес бирудгу,
Дарцдикили баз!

Къаз бергадли, тамай
Х1у ц1ахкабируд,
Х1явбуц1ас булан х1у
Дукелц1и бируд.

Бец1личи балбиркур
Г1яш халал кигьа!
Илх1ели лябкьян, бец1,
Ил х1ела багьа.

Чебиулрив, Хъунц1бар,
Зурх1ябла гуми?
Итала удир тер
Дигуцад кигьми.

Илабад лебкулра
Иш къазра нуни.
Итичи аркьуси
Баладу гьуни?

К1ел к1урк1урра кира
Ишбарх1и нуни:
Кеп-чеклизир сари
Делкъунти дурх1ни!

Майдайчиб ил гурда
Бетухъун делхъли.
Бик1ули саб далай
Ил х1екьли ахъли:

«Зурх1ябла арсавар,
Х1ела жагадеш!
Удир г1яйдик1ути
Мукьрала ц1ерхьдеш!»

Гурдачил делхълизи
Кабухъун бец1ра.
Дамсурли т1ашдизур
Г1ур илди к1елра.

Гушбиуб бец1ла бек1
Саб къагъбик1ули.
Дугати цулби сар
Кьябцардик1ули.

Майдайчи кабииб,
Кани буцили,
Пакьир хьанц1бец1ла ил
Сабри изули.

Гурдали ца х1уйчил
Бец1личи х1еръиб.
Багьурли бец1ла х1ял,
Г1ур нясли иб:

- Алжана тебригу
Ит зурх1яблиуб!
Се бирулри х1уни
Бухъна миглиуб?

Чебаахъес х1ези
Итабси эмх1е!
Жявлил х1ела бири,
Диалри мех1е.

Миглиуб кабихьи,
Гаша бубк1улри,
Х1****т1ун къазла пай
Бара, бик1улри.

Къйрукъ лебли хьалли,
Г1якьлу агара.
Г1ямулти дурис х1ед
Сецад-дигара.

Хабар бурнилис ха
Ца бухъмуй набра.
Агь, Хъунц1бар, лебри х1у
Абдалгяг1 х1ябра.

Гурдала мезли бец1
Миц1ирбиахъуб,
Зурх1ябличи букьес
Хьулкабиахъуб.

Цулби кьябцдирули,
Дуц1бухъунгу бец1,
Бирару ил баэс
Зурх1ябличи кец!

Зурх1ябла ца кьяли –
Лесла бех1личиб,
Итил саб гяв-гявла
Кахси дубличиб.

«Ц1ерхьти мукьри даргес
Бец1 умц1ахъули,
Къазличил гурдали
Угьдатур хъули.

        *   *   *
Адамтазибра леб
Ил гурдагъунти:
Жагати гъайли урх1
Гъапулбирути.

Дяхънуша бец1

Агьи или бисулри
Пакьир цурала дурх1я.
Цура кьалли бисуси
Ах1ен, чегалра х1ярх1я.

Г1яяр дурабухъунси
Цугбикиб илис гурда.
Цуралайчил янашаб
Сабри илала урда.

- Сен бисулри, унрас бат?
Кани мага изулив?
Халакабаилригу,
Бисес ц1ахх1ебилзулив?

- Цула изули саби
Дугиличибад дила.
Кумекбарахъес букьес
Дуцишара къел чила?

- Ишди хъунту цурмала
Агара адуцала:
Х1урмат бирули ах1ен
Ишдани цали цала.

Чинаба х1ела бег1ти,
Х1у ил х1яйчиб балтули?
Хъумачир дирутигу
Дарма кьар удатурли.

- Дила бег1ти агара,
Унра Гурдахъай, гьанна:
Неш-дудеш кадушибгу,
Вак1или г1яяркьяна.

Къуйрукъла бех1 буцили,
Гурда пикрикабухъун,
Цуралис «кумекбарес»,
Бархибкъира, хьулбухъун.

Цурала дурх1яличил
Бец1личи музабухъун.
Хъунц1бар бец1ла лих1ила
Ил г1яшли шив-к1ивбухъун.

Разибиубси бец1ли
Цурас х1ули линк1бариб.
Бируг1еб кьак абхьахъес
Г1ур хъяшас лишанбариб.

- Илдигъунти цулбачил
Х1у х1ербиэс х1ебируд!
Ганжуби дерги сари.
Х1у вац1алис ц1ахбируд.

Х1ербизигу, Гурдахъай,
Иш хъяшала кьаклизи:
Агара цалра цула
Бергунси сирмуглизи.

Бец1ли дирул шикьличи
Гурдара х1ербик1улри,
Гьандуцес х1ебирули,
Хунк1лизи дукарк1улри.

- Санитарли бузули,
Ну шел дус биублира,
Вац1ализиб х1угъуна
Г1ур миц1ираг агара.

Хъарси х1янчи дурусли
Бирес дигахъис набра.
Акт къулбасбарес ишаб
Къаршибикиб гурдара…-

Бех1 гумлачиб башули,
Кач1уби суркдирули,
Бец1ли сари х1яшкьличил
Цулби кьябцардирули.

Пакьир цурала дурх1я
Саби тамай руржули.
Сенал, гьанна я цула
Ах1ен кьалли изули.

- Хъунц1бар, х1ела авара
Дет1или саригу наб!
Г1ур ишгъуна «мукьара»
Биркуру, бура, нушаб?

Гурдала гьалар бец1лис
Хъярчидешра х1ейгули,
Хъяшала диъ халбарес
Илис сабри дигули.

-Гьандуцадли цакамси,
Гьар сек1ал гьунчидиркур:
Алжайзибси нешличи
Х1едра бетаэс биркур! –

Бец1ли, дисгъунти цулба,
Ил хъяшала сурс буциб.
Разибиуб гурдали
К1елра х1ули чедуциб.

Вац1ализиб т1инт1ли саб
Дяхънуша бец1ла хабар.
Гурдали машгьурбариб
Бец1ла халаси «гьунар».

Бец1ли Гурдахъай сунес
«Кумекчи» саб барили.
Г1иникълаб азархана
Илда саби абхьили.

Багьа хибси – уцахъу,
Се-дигара барили,
Х1ехибси – чамкьабалта,
«Ажал даилри» или.

         *   *   *
Илдигъунти «тухтурти»
Бахъбаили саб гьанна:
Арц агар вебк1ахънилис
Бургули саб багьана.

Имиа шишимала

Кьяш бячун имиала
Шишимайзи бикилри,
Хъулир калун дурх1начи
Х1екьли кьакьабак1илри.

Шинкьала бякьунсири
Цакамти ургар делкьес,
Чис хабарри ил барх1и
Хапли дирни мерс дакьес!

Гербухъунси къаркъали
Чеббушиб пакьирла кьяш,
Урк1бухъун имиала
Х1ебирулри бухъес вяш.

Ил буг1ярси аргълизир
Имиули хъулирри,
Кумек г1еббиъниличи
Хьулбик1нира дуг1лари.

Кьяш чеббикибкъира ил
Я бисули ах1енри,
Аргъайзибад бухъайчи,
Хъярхъли дяхъи билгьулри.

Шинкьан букьули баргиб
Имиай игъбарлисван,
Ургар делкьес гъай бедиб
Бухъна ц1ерц1ли г1ях1яйсван.

Дямдизахъурли диц1иб
Хунжи декьли имиай.
Ц1ерц1лис баркалла или,
Бариб хъярхъли хъули гьай.

Батбихьилри ил пакьир,
К1ант1бик1ули майали,
Хъуц1руми изахъулри
Хунжи дигьун гьаяли.

Х1ебирару бик1ули:
«Балагь цацун х1ебашар»,
Имиайс гьуни буциб
Цугдикили к1ел х1яжар.

- Кадихьа хъярхъли хунжи! –
Сари илди дик1ули,
Кьяш агарси пакьирлис
Ханжулта гьак1дик1ули.

- Ягъари, имиули
Сарраягу х1ушара!
Х1ушачил калунрагу
Башули ну ташара.

Набчира гъара барес
Ц1ахх1ебилзулив х1ушаб?
Марлира, бураягу
Се бетаурли нушаб?

Адамталагъунтигу
Гьанна нушалара шикь!
Гьар ганзличир т1ашли сар
Илдас чули катур т1имкь.

- Адамтала авара
Агарси саби нушаб.
Вац1ала закон саби
Гьанна бузуси ишаб! –

Бисахъули, керасиб
Имиайзирад хунжи,
Къачагъла гьарил мерлаб
Илгъуна буили жи.

Балк1бик1ули сабаиб
Имиала юртличи.
Гушти дурх1ни х1ерлири
Бярг1иб хъулир иличи.

Бухъмуйла хъимихъ лебри
Ц1ерц1ли хинк1лис бедибси.
Беркеси илцун сабри
Имиа хъулиб  лебси.

Гьачам-гьачам кьац1дикес
Сабри илра баибси.
Илдас замана сабри
Къарциндеш г1ердаибси.

               *   *   *
Колхоз т1ут1убарили,
Имиули дуг1дерхур.
«Азаддеш» бикилихьар,
Игъбар жявли дуг1берхур.

Адамван кабиили,
Бисулри имиала:
«Мискиндеш ц1али дигес
Х1якьяну г1ур замана?!»

       Бец1ла дард
 
Т1имкьлизи бикиб бец1ли
Бархьиб гурдачи кагъар:
«Х1****ира, Гурдахъай,
Булъни ишкьяйда игъбар.

Мажах1ят, х1у ах1и, наб
Кумекличи музавхъес.
Х1ядурбик1ули сабгу,
Марли, дила кабц архъес.

Ца бухъна эмх1еличи
Бара кьац1ри бикунси.
Билкусирив, баласри
Иш бек1личи лябкьуси!

Эмх1е буилри тухум
Нушала Арслан-къапла,
Хъям-кьац1лизир дучибти
Арцли биц1ибси къапла.

«Балахъис гьанна х1ези
Чи сабил «бухъна эмх1е»!
Хъунц1бар, х1ела бек1лизир
Дуили ах1ен мех1е», -

Милицара бик1ули,
Хъурсбикун набчи цура.
Х1илх1и калун лерилра
Даргмах иули дура.

Прокурор синкали
Чеббатахъур г1ур х1яка,
«Уцахъури» бик1ули,
Дарили макру х1ябка.

Судья сабли уббухъун
Бухъна ц1удара къяна.
Минкьх1еили шел дус гиб,
Дурили х1ябал къяна.

Х1ябал дус биублира,
Курлизи кабатурли.
Кабушили гьалабри,
Ишкьяйда х1****урли.

Гьанна дила кьаклизиб
Агара цалра цула,
Диъли бугес х1ебирус,
Бикили хьалли гула.

Х1улба чех1ебиулра,
Тамай сукъурбиубли.
Х1явбец1алра иш нуван,
Юх, х1ебирар харабли.

Гьанна к1елра кьяшличи
Балк1ра сабра бик1ули,
Мякьлаб тупанг игьалра,
Ах1енра я бикьули.

Тавбадарилра гьанна
Лерилра бунагьуни.
Аллагьличи буцилра
Кьанни - биалра гьуни.

Балкьх1еурли калунра,
Бархили хъям-кьац1лизи,
Наб кьадин х1улра букьен
Гьачамалра х1яжлизи.

Бархьсив, марли, иш хабар?
Бебк1ибу бухъна Арслан?
«Бубк1х1ебубк1ус!» - бик1игу
Хъямчибала ил талхъан.

Алжайзи букьес дила
Бек1лил иштях1 агара,
Жагьаннабла г1ямзилаб
Биур наб пукьа галра.

Илар къаршидикесгу
Дила душман цурара,
Ит мунапикь синкара,
Сунт1ук1 судья къянара.

Балга-дуг1яра нуни
Вайт1а-вайт1а далулра,
Гурдахъай, х1ези нуни
Ца тилади бирулра:

Нуни бяхъиб эмх1ела
Мякьла х1ярибихьаба,
Ахиратлизибалра
Ил кабушес дигулра.

Хъунц1барла кагъар белчи,
Пишбяхъиб мялг1ун гурда:
Бец1 агарли, илала
Биубгу яшав хурда.

- Кабушили хьалли иш
Х1ебираргу, марли, барс!-
Гьак1бариб бек1 гурдали,
Къуйрукъра бирули хъарс.

- Жагьаннаблира духу
Х1ебиру хъунц1бар ахмах:
Синкби-цурмачил итаб
Арслан бирусигу барх!

Рахли иличигъуна
Абухъес барх1и набчи?
Сен-биалра х1ябал гъай
Дурхьис нуни бец1личи:

«Дила Хъунц1бар, х1ела дец1
Аргъили сай Аллагьли:
Ит цурара синкара
Даргиб жявлил балагьли.

Судья къянара бергун
Гъярбердили хурани.
Арсла кьисмат сегъунал
Балулри гьанна х1уни.

Аллагьли чеббик1ибти
Сай, бик1ар, х1ялумц1ути.
Гьандуца, Хъунц1бар, х1уни,
Х1ерли сарну алжунти».

           *   *   *
Кьисматуни дарсдирес
Агара нушала ц1акь.
Бунагькарлис сеннира
Лебси саб Аллагьла х1акь.

Г1ежа – х1яжи

Кьан-кьанни дурабухъун
Ца г1ежа букьес х1яжли,
Дучибти кепекуни
Дергх1едергахъес мяржли.

Х1яж барахъес хъарбариб
Иличи хала нешли,
Берцес бикни багьандан
Бергх1еберги хьанц1 бец1ли.

Эмх1елира арц дедиб
Г1ежалис садакьалис:
Сунесра кери биур,
Гьанбикилри ахмахлис.

