Билал Лайпан. Сюймекликге харс Suymeklikge hars

Suymeklikge Hars

«СЮЙМЕКЛИКГЕ ХАРС». НАЗМУ КИТАБ.


АРИУ КЪЫЗ
 
Ариу къыз орамны барады,
Ызы джюрекде къалады.
Барады джарыкъ ышара,
Адамлыгъыбызгъа ышана.
 
Ариу къыз, насыблы, барады
Терекле анга шыбырдай,
Джюрекни ичин барады,
Марал санлары къалтырай.
 
Cay орам анга къарайды,
Ариулукъ деген алайды.
Акъ чагъадыла терекле,
Умутла кибик джюрекде.
 
Ариу къыз орамны барады,
Ариу сёз андан тууады,
Орам да ариу болады,
Ариу къыз орамны барады.
 



КЮЧЮК ХАННЫ КЪЫЗЫНА
 
Марал санлы къызчыкъны
Аяз ийнакълаб ётдю.
Тёп-тёгерек бурулуб,
Къууанч тыбырлы кетди.
 
Мен аязгъа сукъландым,
Кёб къарадым ызындан:
Ариу болмаз дунияда
Кючюк Ханны къызындан.
 
Джерде ариу бармыды?
Ол кимди да, джокъ эсе?
Келе тургьан джазмыды,
Мёлекмиди огьесе?
 
Тангмы атды агьарыб,
Кюнмю тийди къызарыб,
Огьесе бийче къызмы
Келе турад ышарыб?
 
Терек бачха чакъкъанча –
Берекети, сюйюмю.
Бир огъурлу сыйлы кюн
Ол джарытыр юйюмю.
 
Юйюме киргинчи уа,
Толуб мени муратым,
Юй тёрюнден къарайды
Джер джулдузну сураты.
22. 01. 1996 джыл
 
О ЗАРИ, ОЗАРИ МОЮ ДУШУ
 
1.
О Зари, озари мою душу,
Изгони из неё этот мрак, эту стужу.
Ты молитва моя и мечта – семикрылая, смелая,
Ты – мой день и моя ночь – белая, белая, белая.
 
Светловолосая, мягкая, нежная –
Вся такая земная и небесная.
Без Тебя я горю в снег и стужу...
Свет зари, о Зари,
И спаси, и храни мою грешную душу.
 
2.
Я молчу, умираю, волнуюсь,
Никого я не вижу, не слышу:
Из зари появилась Зари
И, как в море, вошла в мою душу.
 
Сердце мое, как дитя не ори,
Не случайны в тебе этот свет и огонь.
Положу я тебя на ладони зари –
Пусть божественный свет и грешный огонь
Сойдутся и сольются навеки.
И Зари земная-не-земная ладонь
Вдохновит, окрылит и успокоит тебя.
 
3
И ночи, и сны, и стихи мои – такие белые,
А светлые волосы твои сейчас такие темные,
А глаза твои такие томные,
Такие томные, бездонные,
А душа моя такая бездомная,
И вся ты такая естественная, не жеманная,
А потому, еще более желанная,
О Зари!..
 
4
Звездопад твоих грез,
Водопад твоих волос,
Солнцепад твоих глаз,
Семицветье твоего голоса,
Полнолуние твоего тела,
Веснопение твоей души,
Стихолет моих чувств,
Листопад моих лет,
О нет!
Ты – мое летосчисление.
О Зари!..
 
СЕН ФАЙГЬАМБАР ТУУГЬАН КЮН ТУУГЬАНСА
 
Таулада къарны тазалыгьы,
Дунияны шошлугьу, акълыгьы,
Кёкню мийиклиги, чууакълыгьы –
Сен быллай кюн, быллай джерде туугьанса.
 
Къара джерге къар джауа Кёкден,
Тёгерек джарый джарыкъдан, нюрден,
Сен Исса файгьамбар туугьан кюн туугьанса
Бир сыйлы анадан, Мариям кибик.
 
Къар тюбюнден къарагъанча джанкъоз,
Бу къышхы кюнню хауасы – джазгьы.
Мени кёлюмде джюзеди къанкъаз,
Сеннге ушайды аны сыфаты.
 
Мени джылы таза кёлюмден
Ол акъ дууадакъ учуб а кетмез.
Сен мени бла болуб, менде болуб,
Кёлюм бузлагьан къой, сууугьан да этмез.
 
Ёмюрлюк кёлню ёлюмсюз джаны –
Сен дууадагъым-къанкъазым.
Энди ангыладым, къушкъанат джюрек
Сенден тоймазын-къанмазын.
 
Бютеу адам улу ючюн келгенди Исса,
Сен а – сюймеклик, ариулукъ ючюн.
Мен да келмегенме дуниягъа
Сыбыртхы ючюн, ауузлукъ ючюн.
 
Джюрегим Сеннге шын туруб кишнейди,
Бу тот ауузлукъну чайнатма,
Башымы къазан къайнатма,
Мени къаядан чынгатма.
 
Кёкде бирлешген эки къушну да,
Кёлеккеси юсюбюзге тюшгенди.
Кийиклеге да къара къая ранда –
Табигьат бизде да бишгенди.
 
Джерден кёкге да учайыкъ,
Кёкден джерге да тюшейик.
Биз, отлукъ ташла, бир-бирибизден,
Джана, джангыра билейик.
 
Сёзле къошула джыр болур –
Тил алай къанатланыр.
Сезимле, джюрекле къошула,
Джашау да алай сакъланыр.
 
Сен файгьамбар туугьан кюн туугьанса...
Исса дунияны къутхара келгенди,
Сен а  джангыз бир адамны къутхар –
Сени бек сюйген адамны.
 
Ким ючюнмю?
Кесинг ючюн, аны ючюн, халкъынг ючюн,
Бюгюнюбюз, Тамблабыз ючюн –
Башхасы джокъду – къутхар.
 
КЕСИНГЕ БИР КЪЫС УЯЛА
 
Фахмуча берилгенди Сеннге ариулукъ,
Фахмуча берилгенди меннге Сюймеклик.
Джерде болмагъан ариулугьунгу кёрюрге, багьалатыргъа,
Аллай фахму да берилгенди меннге.
 
Фахмуча берилгенди Сеннге ариулукъ,
Бюгюн Сенсе дуниягьа дарман.
Адамлыкъ, джигитлик уянады бизде,
Ышарыб, мийикден къарасанг.
 
Къышхы чилле да сынады,
Сыннган кёл да къайнайды.
Дуниягьа къара, сына да,
Кесингча ариу къайдады?
 
Кийиминге да кёчгенд сюйюмюнг,
Ол алай джарашад юсюнге.
Не ариу эсе да кийиминг,
Сау джырт,- дейме,- къараб кёзюнге.
 
Назмума да кёчгенд сюйюмюнг,
Джан салыб къойгъанд сёзлеге.
Сени ариулугьунгу хапары
Джайылгъанд таулагьа, тюзлеге.
 
Кёлеккенгден да Кюн тийген кибик,
Толгъан Айла уа – къойнунгда.
Ой сен ариуну мен сюйген кибик,
Сюяллыкъ джокъду дунияда.
 
Мёлек болгъанынгы сеземе,
Джанымы къоймам бермейин.
Огъай, бериб да къоялмам,
Къанатларынгы кёрмейин.
 
Кёрсем да бериб къоялмам,
Джууукъда бираз сынамай.
Къалтырай тургъан къанатларынгы
Бир уппа этиб, сыламай.
 
Алай джаныма къоркъмайма,
Сен меннге керексе, керексе.
Сен джан алыучу Азраил тюл,
Джан къутхарыучу мёлексе.
 
Джаным алайсыз да Сендеди,
Аны ызына къайтарма.
Мен сени асры сюйгенден
Бир къуджур затла айтама.
 
Джанымы чыгьарыб береме,
Кесинге бир къыс, уяла.
Ой Сен ариуну мен сюйген кибик,
Сюяллыкъ джокъду дунияда.
 
АЙ ТОЛГЬАН КЕЧЕ КЪАЧЫРЛЫКЪМА СЕНИ
 
Сюймеклик азан къычырлыкъма Тейри,
Сен сюймеклик бла джашайса.
Ай толгьан кече къачырлыкъма Сени,
Сен толгьан Айгьа ушайса.
 
Сени тенглешдиргенле кёбдюле
Субай нарат бла бусакъ бла.
Джелмаууз джан-джанын ашасын,
Эгер назмуларым сакъдыла.
 
Эй толгьан Айны чилле джаулугъу
Тайгьант да, Джерге тюшгенди.
Ол чилле джаулукъ – ол джумшакъ джарыкъ
Кече къарангысын тешгенди.
Ол чилле джарыкъ джайылгьанлай а,
Кече да къарасын тешгенди.
 
Кюндюзге – Кюн деб, кечеге – Ай деб,
Аллахды этген оноуну.
Кюндюз Кюнча, кече Айча,
Джарытырыкъса отоуну.
 
Сюймеклик азаным эрши кёрюнмез,
Сен сюймеклик бла джашайса.
Ай толгьан кече къачырлыкъма Сени,
Сен толгьан Айгьа ушайса.
 
ПОЭТ БАШХА БОЮН БОЛ
 
Сёз – сезимни кийими,
Аны бети, сюйюмю.
Асры толгьандан кёлюм,
Тутулуб къалса тилим,
Сен кёзлериме къара:
Кёб зат айтырла ала.
 
Къой, сёзюме тынгылама,
Кёзюме да къарама.
Ой кимге сюйсенг да бар,
Ёхтемлик менде да бард.
 
Кёлсюз этген джигитни,
Тилсиз этген поэтни,
Сен – Кёкден тюшген мёлек,
Мен – ташда ёсген терек.
 
Нек къондунг да терекге,
Нек кирдинг да джюрекге?
Санайым джангылычха,
Уч да къон джанкъылычха.
 
Чыкъ да бир кет кёлюмден...
Аллах, сакъла ёлюмден.
Ол джюрекден кетмесин,
Анга чыкъ да джетмесин.
 
Кетме кёзден, кёлден да,
Менме сюйген, ёлген да.
Къууанчым бол, тоюм бол,
Поэт башха боюн бол.
 
КЪЫЗЧЫКЪ, МЕННГЕ КЪАЧ
 
Чалдышха джыйгьынчы зорлукъну къолу,
Эй марджа, поэт, кюл, ышар, солу.
Джагьангдан тюшгюнчю келе келиб къач,
Ай марджа, къызчыкъ, къач меннге, къач.
 
Сен туугьанчаса намысдан, сыйдан,
Санынг а сени – дарийден да сыйдам.
Дууадакъ бойну – сени бойнунг,
Эки толгьан Ай – сени къойнунг.
Тал чыбыкъгьа ушайды белинг,
Къолунг – къамишге. Чайкъалад кёлюм.
 
Къартлыкъ бизни бюккюнчю джерге,
Ызы бла ёлюм сукъкъунчу кёрге,
Джашауну татыуун алыб къалайыкъ,
Сюймеклик тартыуун согьуб къояйыкъ.
 
Сакъламайыкъ. Сакълайбыз нени?
Менден бек сюйген боллукъ тюлдю сени.
Чыртда ишегинг болмасын анга,
Къалгьан ишге къар джауад, англа.
 
Ант этеме Заман бла, Алам бла,
Ант этеме Джазыу бла, Къалам бла,
Китабланы Китабы Къуран бла,
Менден бек сюйген боллукъ тюлдю Сени.
 
Баргьан суугъа джалгъан суу дегенча,
Сёз этерге кюрешгенле кёб.
Неге да чыдаб турлукъма эменча,
Аллах берген насыбымса деб.
 
Чолпан джулдуз кёкде джаннганча,
Сен алай джанаса мени кёлюмде.
Насыб джулдуз бир кере джанады,
Ол зат да турсун, джаным, эсингде.
 
