На пиресялення
С редакционной правкой П.Безъязычного.
Глава 1.
Наша сяло.
Мы в сваём сяле
Век свой вековали,
Ну такой нуды,
Як нам у Сибири,
Нашы дяды й прадяды
Ни зазнали.
Наша-ж-то сяло
Стайить при ряце,
А за речкай луг,
А там все дубравы…
Ёсть у тых дубравах
Равы глыбакие,
Горы высакия
Ляды шыракия.
Летячкам святым
Чяго в нас нима?
У нашам гаёчьку
Грыб, арех и жолудь;
Усякая ягада:
И суница, и брусница,
Кастяница и чярница.
И рябина, и калина,
Жавики й малина.
Усяго ёсть там!
Чёрна ягада смародыня –
И тая расте па лугам.
А што па вясне,
Як пачяне лес раскидацца,
Уси лужки, далины
Травкай уряжацца,
Какалушы па лясу распущяцца!
Божухна мой милый,
Во як там прыгожа!
Такия диковинки,
Як там у Расуси
Ни знайдиш нийде
У цэлай акрузи.
У нас крэпка душна
Улетку ни бывая
А што там узимку
Як мароз прыспея,
Унясеш у хатку
Сухеньких дравец,
Вытапиш лижанку.
Тады наша хатка
Тёплая, як матка,
Сядиш сабе – люба!
Посканьни прядеш;
А ще, кали трапицца,
Й песню завядеш.
Правда, што бывала
Хлеба нибагацька –
Ета ни в диковинку:
Хоть галадавали,
Да ни памирали.
Там у нас и так бывала:
У каго хлеба ни хватала.
Паеде на «паньсьая»
Нарубая дров,
Воз лык накладе,
У горад атвязе,
И хлебца припасе.
Можна было жыть;
Што Бога гнявить!
ГЛАВА II.
Нашы зборы у дарогу.
Во й задумали Расусцы
На пиресяленьне.
Штоб яму, такому-праеткаму
Сьвет с авчинку став,
Хто ету моду трыклятую – прыгадав.
З раньния вясны
Сохи пакидали,
Як цыгани-башлыки,
Дабро прадавали, -
Што дяды нажывали.
Спорюцца, талкуюцца,
Як жыды, гвалтуюцца,
Па сялу бунтуюцца.
Чяго ж ета у Грыньки Собаля
Што день сварюцца?
А бывала ж там етага ни чютна,
Хоть сыны яго й пажанилися,
Ну жыли у кучи, ни дялилися.
Ён сынов измалечку
У страху диржав,
Патачки ни воднаму ни давав,
Ни так, ик Каваль.
Кали хто с сынов у кражы папався,
Бъе таго ён здораво, прымавлявшы:
У тябе руки довги, -
Крадь, ни пападайся,
Ну трудна папався, -
У двор ни зварачяйся,
У Собаля тож –
Сын закон прыступя, -
Ён яго атлупя,
Тольки прычитая
Ён во як:
Ты ни тронь чужога
И ни бойсь никога!
Чужоя дабро ни в нажыву.
Аткуль чужбинка прыде,
Туды яна й пойде.
Грынька з малалетства
Змирен быв,
Зроду мухи ён ни зачапив,
Ну, сынов вычив…
Сяредняму сыну Хвёдару
За бряхню и крывду
Пячонки атбив.
А дали пабачив,
Шо с тыя навуки
Ничога нима, априч муки,
И бить пирестав,
Тольки с таго часу хмурин став.
Не, ни бачить Грынцы
Ат сынов путя
(Так народ гаворя).
Што с таго, што батька вуча,
Матка их патворя:
Аж яно и правда:
Як, бывала, малый
Ш чужога гарода
Прынясе у пастаньни
Ци гурков, ци бобу,
Матка таму й рада:
Ах ты мой сыночик,
Прынес мне гурочик!