Диха бик1ули калун
Къянализи долларти.
Илала сарри лерти,
Чула багьа буарти!

Балга-дуг1я диресра
Бурсибиуб ил г1ежа.
Садакьалис дурт1улри
Жумяг1 дуги к1ел къяжа.

Чарбухъайчи гежбунас
Напакьара кабихьиб,
Цагьат1и бек1бяхъличил
«КамАЗ»-личиб батбихьиб.

Дазуличи баибмад,
Папурусра лайбак1иб,
Х1яж барайчи илини
Держличира лардяхъиб.

Чинаб хьурабаралра,
Мижитлизи дуц1бик1и,
Гьуйчир дергес касибти
Кьар калун кьац1х1ебики.

Гьалар уркалахъунти
Дирулри дех1ибулти:
Мукукури лукулри
Ванзализи дирхъути.

Чумиздагуна бугес
Абиц1и пальмабачи,
Хъябличибад убх1ейси
Банантала я бачи.

Къаркъала шайт1унтачи
Мукукрачил хъурсбикун.
Хабарла Зум-зумличи
Г1яшбиубли хуп1бикун.

- Итмадан дила дагьри,
Бик1улрагу, дарсдиуб.
Гьалаб агарси г1якьлу
Бек1лизиб имц1абиуб.

Алжанала анхълизиб
Сабра или гьанбикиб.
Урк1иличиб бихуси
Ит дек1си мах чеббикиб.

Хала нешли наб гибти
Хъарбаркьуни ибгира.
Гьунгелтира асили,
Г1ур хъулидях1 дабгира.

Х1яжлизибад чарбухъи,
Г1ежа биубли саб дус,
Чинабях1 батбихьалра,
Бирхъули саб субх1ян хъус.

Чумиздагуна саби
Гьанна г1ежа бугуси.
Х1яжи - г1ежа бетаур
Хала нешлис дигуси.

Хъалчличи абац1или
Папрусуни дит1ик1у.
Къандакъуни эмх1елис
Чедирадли лайдик1у.

Х1яжли бякьун г1ежала
Делхъ булан дек1арти сар.
Илала г1ердирули,
Унра кигьа дукарк1ар.

Шишала х1улби булан
Дихули саб г1ежали.
Детихъахъули бирар,
Держла мага бержалли.

Кепкабиалли рахли
«Х1яжли букьес» гьайбирар.
Бярг1или чебсаргъалли,
Г1елабях1ра чарбирар.

Байрамла барх1и г1ежа,
Чялма бигьи, къунзбулхъан.
Кьяцни дукарк1ахъули,
Мижитлизиб гъайбулхъан.

Ца барх1ира бержили,
«Батбихьибси х1яжлизи»
Шила дублаб ил г1ежа
Бикиб хьанц1а бец1лизи.

                *   *   *
Муц1урличи х1еръили,
Ах1ен х1урмат бируси.
Баркьудлумачил саби
Ил адамли сархуси.

Г1ябулра кьякьра

- Бахъ урк1ец1и агарли
Бирхъулри х1у бек1лизи!-
Бик1улри мегьла г1ябул
Сунес чейгул кьякьлизи.

- Набзибад ах1енгу ил
Дигуси, - иб г1ябуйзи,-
Аргъахъагу х1ела дец1
Ну буцибси някълизи.

               *  *  *
Гьаман вирар адамра
Умц1ули сабаб баргес,
Сен х1ейрусил сунени
Кьисматла урхам баршес.


Ч1ич1алара ч1акара

Чедибад чебикили,
Буциб мялг1ун ч1акали.
Дуклуми гьак1дарили,
К1айбях1иб ил сагали.

Ч1ич1а бек1 кьялшубазиб
Кьац1буцилри ч1акали.
Бируг1еб гъажбарилри
Хъяб ч1акала никали.

Мявна биркьулри хамха,
Буцес дигули ч1ака.
Алавбиэс кьас сабри,
Биубли саби х1ябка.

- Т1ярхъилабри х1у ц1акьси,
Абдал вацнала душман!
Нура закла хужаим –
Бирури гьанна таман!

Х1ебиуб ил берцахъес
Я цулала агъули:
Лесла бек1личиб бергун
Ил ч1ич1ала ч1акали.

         *   *   *
Илгъуна сай адамра,
Марлира, дунъялизив:
Камбараб бара сахъдеш –
Вирар душма някълизив.

Мирхъира т1ент1ра

Т1ент1ра мирхъира
Сенрил цугдикиб,
Ца, к1ел дик1ули,
Жалтази ахъиб.

- Х1у,- бик1ар мирхъи,-
Заралчи сабри.
Х1ела мурталра
Нясли сар кьяшми.

Х1уни адамти
Инжитбирулри:
Вайти излуми
Т1инт1кадирулри.

Х1езибад, бура,
Чис пайда леба?
Бируд гьардаим
Чудначи мурда!

Чили сабри х1у
Бируси мучла?
Х1едалас г1ур жан
Х1елайчир пуча!

У булан х1ела
Сегъуна сабил!
Бихьалра чили
Бихьиба х1ед ил?

Мирхъичи кункли
Гьимбук1иб ил т1ент1,
Балк1ахъун вайт1а
Даим нясси к1ент1.

- Дила у бати
Х1уни паргъатли!
Умц1агу дунъя,
Г1ях1си баргадли!

Дахъал чейсули
Ах1енрив, мирхъи?
Чедулхъулра дарх,
Барили илхъи!

Вавнала нургъби
Шинван дужулра.
Илдазибад г1ур
Варъа бирулра.

«Дарман саб» или,
Бука адамта.
Синкалира ил,
Бикаб,- х1****та.

Жумяг1 гьалабра
Кабушиб синка.
Варъа чебааб –
Ил саб гъармука.

Нук1ун – т1ент1 сабра:
Кабирус, урцус.
Х1уван гьмадли
Я кьац1х1ебашус!

Ца някъ гьак1бараб –
Пях1ли бетихъус!
Х1уни бирулри
Абзур жида хъурс!

Т1агьаван калзан
Х1у кьац1бикунси.
Дила кьац1бикни
Гилдигу кункси.

- Ягъари, т1ент1, х1у
Абдал сабригу.
Кьац1бикасли, ну
Бубк1усирагу.

Г1ямал бирули
Я кьац1х1ебилкас.
Дигуси нуни
Варъали валхас.

Вавнасра нуни
Бихис разидеш.
Мирхъи агарли,
Х1едухъар ц1едеш.

Душман саб дила
Гъармука ваца.
Пушяг1ван бумдар,
Гьари, бак1аб ца!-

Балукъи т1ент1ла
Бирх1ебирни пент1,
Балбизур мирхъи
Урузбарес т1ент1:

- Нясдешуназир
Х1уша дизулра!
Илди т1инт1дирес
Г1ур далдилзулра.

Х1уша къирдарес
Бузути лебгу.
Х1ушазибад се
Лебал бурагу?!

- «П1агъ» или буч1уд
Барх1и ахъайчи!
Батаба дила
Пикри бурайчи!

Х1ела варъали
Дикули чудни,
Биругу нушаб
Адамта буъни!

Чудула т1емли
Бит1ик1улра,
Кабиасли, ну
Ясирбиркулра!

Аргъахъагу ца
Х1унилра набзи,
Бархиулра се
Ил варъализи?

Т1ент1ла гъайличи
Пишбяхъиб мирхъи.
Дуклуми бара
Лап1ардухъахъи.

- Варъаличибад
Буэн гьарахъли!
П1яц1аличибну
Ил х1ела хъали!

       *  *   *
Адамти бирар
Тяп илдигъунти:
Чучила саби
Гапкабик1ути.

Хъулки п1ягъик1ар
Диг1унтачила,
Анхъчи – сунела
Ц1едешличила.

Эмх1ес жагаси –
Сунела дяга!
Къикъимай хьунуйс –
Базарла г1яга!

Кьурга вацни

Урхьула ругертазир
Бялихъуни думх1улри.
Х1унт1ена бялихълизи
Бишт1ал килка бик1улри:

- Гьалаб дура бумгуси
Х1уцун сабри бируси,
Гьанна бялихъ агара
Кьумурлизи биуси.

Рахли мага бек1 бири
Х1ела халкьлис биркуси,
Халаси х1яким вири
Х1ела диъба укуси.

Х1ела к1елгъуна багьа
Бак1или саб дилара.
Дунъялис се биублил
Багьес набра дигулра.

Халаси саби или,
Мабурхудну х1у хала,
Набзира хабар бура,
Лебну х1ечи дирхала.

- Х1ед се багьес дигулри,
Бишт1ал бузи, бурагу?
Гьарил сек1ал итира
Нушаб гьаргли саригу.

Халаси сабх1елигу
Набчи г1яяр башути.
Дила диъба бирцули,
Лебгу к1ялг1ни лушути.

Каспила вег1 цах1ели,
Лебри ну балтахъанти.
Уцахъути шелцад леб
Гьанна ну бурцахъанти.

Мургьилайчицад багьа
Икрала абикили,
Х1у бирхаи, дила саб
Аги вайт1абикили.

Къур булан бетахъахъес
Леблигу балбизурти:
Дила диъба диц1или
Сари лерил базурти.

- Х1ед биубси балулра
Набзи х1ебурадлира.
Бишт1ал килкализибад
Илдас се дигулира?

Дуржлукь ах1и х1ейригу
Нуша мучладируси,
Сен ишбарх1и нушала
Ишцад багьа бак1ибси?

- Кьургнас сабригу нура
Гьалаб дура бихуси.
Сен буруси х1ергъида,
Биадли х1у духуси?

Нуша къирдарибх1ели,
Биур х1ушачи ярга:
Г1яяр дурадухъи сар
Х1ушачи вацни кьурга.

Дурар к1елцад кьургни лер
Нушачирра ак1убли,
Пиволичил х1у сабри
Илдани чеббик1или.

Дура бумгуси г1ярг1я
Бег1лара гьалаб лугьа,
Сенк1ун илини жявли
Булъа сунела багьа.

Х1язтадиркьути илди
К1елра турлизи дикиб.
Килка – берциб, х1унт1ена
Бялихъчили арбукиб.

             *   *    *
К1икьяшанти кьургнази
Бикили саби улка.
Халкь бисахъули саби,
Лебдеш бикили урга.

Бикибх1ели илдани
Гъай х1еили унц бука,
Тамай г1ямал буалли,
Бикибсила кабц буга.

         Бец1ла бунагь
                Хъисхъас
Сунескабариб бец1ли
Сенрил гурдала пукьа.
Х1екьли вайбизур гурдас
Баркьуди бец1ла буркьа.

Къуйрукъличи хъя бариб
Бец1личиб гьими ахъес:
Се-дигара барили,
Бец1ла къур бетахъахъес.

Хъунц1бар дурх1нира сабра
Пукьалаб х1ербирулри.
Пакьир гурда иникълаб
Г1ебшни булан бирг1улри.

Убкалун гурда ит дус
Цалра дурх1я агарли.
Хъунц1бар бец1ла биалли
Урегал дурх1я лерри.

Х1язлис ах1ен гурдалис
Г1ямултар саб бик1ути,
Дархьти дуили сари
Иличила дурути.

Ца хъарахъла къарауй
Адилкьулри к1урк1урти.
Хъунтбашули, гурдали
Къирдирулри пакьирти.

К1урк1ур шайу буцили,
Бикалри бебшес гурдас,
Бец1ла пукьа ахъайчи
Бик1улри ил пях1ла пас.

Т1имкь кадатур къарауй –
Биркули ах1ен гурда.
«Гьаригу ца кьасбирис
Баргес гурдала урда».

Пях1лачи сунт1бикахъи,
Гяг1 далуси хяличил
Г1яярличи дуравхъун
Къараул к1икьярайчил.

Хяли вархьли арукиб
Ил бец1ла пукьаличи.
Г1ур гьамадли вархьизур
Пукьала т1ярхъиличи.

«Мялг1ун, х1елак1ун нуни
Падализи ц1адуршис,
Дила дергун к1урк1урти
Гьамадли дурадуршис!»

Г1ергъила барх1и вак1иб
Кили ц1укла уркура.
Барх касили уилри
Дурх1ни кадатес ч1апра.

Хъячкайк1ули ил т1ярхъи
Биц1иб къарауй ц1укли.
Чеди набтра керт1или,
Абалкахъун цакункли.

Мякьларти кьадубазир
Адердиб пурхуръала
Верали къагъдарибти
Хъунц1бар бец1ла дурх1нала.

«Гурда саби» вик1ули,
Хъунц1бар буили хъулки!
Х1ушаб буч1асра нуни
Аркьянайла ца тулки!»

Ч1аплизи хьурадариб
Къарауй бец1ла дурх1ни.
Илх1ейчирад хъунц1барлис
Дак1иб марайти бурх1ни.

Гурда бак1иб бец1личи,
Къуйрукъли силт1бик1ули,
Ц1умбик1уси бец1лизи
«Сен бисулри?» бик1ули:

- Балагьлизи бикири,
Дирух1ели такьсирти!
Аллагьлис булгух1ели,
Гибтири наб к1урк1урти.

Нуни лябкьни балулри
Ишгъуна барх1и х1ечи.
Гьанналра бирхауррив
Х1у Аллагь левниличи?

         *   *   *
Адамтазивра вирар
Бец1личивра тамях1кар.
Я ил мук1ур лявх1якьян
Виъниличи бунагькар.

Бялихъчи житара
Къяйц1у хяра

Хьарзаблизибад берх1и
Бара саб абулхъули.
Разидиуб арцанти
Сари делхъли дулхъули.