Мадар джокъду кетген заман къайытыргьа,
Тилим джетмейд кёлюмдегин айтыргьа.
Джюрек отум сау дуниягьа джетерчад,
Бир Сени уа бек насыблы этерчад.
 
Келмей сокъураннгандан эсе, къызчыкъ, келиб сокъуран.
Тоба, тоба, Аллах, кечир. Шо Къуран
Сурасы бла, аяты бла, сёзю бла
Экибизге бир джолну кёргюзтмеймид?!
 
...Джылы джерге, иги джерге учду къарылгъач.
Кючюк къызчыкъ, сеннге уа, мындады къууанч.
Кючюк къызы, Сеннге уа, мендеди къууанч.
 
КИТАБ АЧЫБ КЪАРАДЫМ
 
Сени бетинг – толгьан Ай,
Кёзлеринг а – тийген Кюн.
Ийнанмагьанча болдум
Къараб Сени кёрген кюн.
 
Сабийле чабхан кибик,
Балийле чакъкъан кибик,
Кёзюме алай кёрюндю
Насыбым тутхан кибик.
 
Сенича ариу болмаса,
Джашау къалыр джукъланыб.
Къызла Сеннге къарайла
Зарланыб эм сукъланыб.
 
Джашла къарайла Сеннге
Сюйгенлерин унутуб.
Ёзге менден къалгьанла
Болмасынла умутлу.
 
Менича кемсиз этген
Джокъду аладан бири да.
Бу джаннган джюрегиме
Болчу тери, Тейри да.
 
Эртде болсун, кеч болсун,
Сени къачырмай къоймам.
Минг джыл турсакъ да бирге
Ариулугьунгдан тоймам.
 
Китаб ачыб къарадым
Байрым кече, танг бла:
Боллукъ тюлдю джазыуунг
Менден башха бир джан бла.
 
Тебсей келиб назмума,
Джюрегиме да кирдинг.
Къайгьыларымы чачыб,
Къууанч, зауукъ да бердинг.
 
Энди юйюме, тартынмай,
Кириринг къалгъанд джангыз.
Сенден меннге тартылгъан
Ёмюргеди джанкъылыч.
 
КЁРЕМИСЕ...
И.К.
 
Кёремисе Кюнню тийиб келгенин,
Сюймеклик кибик ышарыб.
Къуру да меннге кюлсюнле кёзлеринг,
Уууртчукъларынг да меннге къызарыб.
 
Чыммакъ къарны къубултуб турады
Джашил наратны бутагьы.
Къуру да сеннге джумушакъ ачылыбды
Сюйген джюрекни къучагьы.
 
Кёремисе Айны тола баргъанын,
Джулдузла джана джюрекде.
Ой, эринлеринг, сени эринлеринг —
Таулада бишген джилекле...
 
Къалай бек термилеме сеннге,
Айтмасам да тышымдан уллу.
Сансыз этсенг — джарлы джюрегим,
Иесиз къалгъан парийча, улур.
 
Кюн тиеди алгъа башлагъа,
Артдан а — ёзен ташлагъа.
Мен баш тюл эсем да, тилейме,
Ышарма къалгъан джашлагъа.
 
Кёремисе, джаш бусакъ терекни
Этгендиле джаралы.
Хар къуру да къоркъама сеннге,
Эй, сенден эсе мен джарлы!
 
Ким болса да къарар да табсыз...
Джаны болгъанны — аджалы.
Ким билед тамбла къалай болурун,
Соза турмайыкъ болджалны.
 
Тауушлу тау суу — барады сёзюм,
Джюрекден-джюрекге эниб.
Чолпан кёзлю, толгъан Ай бетли
Сейир насыбымса мени.
ЭКИ ДЖЮРЕК

Эй, ол къызчыкъ къобузну
Алай таб, таукел сокъду,
Дынг тохтатды хауада
Къызгьан къоргьашын окъну.
 
Къаракъаш назик къызчыкъ
Этилмезликни этди —
Къысыр ташны бюгече
Буз джюрегин эритди.
 
Къобузну джарыкъ тартхан
Къызчыкъны эки къолу,
Кесген кибик кёрюндю
Къайгъыны келлик джолун.
 
Къызчыкъ бюгече тартхан —
Рахатлыкъны тартыуу.
Сюймекликни, къууанчны,
Ариулукъну тартыуу...
 
Джулдузла тебседиле
Чексиз кёкню кенгинде,
Умутларыма къошулуб
Бюгече джюрегимде.
 
Къобуз тюл эд бюгече
Алай сейир согьулгъан.
Ол джюрегим эд мени —
Сюйгеними къолунда.
 
КЪАЛАЙ ИГИДИ СЕНИ КЪАТЫНГДА...
И.М.
 
Къалай игиди сени къатынгда
Сёлеше, ойнай, кюле да тургъан,
Джукъ да сёлешмей, ариу бетинге,
Кёк кёзлеринге къараб олтургъан.
 
Къалай игиди сени къатынгда:
Джашил бусакъгьа къарагъан кибик,
Джаш кырдыкга тюшюб сыртынгдан
Таза тау суугьа тынгылагъан кибик.
 
Къалай игиди сени къатынгда:
Кюн тюбюнде джангурчукъ джаугъанча,
Бир ариу сезим тууа джюрекде,
Акъ маралгьа бузоучукъ туугъанча.
 
Къалай игиди сени къатынгда:
Кюн джарыгъын тынч джайгъан кибик,
Заман да тохтаб мени къатымда,
Сеннге къараб тынчайгъан кибик.
 
Къалай игиди сени къатынгда:
Къайгъы да, къартлыкъ да, ёлюм да джокъ.
Ариула, ариулукъ бек кеб дунияда, —
Ой сенден бек сюйгеним да джокъ!...
 
ДЖЮРЕК 
 
Джюрек сезгеннге, джюрек тёзгеннге
Дунияда не зат  тенг болалыр?!
Джюрекни орнуна таш болса да,
Ол да, чыдамай, эки джарылыр.
 
Джюрекге тийиб туруучу затла
Терк баргьан суула болсала,-
Сейирсинмезем, къысыр къаяла
Тюблеринден оюлсала.
 
Джюрекни ариу сезимлерине
Гюлледен къайсыд  джеталлыкъ?
Джюрек сезгеннге,  джюрек тёзгеннге
Джукъ  джокъду тенглик эталлыкъ!
 
БИЛЕМЕ...
 
Къозучукъ,  джукълаб, тюшюнде
Анасын тюртюб эмгени,
Билеме, эсинге тюшгенде,
Шатык болурла сёзлеринг.
 
Билеме: дунияда эм кючлю ауаз —
Джангы туугьанны ауазы.
Джашау тереги ёмюрде аумаз,
Кёлюнг къоркъуудан аязыр.
 
Билеме: джюрекни бек къууандыргьан —
Къарамы сюйген кёзлени.
Таза сууугьу кёлню къандыргьан
Сууу  къурумаз кёзлеуню.
 
Билеме: хорлар эрча джюрюген,
Таукеллеге — баш къаты кёкню.
Джюзаякъла тюл, джулдузла джюзген
Тау кёллеге ушасын кёлюнг.
 
Билеме: татлыды  джашил бусакъны
Толгьан Ай бла ушагьы.
Игиликге джашлай джайгьан къучагъын
Сени бусакъгьа ушатдым.
 
Билеме: айтханым тюлдю джангы,
Алай а — нарт сёзледен алабыз къарыу.
Къызарады  кюн батхан джаны,—
Бюгюнюбюзден  да  тамблабыз  ариу.
 
САКЪЛА
 
Джол созулад узакъгьа,
Эки джаны — бусакъла,
Башыбыз а — чыракьла,
Сен мени джолда сакьла.
 
Сен сакъла мени, сакьла,
Къоркъма да джолгьа атла:
Сеннге киши айтмагьан
Мен айтырма бир затла...
 
Бизге алгьыш этерле
Эм къарт джанла — джулдузла,
Бизге къараб тебсерле
Джулдузла — эм джаш джанла.
 
Джулдузланы обурлукъларын,
Джашлыкъларын да алыб,
Джолну алгьа барырбыз,
Джулдузла кибик джаныб.
 
Джулдузларына баралла,
Ёрге тартыб бусакъла —
Мен сеннге бара турама,
Сен сакъла мени, сакъла.
 
САРКЪДЫЛА ДЖЮРЕГИМЕ
 
Эки къыз эки джанымдан
Узатдыла эки гоппан:
Биринде къайнай эди от,
Биринде — къарачай айран!
 
Мен ариу къызны къолундан
Отну ичерге разы болдум.
Ичдим эсе уа — ичим кюйдю,
Джандым, джангылдым, джазыкъ болдум.
 
Ма ол заманда къычырдым:
"Аллах ючюн, бери бир айлан,
Мени сау къалдырлыкъ, "хуп" дерча,
Бер бир айран, бер бир айран".
 
Гоппанны тутдунг джууукъ,
Къарамагьанлай кёзюме.
Кёзлерингден эки джыламукъ
Саркъдыла джюрегиме...
 
ДЖАЗДЫМ
Б. К.
 
Сен меннге алыб келген къалам бла
Джазалмай тургьан назмуму джаздым.
Анда — къышны чыммакъ сууугьу да,
Джашил чапырагьы да джазны.
 
Анда сени кём-кёк кёзлеринг,
Акъыл сёзлеринг да джумушакъ байланыб.
Анда чал ургьан умутларынг,
Джашил умутларынга таяныб.
 
Анда — хар джюрек излеминг сени,
Джулдуз джарыгъыча джулдузгъа джетген.
Анда — къыйын кюнлеринг да сени,
Юзюлген кюртча басыб инджитген.
 
Сен меннге алыб келген къалам бла
Джазалмай тургьан назмуму джаздым.
Анда — джашауну къара къышы да,
Тиширыу огьуру да джазны.
 
Сен келтирген назму китаблагьа,
Тау башлагьача, алай къууандым.
Алай къууаннган болур Меккягьа
Баргьан дин ахлусу, окъуй къуранын.
 
Сен келтирген къаламны тюрсюню
Къамагьа ушайды, таулу къамагьа.
Сёз сауутду, таб андан да кючлю,
Таб эсгертдинг аны да манга.
 
Сёлешсенг да эслеб, джазсанг да эслеб...
Эслилеге тынгылай кёб назму джаздым.
Къышны чиллеси къамада турсун,
Мени сёзюмде уа — джылыуу джазны.
 
Къууанчынга къууанч къошулсун,
Суула къошула, болгьанча тенгиз.
Ким да махтайды эсли хоншусун,
Ким джашайды дунияда тенгсиз?!
 
Сен унутмагьанса нартла аманатын:
Къолдан келгенча кёлню кёлтюрдюнг.
Ол а тюлмюдю дуния аламаты, —
Мыдахлыкъ сынама, джаным, ёмюрде.
 
БИЛЕМИСИЗ СИЗ?
 
Билемисиз сиз, сюймеклик къутуртхан
Къалай ургьанын джюрекни?
Кёргенмисиз сиз джулдузгъа учхан
Джап-джашил бусакъ терекни?
 
Кёргенмисиз сиз къушну къаяда
Къаяны кёлтюрюб тургьанын?
Ётгюр тауушу къатлана таулада,
Къуш биледи къайда туугьанын.
 
Не тау башындагъыгьа бир къара –
Кюч джокъду аны джогьултур:
Бютеу дунияны бойнуна
Алыргьа хазырд джугьутур.
 
Къанатлы кибик кёкге учургьан,
Бериб джугьутур ёхтемлик,
Ёмюрде къалмазса сюнгю учунда
Дуния джарыгьы сюймеклик.
 
Адам улугьа джакъгьан отумда
Алгьа да кесим къызама.
Бютеу Джерни акъырын кёлтюрюб,
Мен джюрегиме къысама.
 
КЮЛЮУЧЮНГЧА КЮЛ
 
Къалай къутсузду бюгюн кюн,
Джауум да джауады къаллай...
Кёлюнг кюннге ушаб къалмай,
Сен а кюлюучюнгча кюл.
 