Ён мне и пад старасць
Хлебца раздабуде,
Вырасьте великий
Матку кармить буде,
Хавай жа, штоб батька
Нойды ни пабачив,
А то, як прискоча.
Во як привалоча.
ГЛАВА III.
Горя-гареваньня.
Ох! Выпала горя,
Горячка ни малая,
Приключилась дела,
Дела нибывалая:
Даждавшыся паски,
Мы свае вычастки,
Скатину и вутварь
Прадать пасишали.
Бабы дажа гряд ни саджали,
Затым, што была думка:
Посля Вазнясення –
На пиресяленьня.
Аж прайшла й Пятровка;
С проччих сёл люди едуть,
Ми ж сядим на мести;
Ни з воласти, ни ат земскаго
Нима вести.
Во пайшли й касить…
Люди жыта жнуть,
А нашы сидять,
Да вуказа ждуть.
На сяле бунтацыя:
Жонки з мужыкамы,
А дяды с батькамы,
Што день, то ругалися,
Зачым у Сибирь записалися.
А што Грыньку – сыны
Едять поедам;
Падяли, батька, нас,
Давай грошы сюды,
Ни паедим мы туды.
Грынька йим у ватказ:
Знаю вас, галубцы,
Якавы вы малайцы!
У вас грошы
Пайдуть па раскошы;
Вы йих духам паправодите,
Я свой век пражыв,
Мне зимля ни трэба,
Вас я хочу припутить,
На хлеб-соль усадить,
Вы ж таго ни тямите,
З батьки жылы тягните.
Грынька й сам ташнуя.
Худшы ними муки,
Як хазяину, у гарячая уремъя
Сядять, склавшы руки:
Во ужо й вечар,
А Грынька ня ев, ня пив,
Ходя смутин,
Нача душу загубив,
А сыны пякуть…
Прамытай вады ни дають.
Во як за тры месяцы
Беднага ссушыли,
Ён аж учарнев,
Хунта хлеба за няделю,
Можа, ён ня зьев.
Божачка ж мой Божа,
Што ж ета буде!
Ужо – й восянь; пачали яр жать,
А нашай бумаги усё ни чувать!
Ужо й Земський дивавався,
Куды тэй указ задивався.
Адли сам распазнав,
Што указ расуський
У чужой у воласти
Пад сукном лижав.
Штоб тым руки падсыхали,
Што яго пад сукно паклали.
Нам жа трэба летячка рабатать,
Нечага ж нам будя
У леваю руку взять.
Во за етым самым,
Во як бидавали!
Ни прывяди Бог,
Кольки муки мы прыняли,
Вот жа напаследак
И нам прыказали,
Штоб пасля Прячыстыя, разгавевшысь,
Мы на палустанак прыежджали.
ГЛАВА IV.
Атъежджайим.
Жоднаму журьба,
Хто пиресяляйицца.
Хима Иваниха
Крэпка убивайицца.
Кали б, кажа, я ета лиха знала,
Я б жа сваёй Дуни
Замуж нитдавала,
Журицца па мне,
Ни хоча тут заставацца:
Так заташнавала,
Што у рот ничёга
С чатьверга ни брала.
Высахла яна на былинку,
Ня спить уначы ни на валасинку.
Ох! Детки, детки,
Горя матцы з вамы!
Затапила мяне Дуня
Свайимы слизамы.
Ничога ни кажа,
Ничога ни прося,
Сядя мовчки на лавцы,
Да й галося.
Во прыспела урэмъячка,
Во наств дянёчык,
Прышов и чясочык
Выежджать нам…
Ужо – й снедать панагатавали,
Ужо – й вазы паувязали,
Тольки – еще коний ни пазапрягали.
Ох и хто ж то
Кала мосту убиваицца?
Ни дачка ета з маткай пращаицца,
То унука з бабусий разлучаицца.
Бабусичка ж ты мая,
Ты ж за мной и ночачку ни усыпала,
Ты ж мяне нядужую даглядала!
На чужой старонцы
Куды ж я галовачку прыхилю?