Бялихъуна бурцулри
Х1ерк1ла дублаб ца жита.
Бялихъ бикни балулри
Ил житала супелта.

Цаца-к1ик1ел дурцули,
Биц1иб илини тавра.
Дуцибтачи мешули
Лебри житала гьавра.

Хъарч1айчиб къармакъличил
Чарбулхъулри ил хъули.
Супелти кьярт1лук1ули,
Сабри делхъли булхъули.

Чарбулхъули чабаиб,
Бялихъуни лерхули,
Мурталра кани бац1си
Кьакьала къяйц1у хяли.

Напакьа биркур или,
Саби гьуни бурцули.
Къалмакъар дарес сабаб
Баргес саби умц1ули.

Житали гъез чихьдуциб,
Тигрван кабизурли.
Къяйц1у хя урухбариб,
Ца кахли х1ербизурли.

- Бергеси х1ебикили,
Бубк1улрагу ну гаша!
Бялихъуна бурцахъес
Х1ечил нура букиша?

Бялихъуни дурцес ну,
Рахли, бурсибииша?
Лигубас дарсдирули,
Яшав къулайбариша? –

Пахьбердибси къяйц1уни
Вяшдариб дибг1ян макру.
Дявти детх1еъниличи
Бик1ули бурги шукру.

- Бях1ес дигули бургар,
Гьанбикибсиригу наб.
Бялихъуна бурцес х1ед,
Бура, дигулри чинаб?

- Наб дек1ардеш агара,
Бялихъуни диалли.
Х1ядурси бялихъчира,
Къармакъ гьат1и биалли…

Бедиб хялис житали
Сунела ах1макь къармакъ.
Сен-сен дурцалли г1ях1сил
Дигулри барес ил мах.

Милкъи кайхьиб т1акьара
Лугулри иличил барх.
Амма къяйц1у бетахъиб,
Чяка кьяйда, бухъи парх.

Х1ерк1ла дублаб илини
Чеббик1иб жярла хъит1а.
Иличи абац1или,
Хъарсбирули саб хъянт1а:

Бялихълис милякъ баршес
Илис гьанра х1ебикиб.
Ил бик1улри: «Къармакъ леб –
Гьар сек1ал гьунчидикиб!»

Г1еларти кьяшмачиб ил
Хъит1аличиб т1ашбизур,
Кач1убани буцили,
Къармакъ игьес балбизур.

Бируг1еб гьак1барили,
Игьуб илини къармакъ –
Кьап1аван къяйц1у арцур,
Буцили сунела къакъ!

Х1илх1и калун кяйг1ули,
Кач1дарес х1ебирули:
Вяшбухъалли къакълизиб
Иза х1яра авдули.

Кьяраиб шинни кани
Т1агьаван биц1ахъили,
Х1илх1и баиб ил дубла,
Къармакъра хъусбяхъили.

Къяйц1ула уюнтачи
Шакдикили дуили,
Т1ях1духъи бялихъуни
Сар ахъли дукарк1ули.

- Хяли бялихъ х1ебугни
Нуни кьалли балира,
Бег1ли бег1 буцес бирни
Буцайчи х1****ира.

«Батааба» бик1ули,
Къармакълизи булгули,
Х1ерк1ла дублаб хя саби
«Агьи» или бисули.

           *  *  *
Вег1ли барес х1ейруси
Г1ях1си саби балталли.
Х1язлис ах1ен бик1ути:
«Дава бирар баралли».

        Хъисхъала души

Бец1лира цуралира
Абхьиб ах1макь ресторан.
Сукъур т1умази илаб
Белч1ахъун ахъли Кьуръан.

Сях1батличи жидариб
Вац1ала лерилра жан.
Кьумур баршиб берклума
Гьанбиркахъулри алжан.

Илдала иникълизиб
Абалкири мигла ц1а,
Хурегунала т1емли
Биц1илри лебил вац1а.

Ч1ишликли дукес дак1иб
Х1енкь барили х1явбуц1и.
Музадухъалри цурми –
Илдас картошка дуц1и.

Кьумурлизи кайхьилри
Шибшиб хъара, набадар.
Дуц1ли дак1или г1ярма
Бирулри илаб мадар.

Гьарушла  хъаба бержес
Бак1илри бухъна синка.
Шайт1а кьап1на букулри,
Бирули варъа г1ебка.

- Диъла хурегла уста
Г1ур х1ебургар нугъуна.
Чилилра буц1х1ебуц1а
Я ч1ишлик нунигъуна! –

Гапбик1улри хьанц1а бец1,
Чегьурли ц1уба халат.
Белкъунси канилизи
Бяхъили кач1уба хъат.

Картошка чедаасли,
Х1****ас нуни мугьлат.
Бурая, нунигъуна
Биру г1ур чили салат? –

Ганжуба кьисдирули
Набадури, капуста,
Делхълизи бетулхъулри
Салатунала уста.

Бец1лира цуралира
Цалис цали керт1улри,
Дячесли зянкъдухъахъи,
Пигьлумира иргьулри.

Чат1нира булбултира
Ахъли далайдик1улри.
Ил барх1и сахаватли
Савгъатуни дурт1улри.

Силт1бик1ули къуйрукъли,
Бак1иб ахирра гурда.
Бец1ли гьала кабихьиб
Дагъала берц1иб журда.

Сунт1-сунт1бики, гурдали
Игьуб журда ц1ализи:
«Бураягу х1ушани
Халбирулра ну чизи?!

Чили пурбанбариба
Абхьахъес ишаб кафе?-
Бик1ар ил, халдирули
Цурали керт1иб кофе.

- Агъуван кьудкьутигу!
Х1едиэс рахли загьру? –
Вяшх1едирув ил х1яйзир
Гурдали сунна макру. –

К1урк1урла лезмунала
Дерц1ая котлетуни!
Чяйличил чинара наб
Дурхъати кемпетуни?!

Къазла дулек1лизирад
Дарая чудни-хинк1и!
Х1ейгули диадалли
Дикили шайзи хунк1и!

Хъярхъли садаахъая
Ц1удара г1ярг1яла нергъ!
Х1ушачил гьанна нуни
Х1ейгалли барили дергъ.

Гурдала уюнтачи
Бец1ли х1улби лап1дариб,
Сунечи гъамбиахъес
Г1ур гурдас лишанбариб.

- Сагъли мага х1ебургуд
Х1у ишбарх1и, Гурдахъай!
Ца бяхъили бялчасгу
Х1ела нуни ил хъяйхъяй.

Гьари, х1ела абдал бек1
Мукьарлаван чеббуршис!
Чеббердили г1ур гули,
Ч1ябарличи убуршис!

Вацара халал саб х1ед,
Гъаргли бергунси къуйрукъ!
Хъярхъли башен ишабад!
Ил саб дила х1ед буйрухъ!-

Цулби къябцардирули,
Гъамбиуб гьимбук1иб бец1.
Гурдала хъяб буцили,
Биахъуб сунечи кец.

Ил замана хъех1бушиб
Г1елабад Арслан-къаплай.
Пакьир бец1ли итмадан
Хъумартур мух1лила гъай.

- Балулрив вац1ализиб
Чи сабил х1уни талхъан?!
Бец1 кункли мут1иг1бак1иб:
«Х1у сабри, чебях1си хан.

Х1ед сабигу абхьибси
Нушани иш ресторан.
Се дигулрил лебхех1е,
Барадли х1уни пурбан».

- Бег1ла г1ергъи бурулра:
Гурда саб дила визир.
Х1уша лерилра сарра
Илала арилизир!

Гьар барх1и ресторайзир,
Ч1умадирули хунк1и,
Бец1ли дирули саби
Гурдалис чудни-хинк1и.

           *   *   *
Адамти-ургарра лер
Тяп илди г1ядатуни:
Ца сай халал генерал,
Царилти – солдатуни.

Дагъистан кабуцили,
Бершили души саби,
Аллагьван кабиили,
Ца бухъна хъисхъа саби.

   Багьбиуб гамуш

Ца рухънала гамушли
Физзарядка дирулри:
Мукура бирхъули,
Дярхъла унза дялчулри.

Мерсли кьяйда, гамушли
Лац булан руржахъулри,
Хъалч бих1яхъес чедихьиб
Духьби кадиркахъулри.

Т1енилизибад аги
Селра-дек1ар калунси.
Илизири бергала
Гамушлис кабирхьуси.

Руржули х1ербик1улри
Дурзамла гьабкья кьяца.
Житализи бикалли,
Илгъуна бирар ваца.

- Ягъари, тамандара,
Гамуш, х1ела авара!
Иш бехъадли, г1ур нушаб
Янилис дярхъ агара.

Ил халаси бек1лизир
Х1ела мех1е агарав?
Буг1яр яни заклиур
Х1уни нуша далтарав?

Чедаа, мукукури
Дила сегъунти лерал.
Бурахъа гъазализир
Чум нешер урухдаррал.

Гьандуца х1еб дак1айчи,
Айхъур х1ед гамушуни –
Мукукура хъурсдик1ес
Х1ядурти хасмушуни.

- Хъунц1а муц1ур, лех1бизи!
Ну ца х1ечи хъурсбикас –
Х1ела далк1а т1ерхьуби
Ит лацлизи далсахъас! –

Аждагьалагъуна бек1
Ласбатур кьяцаличи.
Урухбиубси «Муц1ур»
Чеки саби лацличи.

- Бек1 букули саб дила,
Бикес мер х1****улра!
Хъябличиб гьаяличил
Ясирличи мешулра.

- Бек1букули биалли,
Хъурсбик1ен ванзализи!
Ваца багьандан кьалли
Ц1а х1едуршу юртлизи!

Хъалч чебикалли нуша
Дялч1арагу лерилра!
Халал бег1 хамха лебгу,
Х1****улрив илалра?

Кьяцала гъайли гамуш
Гьат1ира гьимбук1ахъиб,
Иткьяйдара абдалла
Дагьри г1урра дархахъиб.

Хъурсванбики гамушли
Хъалч бих1ул т1ал гераиб:
Дярхълизирти миц1ираг
Мусибатли кьяраиб.

            *   *    *
Х1якимти-ургаб бирар
Гамушличи мешути:
Гьанбикибси барили,
Пакьирти бубк1ахъути.

Держла гажин ца пачях1
Гамушгъуна увухъун:
Г1яйкабиуб халкьличи
Иш барх1и абухъахъун.

     Бец1ла садакьа

Муэрлизиб мукьара
Чебаилри хьанц1 бец1ли.
Шутра т1ут1убик1ули,
Гурдачи баиб дуц1ли.

Ил барх1и Гурдахъайра
Къаршибикилри гушли.
Г1яш-г1яшли сунези иб:
«Се лебхули хасмушли?»

Лебхуси агарх1ели,
Кьябшти дях1ра кадуциб.
Гьеркбик1уси бец1лизи
Илини ишкьяйда иб:

- Бахъх1и бетахъиригу,
Чинаб калунри, Хъунц1бар?
Х1ечила вац1ализиб
Аргъира вайси хабар.

Гьимх1ебук1ахъибкъира
Набчи камли башулри.
Напакьа бикибх1ели,
Диг1янали бубшулри.

Гьанбиркуру, х1ед нуни
Чум кигьа дикахъирал?
Балулрив, х1ечир дила
Сецад чеблуми лерал?

Х1уни, гъари, маллала
Эмх1е кабушилригу.
Хъунц1бар, Аллагьла гьалаб
Бунагькар буилригу.

- Ца баз гьалаб ца къари
Кабушибсири нуни.
Бухъна сабри таманни,
Бихес х1ебири гьуни.

- Бухъна бергалли сабгу
Биуси халал бунагь.
Гьимук1или сай, бик1ар,
Х1ечи дурхъаси Аллагь.

Ца базли абзур эмх1е
Берги буилри х1уни.
Ца-чумал вацаригу
Дуцес биубси нуни.

Хъунц1бар, х1уни цайналра
Нуни буруси бакьа:
Рах-рахлилра ц1уръабас
Бурт1ен х1уни садакьа.

- Къяна биалли рахли,
Хъарахъла хура буцас!
Ит эмх1ела байхъала
Батуррагу х1явбуц1ас!

- Х1явбуц1ас х1у бик1улрив
Сари илди ц1уръаби?!
Мукъри саригу илдас
Вац1ализир муръаби!

- Гурдахъай, аргъа х1уни
Иш яргалис дила дец1.
Савгъат шалк1уб агарли,
Г1ур х1ебирус х1ечи кец.

Дуги нуни муэрли
Мукьара чебаира,
Палчибала палчичи
Ил багьандан бак1илра.

- Ц1уба х1ебииши ил?
Бурагу набзи бархьли,-
Пишбирхъули саб гурда,
Бара х1ули абхьили.

- Ц1уба сабри, Гурдахъай,
Дуги бариб дях1иван.
Ил ц1уба биъни х1уни
Багьурри, марли, севан?

- Хури дусули сарну,
Дуц1бухъен фермализи.
Ц1уба мукьара кили,
Бак1и иш урдализи!

Гурдали делхъ дарайчи,
Чарбухъун мукьарличил.
Арх1я гьарбизур бец1ра
Бетухъун ил гурдачил.

- Вац1ализиб агара
Г1ур х1угъуна цалра бец1!
Иш дунъяличиб х1уни
Чемабааби я дец1!

Ит фермализир тергу
Мукьри ц1ударабира.
Бякьи, ца х1едра буца –
Дарманбирар х1ябилра.

Гурдали дариб гапли
Бец1ла бек1 жургъбухъахъун:
Ц1удара мукьара кес
Бец1 авли дурабухъун.