Олсагьат тубан таяр:
Ёзен — тургьаны кибик,
Суу да — баргъаны кибик...
Кюн да къучагьын джаяр.


СЮЙМЕКЛИКГЕ – ХАРС !
 
Ол кёк мийикликге
Джетмез тютюн, чарс.
Харс – Сюймекликге,
Сюйгенлеге – харс!
 
Чыммакъ къарда барады
Чынгай, тебсей, барс.
Ёзенден чыгъады:
Сюйгенлеге – харс!
 
Къууанч, бушуу – кёзюудю,
Келген, кетген – тёреди,
Басар бизни да ханс.
Саула уа —  насыблылла,
Сюйгенлеге — харс!
 
Ёмюрледен келеди,
Тутмай тютюн, чарс,
Ёмюрлеге барлыкъды,
Бизден сизге къаллыкъды:
Сюйгенлеге  —  харс!
 
Аллах айтса болмаз
Сабий туугьан — аз.
Халкъым джашар, ёсер:
Сюйгенлеге —  харс!
 
БУ ДУНИЯДАН КЪАЧАН КЪАНАР КЁЛЮБЮЗ?!
 
1
Амалсыздан джюрек тырнаб, сарнарча,
Ненча затха термилесе, саначы,
Кёкге, Джерге, Тиширыугъа къарачы,
Бу дуниядан къачан къанар кёлюбюз?!
 
Бу тауланы суратларын салгъынчы,
Бу сууланы макъамларын алгьынчы,
Заман кетед. Мурат узакъ алгьынча,
Бу дуниядан къачан къанар кёлюбюз?!
 
Тюзню-терсни, базман этиб, сюзгюнчю,
Хакъны, халкъны, джуртну, тилни сезгинчи,
Къул джорукъну, бугъоуланы юзгюнчю,
Аллах, Аллах, Сен джиберме ёлюмню.
 
Къуш заманны къанатындан тюк алыб,
Ёмюрлюкден бир китабха кюч алыб,
Сууаб-гюнах дефтерлеге тенг боллукъ,
Джукъ джазгъынчы, Аллах, ийме ёлюмню.
 
Бу джашаудан тансыгъымы алалсам,
Ариулукъдан, сюймекликден къаналсам,
Адам улуну,
«чек, кърал» деб, юлешинмей кёралсам,
Сора ёлсем да , мен ёлдюм деб айтмазем.
 
«Чек, кърал» деб, турлукъ эселе уа былай,
Къайгъы, къоркъуу адам джюрегин талай,
Бир болалмай, таб, Малкъар бла Къарачай,
Сора алкъын эртдед рахат болургъа.
 
Амалсыздан джюрек тырнаб, сарнарча,
Ненча затха термилесе, саначы,
Джерге, Кёкге, тёгерекге къарачы,
Бу дуниядан къачан къанар кёлюбюз?!
 
2.
Бу сууланы макъамларын алгьынчы,
Къаллай бир суу саркъыб кетди тенгизге.
Чегетлени суратларын салгъынчы,
Чапракълары акъдыла   юсюбюзге.
 
Мен ол къызны таукел болуб алгьынчы,
Къачыб кетди. Кёлюм къуруб, аз болду.
Джан джулдузум кесим къараб тургъанлай,
Учду, кюйдю, къарангыда тас болду.
 
Сууча кетди меннге берилген заман,
Джаш кюнлерим кетдиле таугъа, тюзге.
Энди мени учхан джулдузум, Айым
Сын ташымдан къарарыкъдыла сизге.
 
КЁЛ бла ЧЁЛ
 
Кёл къуруса — чёл.
Гюл къуруса — кюл.
Кёлю, чёлю да,
Гюлю, кюлю да болгьан
Дунияма кёчел.
Гюнахларымы кечел.
 
Чёлюнг болур кёлюм.
Кюлюнг болур гюлюм.
кюнюнг болур Кюнюм.
Алайсыз:
Кёгюм — джулдузсуз, Айсыз.
 
Алайсыз:
Кюн – кече.
Гюл — кюл.
Кёл — чёл.
 
Тынгыла. Ангыла.
Гюнахларымы кечел.
Сезимлерим, сёзлерим да
Болгъунчу бечел,
Мен къурагъан ючюнчю дуниягъа –
Сюймекликден, кюймекликден да толу дуниягъа –
Бизни насыблы, ёлюмсюз да этерик дуниягъа
Кёчел.
02. 02. 1995
 
ТАМЫЗЫКЪЛА НЕ ДА НАЗМУ УРЛУКЪЛА
 
1
Джюрекдегин айтыб ангылатхандан эсе,
Кырдыкга ташны тешген тынчыракъ болур.
 
2
Мен сени эсге тюшюрдюм
Джерни этегинде-бучхагъында:
Джолукъдум да
Сепкилбет къайын терекге
Деу эменни къучагъында.
 
3
Сабий анасыны аллына чабханча,
Джазны аллына чабарым келеди.
 
4
Чырай тёкген назмуму
Сеннге къараб джазгьанма.
 
5
— Аю тырнакъдан таягъым,
Сора нек таяд аягъым?
— Излей эсенг таймазын аягьынг,
Кюн таякъдан болсун таягьынг.
 
6
Къач.
Къарылгъач уя юйню шорбатында.
Мыдах болмай не этгин.
 
7
Кече танг арый башлагъанды,
Танг да джарый башлагъанды.
Джукъла, сюеме Сени.
 
8
Къазакъ бёрюге – джюрегиме – тынгыладым.
Бу дуниядан ол дуниягьа къарадым.
Чыдаялмай, Аллах эшит, улудум:
Джангызлыкъмыд ёмюрлюкге къадарым?
 
 
КЪАЧ ЭСЕМ ДА, КЪАЧМА!
 
1
Сары ашха кесим джангыз къобдум.
Танг джулдузум кёз къысды да, къол силкди да ташайды:
Джан джулдузум джукъланнган кибик кьоркъдум,
Алай болса да, бойсундум къадериме, ышандым.
 
Сен бир кюнню, огъай бир айны тутдунг ораза,
Мен а – айлыкъ, джыллыкъ ораза да тюл,
Ёмюрлюк ораза тутуб турдум,
Сени – ашхам джулдузуму – сакълаб турдум.
 
Джылла, суулача, саркъдыла, кетдиле...
Суусаб кесиб, кюе, ёле турсам да,
Аууз ачмай, гюнахлы ишге, харам ашха къатышмай,
Сеннге тюбегинчи ораза тутуб турдум.
 
Ахырында тюбедим Сеннге. Къачма.
Джаз тюл эсем да, къач эсем да, къачма.
Къач – табигьатны бишген кёзюуюдю, бил.
Поэзияны бишген алмасындан къабыб кёр.
 
2
Ариу къызлагъа къарагьан эсем да,
Сени сыфатынгы излеб къарагъанма.
Алагьа ариу сёз айтхан, айталгъан эсем да,
Барын Сеннге джоралаб айтханма.
 
Къызла, джылла да кете, Сени уа табалмай,
Къазакъ бёрюча, айлана тургьанма.
Табылмасанг да, башхагъа табынмай,
Сезимлерими сёзлеге бургьанма.
 
Алай а энди Сеннге тюртюлдюм –
Сын болуб къалдым, бир джукъ айталмай.
Бир такъыйкъагьа минг ёлдюм, тирилдим,
Сыйрат кёпюрден къыйналдым ёталмай.
 
Къалай ангылатайым Сеннге джюрегими –
20 джыл Сени излеб джюрюгеними,
Энди тас этсем – саудан ёллюгюмю...
Бирге джыйдым таукеллигими:
 
Не "хо" дейсе да, боласа къанатым,
Не "огьай" дейсе да, чынгылдан кетед атым.
Не десенг да, Сеннге игиси болсун!
Сен барса – ол насыбды! Муратынг толсун!
 
ОДА ГОРЯНКЕ
К.З.
 
Влюбился с первого взгляда. С тех пор
Девушек других не замечаю.
Ты – Первая Красавица Гор,
Я – Последний Поэт Карачая.
 
Ангелов божественный хор
Поет, нас привечая:
Славься, Красавица Гор,
Славься, Поэт Карачая.
 
Весенний многоголосый хор
Ликует, нас встречая.
Ты – Первая Красавица Гор,
Я – Первый Поэт Карачая!
 
Ты станешь бессмертной в моих стихах,
А Поэзия – бессмертной – Тебя воспевая.
Ты – Первая Женщина во всех мирах,
Я – раненый тур в горах Карачая.
Я – волк одинокий в лесах Карачая.
 
А честно,
Я просто влюбленный в Тебя человек.
Навек.
Я самый влюбленный –
Я самый великий:
Пропал во мне недочеловек – серый, безликий.
 
Хорошо быть влюбленным поэтом.
Плохо быть одиноким поэтом.
(Хотя поэт – всегда одинок),
Но хватит об этом.
Я ЛЮБЛЮ ТЕБЯ!!!
 
Ты не из тех бескрылых озорниц,
Ты – дух вершин и вершина духа.
Под гром весны, под всполохи зарниц
Доносится до моего слуха:
 
Вы созданы Всевышним друг для друга.
Пусть донесется и до твоего слуха:
Вы созданы Всевышним друг для друга.
 
Мы созданы Всевышним друг для друга
Не только для слияния душ и тел –
Но явить миру лик своего народа
И красоту его и помыслов и дел.
 
И пусть никто не смеет встать меж нами,
Свыше нам дана СУДЬБА ИНАЯ.
Так будем же достойны мы ЕЁ –
Всю суету и низость отметая.
 
ИЙНАНМАЙ ЭСЕНГ – СЫНА
 
Джюрегими Сеннге ача билялсам,
Кёлюмдегини джюзден бирин айталсам,
Сен да,
Сюймеклигими джюзден бирин сезалсанг,
Сора,
 
Кёрюр эдим, мен харибден кёз алсанг,
Джалан аякъ, меннге чабмай тёзалсанг.
 
Буралмайын, айхай Сени эсинги,
Кече-кюн да мен терслейме кесими.
Тилим джетмейд сезимими сёзлерге,
Кючюм джетмейд, джукъ билдирмей тёзерге.
 
Сеннге къоркъа, тынгым-тынчлыгьым къуруйд,
Къазакъ бёрю джулдузгъа къараб улуйд.
Къазакъ джюрек чабад, джортад кёкрекде,
Кёк кюкюрейд, джер тебренед джюрекде.
 
Эшта, меннге
Танг атарыкъ, Кюн да тиерик болмаз.
Алай Сени
Мен сюйгенча сюерик адам болмаз.
 
Мен сюйгенча сюерге джокъду амал,
Сюймекликден кюйюб барады Билал.
Сенсе меннге алтын тауукъ, джумарукъ,
Менме Сеннге джаннет джашау къурарыкъ.
 
Ийнанмаймыса? Ийнанмай эсенг, – сына.
Бу назмуму келечиге сана.
Онг джанымдан сол джаныма кёч.
Джашау этейик, болгьунчуннга кеч.
Джангыла эсем а, – Аллах кечер,
Сен да кеч.
 
СЮЙГЕНЛЕГЕ – ХАРС
 
Ол кёк мийикликге
Джетмез тютюн, чарс.
Харс – Сюймекликге,
Сюйгенлеге – харс.
 
Зарлыкъ кюйдюргенле,
Атылсынла – "тарс".
Харс – Сюймекликге,
Сюйгенлеге – харс.
 
Къууанч, бушуу кёзюудю,
Басар бизни да ханс.
Саула уа – насыблылла,
Сюйгенлеге – харс.
 
Чыммакъ къарда барады,
Чынгай, тебсей, барс.
Ёзенден чыгъады:
Сюйгенлеге – харс!
 