Еду ж я туды горькай сиратою!..
Мае ж роды тяжолые,
Биз тябе, бабусичка,
Мне ня быть жывою…
Лютая свякруха мине ни улюбила,
Болшая нивестка за бузан забила,
Мною тры заловки, як анучкай труть,
А як занидужаю, мне веры няймуть.
У сямье мне тяжка –
Зараз я к бабуси,
Прийду к ёй, паплачу,
Тольки ж и утехи
У яе пабачу.
Я з ёю уместячку пагарюю,
Ласкавая словечка ат яе пачую…
Пара ж ужо!, кажуть мущыны,
Чаго далий ждать…
Памалились Богу, паклоны атбили,
Пашли запрягать…
Выходжу я за варотячки,
Стала на бугре.
Васенний дянёчык,
Як тихая летячка,
Соняйка зъзяе,
И яно нас, горьких,
У Сибирь праваджае.
Зьбегаю на скорую, я к панам
З усимы пращуся,
З барышняй Адашай
Мы у серцах – пайду памирюся.
Паны нашы нас ни забиджали,
Нойды кала их мы й хлеба зарабляли.
Усходжу на гару,
Яны павыхадили.
Кинулась я к йим у ноги, - агу!..
Прамовить славечка ни змагу.
Адли ачухалась, да й кажу:
Кали была худа,
Тяперь ни клянитя,
Ставайтесь здаровиньки!
Бог вас упасе…
А нашай воран костачки
Сюды ни занясе.
Тольки што хатела
Яще штось сказать
Глянула назад, ажны Грынька Собаль,
Запрягшы коня – первый воз вяде,
За йим Кавалёнак,
А там й Иван Масаёнак.
Серца маё ёкнула,
Ноги падламилися,
Во зараз упасть…
Хто быв на работи,
Уси бягуть с поля
К нам пращацца,
Жалка яно крепка
С свайим краям расставацца!
Сходжу я с горы,
Глянула у выкруг:
Нийде ни шалохницца,
Увесь лес притих.
А маё ж то серца
Тых-тых, тых…
Вочачки мае слязьми засланилися
Чыста, скрозь намётку,
Ничога ни бачуть.
Здаецца мне ей жа Богу,
Што жодный кусточык, дубы и бирёзы
Уси плачуть… -
Мы ж тут свет пабачыли,
Тут мы й узрасьли,
Маладыя летячки
Нашы тут твили…
Аставайтися ж вы, мае лясочки,
Прыгорачки – й бугарочки!
Атъежджаю ж я у далёкую староначку,
Палажыть мне там и галовачку.
Пращай, мая рэчачка и ручаёчки!
Болий я сюды ни зьвярнусь,
Студёнай вадичачки ни напъюсь.
Во – й пазади засталася,
За глибокай дарожкай пад лясочкам
Наша церькавка паказалася.
Баслави мати, святая Прячистая,
Нас у путь-дарожачку…
Во – й на поля узыйшли
Я иду, иду, - назад аглянуся –
Слизами зальлюся…
На палустанки довга паджыдали,
Тольки пиряд вечарам вагоны падали
И земський прибыв…
Я ужо пиреплакалась,
Стаю, да мавчу – нача каминная,
Дали разам… як у звон ударыли!..
Як закалачуся я…
Усё маё тела
Аж пахаладела!
А што Дуня Иванавна
Сащапила крэпка матцины калении,
К ножачкам прыпала,
Рук ни разымая,
Матки ни тпущая.
Земський падышов, растряцця вялев,
А сам, як папера, увесь забялев,
Урядник падскочив, Дуню аттягнув,
А Химу насилна у вагон пихнув.
Дуня абамлела… хатели вады дать,
Нияк зубов ни разнять…
Зашумело… свиснуло… з места здвинулись,
Мы к вакошку кинулись…
И стали хрястицца,
У кожнага слязы пачали катицца.
Свидетельство о публикации №114020902910