Бец1ла садакьализи
Дурх1ублири гурдали.
«Бук1уна бец1 кабушиб!» -
Хабар хиб вякълякъили.

             *   *   *
Чуйна тикрарбаралра,
Буили саби бархьа:
«Бец1 къяшмани сабх1ели,
Гурда къуйрукъли балха».

      Талхъан попугай

Ца талхъан вализур
Бяркъес попугай.
Х1ергъулри пях1ларли
Сунна вег1ла гъай.

«Президент» бик1ахъес
Дигулри вег1лис.
«Резидент» бик1улри
Попугай илис.

Лявик1и ил хасмуш
Вамсайчи арцайс,
Жаваб гахъес х1ейуб
Сунела суайс.

«Балхари, - вик1и ил,-
Дигив, къамали?
Барсбяхъили калад -
Дирхъис ч1умали!

«Резидент» мабик1уд.
Эй, рангла къяна!
Лут1ас нуни х1ела
Къуйрукъ бухъяна!

Ца жумяг1 х1елугас
Ц а пис мучила.
Х1ерик1ус илх1ели
Бурул у чила!»

«Хъулки! Хъулки!» - бик1ар
Г1урра попугай,
Гьимбук1ахъили ил
Буили талхъай.

«Хъямчи! Хъямчи!»- бик1ар
Г1урра попугай,
Аргъес х1ебиубли
Хужаимла гъай.

«Ну хъямчи виънира
Багьурли х1уни?!
Х1ела к1елра х1ули
Адилт1ас нуни!»

Се гьанбикибал г1ур,
«Дерхъаб!» - иб арцай.
«Х1ябкьярякьли дерхъаб!»-
Г1еббуциб талхъай.

«Х1ейрусив мялг1уйс
Дигуси багьес?
Х1ядурли х1ебиэс
Чягъирла бержес?!

Хъярхъли диха, хабчаб,
Ишадях1 гьаруш,
Лябкьяхъисну арца
Ца г1ях1си ч1уш!

Коньякла бедасли
Сен биэсара?
Ч1умати дедасли
Кепбаресара?

«Дерхъаб!» бик1ули, иш
Дарган сабира?
Багьаслири биъни –
Бугъа лугьира!

Г1ядатла попугай
Буили ах1ен,
Вари, хьунул, х1уни
Мях1камли бих1ен».

«Базар! Базар!»- вявъиб
Г1урра ил арцай.
Чинар дяркъуртирил
Илдигъунти гъай.

«Иш бицибси кьалли
Сайри базриган.
Набзира вик1игу:
«Аса, къариган».

Чинар делч1унара
Иш нясли г1илму?
Аллагьли бедили
Арцайсра г1якьлу!

Арцантала ургаб
Саби иш талхъан.
Ну вик1уси бик1аб –
Берх1и абулхъан!»

«Чуду! Чуду! Чуду!» -
Вявъиб попугай.
- Хьунул, х1ези саби
Бик1уси иш гъай.

Ралкьаи, сабуха
Иш талхъайс чуду!
Гаша бубк1ахъули
Арцан балтаду?!

Пачасра х1ебиру
Илгъуна къуллукъ:
Таманбири гьарил
Илала буйрухъ.

Талхъай абалтулри
Арцан бек1личи,
Мурталра кабалти
Мякьла тахличи.

Вег1личил барх арцан
Бужулри чяйли.
Разивирулри ил
Дурути гъайли.

«Иш хъулиб лебцадх1и
Кавлас паргъатли.
Талих1 хили саби
Наб иш жан датли».

Ца барх1и унруба
Аргъиб кахти вяв.
Попугай чамкьбати,
Баргилри кьурмяв!

«Сабаиб наб ахир!»-
Талхъай бек1 буциб.
Ил барх1и кьакьалав
Сайра варгаиб.

      *   *   *
Палчибачи вирхни
Саби заралла.
Арилизир лерил
Сарра Аллагьла.

Бец1-философ

Дирихьлизиб шамличи
Къаршибикиб хъунц1бар бец1.
Бук1ун шакх1ейкахъили,
Шамличи биуб ил кец.

- Урухмак1уд набзибад,
Жанивар сабли хьалли.
Буцили чамкьабатес
Нуни х1у бирус кьалли.

Х1еръа дила цулбачи,
Севан дугати сарил!
Набзибад урухк1ули
Саби миц1ираг гьарил.

Бура, сен наб х1уша
«Зулмукар» дик1утирал?
Ну мякьлаб агарх1ели,
Даим чердугьутирал?

Вац1ализиб ну, гъари,
Санитар сабирагу!
Бурги лерлихьар, х1уша
Абдулти дуилрагу.

Ишбарх1и х1ябал барх1и
Дуббуцили сабрагу.
Сен набчи гьимбук1илрил
Х1уни набзи бурагу?

- Ягъари, хъунц1бар пачях1,
Набзибад се дигулри?
Барибси агаркъира,
Илцад кьяркьли бургъулри?

- Хъутни душка, бик1улра,
Х1у халабаилрину!
Мух1ли буца, бик1улра,
Чамкьбати бугарину!

«Кьяшма саб бец1 балхуси»,-
Бик1и набзи дила неш.
Илала гъайлизиб леб,
Бирхаи, халал бархьдеш.

Х1у бергес дила иштях1
Бек1лил агарли хьалли,
Ну санитар сабх1ели,
Бергес чевкъули кьалли.

Бебшесалра балбизи,
Х1улби чекадирхьисну.
Х1у бергесли гушлира
Ах1енра бусяг1ят ну.

Ишбарх1и х1ебергасра,
Жяг1ял кьалли бугари!
Кьяшмира лерли г1ергъи,
Гьаббухъен х1у, гьугьари!

Набчи хъарси х1ебарес
Дила ахъри агара.
Гьимбук1адра х1ебирис
Сегъуналра авара.

Буц1алара лебси саб
Мурхьси философия.
Ил аргъес х1уша, маза,
Бажардих1ейрудая.

Судьянира такьсирчис
Г1ергъиси гъай х1елугав?
Х1едра бурес дигуси
Пикри мага агарав?-

Нургъба т1ут1убик1ули,
Бец1ли кьак саб ибхьули,
Вацаличил житала
Х1яз саби бех1бирхьули.

«Санитарли» ил шамла
Анц1букь саби ибгули.
Х1явбуц1ас садакьалис
Гули саби лугули.

        *  *  *
Бец1гъунти «санитарти»
Чумилра чебаира,
Илдала макруличи
Тамашара виубра.

Халаси х1якимлира,
Вай барес гьанбикалли,
Кьац1икахъес т1ул луга,
Х1ела бек1 чеббердесли.

«Х1ейгукъира сайсулра,-
Висули сай рушбатчи.-
Баргибси ках1есили,
Бурая, уара чи?»

     Бец1ра дях1ц1ира

Бук1уна битибси бец1
Лянк1бик1ули бебшилри.
Вац1ализиб иличи
Гурдахъай х1ерли сабри.

Г1яш халаси кигьа кес
Сабри бец1ли чесибси.
Ил буцес бякьунх1ели
Сабригу бец1 битибси.

- Агь, Гурдахъай, бикира
Ну кахси балагьлизи!
Х1ези хабар бурисну,
Тилади саб, лех1бизи.

- Се хабар саби х1уни,
Хъунц1бар, набзи буруси?!
Чинаба ц1ерхьси кигьа
Х1уни набчи лебкуси?

- Кигьа лебри бикили,
Хура вяв-гьав ахъдуциб,
Ханжултачил бук1уна
Наб хъярхъли гьуни буциб.

Бек1ла чедир х1ярх1уби
Сарри шят1ли дашули,
Т1ярхъубазиб сабигу
Дила лебилра шали!

Хала дудешли нушаб
Бири хабар бурули,
Муртрил Г1яя-кьакьалаб
Тяп илгъуна биубли.

- Къазакъунас сабригу
Итх1ели чегахъибси.
Чили сабри гьат1и х1у
Ил х1яйчи бикахъибси?

Бук1унази х1ебикес
Х1едаиб х1ела дагьри.
Буахъес х1ебиубрив
Бук1унала ца бях1ри? –

Гурдали бец1лис игьуб
Дагъала белт1ун лига. -
Гьанна бик1улрив набзи
Х1едра бергеси барга?

Х1у хурас убедибси
Х1ела дях1ц1илис дяхъя!
Ил саби г1яйибла бег1,
Хъунц1бар, бирис нуни хъя!

Чебаа, ил гьаннара
Дукарк1ули саб х1ечиб.
Балк1бик1ули ах1ену,
Х1уван к1елра кьяшличи?

Шакх1ебикиб абдал бец1
Гурдала макруличи:
Лебалси ц1акь бучили,
Т1ях1бухъун дях1ц1иличи.

Дях1ц1иличил ил саби
Бях1или гербик1ули.
Илала уюнтачи
Гурда саб дукарк1ули.

Гурдала дурх1ни сари
Бец1личи х1ердик1ули,
Илала уюунтачи
Хунк1лизи пунчдик1ули.

Х1язлис сабив хьанц1а бец1
Хабуртазиб тамях1кар?
Илала абдултачи
Бик1уси гурда дукар?

           *  *  *
Адамти-ургабра бирар
Ил бец1личи мешути,
Чула лерил г1яйибти
Урх1личи чедуршути.

  Эмх1ера къуюра
                Къара Мях1лис
Лих1би духъяна эмх1е
Къуюлизи х1ербизур,
Илабси суратличи
Пакьирла х1ер бархьбизур.

Пишбяхъили, эмх1ели
Линк1бирули саб х1ули.
Суратлира лих1барлис
Жаваб саби лугули.

Дабза к1унт1би абхьили,
Чедаахъибгу цулби.
Гъинч1бизурли, суратли
Вякьяиб кахти х1улби.

«Марлирагу, шайт1ан саб,
Рахли, лебси биалли!
Севан шинни бужиша
Ил къуюлаб лебалли? –

«Шайт1ан дурабухъайчи»
Кабихьун илаб эмх1е.
Буц1арси берх1илиур
Демжурли сари мех1е.

Милигбиуб лих1барла
Кабурхули саб сабур.
Г1яжизбиуб пакьирла
Урк1и бик1улри гъудур.

«Дила тиладиличи,
Мажах1ят, ил лех1бизес.
Х1ебиалли кали саб
Х1яжарличи бех1бизес!»,-

Дапарбик1ули эмх1е
Гъамбиуб къуюличи.
Къуюлизибси «х1яжар»
Х1ерли саби иличи.

- Лих1би дила х1елайчир
Ч1имла сари г1еркъати!
Верх1ел дубурла г1елаб
Бец1ла авла иргъути! –

К1елра лих1и вяшдариб
Гапбухъунси эмх1ели.
Сегъуна х1ели лебрил
Чебаахъес илх1ели!-

Буц1азибад булан ну
Ах1енра урухк1ули.
Мазайчир илди кункли
Бирус нуни дурк1ули!

Дилайчир г1ур духути
Лерти ах1ен я мех1е!» -
Гап-чях1лизи бархилри
Милигбиубси эмх1е.

«Х1улби чедихьаслик1ун
Нуни бец1 чех1ебиис!
Гьаригу, иш шайт1айсра
Илгъуна г1ямал бирис».

Х1улби чекадуцили,
Бек1 бурх1уб къуюлизи –
Серил чегиб пакьирла
Абхьибси мух1лилизи.

Г1елагьамли т1ях1бухъи,
Къакъаличи арцур эмх1е.
Къаркъализи чегили,
Дакьун эмх1ела мех1е.

Абхьибси мух1лилабад
Т1ях1кабухъун пяспясаг!
Лих1барличиб верх1нали
Урк1бахъири давламаг.

Пакьир эмх1е чебсаргъиб,
Ружерлизи бикили,
«Итил дунъя бургар иш»,
Бииши гьанбикили.

Абхьиб х1улби, х1ербизур –
Къую саб мякьлаб т1ашли.
Эмх1е сунези саби
Бик1улри х1екьли г1яшли:

«Аждагьа бурги набчи,
Марлира, чебухъунси.
Къую сунес буцили,
Саби, бик1ар, бируси».

 Х1улбира чедихьили,
Хъусли батбихьиб эмх1е.
Илис бетаурсила
Х1ушаб г1яшир бурех1е:

Урехила халати
Сари х1улби дирути,
Хабуртазир сар буц1и
Умх1ачирра халати.

Абдал барес гьанбикаб –
Се х1ебиру адамли?!
Ч1ич1ай гьачам вагьурси
Урухиру гьаяли.



     Палчи гурда
         
Г1ярг1начи г1яяр башес
Гурдас сенал анц1букьун,
Яшав севан бирусил
Ил мурхьли пикрибухъун.

Фермер бетарус или,
Аварализи ахъиб.
Банкла халал синкали
Кредитлис арц х1едедиб.

Дайхъала синкас датес
Гурда кьабулх1ебикиб.
Г1ях1деш х1ебиубх1ели,
Ил хъярхъли гьарахъбикиб.

«Ишди хъулкнас вайбарес,
Гьари, палчи бетарус,
Къиян чех1ебаили,
Х1ербиэс нура бирус».

Вац1ала дублаб баргиб
Бухъна хивла ца умха.
Илаб х1ербирул т1ума
Биуб гурдачил кумха.

- «Багьа биха» х1ебик1ус,
Жумяг1ли х1ябал ваца,
Тамай бац1ли х1****ес,
Гурда, х1уни наб дуца.

- Вацна бурцес дигасри,
Ну палчи бетарасив?
Г1ярг1на биц1ибси ферма
Ца тухумлис лугасив?!