Ёмюрледен келеди,
Тутмай тютюн, чарс.
Ёмюрлеге барлыкъды,
Бизден да къаллыкъды,
Сизден да къаллыкъды: 
Сюйгенлеге – харс!
 
Аллах айтса болмаз,
Сабий туугъан – аз.
Халкъым джашар, ёсер:
Сюйгенлеге – харс.
 
КЕРЕКМИДИ?
 
Джазгьы джерча, тебрер эсек а, джангыра,
Къачмайыкъ да, бир джибийик джангурда.
Джауум бизни башдан аякъ джибитсин,
Къатхан джюрекни бир джумшатсын, эритсин.
 
Тохтайыкъ да, къарайыкъ тёгерекге.
Бир ушайыкъ эки аякълы терекге.
Тереклени къадерин да сынайыкъ,
Кёк бла Джерни бир-бирине байлайыкъ.
 
Табигьатда бола болмаз джангылыч,
Элияны джюреги да – джанкъылыч.
Фахму керек аны англаргьа, кёрюрге,
Джаннган джаннга тынгы-тынчлыкъ берирге.
 
Биз экибиз – элия бла джанкъылыч,
Къызчыкъ, кечир, айта эсем джангылыч.
Къызчыкъ, къызчыкъ, сен болсангед къанатым,
Буракъ кибик, учуб джюрюред атым.
 
Мен джазарем къаллай джырла, назмула –
Джер да, кёк да, кёл да бирден джашнай тургьанча,
Бу дуниягьа Сюймеклик Сезим, Сёз да бизден туугьанча...
Къызчыкъ, къызчыкъ, Сен болсангед къанатым...
 
...Джана, кюе джукъланады Элия,
Къарангыгьа батылады дуния,
Джанкъылыч, да умур болуб, къуюлад,
Джазыу болмай, умут къалам оюлад...
 
...Кюйген сезим тебрер эсе уа джангыра,
Бир джибийим бу уруб джаугъан джангурда.
Джангыз,
Бу джылай тургьан кёкмюдю, джюрекмиди?
Бу тукьум къыйынлашыу, энтда меннге керекмиди?
Хауасыз джашау а Адамгьа керекмиди?
Керекмиди? Керекмиди? Керекмиди?!
 
ТАМЧЫ ДА ТЕШЕД ТАШНЫ
 
Тама-тама,
Тамчы тешеди ташны.
Джылай-джылай,
Къыз да хорлайды джашны.
 
Тиширыуну джыламугъу
Эр джюрекни тешеди...
"Тамчы да тешед ташны",
Нарт сёз эсге тюшеди.
 
ДЖАШЫНЫУ
 
Джангурдан джашынама деб,
Тенгизде къайыкъны башы тюбюне этиб,
Тюбюне киргенни кёргенмисиз?
Сени къуршалаб тургьан сюймеклигимден,
Кесинги сезимлерингден да
Сен алай джашыныргьа кюрешесе...
 
СЮЙМЕКЛИК БЕР!
 
Къол аязынга сыйыныб къаллыкъ джюрегимде
Кёкге, джерге сыйынмагьан бир сюймеклик.
Кёлюмю ангылаб меннге тыйыншлы болур ючюн,
Аллах, бу къызгьа да меники тенгли бер сюймеклик.
 

СЕНИ КЁРГЕН БОЛУРЛАМЫ АЛА ДА?
 
Кюн таякъгьа къонуб джырлайд къарылгьач,
Тау кёгюрчюн мурулдайды къаяда.
Сени кёрген болурламы ала да?
Мен ангылайма къууанчларын аланы.
 

 
БАШЛАНДЫ
 
Сен ышардынг. Кёлюмю кёгюнде
Танг джулдузу, умут джулдузу джанды.
Сепкилчиклеринг да сени бетингде
Меннге, кёкню джулдузларыча, джангы.
 
Сен ышардынг. Бар къайгъыларым
Къанатланыб таудан аудула.
Кюн къучакълады акь къайынланы,
Сансыз ташланы да чауулда.
 
Сен ышардынг. Тишле агьара...
Таза тау суу, кёрюннген ташы.
Ма ариулукь, тазалыкъ — къара,
Кючлегенди дунияны башын.
 
Сен ышардынг. Мен да ышардым,
Кюн таякъ джетген къаялай.
Джашаугъа сабийча ышандым,
Адамла да къууатлыдыла къалай.
 
Сен ышардынг. Толу эринлеринг
Джумушакъ "къабдыла" джюрегимден.
Баям болду сеннге эригеним
Хар сёзюмден, джюрюгенимден.
 
Сен ышардынг да джолгьа ашырдынг.
Ол джол а энди, хаман кьайтарыб,
Сеннге келтириб турлукъду мени,
Тохтаб къалгьынчы джюрек къартайыб.
 
АУАЗЫНГ...
П. М. А.
 
Джаным кириб турады
Телефон чыбыкълагьа.
Шош ауазынга къоннган
Гагайбаш чыпчыкълагьа
 
Аш чачыучу къолум бла
Таш атарым келеди.
Мен сюйген, мени сюйген
Къатымдача кюледи.
 
Сени ауаз эшмелеринг,
Джанкъылычдан эшилген,
Джюрегиме джети тюрлю
Кёрюннген, эшитилген.
 
Джан тамырымча чыбыкъ...
Андан ауазынг чыгьыб
Къарады меннге кесгин.
Ауазынгы ызындан
Келиб къалсангед кесинг!
 
ТАНГ АЛАСЫ
 
Танг аласы Анг таласын
Кючлегенд.
Тарпан джюрек Кёк джашната,
Кишнегенд.
 
Тау аязны къол аязы
Кёзлеуню
Башын сылаб туудургъанды
Сёзлени.
 
Къанатлыны джукъусуну
Джугьусу
Чёкдюргенди кечени да
Букъусун.
 
Тынгы табхан мени кёлюм, сют кёлча,
Таза, азат, ёлюмсюз да болгьанды.
Бир сеннге туру боллукъ таша кёлде
Джангыз сени джууунурунг къалгьанды.
 
Сезимлени зыгьыр-зыгьыр ойната,
Сюймекликни къара сууу ургьанды.
Джети къатлы джюрегимде сюзюлюб,
Бу чыкъ тамчы сени ючюн туугьанды.
 
МЕН НАЗМУЛА ДЖАЗГЪАН САГЪАТДА
 
Мен назмула джазгьан сагьатда —
Кёз аллымда ныгьышда къартла.
Джети къат кёкню, джерни кёрген къарт кёзле.
Джети кере сыналыб айтылгьан нарт сёзле.
 
Мен назмуларымы джазгьан сагьатда,
Тиширыу келе эди орамны атлаб.
Аналыкъ сезимден балийча чагьыб,
Челеклеринде суу сабийча къалкъыб.
 
Мен назмуларымы джазгьан сагьатла —
Анала тилек этген ашхы сагьатла.
Терекле чагьа, тилекле тола,
Адам хар къыйынлыкъдан, чырмаудан къутула.
 
Джашил бусакъла джулдузларына джетиб,
Джаш къызчыкъла сюйгенлерине кетиб.
Адамланы кёллери бир-бирине ачыкъ,
Джангы затланы алимле игиликге ачыб.
 
Мен назмуларымы джазгьан сагьатда,
Саппа-сау бола эдиле сакъатла.
Анала тюбей урланнган сабийлерине,
Ала сау-эсен къайтыб юйлерине.
 
Тенгиз чайкъалгьанда батхан да къайыгьы,
Хапарын айта Джуртха, элге къайтыб.
Уруш кюйдюрген терек джангыдан чагъа,
Джангыз терслик, къыйынлыкъ ёмюрге тюб бола.
 
Назму джазгьан сагьатда къолум,
Адам кёлтюрмей эди адамгьа къолун,
Узатхан болмаса болушлукъгъа,
Баш уруб тюзлюкге, тенгликге, шохлукъгьа.
 
Мен назмуланы окъугьан сагьатда,
Адамла бола эдиле игирек, мийигирек.
Къартчыгьалагьа тие эдиле садакъла,
Адамлагьа уа кюн таякьла кёбден-кёб.
 
Мен назмулагьа тынгылагъан сагьатда,
Кете эдиле кёлден къайгьы тубанла.
Шыбырдай эдиле джулдузлагьа бусакъла:
Насыблыбыз деб бу джерде туугьанла.
 
Джюрегим назмулагьа юлешиннген сагьатда,
Орун джокъ эди джерде бузгьа, элиягьа.
Назмула джюрегиме тюшген сагьатда,
Мен джангыдан келгенча бола дуниягьа.
 
ЧОМАЧАЛАГЬА УЗАЛМА
 
Юреннген атла Орайданы
Тауушундан къутуруб къалгьанча,
Бирде джюрегим урады алай,
Джашау къуру той-оюн болгьанча.
 
Юреннген ёгюзле Эрирейни
Тауушундан ауур солугьанча,
Кёбюне джюрегим урады алай,
Джашауум — боюнсхада баргьанча.
 
Алай а, боюнсха не ауур эсе да,
Чомачалагьа узалма, къадар.
Ауур джюгюмю тартала эсем,
Тыялмайын балчыкъ да, къар да.
 
Онг бер, джюгюмю джолда
Къоймай, арбазгьа джыяр кибик.
Ой, орайдагьа юреннген атла
Энтда джюрегимде кёб чабар кибик!
 
ТАУЛУЛА
 
Кеслерин уллу кёрмейин,
Сыйларын мийик джюрютгенле,
«Оюм — керти джигитликге,
Джибге къытчасчады» дегенле,
 
Юй тюб къыйын кюн да къазгьанла,
Юйсюз къала да келгенле,
Тюзню малы тюзде къалса да,
Бёрю ашамазын билгенле,
 
Шашмай, эрча тюбегенле
Къыйын эм зауукъ кюнлеге:
"Кеме да минер къайыкъгьа,
Къайыкъ миннгенча кемеге".
 
Тюшюндюргенди къарт джашны,
Дауу-сюйюр къозгьалгьанда.
Хунагьа джарашмагьан ташны
Сыйы чыкъмагьанды таулада.
 
Ачылгъан эт джабылса да,
Кёрген кёзню унутмазын,
Таулу ангылаб джарашдыргьанды
Эм алгьа юйюн, арбазын.
 
Джуртуна уа болгьанды бек,
Эт бла тери болгьанча.
Тауну къары да кёрюннгенди
Таулу джюрекге балхамча.
 
Таулуну кёб затын ойгьанды
Джазыуну тишлилиги.
Алай а, джоялмай къойгьанды
Адамлыгьын, кишилигин.
 
Кишини къоркъутмай, ишни къоркъутхан
Адамладыла таулула.
Ёлюмден эсе, намысдан къоркъгьан
Адамладыла таулула!
 
БУРУННГУ КЪАРАЧАЙ ЮЙНЮ
ОДЖАГЪЫНДАН КЪАРАБ
ДЖАЗЫЛГЪАН НАЗМУ
 
Юйюгюзню башына тюшген чыкъда
Къызгъан эринлерими сууутама.
Тютюнюн джута, къарасам оджакъдан,
Къайда болгьанымы унутама.
 
Отну джилтинлери кёрюнедиле меннге,
Джылыныб, кёкге къайтхан джулдузлача.
Дагьыда ала кёрюнелле меннге
Джюрегимде сен джандыргъан умутлача.
 
Гёрох бауму, джамчымы этесе,
Тири къымылдай субай санларынг.
Джаным, бир айт, не сагьыш этесе,
Кимге ишлейле ишни къолларынг?!
 
Джашау былай нек тюрлюдюмю дейсе,
Кёзюнгмю къарагьанды тойда ол джашха?!
Илинмек аджалдан ёлгеннгеми джарсыйса,
Огьесе бир къайгьынгмы барды башха?
 
Джашау тамбла къаллай боллукъдуму,- дейсе,
Къызла да не кийиб чыгьарла эрге?
Билмейме. Билгеним:
Къайсы ёмюрню джашына да сыйды,
Сенича къызны табалса нёгерге.
 