Х1у вайт1а х1****тари,
Дугила пачях1 т1ума,
Нясани урухдарес
Дара гьари ца т1ама.

«Набра палбуша» или,
Дурабикиб Хъунц1бар бец1.
Гурдала лих1илизи
Буриб сунна лебил дец1:

- Жумяг1 дуц1кабик1укъи,
Ч1ямбареси х1ебикиб.
Тамай гушбиубх1ели,
Х1ечи бак1ес гьанбикиб.

Ну дигалли бемх1урра,
Ну дигалли бамсурра,
Кумекбара, Гурдахъай,
Ну гашили бубк1улра.

Гашили лерил сек1ал
Саргу хъумуртахъули,
Ав агарли чарбухъес
Х1ебирулра ну хъули.

Кец1ни тер пукьализир
Дила ниъли духъути,
Ишгъуна х1яйчир нуни
Илди сели далхути?

Гурда, х1уни палбуша,
Набчи се х1ерлил бура,
Бурцули вайти хура
Дагра х1илх1и калунра,-

Чятли бясун кач1али
Ушкули дамкьур нургъби,
Яргали суркурдариб
Бец1ли сунна гуш х1улби.

- Гурдахъайчи х1у жявлил
Сен музах1ебухъунри?
Ц1ахли бирарну, Хъунц1бар,
Цакьадар ч1умабии.

Хъит1аличи кабии,
Нуни х1ед палбуршисну,
Бац1си кани биц1ахъес
Мурт биркурал бурисну.

Лямбики, бец1ла кач1а
Гурдали умубуриб.
Илизирти къелани
Сабурличил х1ердариб.

Паргъатагарбиубли,
Бек1ли гьак1биэсбииб,
Кач1аличи тудяхъиб,
Бец1ла анда хъарсбариб.

Серил гъумурбирули,
Гъярц1а х1улби чедуциб.
«Ургубалаб сабицун
Урчи чебиулра,- иб.-

Гьаларти кьяшми сари
Дигьи ч1умал рахажли,
Т1ях1бик1ули саби ил,
Пяспясагла дирули.

- Гьарахъ арх1ябукьяхъес
Кьяшум сари даршибти,
Шинжирти терли г1ергъи,
Сари илди даибти,-

Шутра т1ут1убик1ул кьак
Абхьиб гушбиуб бец1ли,-
Чинаб сабилра бура!
Аркьяс иличи дуц1ли.

Гурдахъайли бец1лизи
Буриб урчи леб мерра,
Палчилик1ун ил савли
Баибсиригу чера.

- Лерилра дарг дила сар,-
Бик1ар бец1лизи гурда.-
Илди иша хес бируд,
Балулри дила урда.

Палчи бик1ул мерличиб
Хъунц1барли урчи баргиб.
«Баркабан, дила саби»,-
Пишбяхъили, бец1ли иб.

Бишт1ал х1ерк1ла дубларти
Кьадубази кабихьун.
«Ши бужес иша лябкьян» -
Илгъунари бец1ла хьул.

Кьарли белкъунси урчи
Х1ерк1личи убях1бухъун,
Алавчар х1ербизурли,
Ши бужес алавбухъун.

«Хъяблизи алт1ас!» или,
Бец1 иличи т1ях1бухъун.
Селра гьанагар урчи
Ванзаличи гербухъун.

Хъябличиб Хъунц1барличил
Урчи хъярхъли харчбизур,
Кьяшмачирти шинжирти
Бец1лис дяхъес балбизур.

Хъяблизибси тум сабри
Х1унт1ен х1или иртули,
Х1ила т1ем багьурси бец1
Саб тамай багьбиубли.

«Сурс-кьакьар дурцис» или,
Хъунц1бар г1урра т1ях1бухъун.
Г1елабси балуй кьяшли
Урчи илис ларбухъун.

Лут1и-г1ябул лерси кьяш
Бек1лизи чегибх1ели,
Хъунц1бар хапли кабикиб,
Башули х1унт1ен х1или.

Бяхъиб урчи илабад,
Т1ях1бик1ули, гьаббухъун.
Хъяблизиб дяхъиличил
Ил шилизи чарбухъун.

Бек1ла вакьа бакьунси
Хъунц1бар къагъли лебалри.
Бячунси хъяйхъяйлизиб
Халаси дяхъи сабри.

Дагьрилизи бак1или,
Ахирра х1улби абхьиб.
«Бебк1или бургар» или,
Дак1иб ч1акни чедаиб.

«Чебх1ергъили каласри,
Бугирагу ну ч1акна.
Пях1ли дуэна гьанна,
Нясани, х1ушаб дигна!»

Дуц1духъи, арцур ч1акни
Чедирти лусентази.
Илабад гьуниббатур
Бец1ли бяхъибси тази.

К1елра кач1али буциб
Урчили бячун хъяйхъяй.
Цулби каргьур бец1ла кьак
Бетаур, марли, ирхъляй.

Авэсалра пакьирли
Ах1енригу бирули.
Палчиличи арбякьун
Хъунц1бар, х1илх1и башули.

Чяйли бужули баргиб
Гурда сунна умхалаб.
Г1ярала дурх1я сабри
Ц1уц1ли илала гьалаб.

Пакьир бец1ла гъай булан
Сарри кьалли дирхули.
Бец1ли бурул гурдали
Х1илх1и сабри иргъули.

- Гьалдизесгу бик1ули,
Далилагу нули хал,
Агь, дулхъали кализул
Х1ули наб душибти пал.

- «Х1ед гьарбилзан, бец1!» или,
Нуни кьалли х1еира,
Амма урчи тебси мер
Нуни бархьли бурира.

Иш г1ярала дурх1я саб
Палбушнилис хибси наб.
Х1ед байхъала гес бирус,
Т1умали пурбанбараб.

- Х1уни сунес бушиб пал
Гьарбизурли биалли,
Хъяйхъяй бячун Хъунц1барлис,
Бурагу, се дигули?-

Х1улбира вякьяили,
Нудбира кьябшдуцили,
Умхалабад т1ума саб
Бец1личи х1ербик1ули.

Синкалисра гьарбизур
Гурдали бушибси пал.
Багьалис дурабушиб
Нешер кигьа г1яш халал.

Гурдази палбушахъес
Лебил саби башули.
Палчини  лусеннизиб
Къала саби лушули.

Вац1ализиб т1инт1биуб
Палчи гурдала хабар.
Г1яяла базар саби
Гьанна илала азбар.

       *   *   *
Гурда-макру дяркъурти
Леб адамти бахъ бахъал,
Царх1ил вирг1яс бикничиб
Агара илдас дурхъал.


    Г1исара Кисара

Ухънаваиб, х1ехариб
Нушала пакьир Пакьир Г1иса.
Муртрил биц1или бирул
Бац1биуб жявли Киса.

- Ну мурталра бац1лира!-
Бисули саби Киса.-
Х1уни бурчул напакьа,
Гьачам набзи кабихьа.

- Дусли к1ина сабгу ил
Наб чебаэс биркуси,
Жявли бурд, дила Киса,
Илу х1уни буруси?

- Азгъинмайруд! Садакьа
Х1уни гьар барх1и бурчен.
Бикибсила байхъала
Х1ела кисалаб балтен!

- Дусли к1ина сабигу
Подписка бетурхуси.
Гьар барх1и наб напакьа
Чили саби лугуси?

- Мурталра бац1лих1ели,
Нура зяг1ипбиркулра,
Набзиб дяг1 бухъунх1ели,
Даим г1яшли бисулра.

Гьар барх1и узукъира,
Бац1ли саб х1ела Киса.
Арц керисул хухула
Ца ч1умали сурс буца!

Гъал дус виублири х1у
Пенсияра кайсули,
Гуш кани  бахес хурег
Ах1енригу исули.

Рахли хухуни ису
Байрамлисцун ца шиша.
Илисра диг1янали
Буришав бирул пиша?

Цализирад к1ел шиша
Дирулигу илини,
«Дунъя булъагу!» или,
Кепиалли Г1исали.

- Ягъари, дила Киса,
Сен мех1урта бугьуда?
Пенсия се бирулил
Хьунуйзи хьаркабаа.

- Х1у х1ехариубх1ели,
Набзи мех1ур вик1улри,
Кисализиб дяг1 бухъи,
Х1у гашали убк1улри.

Се бируси пенсия,
Х1у вебк1или, калунси?
Итил дунъялизи ил
Виъх1ейадли архуси!

- Х1уни бурул бархьси саб,-
Бек1ли гьак1ик1ар Г1иса.-
Се бирара цайналралра
Биц1алли дила Киса?

Савли айзурли, Г1иса
Ахъли вик1ар хьунуйзи:
«Гьари х1ябал пенсия
Кадихьа кисализи»!

Пишбяхъили, Кисали
Хъар саби гьаргбирули,
Х1яйзи викибси Г1исас
Х1улира линк1бирули.

- Урухмайруд! Кайхъахъа!
К1елра шадир аркьех1е,
Гьарзали харждик1ули,
Кеп-чеклизи ихъех1е!

Рисули сари хуху,
Г1исачи х1еррик1ули:
«Абдалиублигу иш,
Ну шакх1ерикахъили.

Х1ябал пенсия кайсес,
Бурагу, чи сайрил х1у?!
Тухтурличи х1евкасли,
Абдалрирурагу ну!»

- Жявлил укес г1яг1нилри,-
Рик1ули сари рурси.-
«Барга, - вик1ули леври,-
Набзи мазала нуси!»

Нуси дигули г1ергъи,
Бук1уналра ветаи.
Кья нуси гьабуцира,
Мазала саби или.

Мазалайчиб мурили
Бекунгу, неш, дудешли.
Дуки вашар, к1ел маза
Х1уни ишис асадли.

- Гех1ц1али дусла кьугу
Дуки вашес вирару?!
«Биц1аба!» бик1ул киса
Бархьси саб чеббердасли!

-« Х1у бац1лири»,- вик1ули,
Ургъули сай гьар барх1и.
Ца-к1ел къуруш дедая,
Ляркьули х1ейэсну х1и,-

Гъумурдариб Кисали,
Хъар гьат1ира абхьили.
Г1иса делхъли ветухъун,
Къарапулти дикили.

Харибиубси Киса
Къарапулта зянкъбик1ар.
Х1улук1ибси Г1исази
Разили Киса бик1ар:

- Х1у набчи ч1япмашудну,
Дахъал-дахъал арц кархьен,
Ну биц1илрал х1еръили,
Дугели усес калхьен.

Хухуник1ун баари
Пенсия кайсули сар.
Х1елайчи - къячмарилкаб,
Х1ебаили х1ези хьар!

Ну биц1или сабх1ели,
Х1едра къулайли бирар.
Ну имц1али ибхьадли,
Х1ечи разили бирар.

Г1иса, х1уни бурала
Ах1енара аргъибси:
«Шанглизи абушибси
Саб кашийзиб башуси».

Г1ярара кьядгара
Дуц1ли аркьуси г1яра
Кьядгаличи ганзбухъун,
Занзби къиздикунх1ели,
Ч1ярбяхъили, гербухъун.

Х1улбазирад пакьирла
Гердухъун дуц1ар нургъби.
Дяръили руржули сар
Маржанван ц1уба цулби.

Урк1бухъунси кьядгали
Ахирра абхьиб х1улби,
Бетаурси багьурли,
Шип1ирдариб к1унт1уби:

- Чина гьалаксири х1у,
Бусути ганзбирули?
«Лебил дунъя дила саб!»-
Х1ебииши бик1ули?

Занзбар сабли хьалли ну
Сабра кьалли миц1ир жан!
Кьадубазиб сабигу,
Г1ярахъай, дила алжан.

Ганзбухъунси х1у сабри.
Бура, сен бисусири?
Ма, иш г1инц, кьац1бикен,
Итира лугусири.

Лебил кьуру биц1или,
Кадихьилра янилис.
Г1ебшни бирар бируси
Нуни къуллукъ канилис.

Ита-иша т1ях1башес
Х1****1илив, Г1ярахъай?
Яшав бирниличила
Сари х1ези дила гъай.

- Х1ук1ун яни бусулри,
Пукьализи кабихьи,
Г1якьлума мабугьудну,
Мух1ли буца, къайбихьи!

Янира бирис яшав
Царх1илтани к1елгъуна.
Амма хъали агара
Дила гьеч х1елагъуна.

Ца хухула анхълизиб
Набадура белкъира,
Царх1илтира дукьяхъес
Бурес къалабалира.

Яни сабаибх1ели,
Ц1уба х1яка челгьулра,
Дях1ила майдунтачиб
Нуни т1яг1ям кайсулра.

Кани бахес ах1ен наб
Къиянни янилизиб.
Иш дунъяла жагадеш
Чебаэс х1у х1ербизи!

Гушси бец1ла авличи
Ну лех1ихъули бирус,
Амма ил ил мялг1уйчибад
Даим тяйдили буус.

Гурда бик1ул няслара
Лерилра макру далас:
Вацни дуцес дигули,
Бик1ули бирар ил лас.

Душманти бирг1ябиргес
Ну х1улби гьаргли бусус.
Буг1ярх1ели, т1ях1бик1ус -
Берх1илиубван бумжус.

Х1ечил гьалмагъдеш дуцес
Дила кьас лебсиригу,
Нуша-ургар детх1ерар
Илди, х1у бирхаигу.

Гьачам-к1ина дирех1е
Дусли къаршидиркути.
Х1у мурталра бархилри,
Дучибти мурт диути?

Вавначир къабулдайван,
Дирар г1ямру дурк1ути!
Х1ечилти гьалмагъдеш наб,
Бурагу, се дирути?-

Бек1ла чеди г1ярали
Ахъбуциб сунна кач1а.
Къядгали, гьимбук1или,
Кьяп1бариб сунна кьач1а:

- Дунъяличи, г1яра, х1у
Бахъ кункли х1ербик1улри:
Булхъули, т1ях1бик1ули,
Х1уни г1ямру дурк1улри.

- Масхарари бурибси,
Се бик1улри гъари х1у?
Пукьализиб бусуси
Сегъуна бируса ну?

Чичи г1яярдашара
Илх1ели буц1и, гурдни?
Х1ед гьалмагъ диэс дирар
Т1ярхъубазирти кьургни.

Гьи-гьиъбик1ули саби
Г1ярала гъайлис кьядга:
«Кьургнас даили далан
Занзбар кьядгала дига?!

Дила хурегуни сар
Кьургнира ч1ич1лумира.
Шелалра къирдарира
Илди нуни дугира».

Х1елаван душманти сар,
Г1яра, гурдни дилара.
Баши гьалмагъдиркех1е,
Бузи г1яра, нушара».

Гьар дус г1ебшни цугдиркур
Цак1ийна илди к1елра:
Кьядгали кьумур биршу,
Г1ярали диру делхъра.

Кани бурцу, гербик1ар
Г1ярали дурутачи,
Бец1личил, гурдаличил
Илини дирутачи.

Тамашала гьалмагъдеш
Сари илди к1илалра.
Даимдарахъес кьас саб
Гьалмагъдеш дурх1назира.

Гьалмагъдешлис дазурби
Ах1ен кьалли дирути,
Гьалмагъдеш лерх1ели сар
Г1ямру вавнадирхъути.



Дягнала институт
       
Адамтала ургабра
Гурдни лебли буили!
Ил сек1ал кабилзахъис,
Х1ушаб хабар бурили.

Бахъли валуси хасмуш
Хапли гурда ветаур:
Ца барх1или институт
Ак1ахъубли валкьаур.

«Багьуди касес» ила
Дахъал дягни дуц1духъун.
Чула бег1ти умх1ала
Тамай кисми дац1духъун.

Хъулкнас к1ялг1ни лушули,
Дягна дирул лерил арц
Гурдас сарри дихули,
Агаркъира чусра кьац1.

Арц дирути дягнала
Умч1ули сари къукъри.
Гурдали жумяг1ли к1ел
Дирули саби мукъри.

Арц дурчахъес, баргили,
Кабатурлири валри.
«Арц саса, мух1ли буца!»-
Бик1и гурда, гъайалри.

- Ягъари, гурда, нуша
Ца барх1и пуждирех1е,
Т1имкьлизи дикибх1ели,
Нушани се бирех1е?

- Валри, кьакьамабик1уд,
Гьар сек1ал гьунчидиркур,
Х1уни балх1****улрив,
Макрула сабра ну кур.

Вайт1а дуч1утазирад
Арц имц1али сайсех1е,
Пуждарес вализурси
Рушбатунас исех1е.

«Юристуни» бахъ бахъал
Дуракаили сабну,
Тухтурти х1ядурбирни,
Марли, г1ях1си ах1ену?-

Къуйрукъла бех1 буцили,
Валрис пишбяхъиб гурда,
Сунела макруличи
Биублири ил мурда.

- Тухтуртачил уюнти
Имц1ати ах1енара?
«Кьасапчиби» бик1ули
Сабгу илдас гьаннара.

Палчиби х1ядурбирес,
Баши, ца далдилзех1е.
Гьарбизалли, нушала
Кисми арцли дирц1ех1е.

- Дягназибад  -  палчиби?!
Бархьли пикрибик1улри!
Ил темалис докторла
Сен х1янчи х1елук1улри?

- Дилагъуна къакъличил
Доктор бетаишара?
Х1уван г1илмулизи ну
Мурхьбикес биишара?

- Чедибад чебаэсра
Г1ялимгъуна сабри х1у,
Аллагьгъуна сабригу
Дягни-ургабх1ели х1у.

Се белч1ихьалли, дяга
Дягали кавлуси саб,
Валри, ил сек1ал х1уни
Аргъили дигулра наб.

Дяга халабаалли,
Г1ях1си эмх1е бетарар.
Делч1унтазибад илис
Селра г1ях1деш х1ебирар.

Дахъал делч1унти умх1и
Гьаннара даари лер.
Чула дурх1нас ах1енси
Х1ебиркахъу илда мер.

Мех1уртира дурцулра
Дягни институтлизи,
Се белч1алра вирарну
Илди дилгьес дук1лизи.


Жаминатра дагъара

Гарасла кьяйчиб т1ашли,
Г1уг1убик1улри дагъа.
Жаминат дурарикиб,
Риубли х1екьли къугъа.

- Се кьаса, вявбик1ули?
Лех1кахъигу, Дяднуч1а!
Х1ела дуркьа ч1иллуйти,
Бик1улрив, дурх1на дуч1а?!

«Булбул сари» бик1ули
Саб наб ахърила бег1ти.
«Нукьуйс някьиш диран сар»
Бик1улихьар пакьирти,-

Дагъачи гьимрук1или,
Жаминат сар рамкьурли.
«Гьаригу ца писдирис» -
Кьасбарилри дагъали:

- Хъулкнала нешанас х1у
«Идбагуни» рик1улри.
Идбагуназиб хьунри
Х1ебирни х1****улри!

Пуча пача сайгу х1ед
Вакълизи ц1улкьям калкьан.
Илис далай белч1адли,
Х1у рик1улрив  мерс далкьан?

Падахъус х1якимтас сар
Х1ела лерилра тулкни.
Илдас буч1ули белкун
Х1ела бурдибси лезми,-

Пишбяхъили, дагъали
Пялхъярдариб дуклуми,
Жаминат гьимрук1ахъес
Гьаббак1ахъили лезми.

- Гушх1ели сабригу х1у
Г1янруч1 г1уг1убик1уси!
Ц1улкьям хахъес хухузи
Бамсайчи вявбик1уси,-

Гарасличибси дагъас
Гьак1рик1ули сар хунк1ли,
Дагъалис мег1дирули,
Жиминат удирадли.

- Г1уг1убик1ули, нуни -
Берх1и абулхъахъулра!
Жагадеш чебаахъес
Хуху арилзахъулра!

«Гуд-гу-дяг1!»- рик1ес кьалли
Х1у рурибси устари.
Жяг1ялла  «идбагуни»
Х1уни жявли балулри!

Х1ела илди  шабши мез
Х1едалуси левара?
«Гуд-гу-дяг1!» - рик1улригу
Дугили гьанк1лизирра.

- Гьари, хъярхъли кабац1и!
Гьанна гарас дила саб!
Лебилра «халкьла булбул»
Бик1ули сабигу наб!-

Дагъа убях1бушес ил
Ларрухъун гараслизи.
Х1усрухъунси карикиб
Хухула кья п1яц1нази!

- Дагъала дирулихьар,
Х1у г1ярг1яри, балулрив?!
Чурда лебли биалли,
«Дагъа сарра!» - рик1улрив?!

Гьари ца т1ама дара
Рахли имкан бак1алли,
Х1у цаибил рирудну,
«Г1у-г1у» белч1ес риадли!

Аварали риркьули,
Арац1иб гарасличи,
Рируг1еб «Гуд-гу-дяг1!»- иб,
Х1еррик1ули дагъачи.

Пишбяхъили, дагъали
Илис бек1ли гьак1бариб.
«Гъугъ»-ла дурабушили,
Г1ярг1начибях1 гьайбариб.

Жаминатли кьак абхьиб,
Рируг1еб г1урра вявъиб,
Гьалабичибра ахъли
«Гуд-гу-дяг1! Гуд-гу-дяг1!»- иб.

- Гьари, набчи лех1ризи!
«Г1у-г1у!» сабив «Гуд-гу-дяг1?!»
Гьанна кьалли багьурра
Чинад бухъил нуни дяг1!

Ишаб бурес дугуси
Пикри саби ишгъуна:
«Дагъни детаур г1ярг1ни
Дак1удиубли сари!»


Кьурмявла г1илму

Азбарлабси гимиргьи
Ишдус берхъили саби.
Кадикибта бугули,
Эмх1е кеплизиб саби.

Буртли белкъунх1еливан,
К1унт1уби лямдирули,
Галгаличибад кьурмяв
Чебаиб кабиц1ули.

- Х1улби лямц1дик1ахъули,
Лебри кьалли разили,
Марли, галгаличиб х1ед
Се сабил саб бикили,-

Бик1ар эмх1е житази,
Пялхъярдирули  лих1би.
Эмх1ес пишра бяхъили,
Абхьиб житали х1улби:

- Дила лих1бар къарчигъа,
Х1ези бархьли бурулра,
Галгаличиб белкъайчи
Ну т1ут1или бугунра.

- Гимиргьиличир т1ут1и
Ах1ен кьалли дашути,
Хъунту кьурмяв, се сари
Х1уни набзи дурути?!

- Халати х1улбаркъира,
Х1у сукъур мага сабрив?
Гимиргьиличи белси,
Ит т1ут1 чех1ебиулрив?

Дерхъилира саригу!
Х1ела бек1цад чубки к1ер.
Кьаклар диц1ули саргу.
Лагбях1, лих1бар, бизи х1ер!

- Кьяржа  гимиргьили ну
Бугусира гьат1и сен?
Илди т1ут1и халдарес
Абиц1уса ну сенсен?

- Т1ут1и садаибх1ели,
Х1ела нешра абиц1и.
Къимиз т1ут1или белкъи,
Кункли уди кабиц1и.

- Кьаклар диц1ути т1ути
Гьари нуни халдирис.
Галгаличи абац1ес
Бирусу г1ямал баргес?-

Хамли бек1 ахъбуцили,
Галгаличи гъамбиуб.
Г1еларти кьяшмачи ил
Т1ашбизес кьалли биуб.

Бег1лара г1яшси кьяли
Цулба ч1умали буциб.
К1елра гьаларти кьяшли
Марх1я алавсабуциб.

Лебилра ц1акь бучили,
Зузбиуб чебях1бухъес.
Вазаличирад бара
Биуб кьяшми ахъдуцес.

Цулба буцибси кьяли,
Кьябч1асахъили, бячун,
Галгала удиб пакьир
Къакъ удили ч1икьбит1ун.

Х1язтабиркьуси лига
Ца шайчи лайбак1или,
Эмх1ела уюнтачи
Хя саби х1ербик1ули.

Аргъайзи бак1ибх1ели,
Эмх1е г1урра харчбизур,
Пях1яр-пях1ярбиубли,
Ил сагали балбизур.

Бижгурси барскъа эмх1е
Г1урра х1яйна гербизур.
Царх1ил г1ямал х1ебурул
Ил житачи х1ербизур.

- Мут1иг1мабик1уд, вари,
Кьасбарадли, лих1бар, х1у
Нуван кункли абиц1уд!
Иличи бирхулра ну.

Абзур барх1и калун ил
Аварали биркьули,
Галгаличи абац1ес
Ах1ен амма бирули.

Г1ергъила барх1ира ил
Калунгу т1ях1башули,
Селра сархес х1ебиуб,
Калун  шутра башули.

Нургъба т1ут1убик1ули,
Галгалиу кабииб,
Азбар буч1ахъули, ил
Ахъли бисикабииб.

Эмх1е язихъбизурли,
Хя иличи гъамбиуб.
Эмх1ес кьадин абац1ес
Алавбиуб, х1ебиуб.

- Иш галгаличи дила
Неш абац1иб биалли,
Сен х1ебирусирал ну
Ах1енрагу балули,-

Гьимбук1ибси эмх1е саб
Лих1ба пялхъярбик1ули.
Гьаргалабад кьурмяв саб
Илдачи дукарк1ули.

- Дила унра, эмх1е, ца
Сек1ал х1уни х1ергъулри:
Нуша дусахъули, саб
Галга халабаили,-

Хя саби андализи
Кач1али кьут1бик1ули,
Эмх1е бирхаахъес саб
Къуйрухъли силт1бик1ули.

- Бурагу нушаб севан
Галга халабаибси,
Нушачиб бишт1ал житас
Хала сен х1ебаибси?-

Бек1 буцили, эмх1е саб
Галгалиуб лукьули.
Гьаргалабад кьурмявла
«Мяв»-ла саби бикьули.

- Вацаличи ах1енси
Х1ебирис нуни зулму,
Х1ушаб урадигурну,
Делч1ена дила г1илму.

Сен х1ушани х1ергъулра
Нуни буруси г1якьлу?
Дагъалик1ун гидгари,
Г1уг1убик1аб, х1ебиркьу!

Гьарилла лебси саби
Бузахъуси саниг1ят,
Ил аргъили дузахъес
Биаб х1ушаб г1ях1 сяг1ят.

Салиматра житара

Салимат рургъулри
Савли житалис:
«Ц1ахх1ебилзули х1ед
Мякьла т1ашбизес!

Агара урези
Х1ела х1улбазир.
Бунагьуни дургар,
Марлира, азир.

Балкьаурли балад
Буртла т1ем багьес.
Чили бяркъурри х1у
Хъулкна бирахъес?

Чум хъаба дячирил
Бурагу х1уни?
Туснакъла кабатес
Аркури нуни.

Чина ардашули
Х1ези дурути?
Се сари х1уни наб,
Бура, дирути?

Агара х1ед г1ур мер
Дила юртлизиб!
Чинаб бируси ях1
Ишди житназиб!?