Акъыл. Болум. Ариулукъ. Намыс, —
Бу тёртюсюнден эшилиб тураса.
Юйню оджагьындан джулдузла бла меннге,
Аллахны аллындача, алай туураса.
 
Керти эсе нартны сюймеклигинден
Сосуркъа ташдан джаратылгъаны,
Сизни юйюгюзню башы кырдыкда
Сёзсюз да "къарнаш" тууарыкъды анга.
 
Чыкъ джибитген джашил кырдыкга,
Оджакъ джылытхан джарыкъ джулдузгьа
Ушарыкъды Сосуркъаны гитчеси,
Асырарыкъ, ёсдюрлюк да аны — кесинг.
 
...Бурундан къалгьан бу юйге къарасам,
 Джыларым, джырларым да келеди мени.
Артха къайтыб юсюмден басханча
Бушууу, къууанчы да ётген ёмюрлени.
 
ДЖАШНАЙ ДА ТОХТАЙДЫ...
 
Назмуну алай джазаргьа изледим, —
Джюрек намысха къулланыб.
Кюнню, кюлню да кёрген кёзлеринг
Кюлюрча, кёлюнг кьууаныб.
 
Алай джазаргьа изледим назмуну, —
Кёк бла Джер этгенча ушакъ.
Мени сёзюм — джылы джауумгьа,
Сени джюрегинг а — джерге ушаб.
 
Назмуну сюйдюм алай джазаргьа,—
Чал урмазлыкъ ана тилимде —
Аны окъугьан, къараб джашаугьа:
«Аз болсакъ да, тас болмазбыз»,- дер.
 
Сёзню тюзюн айтыргьа джюклендим,
Затны кёрюрча ызын ызламай.
Таулугьа башха тилде сёлешмем,
Ана тилибизге ырысламай.
 
Таулу сёзледен эшилген назму,
Тюшюнмегеннге кёлтюрюл, къамчича.
Ана тилимде эшитилген назму,
Мийиксе манга, ананы къачыча.
 
Хар тиллини кесини тили
Болады анга джулдуз да, Ай да.
Ана тилин сюймеген — тели,
Узун сёзню къысхасы алайды.
 
Къызгьа да къызгьан джюрегими
Мен ачарма ана тилимде.
Къушха да учхан джюрегими
Ангылатырма ана тилимде.
 
Джангыз — тутхучсуз, къарыусуз зат,
Келишмез мени ана тилиме.
Не эсе да кёлюм, болалмай рахат,
Джашнай да тохтайды таула тюбюнде...
 
ТАНГ АЛАСЫНДА...
 
Чыпчыкъла джырлайла танг аласында,
Акъ чакъгъан тереклеге къонуб.
Мен сени кёреме джукъу арасында –
Джырча тёгюлген чачынгда къолум.
 
Джашил бусакъланы тёппелеринде
Танг къалкъыйды шош къанат къагьа.
Тангны джарытхан эринлерингден
Кёлюм мени, шо, къалай къанар.
 
Табигьат тынгылайды джумушакъ аязгьа,
Чыкъ джибитген санларын бошлаб.
Мен назму къалай джазмазем къызгьа,
Къызла къызаргъан дунияда джашаб.
 
Умутларым — бет тюрсюнюнгча танг аласында,
Ариулукъдан, джылыудан да толу.
Кёреме сени джукъу арасында,
Акъ чепкенли келинчик болуб.
 
КЪЫЙНАГЪАН, КЪЫЙНАЛГЪАН ДА ЭТДИМ
 
Сёзюм бла, кёзюм бла, эссизлигим бла
Мен сеннге тюшюрген джараны,
Артда джюрегим асыры эригенден,
Тилим бла келди джаларым.
 
Бирде — эки тау суу — къошулдукъ бирге,
Болдукъ болгьанча эт бла тери.
Тейри эшиги ачылгьанча бизге,
Алай насыблы болдукъ, Тейри.
 
Бирде уа, бизни арабызгьа
Минги Тау тюшюб къалгьанча,
Бир-бирибизден кёлюбюз къалыб,
Башха тенгизлеге баргъанча.
 
Дагьыда къайсыбыз болса да,
Къолун узатса эркелетиб,
Биз, терк къошула, эритиб,
Бош сёзлени, буз тауланы да,
 
Кете арабыздан тиклик,
Кийик сезимлерим кете...
Сен бердинг меннге мийиклик,
Къатылыкъ, джумушакълыкъ да эте.
 
Къыйынды бусакъча сюелген,
Элия урса да, сюе кёкню.
Мен сени, асыры сюйгенден,
Къыйнагьан, къыйналгьан да этдим.
 
СЕННГЕ
 
Къызчыкъ, сеннге джазама назму
Кечени ауурлугъу кетген сагьатда.
Дуниялыкъда ариу джашайыкъ ансы,
Бирибиз да келмез, кетсе, ахратдан.
 
Огьай, ахратдан да келирме туруб,
Сюймеклик сезимден бир къанар ючюн.
Къаным, саным да ойнаб, къутуруб,
Энтда ариулугьунга бир къарар ючюн.
 
Огьай, джашаудан кетмезме кери,
Асыры насыблыдан ёлюб къалмасам.
Сени да джукъгьа иймезме, Тейри,
"Тейри" кесине урлаб алмаса...
 
Къызчыкъ, сен мени кийик джюрегиме
Мийик сезимле бергенинг ючюн,
Джашауну магьанасын джерден джулдузгьа
Сюймеклик кергич бла кергенинг ючюн,
 
Гоппан толу насыбны меннге
Алай намыслы узатханынг ючюн,
Адам джюрегин гюллери ачыла
Тургъан гоккагьа ушатханынг ючюн,
 
Кишиге ийилмеучю ёхтем башымы
Бюгеме сени аллынгда.
Сен джашайса, насыблы эте,
Джерде, джюрекде, назмумда.
 
ДЖАЗ ОНГ ДЖАНЫМДА ЛЮУЮЛДЕЙ КЕЛЕДИ
 
Джашлыкъ келгенча артха къайытыб,
Бюгюн кёб ышарама азгьа да: 
Чепкенинги озгьун къайырыб,
Бутларынг бла ёрге чабхан аязгьа да;
 
Джелге чамлана, этеклеринги
Уятлы тюзете келиуюнге да.
Унутханма не этеригими,
Харх этеме мен бюгюн неге да.
 
Къууанама мен бюгюн неге да,
Сейирсинеме мен бюгюн ненге да.
Джюрюшюнге да, сюегинге да,
Башханы сюймей, мени сюйгенинге да.
 
Бютюн разыма мен бюгюн неге да,
Джазгьы хауагьа, кёкге да, джерге да.
Акъылымы ангылаб, къызаргьанынга да,
Назмума тынгылаб, ышаргьанынга да.
 
Келесе атлаб биргеме сен,—
Мен а айтама бир кёб ётюрюк:
"Кече арасында Кюнню излесенг,
Келирме сеннге Кюнню кёлтюрюб".
 
Ол ётюрюк да тюлдю. Бусагьатчыкъда
Нени да эталлыкъма. Аллах кёреди.
Къутас чачы да сыртына тёгюлюб,
Джаз онг джанымда люуюлдей келеди.
 
ИГИ ДЖОЛГЪА БАР
 
Сен кетгенден сора сёлешеме сеннге,
Адам табалмаз сёзлени табыб,
Джюрек кёкюрекде чабхандан-чабыб,
Сен кетгенден сора сёлешеме сеннге.
 
Сен кетгенден сора айтама сеннге
Сени сюйгенден ёлюб баргьанымы,
Суратынгы да урлаб алгьанымы
Сен кетгенден сора айтама сеннге.
 
Сен кетгенден сора айтама сеннге,
Тишле къысхан эринле къанай,
Адамла ичинде джангызма къалай,—
Сен кетгенден сора ангылайма аны.
 
Сен кетгенден сора сеннге гокканы
Узатханнга не айтырса сен?
Аллах къыйынлы джаратханды аны,—
Ангылаймыса сен, тынгылаймыса сен?
 
Сен кетгенден сора сёлешеме сеннге,
Сёзлерим — джюрекден узалгьан къолла,
Джулдуз джарыгьыча джетерле джолда,
Тыйгьан а этмезле. Иги джолгьа бар!
 
КЕТЕСЕ
 
Кетесе. Къалама,
Ызынгдан къараб.
Аякъ ызынг —
Чыммакъ къарда.
 
Бараса. Кёз къарамынг
Къарны эрите.
Билдирмезге кюрешсенг да,
Къайгьы эте.
 
Джюрегими кюйгенинден
Къар къарала,
Кимден да бек сюйгениме
Турама къараб.
 
Тилими уа тюз учунда —
Айтыр сёзюм.
Эки итча улуйдула
Эки кёзюм.
 
Къарайдыла чыракъ кетиб.
Бош умутла...
Ташайыр да... ташаяды... ма ташайды
Акъ букъуда.
 
Сени ызынгы, джатхан къарда,
Джатхан къарда
Джабарламы-джабалырламы
Джаугьан къарла?!
 
О къадар!
Насыбны меннге къызгьан,
Чамлан, къаргьа.
Алай а, юзюлмесинле
Ол гитче ызла
Уллу къарда.
 
СУЛИКО
 
Джазны къанат къагьыуу да —
Сулико.
Умутну балий чагьыуу да —
Сулико.
Къарда нызыча кёрюннген да —
Сулико.
Кём-кём кёкча чексизлик да —
Сулико.
Къадар кечени эриую да —
Сулико.
Джюрекни ахыр тебиую да —
Сулико.
Тангны назик аязы да —
Сулико.
Ёмюрлени ауазы да —
Сулико.
Меннге джерча джууукъ да —
Сулико.
Меннге кёкча узакъ да —
Сулико.
 
САУ КЕЛ!
 
Ма энтда джайгъы эртден
Джарыды джюрегимде,
Келген кибик джарыгьы
Сени кёк кёзлерингден.
 
Чууакъ, кёк тазалыкъгьа
Узалдыла къолларым.
Джашил чапыракъла болуб
Кёлюмю да къыллары.
 
Кюн къызартды башланы,
Насыб байрагьы мийик,
Сен къызыл джаулугьунгу
Меннге булгьагьан кибик.
 
Чыкъда кюн джылтырады,
Кёзлеримде уа — къууанч.
Болмагьанча, болмазлыкъча
Джашауумда чырт къоранч.
 
Кёлюм шошлукъдан тола,
Алмала тола сютден,
Къызчыкъ кибик къызара,
Сау кел, сен, джайгъы эртден!
 
УМУТ
 
Ачыуну къатхан джибин
Сабырлыкъ къытчасха бегитеме.
Джашауну арба джюгюн
Мен сыртымда джюрютеме.
 
Джыр этеме – болушады.
Джыр. Джыл. Джол. Джюр.
Ушашдыла бошунамы?
 
Къайдагьы къайгьы да — джуукъду,
Тынчлыкъ а — терекде къанатлы.
Умут а — къара кече да
Чачын къууанчха таратды,
Тохтай тургьан джюрекден да
Джулдуз башчыгьын къаратды.
 
Умут — джашауну баласы.
 
АЙ КЪАРАЙДЫ...
 
Ай къарайды булутну къыйырындан,
Мийик джагьадан къыз суугьа къарагьанча.
Буюгьуб къалмай джолну къыйынындан,
Бар, суу тенгизге ашыгьыш баргьанча.
 
Джагьадан а, ким таш атар сеннге,
Ким гоккаланы джыйыб атар.
Таш батар. Гюлле барырла сенде,
Адамлыкъ аманлыкъдан баш болгьанлай джашар.
 
ЭЛИЯНЫ ДЖАНЫНА ТИЙИБ
 
Бирле къарайдыла джаугьан джангургъа
Терезеледен, юйлеге кириб.
Бирле уа сан этмей баралла джолда,
Элияны джанына тийиб.
 
КЪУЛАКЪ БОЛУБ ТУРДУ
 
Кёпюрню къулагьын суу алгъанында,
Бирле къычырдыла: "Ой, аман болду!"
Биреу а, барыб сыртын тиреди да,
Ётерик ётгюнчю къулакъ болуб турду.
 
БОЛА КЕЛГЕНИ...
 
Бир таш болады джаныу чалкъыгьа,
Бир таш а аны ауузун марайды.
Аны ючюн а иш ишленмей къалмаз —
Джашауда бола келгени алайды.
 
КЁРГЕНМЕ
 
1
Уллу къайгьыдан эсе, ууакъ чурумла
Бек кемиредиле джюрекни:
Къурт къурутханын кёргенме
Элиягьа чыдагьан терекни.
 
2
Тыш душмандан эсе, ич джаула
Абзыратадыла кёлню-джюрекни:
Къурт къурутханын кёргенме,
Шыбылагъа чыдагъан терекни.
 
3
Кесинден чюй этиб,
Джарадыла агъачны.
Халкъ амантишлерин къурутмаса,
Амантишлери къуруталла халкъны.
 
ЧАЛКЪЫДА
 
Магьана — гебенди,
Рифма уа — гырмык.
Назму — кёк биченди,
Поэзия уа — кырдык.
 
ДЖЮРЕК
 
Джюрек — джюджек, ёмюрю
Дуниягъа чыгьаргьа излеб,
Уруб, къутуруб, кёкюрекни
Тешалмай, ёлюб кетген.
 
ДЖУУАБ
 
Аджашхан турна джыйынны
Къычырыгьы тубанлы кече
Чыгъа баргьан ит улуугьа
Тюбейди эне келиб.
Бири излейди джерден болушлукъ,
Бири уа — кёкден.
Экисине да джууаб — къачхы шылпы.
 
АТАНГА ГОЛИЯ
 
Къайгьы, атанга голия,
Эталлыгьынгы аяма.
Тик къабыргьада турсам да,
Сен оялмазлыкъ къаяма.
 
Заман, аман кёзюнге...
Сен да кюрешдинг аямай,
Къарт а эталмадынг мени,
Къыяматха дери къаяма.
 
Къайгьы, атынга голия,
Эталлыгьынгы аяма.
Оюлгьан тёрем болса да,
Юсюнге оюллукъ къаяма!
 
МУХАДЖИР АДАМНЫ САГЪЫШЛАРЫНДАН
 
Умутдан чабырла кие,
Джаз джалан аякъ чабдым.
Тёппемде джулдуз джау чыракълай джана,
Аны джукълатмай заман къобанындан ётдюм.
 
Къачхы джелле сюрген джазгьы насыбым,
Сени ол дуниядан бери къайтардым.
Ёлмесенг да, къарт-дамы болмазса?! —
Кёзлерим джана тургьанлай, къартайдым.
 
Джаз бетли, джай санлы къууанчым,
Къачхы чапракъла тёшек болдула бизге.
Чексизликге джайылса да къулачым,
Кеч тюбедик. Къышхы къар да кебинчады бизге.
 
Къар тюбюнде сеземе джанкъозланы —
Къарт кюнюмде къозгьалгъан сабий кюнлерим.
Джыйын джанлы талагьан джангызланы
Джазгьы джабалакъ джазады кёллерин.
 
Акь умутдан тигилген чепкеним
Джылтыргъанды, хазырлары толуб джарсыудан, бушуудан.
Бёркюм да энди къара булутдан...
Алай а, дагьыда не эсе да бир зат
Тюнгюлтмейди, тюнгюлтмейди джашаудан.
 
«ДЖУУУКЪ БОЛ»,- ДЕМЕ
 
"Джууукъ бол",— дейди меннге джангызлыкъ,
Чакъыра юйсюз юйюне.
"Сау бол,— сенден назму тууар,
Адам а — огьай!.."
 
Сени джауунг да джангыз болсун!
Джулдуз да керек тюлдю меннге,
Кесим джангыз боллукъ эсем анда.
 
Эм аман джаханим —
Джангыз адам джашагьан джандет!
 
Джангызлыкъ — ёлюмню гулоч таягьы,
Сеннге таяннган — аманына таянды.
 
Аллах джангыз эсе, анга да сукъланмайма,-
Адамла бла, адамча джашаргъа излейме.
 
Джууукъ бол, деме меннге, джангызлыкъ,
Джууукъ бол деме!..
 
ЁЗЕН СУУЧУКЪ
 
Тилим джетмей кёлюмдегин айтыргьа,
Сёзлерими кёзлеримде асханма.
Ай джарыгьы тёгюлгенди да таргьа,
Ёзен суучукъ джагьаларын басханды.
 
Къолларымы джюрегим бла тыйыб,
Джюрегими къолларым бла джабханма.
Айтырымы сеннге айталмай къалыб,
Амалсыздан къая ташны къабханма.
 
Къаяланы джырыб келген ёзен суу,
Толгьан Айгьа тюбеб — тохтаб къалгьанды.
Кёлтюрюле, Айгьа уа джеталмай,
Кеси кесинде тунчугьурча болгьанды.
 
КИМ ЮЧЮН ДЖАНАДЫ ДА?!
 
Кечени къара бармакълары
Акъ имбашларынгда сени —
Олду шашдыргьан мени.
 
Тангны акъ бармакълары
Къара чачынгда сени —
Къартаймаз ачыуум мени.
 
Мени уа къол аязымда —
Сюймеклик аязында —
Джулдузла джилтинлей, джюрегим
Ким ючюн джанады да?!
 
КЪАЧХЫ ШЫЛПЫГЬА — ДЖАЗГЪЫ ШЫБЫЛА
 
Аман джора этгенлеге
Барды мени чексиз дертим!
Мени туудугьум мени назмуму
Мен джазгьан тилде окъуялмазмы керти?..
 
Къачхы шылпыгьа — джазгьы шыбыла
Болурум келди.
Да болдум. Да урдум. Джюрегим  джарыла,
Джандым да ёлдюм...
 
Къарт болмады джаш, кьач болмады  джаз,
Къаргьаны да эталмадым къуш.
Ой, энди мени джарлы джаныма, джаралы джаныма
Кёкде, джерде да табылмаз къонуш.
 
Алай а, башларын кёкге ёхтем тиреб,
Тюзге, тенгизге да тенглегеча къарагьан болмаса,
Джерими таулары, кёлюмю таулары
Не тюз, не тенгиз болмазла, огъай!
 
Джашау терегинден чапракъча агъарма,
Не, джазгьы къарча, кетерме эриб.
Ёлюм ёлюм да тюлдю, ёлала эсенг,
Ана тилинги ёлюмсюзлюгюне бегиб.
 
НЕ ДЕБ СЁЛЕШЕБИЗ?!
 
Мен — бу джерни ташы эсем,
Сен — бу джерден ташый эсенг,
Мен — бу джерни сууу эсем,
Сен — бу джерден суууй эсенг,
Мен — туугьан джуртну оту эсем,
Сен — тойгьан джуртунга отун эсенг,
Мени тилим — джаным эсе,
Сени джанынг — джалынг эсе,
Кёлюнг къара джалын эсе,
Не зат юлешебиз сора,
Не деб сёлешебиз сора?!
 
КЁЗ КЁРЕ
 
Кёз кёре, къач келе турады:
Кюн да – мутхуз, джел да къутсуз урады.
Хайыр болмай "кёб джашагьыз" тилекден,
Чапыракъла агъадыла терекден.
 
Чапыракъланы чапырама кёллерин,
Чакъырама озуб кетген кюнлерин.
Кетген кюнню къайтарыргъа мадар джокъ,—
Чапыракъланы джоппу джыйыб салдым от.
 
Кёзлеримде, сёзлеримде да — тютюн...
"Джашау, джашау"деб, джюрексиндим бютюн.
 
Кёз кёре, къач келе турады...
Мутхуз кюнню къутсуз джели урады.
 
ГЯХИНИКНИ КЁРЮБ
 
Джазгьа чыкъгъан малны къууанчы –
«Джаз – аны тылпыуундан» дерча.
Къыш узуну къыш бла турушуб,
Энди хорлам къууанчын этгенча.
 
Джетген джерине мюйюзлерин чанчыб,
Тобукъланыб, гюрюлдеб, топракъны чачыб,
Кюннге, кюнбетге кёзлери джаныб:
Сау-эсен джазгьа чыкъгьанды джаны.
 
Къышдан къутулгьаннга уа джокъча чырт ёлюм...
Чабады джазгьы хауагьа къууаныб,
Ёлюмню тюл, гяхиникни кёрюб,
Тамбла къууанчха кесиллик ууанык...
 
ДЖАШЧЫКЪНЫ КЪУУАНЧЫ
 
Табигъатны джайгьы чепкенинден
Кюз берекети билиннген кибик,
Тыкъ кюлтеледе акъ сют билине,
Джандет Боракъны белинде кибик,
 
Джашчыкъ келеди эшекде
"Чу, хомух", — дей да, кёл эте.
Бал чибинни артмакъларыча
Джер бал ийис эте, кюлтеле.
 
Эл кёрюннгенлей а хамхотдан,
Эшек созуб, джарыкъ окъур да,
Кёнделен джолну джёбелер
Джюгю дженгилирекча болур да.
 
Ёзенден а джашауну ауазын —
Адам ауазын келтире аяз:
«Бузоу анасын эмди да кетди,-
Чыгьар ингичге тиширыу ауаз.
 
- А марджа, акъыртын сюр къойланы,
- Бугьаны мюйюзюне илинирсе, эсле».
Не къой мангырагьан уятыр къаяланы,
Не аджир къаяланы кишнете кишнер.
 
Ол ауазлагъа къымылдай келирле,
Кюлтеледен аз-буз кёрюне эшек къулакъла.
...Не эсе да къысха-къысха барама
Сабийлигиме, элимеча къонакъгьа.
 
Поэзияны къаллай атына минсем да,
Ёзенден Гъаршха джайылыб къулачым,
Джайны эшекге кюлтелеб келген
Джашчыкъны къууанчына джетмез къууанчым.
 
КЪАРАЧАЙ
 
Биринчи кере кёргенча къарайма,
Айырыла тебрегенча къарайма алай,
Ёхтем, ётгюр, ариу бетинге
Кёб къыйынлыкъ кёрген Къарачай.
 
Не этерикди — келген кетерикди,
Кёмюллюкдю чексиз къарангыгьа.
Андан болур бирде кёрюннгени
Мыдахлыкъ, тансыкълыкъ да сауну къарамында.
 
...Барама тар ёзенни ичин,
Къычырыб джырларым, джыларым келе.
Къаяланы джыйрыкъ бетлерин
Ба этиб, сыларым келе.
 
Мен, мында, мийик къая ранлада
Ёлюклеге тюртюлюб къалдым.
Къаялагъа сынлагъача къарагъанымда,
Сын болдум, тюрлене къаным.
 
Озгъан джангурла да джибитедиле мени,
Поэтни сакълар джамчы къайда аладан.
Къыйынлыкъладан сакълагъан бир джамчы билсем,
Джерге терк джаярем аны тауладан.
 
Артыкълыкъ, къатылыкъ кеб кёре келген,
Алай а, билмеген терсликге бюгюле,
Халкъым, нечик къууанама мен
Берекетден толу бюгюнюнге.
 
Къууанчым ёзенни башы бла барады,
Джайыла башха ёзенлеге.
Таулача уллу къууанч барды
Джуртум, халкъым дей билгенлеге.
 
Багъыр улуну абдез къумгъанындан
Абдез алыб, алай киреме
Поэзияны намазлыгъына.
Сора адам дуниясын кёреме,
Ийнанама обурлугьуна.
 
Сора джашил дунияны кёреме,
Ёлюмсюзлюгюне базама аны.
Къайгъыны, къарныча, бир джары кюрейме,
Джазама назмуланы.
 