Гьачамалра ирав
Х1ед бурт х1елугас?
Духубируда мурт,
Бурагу, увас?

Лех1кахъилри гьанна,
Бек1 г1яшбуцили:
Хъулки бирух1ели,
Сабри буцили.

Агарав х1ела наб
Селра буреси?
Х1у битес саб гьанна
Набра калунси.

Кьурбик1улрив, мялг1ун,
Ну рирг1яриргес?
Рирх1ерирусра ну
Г1ур х1ечи рирхес.

Дуг1рухъ кьурмявличи
Мешубикилри:
Х1ечил барх царх1илра
Юртлизи килри.

Диур, бикьулрив,
Нуни дурибти!?
Валлагьгу, ишдира
Сари х1ед камти!

Бурагу, х1уни мурт
Ваца буцири?
Хъулки сабкъи, нуни
Балхулри кьац1ли!

Х1езибад наб пайда
Сегъуна леба?
Чугала бух1на х1у
Бирури деба!

Рирусгу батахъес
Нуни бурт х1ези,
Детахъили г1ергъи
Тамай урези.

 Къялкъя бугабиру
Дила х1ункъали.
Хинк1лис хиви дялча
Х1ерк1ла къаркъали.

Урцул кавдули саб
Х1ера ит бардали.
Гидгари биркьули
Саби г1ярг1яли.

Савли рулх1ехъулра
Дила дагъали.
Янилис диъ луга
Ц1ерхьси бугъали.

Абас бат, къяй луга
Ниъ ну ружахъес.
Хя саб гъямбик1ули,
Хъулки х1ек1ахъес.

Кари убабигур
Кьуц1ри дуц1ахъес.
Х1у – вайта биркьулри,
Ну рургъахъес!

Гьари, ха ит г1яса –
Ца-к1ел дяхъяхъес!
Белики, х1ела бек1
Пикрибухъахъес».

- Х1едиуру, хуху,
Х1уни дурибти?
Сецад дурилихьар
Ах1ен иргъути.

Г1ярг1ялис «гишгъуна»
Сабигу наб «чит!»
Дила хуху, лерри
Г1яжаиб игит.

Ну мук1урли сабра –
Дигахъис наб бурт.
Х1уни бархьли бура,
Биг1унрав ил мурт?

Буртличи х1яздухъаб -
Хъулир х1ерируд.
«Черрурхар, халбара!»-
Бик1ар бац1си руд.

Дигух1ели башус,
Хуху, ну хъули.
Х1яздухъалли, кавлас
Дураб - булхъули.

Х1ези наб бурт гахъес,
 Лявбик1ес балас.
Итукъи, гьимбук1ес
Бек1лил  х1****ас.

Рургъулихьар, х1ура
Ах1енри вайси:
«Житасра пай балтас -
Ах1ен убайси».

Ну, гъари, сабрагу
Азадси жита.
Х1ед дигив, бетихъус! –
Х1уни ца «чит!» а.

Ишгъуна пикри саб
Бурес дигуси:
«Левси ах1ен жита
Бяркъес вируси!»

Умх1ира г1ярмира
 Бухънабаили эмх1е,
Ахирра, х1ехарбиуб,
Х1якимдешла тахличиб
Таманни сукъурбиуб.

Къарис кьалли х1ейгулри
Тахличибад кабац1ес,
Амма дяга карцIлири
Ил къарила мер буцес.

Ил замана талхъанри
Дахъал далуси синка,
Рушбатунас  хиб арцлис
Асибси байхъу улка.

Дягали гьаббуцили
Къари талхъайчи букиб.
Мах-дехра халдарили,
Эмх1ези синкали иб:

- Бухънабаили, х1ура
Х1ехарбиубли балад?
Бура х1ед се дигулрил?
Бирисну хIела мурад.

- Тамай бухънабаилра,
 Гьунар дурахIебулхъан,
Дила иш дягазибад
Барагу биштIал талхъан…

- Сегъуна пагьму леба
ХIела иш Пусукьлизиб?
- ХIачIибикIесцун бала.
Бирхули саб кьяшмазиб…

- ХIед таманни мутIигIти
ГIярми туйличи дуча,
ХIела Пусукь кабалтас
Барили илдас пача.

Дучиб эмхIели гIярми.
Дахъдаахъес илдази
Дархаиб чумал гажа.
ГIур гъай бедиб синкази.

- Иш чи сабил баладав?-
Синка саби бикIули.-
ХIушала идбаг саби!
Кьуръайзиб саб лукIули.

БукIун агарти маза
Дирар буцIа дугули.
ХIушабра ил биубли
ХIедииша дигули?

ХIушалайчир духъянти
Сари дягала лих1би!
Бурая, сен дурдибтил
ГIур хIушала мухIлуби?!

Дихая набадури,
БицIили ца халдари!
Дурадикахъиб г1ярма
Лебтасалра даари.

Дягали кьурзкадатур
Илди лерил минутли!
- «Нушала саби» дикIес
Дирудая умутли.

Гьари, ца тяхI-тIяхIбухъен! -
Буйрухъбариб  синкали.
ГIярала делхъ дех1дихьиб,
ЗинкIбикIули дягали.

-Цулбира чедаахъа,
ХIедирхули диалли,
АхIен гIярми духули,
ГIурра васвасдикIалли!

- Нушала неш бургар…- иб
Ца гIярали, руржули,
Деруб кIунтIби демхIахъес
ДяргIиб шинна бужули.

Бухъна къарауйчиб саб,
Пусукь мях1камбирули,
Лерилра гIянцIдаресли
ХIячIи саби бикIули.

Пакьирти гIярми сари
Пукьнази пяхъдикили,
Сурлизи уфикIуси
Исрапил гьаникили.

Пакьирти лерил гIярми
Гушли сари дуули,
УмхIас чудни дарахъес
Хъалтали сар дурчули.

Дягас саб гьанбикили
«Тяй урчи сабра» или,
ЛихIби жибжирдатурли,
ХIи-хIибик1ес дигули.

Дягализи гIярми сар
«Нушала неш» дикIули.
Гажни, мява барили,
Пусукьлис сар дулгули.

         *  *  *
ИшбархIи илдигъунти
ГIямру сар детаурли:
Бархаличиб сях1 саби,
Марли, халабаили.

Къарилис синкагъуна
ГIелав кариш виалли,
Урибси х1яжар булан
«Идбагра»  сай викIули.

Х1яким бетаур эмх1е
                Хъисхъас
Эмх1елизибад х1яким
Бетаэсра бирули!
Лех1дизира, ца хабар
Х1ушаб сайра бурули.

Шилизиб х1ербирулри
Лих1би духъяна эмх1е,
Марли, х1едурги сунна
Бек1лизир бек1лил мех1е.

"Дуч1ути седирути наб,
Лерх1ели ишцад лих1би?
Илдачиб г1ямал бирис -
Сукъурдиалра х1улби!"

Чинаб калунал калун
Жумяг1цад бетахъили,
Аждагьаван кабизур,
Белкъун  биэс мухъили.

Г1ежалайчиб бухъяна
Батур эмх1ели муц1ур.
«Супелра бургис!» или,
Алавчар шими умц1ур.

Х1яжлира бякьун эмх1е,
Дурхъабиэс дигули:
Дуги-х1ерили верх1на
Саби г1урра булгули.

Х1улби чекадуцили,
Се-сарил шип1ирдиру,
Шайчибях1 ласбяхъили,
Лих1бира пялхъярдиру.

Муц1ур саби эмх1ела
Бег1ла халаси пахру:
Барх1или х1яйналра ил
Дурегали хъарсбиру.

Эмх1ела къакъличирад
Дек1ти духби чердикиб.
Ахирра ил лих1барлис
Шайхлацад къуллукъ бикиб.

Бец1ли булан эмх1елис
Сужда саби бирули,
Ил тухум саби или,
Хъяма саби биркьули.

Эмх1е пикрибик1уси
Лих1ба буили саби:
Гьанна эмх1е ах1енну,
«Машгьурси г1ялим» саби.

Шагьлайчиб ч1имла бяг1ул
Чялма саби бек1личиб,
Хамирцад орден саби,
Баршили михъирличиб.

Самолетличиб саби
Эмх1е х1яжли башуси.
Илала к1ялг1я саби
Китайланта лушуси.

Нушала эмх1ейчиб г1ур
Я «делч1унси» агара:
«Г1илмула жузи» булан
Делк1ун сецад-дигара.

"Эмх1е-х1яжи?- дик1ули
Сари илизи буц1и?-
Х1у х1яким бетаайчи
Х1едиубра нуша ц1и».

Тахличи кабиили,
Пачях1ван саби эмх1е:
Илалацад агара
Гьанна чилалра мех1е.

К1унт1уби булан дику,
Шадиб дурабулхъалли,
Аждагьайчиб хъярхъси саб,
Делхълизи бетухъалли.

Буц1ала х1ункьри сари
Эмх1елис къарауйчир,
Хъех1бушаб - маза-кьяца
Илда дуц1а ц1аличир.

"Х1ела чебях1деш, Лих1бар", -
Дик1ахъу къуллукъчиби,
Лерилра илдик1ун сар
Ил эмх1елис начурби.

Кьяцала керасили,
Мукукри саб даршили.
Шишала х1улби сари
Далдикили эршили.

Эмх1е биъни багьес ил,
Марли, х1ейрар гьамадли.
Шайт1айчи  мешубиркур,
Мякьлавад х1еризадли.

Рахли, х1ач1и белч1алли,
Убк1уд х1у урехили.
"Ахиратла аждагьа" -
Саби илис бик1ули.

                *  *  *
Сецад лерал ишбарх1и
Шуйхри детаур умх1и!
Далдизаб, илда билша,
Тудяхъили, ик1 берх1и.

Валрира эмх1ера
Мухъили т1ени биц1иб
Валрилис ва эмх1елис:
Х1ядурлири хужаим
Дураухъес арх1яли.

Гапбик1ули саб эмх1е
Цаагили валрилис:
«Заклис убяхъиб т1алцад,
Марли, унра, х1у лебри.

Шел эмх1еличиб халал
Х1уни дехра бихулри.
Хужаимла хъалибарг
Вана ниъли балхулри.

Мазалайчиб халал саб
Х1ела балала багьа.
Жумяг1 башес бирулри
Х1ебарили ца багьла.

Жумяг1ялра бууд х1у
Х1ебержили шинна к1ант1.
Гъумлизибад башули,
Бирид х1уни гьуни къант1.

Нил х1ерк1личиб бухъянси
Бургар, марли, х1ела хъяб.
Дехлиу кабилзулри,
Кьукьализи хъат бяхъяб».

Эмх1ела гапли валри
Тамай гъапулбирулри.
Хамли ахъбуцили бек1
Ил гьарахъ х1ербик1улри.

«Илгъуна сабх1ели, сен
Эмх1еличил т1ашсира?
Духъяна лих1барличил
Мухъили  бугусира?»-

Пальмала хъима бугес
Батбихьиб къуюличи.
Эмх1е х1илна биркьулри
Ил валрила шикьличи.

«Хъяб г1еркъал сабли хьалли,
Бек1 саб х1ела бишт1аси.
Куц эршиси биалра,
Урк1и саби халаси»,-

Бик1улри лих1бар эмх1е,
Кьурзбик1ули мухъили,
Валрила пайра сунес
Макрули бикахъили.

        *    *    *
Адамтазибра бирар
Валриличибра хамти,
Баралра гапбаралли,
«Ну хан сайра» бик1ути.

Бирар къаршибиркули
Адамти умх1игъунти:
Кьурмявливан лебил г1яш
Мявх1еили ибгути.


Чяйра, чягъирра, шинра

Ашханализир гьачам
Чяй ва чягъир жалдухъун.
Илдани дурута шин
Х1екьли пикридухъахъун.

- Нуша держиб адамла
Кункли х1яйбалтан хамха,
Абзур барх1и калалра
Дихули дек1ти къаркъа.

Буц1ар барх1и нушани
Ихъахъулра милиги,
Буг1ярх1ели тумазир
Думжахъулра дярг1иб х1и.

Чяйла гъайличи чягъир
Х1едирару тамаша:
Кьумурлизи т1ях1бухъун
Кьасиличибад шиша.

- Нушазибгъуна гьунар
Чяйла чинаб бируси?!
Марлирагу, ил гъаю
Пикридухъи буруси?

Вярг1ибси ванаварни
Гьунар сабив халаси?
Аждагьа ветаахъес
Дирех1е урухк1уси!

Далайра буч1ахъех1е,
Баралра х1яздухъалли.
Висахъесра дирех1е,
Рахли хьулдухъах1елли.

Иш дунъяла шишимти
Дирулра хъумартахъес.
Илцад кункли дирех1е
Къалмакъарра дарахъес.

Дирех1е кункли адам
Маймалаг ветаахъес.
Синкаван сагъси  мурул
Дирех1е къардухъахъес.

Берх1ира леб нушазиб,
Лер т1емани ванзала.
Х1ял багьесра дирех1е
Бег1ла уриб гъабзала.

Лех1кахъили калун шин
Илдала гап-чях1личи,
Бек1ли гьак1садик1ули
Илда дурул гъайличи.

- Гапкадик1ес х1ушани,
Гъай агара, балулра.
Кьабуллира, дархьти сар
Дурутира лерилра.

Х1ушани наб ца сек1ал
Аргъили бахъ дигулра.
Лех1дизира ил гьанна
Урк1и-гьаргли бурулра:

Х1яздухъунх1ели сарра
Х1уша кьалли дужути.
Нуша агарли х1уша
Ах1енрагу дирути.