Сора джюрекден чачыла башлайды
Сагьышны басыннганы.
Джуртсузла джуртларын табарла,
Насыбсызла — насыбларын.
 
Къыйынлыкъ къатланмаз, къайытмаз,
Къууанч къатланыр, къайытыр.
Аман айтханны эл айтмаз,
Иги киши айтханча болур.
 
КЁЛЮМ ТЕНГИЗГЕ БУРУЛГЪАН КЁЗЮУ
 
Къыз келеди чыгьа тенгизден,
Тенгиз келеди аны ашыра.
Аллына ёте да бетине къарай,
Бутларына, белине чырмала.
Ийнакъланнган къыз кюле-ышара...
 
Къыз тенгизде джюзгенлигине
Тенгиз аны азсынады.
Ызын ба эте юзмезде,
Ызындан къараб ахсынады...
 
Тенгизни чексиз термилиуюне
Адамдан толу джагьа да — шагьат.
Кёлюм тенгизге бурулгьан кёзюу —
Сен къол силке ташайгъан сагьат.
 
ТЮБЕТ БИЗНИ
 
Эмегенни джангыз кёзюча,
Джол чыракъны къызыл джаннган кёзюн,
Уруб чыгьарырча бола,
Амалсыздан дагьыда тёздюм.
 
"Арбаланы Тейрилери — светофор,
Къаршчы барсанг къалырса гимигиб",
Чамны къой да, сюр арбангы
Излей эсенг бюгюн меннге игилик.
 
Кечигеме, кёлюм бола учхун.
Айтхан багьанга аллай бир къошуб
Берирме. Кетгинчи учуб
Мени анга бир джетдир ансы.
 
"Терк болушлукъну" арбасыча бар.
Халым таб тюлдю.
Джетдираллыкъ тюл эсенг да, "кёрейик",- де.
Аллындан тюнгюлтме.
 
Кюн мутхуз болса, учакъ учмазча,
Кёлюм джарыкъ боллукъ эди мени,
Кёрлюк эдим сени.
Кюн а — чууакъды.
 
Ай медет...
Не да эт,
Тюбет бизни.

АНГЫЛАДЫМ ИГИ

Сени сюйгенден къалама да ёлюБ...
Улугъан итни да ангыладым игИ...
Лагьым да джокъ бу затха, аллындан биЛ.
Инсан сюймекликсиз джашаялмаймыды дуниядА?
Керти ол затсыз джарымаймыды джоЛ?!
Ой, джюрегими болмай эсе,  назмуму къойнунга аЛ.
Ол мен бек термилген акъ къойнунга акъ сёзюмю саЛ.
От тюшген джюрек – алайды хаЛ.
Ой, джюрегими тартыб алыб сугьалсам эди къаргьа... . Сау къаЛ.
 
КЁКНЮ ЧАЧЫ
 
Кёкню чачы — кече
Джерни юсюне тёгюлгенди.
Мен а къалгъанма кечге,
Ёмюрде да джеталмазма энди.
 
Чачынгы чачыб ойнамам,
Сени чачынг тёгюлмез юсюме.
Тенгизге ашыгьыб, джеталмай къалгьан
Суугьа, сын таш — ызы.
 
Джюрегим учхан джулдузча кюе,
Таш болгъанды джетгинчи сеннге.
Сын таш болгъанды
Сюймеклик кёгюнде кюйгеннге.
 
ДЖАУ, ДЖАНГУР
 
Джайгьы чилле кюйдюрюб бетин
Джерни ушатханды къартха.
Умут булут, огьур джауум бол да,
Джашлыкъны бир къайтарчы артха.
 
Бол, джангур, джылы да, джангы да,
Къартайгьаннга къайтар кийик саулугьун.
Джукъланнган сезимлени джангыдан джандыр да,
Джайгьа бир къысдыр джазгьы джаулугъун.
 
Джау, джангур, сюймекликча джау,
Термилген джерни бир сугьар.
Джангыз кечеге кырдык чыгьар
Минг шукур дей сеннге, минг махтау.
 
Джау, джангур, сау кечени джау,
Элия да кёкде ташсынмаз.
Эртден бла джай бир ариу кёрюннюкдю
Джазгьы джаулукъчугъу бла башында.
 
КИМ ЮЧЮН?
 
Кечени къара бармакълары
Акъ имбашларынгда сени –
Олду шашдыргьан мени.
 
Тангны акъ бармакълары
Къара чачынгда сени —
Къартаймаз ачыуум мени.
 
Мени уа къол аязымда —
Сюймеклик аязында,
Джулдузла джилтинлей джюрегим,
Ким ючюн джанады да?!
 
ЭШМЕЛЕРИНГИ КЕСДИНГ...
 
Эки эшменге ушатыб
Экитизгинлерими эшдим.
Сен – эшмелеринги кесдинг...
Назму тизгинлерим къалдыла
Эшмелеринге сын ташла кибик...
 
ОНГ ДЖАНЫМДАН СОЛ ДЖАНЫМА КЁЧСЕНГ
 
- Къызны бир къууандыргьан джаш да джаханимли болмаз,-
Дейме мен.
- Гюнахсыз къызны джанына тийген а - джаханимден чыкъмаз,- 
Дейсе сен.
 
- Сени таныгьанлы бир джандетде,
Бир джаханимдеча турама туура.
Алай а, онг джанымдан сол джаныма кёчсенг,
Кёб зат тюрленир деб этеме умут.
 
- Мен да алай деб турама,- дейсе.
Экибизбизми тюрлюрекле,
Огьесе сюйгенле бары да былаймыдыла экен?
 
АСЫРЫ СЮЙГЕНДЕН
 
Буз отха кёмюлюрге излейди
Джюрегим асыры кюйгенден.
Кесимден бошаргъа тебрегенме
Мен сени асыры сюйгенден.
 
Джулдуз учуб кюйгенинде,
Джерге джетгени — таш болду.
Кябагъа салыннганында уа,
Ол къара таш да баш болду.
 
Джулдуз умутум джарыталмады,
Джангырталмады дунияны.
Кюйген джюрегим назмумда —
Къара ташыча Кябаны.
 
ЫШАРА ЭДИНГ БАШХАГЬА
 
Сюймеклик кёзлеую — кёзлеринг.
Кюймеклик кёзлеую — сёзлерим.
Ышарыуунгу татыуун — джилексиндим.
Джюрексиндим сора неге?
 
...Ышара эдинг башхагьа.
 
КЁРГЕНМИСИЗ?
 
Бир къанатлы къанатлы кёргенмисиз...
Хай-хаймы?
Джангыз джагъалы суу кёргенмисиз,
Огъаймы?
Джангызлыкъ кемире тургьан джюрегиме
Къарагъыз сора...
 
БИРИНЧИ СЕЗИМЛЕ
 
Аязны къол аязы
Бутларынгы тюкчюклерин
Терс джанына сылады.
Мен а кёз къарамым бла
Аланы ызына тюзетдим.
Бетиме къарагъанынгда уа,
Уялгьандан, бир айыблы иш этгенча,
Джерге кириб кете эдим.
 
КЁК БЛА КЁЛ
 
1
Чууакъды кёк.
Джангыз бир булутчукъ,
Сизни юйню башында, мийикде,
Къызара, агъарады.
 
2
Джанкъылыч толкъунлу кёл рахатды.
Хурла кёлча, рахатды кёл.
Кечеледе уа, аны эки джырыб, андан
Алтын мюйюзлю къочхар чыгьыучусун билемисе?
Къайдадыла сени къой сюрюулеринг?
 
3
Рахатды кёл.
Алай а бир-бирде андан
Кёк кюкюреген,
Аджир кишнеген,
Буу ёкюрген,
Бёрю улугьан
Тауушла чыгьадыла.
 
КЪОБАН БЛА ХУДЕС СУУ
 
1.
Бир джюрекде чайкъалгьан
Кёк умутларыбыз бла
Джер къайгьыларыбызны суратын —
 
Теберди бла Худес суу
Бирге къошулгьан джерни
Кёргенигиз болгьанмыд?
 
Дагъыда къаллай бирни
Кёк суу бла ол Джер суу
Бир бетли болуб къалалмай
Барадыла танылыб.
 
Биз дуниядан кетгинчи
Джюрегибиздедиле ала —
Къобан бла Худес суу.
Биз дуниядан кетсек да
Дунияда къаллыкъдыла
Къобан бла Худес суу.
 
2
Джети къат джерден чыкъдым,
Джети къат кёкден тюшдюнг.
Къошулдукъ, къошулгъан кибик,
Къобан бла Худес суу.
 
Бий, бийче болдукъ – бир болдукъ,
Тёнгек бла джан кибик.
...Артда кирди арагьа
Ишеклик, джылан кибик.
 
Къайырылдыкъ. Айырылдыкъ.
Кёмюлдюм джети къат джерге,
Кёмюлдюнг джети къат кёкге —
Тёнгек да джокъ, джан да джокъ,
Теберди, Худес да джокъ.
 
БЕГИМЕКЛИК
 
1
Шыйых болгъанынгы биле эсенг,
Фыргъауун дегенликлерине къулакълама.
Абдез тау суудан ала эсенг,
Намаз да таугьа айланыб къыл:
Джашауунгдан айырылсанг да,
Айырылмазса ийманынгдан.
 
2
Экибиз да тау суудан алгьанбыз абдез:
Мен суу туугьан таугьа айланыб къылама намаз.
Сен суу ашыкъгъан тенгизге айланыб этесе намаз.
Тейри уа башыбыздан къараб турады.
 
ЭРКИНЛИК БАШЛАНАДЫ ЭР-ДЕН
 
Эркинликмиди туудургъан эрлени,
Эрлемидиле болдургьан эркинликни?
Алай, алай да болур, ёзге,
"Эркинлик" деген сёз башланады "Эр"-ден.
 
СУУ БЛА ТАЛ
 
1
Кетиб баргьан сууну ауазы
Джарыкъча чыкъгъанлыкъгъа,
Мыдахлыгъы,
Тал болуб,
Сыйыт этеди джагьада.
 
2
Тал терек чачы тозураб,
Джыламсыраб, сюеледи джагьада —
Назик къолла къайдан тыйсынла —
Сюйгени кетеди, кетеди, кетеди.
 
Кетеди суу, айырылады,
Терек а къалады джагьада.
Аны джашил кёз джашлары
Тенгизге дери барырла сууда.
 
Ёзге суу не къадар саркъса да,
Айырылалмаз джагьада талдан.
Суу башха джары кетиб барса да,
Анга тал не бек ачыса да,
«Суу ёлмесин» деб, алгьыш этер.
 
Суу къуруса уа – тал да къуруду
Анга бушуу эте, къыйнала.
Кесибизни кёргенча болама,
Суу бла талгъа къарасам дунияда.
 
КЪАР
 
Тюу машалла, ариулукъгъа!—
Дуния джашар.
Тау башлагъа джулдузладан
Джауады къар.
 
Джулдузладан джауады къар,
Джулдузладан.
Кёлюм мени, сют кёл кибик,
Болгьанды акъ.
 
Джюрегиме, джериме да
Балхамды къар.
Кюн айтса да: "Эрингме, къар",
Эриме, къар.
 
Ким айтса да, эриме къар.
Эриме, къар.
Шо, джауаргьа, шош джауаргьа
Эринме, къар.
 
Кёкден тюшген мёлек кибик
Сейирди къар.
Бу ариулукъгьа, тазалыкъгъа
Назмум да къор.
 
Мен бек сюйген бир джаннга да
Ушайса, къар.
Меннге джылы кёрюнюрсе
Болсам да къарт.
 
Ахыр кюн да кёзлерими
Кючден ача,
Шыбырдарма: сау къал, джаным,
Къар... Къар-а-чай.
 