Нуша держалли  биру
Аллагьлис булан балга.
Чяйлисра чягъирлисра
 Саррагу нуша далга.

       *   *   *
Адамти-ургаб бирар
Гап-чях1бик1ес дигути.
Амма духути бирар
Лех1кахъили буути.


Мискинра давлачевра

Ца мискин пакьирлизи
Давлачев ц1умик1улри:
«Дугили гьанк1 агара,
Даим пикриик1ули».

- Ягъари, селичири
Илцад кьакьаик1уси?
Шичиб г1явадешван х1у
Сайригу к1айик1уси.

Майали х1етурри х1у
Г1ямрулизив цайналра.
Се сартил чедаибтив,
Бура, х1уни гашилра?

- Хъулкна биг1есгу или,
Маслис къарауйчивра.
Давла мях1камбирули,
Кьиркьир сайра х1ечивра.

-Бура набзи, чи сайри
Наб «кьиркьир сай» вик1уси?
Сахаватси х1ейасри,
Вирасив ну мискинси?

- Давла г1елаб батурли,
Ну вебк1ес урухк1улра.
«Давла бучес дузена» -
Дурх1нази махик1улра.

- Мургьила пигьайзивад
Х1у шарабли ужулри.
Дунъяла лиг1матуна
Х1у гьар барх1и укулри.

- Чармацад баиб кани
Нуни х1илх1и бихулра.
Кункиэс г1ямал баргес
Ну мурталра умц1улра.

-Вак1игу х1ела жан дат
Жумяг1 набчил варх узес –
Кункиэсра вируд х1у,
Дугили вируд усес.

Изутира къайдиркур,
Дармунта х1евжадлира.
Ветх1еэс къайгъибара
Давлалис х1у лагълира.

    *   *   *
«Давлачебтира бисур»
Илис бургар бик1ути.
Мискинтиван илдира
Саби кьалли бубк1ути.

      Миц1ирагла жал


Хъябличиб рахажличил
Хухбик1уси хяличи
Гъамбиуб хъулки жита,
Иб: «Иш хяла пишначи!»

«Къараул бара!» или,
Кабатурси хя саби,
Хухуван хухбик1ули,
Иш няс бусули саби».

Гъямбик1ули чебаргъиб
Т1амала аргъибси хя:
«Ну бусули ах1енри!
Рахажличи бирис хъя!»

- Хъябличиб рахажличил
Бухънабаири, пакьир.
Х1ед гибси лигаличил
Сен х1ебирулри лякьир?

Лагъдешлизир ардякьун
Х1ела лерилра жагьдеш,
Дунъяличиб калихьар,
Чех1ебаири г1ях1деш!

- Бархьдеш баргес бургъули,
Шинжиртазиб калунра.
Хъали биг1ес бак1ибти
Чумра хъулки буцира!

Сегъуна лагъ сабра ну,
Лигаличил бумх1уси,
Дугили гъямбик1ули,
Абзур барх1и бусуси?!

Лагъ чебаэс дигалли,
Х1ербизи эмх1еличи,
Духбала уб балк1унси
Ил пакьирла къакъличи!

Эмх1елира иргъх1ергъув
Хяли бурибси уркъбяхъ.
- Хъа вег1 вик1ули сайгу:
«Иш саби дила къакъбяхъ».

Дила къакъличир хибта
Сабригу х1у балхуси,
Наб илда бугьуси х1у
Ах1енри, гьеч, духуси!-

Гъумурдариб эмх1ели,
Пялхъярдирули лих1би.
Хяли г1урра писдариб,
Чедиахъули цулби.

- Балулрив, бебк1ибх1ели,
Х1ела кабцла биру дам!
Х1уни лагъдеш дируси
Душман сай х1ела адам!-

Лерилра г1яйиб-хат1а
Хяли эмх1ечи душиб.
Сунес вайти дуралра,
Ил житаличил бершиб.

- Хъябличиб рахажличил
Хамли къунзбик1улихьар,
Хъунц1бар бец1ла гьалаб х1у
Сабри кьалли ватахьар.

Лерилра сарра лугъри
Нушала хужаимла:
Илгъуна саби кьисмат
Нушалак1ун ак1убла.

Нуша дарх х1ердирулра,
Дашира жалх1ейк1ех1е,-
Имц1ати мез х1ейгули,
Маслиг1ятбиуб эмх1е.

Мух1ли бясун буртла к1ант1
Лезмили лямбирули,
Житали г1урра жалти
Саби даимдирули:

- Эмх1ес мех1ур бик1ути
Дуг1ли буили ах1ен,
«Дех агарли х1ебуар»,
Бура, бик1ути х1ед сен?

Дила къакъличир кьабтни
Леру эмх1елагъунти?
Дихули ах1енра, хя,
Х1унигъунти шинжирти.

Хужаимличил барх ну
Ца кьумурлаб букулра.
Иличил барх, тахличи
Кабихьи, ну бусулра.

Дигасли хъулиб буус,
Дигалли шадиб башус,
Наб дигули ахъалли,
Чарх1ебухъесра бирус!

Азаддеш – х1ушаб багьес
Дигалли, юлдашуни,
Ил сабину, аргъая,
Абдулта х1едугьули,-

Кач1уба гьак1бик1ули,
Азадли къунзбик1ули,
К1елра илдас лекция
Белч1ун илаб житали.

- Ах1енри, жита, х1уни
Лерил дархьли дурули,
Сен бархьли х1ебурида
Хъулиб сен бих1усирил?

Дила кьалли азбарлаб
Ну бег1си пукьалра леб:
Яни буг1ярлихьалли,
Байрам саби илаб х1еб.

Жагаси сабх1елирив
Х1у илцад дигахъуси?
Вацна бурцахъесригу
Хъули абиц1ахъуси!-

Жита мерла кабатур
Макру дагьурси хяли.
Илис бек1ли гьак1бариб
Разибиуб эмх1ели.

- Эй, абдулти!- бик1ар кьял,-
Тамандарая жалти!
Х1ушани дурутик1ун
Лерилра сари дархьти!

Ниъ лугахъес сабра ну
Хужаимли бих1уси.
Бухънабаасли, нура
Диълис сабра лугьуси!

Дуг1ла жанивартилра,
Юх, азадти х1едургар:
Илдачира адамти
Башули саби г1яяр.

           *   *   *
Саби адамти дек1ар
Сабив гьат1и азадти?
Аллагь саригу илдас
Хяли х1евгул долларти!

      


     Къазра базра

Лигаличил х1яз бет1иб
Дила бухъна Аргъут1лис.
Рахаж вяхярбухъахъи,
Бусуси къаз т1ат1аиб.

- Бусуси хухбик1ули,
Дила гьав сен булъада?
Ванц1бухъи, арцахъасли,
Бура, къаз, се бирида?

- Ил ах1енси х1езибад
Царх1ил се кабикеса!
Лигуба бугул нясла
Г1ур се дагьри диэса?

Арцахъасли, Аргъут1, ну
Ит жярлиу кабилхьас
Яра шарализирти
Ч1иг1ялизи уббилхьас,-

Гьимбук1или хяличи,
Арбукьес балбизур къаз.
Гьат1ира гьимбук1ахъес
Имц1абиуб хяла кьас.

- Баши, вяг1да билгьех1е,
Г1ях1сину к1илисалра,
Зарал кьалли х1ебирар
Илх1ели цалисалра.

- Се вяг1да билгьусира
Абдал хяличил нуни?-
Даимбарес балбизур
Ц1уба къаз сунна гьуни.

- Масхара буриб или,
Гьиммабурк1уд набчи, къаз.
Х1ябилра к1ант1ити лер
Х1ела чархличирти  баз.

Г1ях1си багьа лугасну,
Х1уни наб илди дица.
- Ну ч1янк1ли башишав,
Буралра бурагу ца?!

- Бебк1ибх1ели бик1улра!-
Имц1абариб Аргъут1ли,
Лига чебаибсиван,
Силт1бик1ули къуйрукъли.

- Бебк1ибх1ели, бурагу,
Сен-сен вачар бариша?
Илх1ели дикибти арц
Нуни чина дяхъиша?

- Вачар гьанна бирех1е,
Аргъа бархьли дила кьас,
Х1у бебк1или г1ергъицун
Нуни х1ела баз лут1ас.

- Марлира, се дирути,
Бурагу, х1ед дила баз?-
Гьабатурли г1еркъал хъяб,
Бик1ар Аргъут1лизи къаз.

- Ванзаличиб бусули,
Изули сар шалуби.
Х1ела базли диц1ибти
Дарес диги г1янулби.

- Сегъуна биишира
Х1у базличиб бусуси?!
Пукьализи бяхъялли,
Сабригу чебиргъуси!

Хъябличи баршиб рахаж
Биг1яхъи кабируд х1у!
Хухуни, хъурсрик1ули,
Г1янулби хъумуртахъу!

Буралра бурагу ца,
Багьалис гес се леба?
Х1ед ит кьиркьир хухуни
Савли бергес се хиба?

- Хъулиб хурег бугуси
Ах1енрагу нуни х1еб.
Хухуни наб батурли,
Аргьай биц1иб тавра леб.

- Х1ук1ун набчиб х1яйнали
Гьаннара сабри халал,
Набчиб гьалаб бебк1адли,
Бурагу, се биридал?

Къазла суай урк1аиб
Селра гьанагар Аргъут1,
Балуй кьяшла кач1али
Дариб михъирлизи кьут1:

- Х1ед гьалаб бебк1х1ебебк1ес
Бирулра ч1умаси хъя!-
Эмх1е бергунси бец1ван,
Бик1ар хамли бухъна хя.

- Х1унигъуна барес хъя
Нунира бирус кьалли.
Нушала хъями-ц1ами
Кьабулдирув Аллагьли?

Кач1уба бек1 буцили,
Пикрикабухъун Аргъут1.
Хъяла кумеклизибад
Бердиб пакьирла умут.

- Хьарбаа Аллагьлизи,
Белики, кьабуликес?
Ну бебк1айчи, х1ед калес,
Белики, Аргъут1, бикес?

Кач1уби гьадуцили,
Заклизи х1ербик1ули,
Абдал бек1 Аргъут1 саби
Ахъ-ахъли гъямбик1ули.

- Усули мага ургар.
Ахъливан т1ама дара!-
Дукарк1ули саби къаз,
Абхьили х1улби бара.

Къуйрукъли силт1бик1ули,
Тях1башули саб Аргъут1,
Хъулки уцахъес саби
Барибсиван вег1ли гьут.

- Хъулив агара ургар.
Чарухъайчи гъямбик1ен!
Пукьализиб дугили
Шаладикайчи булген!-

Т1ях1башул Аргъут1лизи
Махбик1ули саби къаз,
Къдкъудили цакункли
Хъарсдирули сунна баз.

- Рахли гьалаб бебк1асли,
Гьар сек1ал дулъулину,
Дайхъалалра аргьала
Чардара бик1улра ну!-

Къазличи х1ербик1ули,
Къуйрукъра силт1бирули,
Хъатгъуна лезми саби
Хяли дурабалтули.

Хъябличиб тавраличил
Къаз саби батбихьили.
Аргъут1 гьаб бубк1ниличи
Умут саби бихьили.

Аргъут1ла пукьаличиб
Багьарбиуб  ца жита,
Тамашабарили саб
К1елра нясли дирута.

     *   *   *

Илдачи мешути саб
Нушаб дарман дирцанти.
Кьяшмази каркули сар
Бек1 изули держибти.

Хяла  гъямгъунти сари
Илдала аварара.
Къазван дукарк1ули сар
Дужути дармунтира.

    Азгъинра вялхъяра

- Жяг1ял барес вируси
Сен ишбарх1и бируси?
Ишбарх1и ил барасли,
Жяг1ял г1ур се бируси?-

Вик1улри азгъин к1арза,
Кайили дях1ц1илиу.

- Гьанна барес вируси,
Сен жяг1яйчи архуси?
Ил бируси, юх, ах1ен
Адам бек1лил духуси,-

Вик1улри вялхъя гъабза,
Г1ег1дургули дулгъуби.

Дукарбирх1ули бирар
Дила халкьли бурули:
«Жяг1ял бик1уси г1яра
Калун къуйрукъ агарли».


        Жузлизир лер:

1. Гьалагъай
2. Рухънара дагъара
3. К1унт1убира мух1лира
4. Гурдара бец1ра
5. Кьял ва гамуш
6. Кьяцара эмх1ера
7. Вякълякъира къянара
8. Арслан-къапланра буц1ира
9. Бец1ра г1ежара
10. Эмх1ела орден
11. Бец1ла сурат
12. Тупангра х1ярх1яра
13. Бец1ра зурх1ябра
14. Дяхънуша бец1
15. Имиа шишимала
16. Бец1ла дард
17. Г1ежа-х1яжи
18. Г1ябулра кьякьра
19. Ч1ич1алара ч1акара
20. Мирхъира т1ент1ра
21. Кьурга вацни
22. Бец1ла бунагь
23. Бялихъчи житара къяйц1у хяра
24. Хъисхъала души
25. Багьбиуб гамуш
26. Бец1ла садакьа
27. Талхъан попугай
28. Бец1-философ
29. Бец1ра дях1ц1ира
30. Эмх1ера къуюра
31.  Палчи гурда
32. Г1исара Кисара
33. Г1ярара кьядгара
34. Дягнала институт
35. Жаминатра дагъара
36. Умх1ира г1ярмира
37. Х1яким бетаур эмх1е
38. Валри ва эмх1е
39. Чяйра, чягъирра, шинра
40. Мискинра давлачевра
41. Миц1ирагла жал
42. Къазра базра
43. Азгъинра вялхъяра