КЕТДИ ДЖАШАУ, КЕТДИ
 
Бир ариу къызны
Кийими къолунгда къалыб,
Кеси сыбдырылыб кетгенча,
Кетеди джашау,
Кетеди джашау,
Кетеди.
 
Къараб къаласа аны ызындан...
Акь маралгьа ушаш ол джалан тиширыуну
Кём-кёк сууну джашил джагъасы бла
Кете баргьаны, узая баргьаны;
Аны туу санларында
Аллай бир ауурлукъ эмда дженгиллик.
 
Ол сыйдам, ариу санланы
Сыларгьа тюшген эди насыб
Бир кече. Эртден бла уа,
Тыялгьанмы этерик эдинг,
Турду да кетди.
 
Сеннге къалгьаны
Не чач тюйреуючю, не къол джаулугьу
Дегенча, бир унутхан заты,
Эсге тюшюрюуле,
Эмда
Юйюнге, джюрегинге сыйынмаз
Бир мыдахлыкъ.
 
...Сени аллынга къараб,
Бюсюреусюз
Къучакъ джая эдим тюнене.
 
Энди уа —
Джаным чыгъаргьа джете,
Къолларымы узатыргьа да болалмай,
Ызынгдан къараб турама.
 
Нечик ариу, нечик татлы
Тиширыу эди джашау...
 
Сени былай терк кетеринги билсем,
Сени былай этеринги билсем,
Не кюн, не кече
Бермез эдим тынгы,
Билмез эдим тынгы.
Ай медет, кетди джашау...
Кетди.
 
КЪАЙНАМА
 
Джюрек, джюрек,
Сен мени да, кесинги да
Къыйнама.
Кюнча джаныб, джарытмай эсенг,
Къайнама.
 
Сюе эсенг, сюймеклигинг
Джарасын.
Ол сау этсин
Джерни, кёкню, адамны да
Джарасын.
 
Кеси аллынга кюе эсенг,
Кюйме, къой.
Джауунг кёрсе, табалар да,
Тутар той.
 
Не да болсун,
Бош къазанча къайнама.
Керексизге кесинги да, башханы да
Къыйнама.
 
Джюрек, джюрек...
 
СЕНИ КЁРГЕН КЪУУАНЧЫМА НЕ ДЖЕТЕР?
 
Аллах барды. Энтда тюбетди бизни,
Къайгьыладан къалгьанчама артылыб.
Къышны ичи бла гяхиник джол тартылыб,
Джаз келгенча, алай кёрюндюнг кёзге.
 
Шукур этдим джашауума, къадаргьа —
Умутумда болгьан къызгьа джолукъдум.
Излей эсем сени бла джашаргъа
Бузамамы таулу адетни, джорукъну?!
 
Ётюрюкден айырырбыз кертини,
Тилибиз да, Тейрибиз да бизни — бир.
Ба этеме кёзлеринги, бетинги,
Тюшюмеча, юйюме да таукел кир.
 
Ахырзаман джууукълашхан дунияда
Сени кёрген къууанчыма не джетер?
Ёксюз къалгьан къуш балача уяда,
Сенсиз къалса, ёхтем джюрек не этер?
 
Джашилбайракъ, джангы айлы, джулдузлу
Джаз да, сен да бир-биригизге ушайсыз.
Минги Тауну джарыгьына къошулуб,
Джюрегимде джашарыкъсыз, джашайсыз.
 
Бу дуниядан кетген тёрем болса да,
Тауусулуб джерде сууум, къабыным,
Сиз джарытхан джюрегим чыракъ болуб,
Турлукъ болур, нюр джаннганлай къабырым.
 
СЕНИ АМАЛТЫН...
 
Сени амалтын сау бир тукьум, бир эл да,
Ариудан да ариу кёрюндюле кёзге.
Лайпан джюрекге, сен тюз багъа берел да,
Поэзияма, кесиме да бол кюзгю.
Аллах десек — биз джюрекге къарайбыз,
Гъарш десек а — биз къарайбыз кёклеге.
Алай а мен, къуру джулдуз кёзлеге
Разыма къараб турургъа ёмюрюм..
Лисан джангур, байсан джангур — сёзлерим,
Айгъа огьуна урдурур эдиле гяхиник.
Не медет, тилим тутулуб турады,
Ырхы кибик басханды да сюймеклик.
 
Бу бош сёздю, бош излемди дегеннге,
Уллу Аллах кеси тёрелик этер.
Не да болсун, сюймекликге кюлгеннге,
Ийнандырырча, сюймеклик ауруу тиер.
Адамны Адам этген, баш этген
Мен билеме ол сезимди — джашнасын!
Игиликге, мийикликге тюз элтген,
Не да болсун, ким да болсун — джашасын!
Насыб — Сени бу дунияда кёргеним,
Илячинча, мурат, къанат кергени.
 
Къалай ариуду бюгюн кюн, алай а,
Ышаныргъа боллукъмуду джазгъы кюннге?
Заманны зыраф иймей оноу этерми эдик?
Ышан. Ийнан. Джазыуубузну джазайыкъ кесибиз.
 
Разы эсенг...джазы эсенг да шахарны,
Алыб кетер эдим Юч Кёк Эн-нген элге.
Бир-бирибизни ангыларбыз деб этеме умут.
Иги сагъыш эт — насыбха алгъыш эт.
Я рабби, болурму экен джазыу? Болур.
Тангны атдырама иги джора эте.
Ханым, пайтон хазырды, хазыр эсенг, мин.
Айтылыннган акъ сёзге амин де, амин.
 
ТАУКЕЛЛИК КЕРЕКДИ
 
1
Эки джанымда эки къара суу:
Экиси да ариу, экиси да таза.
Къайсында сууутайым къызгъан джюрегими,
Къайсындан ичейим тобукъланыб, къабланыб?
 
...Экисинден бирин сайлаялмагьандан
 Суу къатында суусабдан ёлеме.
 
2
Суу къатында суусабдан ёлеме.
11.03 1990 дж.
 
КЕСИМИ УНУТХАНМА
 
Сен атыб келген тангнга ушайса,
Мен батыб баргьан кюннге...
Мен кесими унутханма
Сагъыш этгенден сеннге.
 
МЫДАХЛЫКЪ НЕДЕНДИ?
 
Адам умутунда да джетелмезлик затла бардыла –
Мыдахлыкъ анданды.
Алай а, джетеллик затыбызгьа да
Джетелмей къалгьаныбыз тюлмюдю
Бютюн къыйнагьан?!
 
КЮННЮ ЫЗЫНДАН...
 
Башыма акьыл кирир заманда
Джюрегиме сюймеклик кирди.
Кюнню ызындан
Джугъутур кьаядан секирди.
 
ДЖАЗ
 
Джашил къанатлары байракълача...
Кёккёз къанатлы кьонар джер излейди.
Терезе тюбюнде нарат терекчик,
Къыш да кёгерген нарат терекчик,
Ол биз орнатхан нарат терекчик
Аны кёзюне илинмезми?
ЭНТДА ТЮШДЮНГ ЭСИМЕ...
 
Сен энтда тюшдюнг эсиме,
Энтда тынгым-тынчлыгьым къуруду.
Къытмир да ашын аягъы бла тюртюб,
Кёкге къараб созуб улуду.
 
Гылын къуш къычырды къайда эсе да
Джетинчи къатында джюрегими.
Башын къаядан атхан суу айтыр
Сени къалай сюйгеними.
 
Ташны тешиб чыкъгьан ханс айтыр
Бу ичги сёзюмю багьасын.
Джангыз джагьалы суу Къобан болалмаз
Табхынчы экинчи джагъасын.
 
Не деу къанатлы да учалмаз
Бир къанаты джокъ эсе аны.
Чексиз мийиклик – Тиширыу –
Эркишини къанаты.
 
...Сен энтда тюшдюнг эсиме
Къайда энди чыдарча болум?
Джюрегими алыб къолума
Къаргьа, сууукъгьа чыгьарча болдум.
 
Джанкъоз да чыгъады алай
Себеб излегенча къардан.
Гокганы да джюреги джарылса,
Гюллери къарайла андан.
 
Джерге чанчылгьан сансыз чыбыкъла да
Шууулдайдыла терекле болуб.
Сен джерде, джюрекде болуб
Къалай уюр джашауну къаны?
 
Сен энтда тюшдюнг эсиме...
Сютча уюб тургьан кёлюмю
Ургьуч бла ургьанча этдинг.
 
КЪЫСХА "И"-ЙИНГМЕ СЕНИ

Къарачай!
Мен къысха "и"-йингме сени.
 
Алай а, бёркюмю ёрге атыб,
Къууанама,
Гитче бармакъ да асыу дегенлей,
Мен да бир джугъунга джарагъаныма,
Мен да сеннге керек болгьаныма.
 
Болмасам да сени башынг –
«Къ» харифинг – Къарчанг – Къадау Ташынг,
Болмасам да сени
"Ара"- лыгьынг, аралыгьынг, ара багьананг,
Къысхакъыл, къысха "и" болсам да,
Узун этерге излейме джашауунгу, тарихинги.
 
Сени къурагъан харифлени
Ызларындан барама джарым чалкъычыча.
Сен саулукъда меннге ёлюм джокъ,
Дюрюден чыкъмам джаным чыкъгъынчы.
 
Сени башынг огьай,
Аягьынг болгьаным да,
Башыма сыйды.
Алай а, аякъсыз
Тёнгек, баш да неди?
Алай а аласыз
Аякъ а неди?
 
Къарачай!
Мен сени сафынгда ёлюмсюзме.
Сенсиз – терекден юзюлген чапракъ –
Магьанасызма, джансызма, ёксюзме.
 
Къарачай! Биз
Бир-бирибизни къурайбыз.
Сёзню къурайбыз.
Тилни къурайбыз.
Халкъны къурайбыз. Алай джашайбыз.
 
Ансы, биз – джети хариф –
Джети сынаудан ёталмай,
Джети джол айырылгьан джерде
Биригиб оноу эталмай,
Гитче уллугъа тынгыламай,
Уллу гитчеге тынгыламай,
Бир-бирибизге къайырылыб,
Айры болуб, айырылыб,
Чачылсакъ – Къарачай чачылды.
Джулдузла да, кёк да турурла,
Джети джулдуз а джокъ – Джетегейли джокъ.
Кёк къалай джарлы кёрюнюр.
 
Къарачай!
Мен сени къысха "и"-йинг болгьанча,
Сен кесинг да адам улуну
Къысха "и"-йи эсенг да, ким биледи.
Адам улу кеси да – къадарны къысха "и"-йи,
Къадар кеси да Ёмюрлюкню къысха "и"-йи...
 
Къарачай!
Сен заманладан, аламладан да ётюб,
Аякъларынг, къанатларынг да сынаргьа джетиб,
Балчыкъны, къарны, къарангыны да джырыб,
Кюн джарыкъгьа кюн джарыкъча баргъан
Дюлдюр эсенг,
Чубур тюйюлген къуйругъунгма сени.
 
Башха затха фахмум, къарыуум джетмей,
Сени чибинден къорургьа джарай эсем да къуру –
Ол да насыбды.
 
Къарачай юйню
Тюб ташы, къабыргъасы да тюл,
Терезеси, эшиги, чардагъы да тюл,-
Оджагъыма мен.
Юй – джылыудан, мен а – къурумдан
Тола барабыз.
 
Юйде от  этилгени,
Къазан къайнагъаны,
Оджакъдан тютюн чыкъгъаны –
Халкъым джашагъаны
Къууанчды меннге.
 
Мен – оджакъ,
Къурумдан, джалындан тола эсем да,
Джанымдан тоя эсем да, –
Бир исси, бир суукъ бола эсем да,
Кюн аманнга ачыкъ тура эсем да,
Ичим от, тышым буз бола эсе да, –
Къадарыма разыма.
 
Къарачай юйню оджагъыма мен.
Керти да «татлыды, берекетлиди Джуртну тютюню да».
Юйню джылыудан тола баргъанын сеземе да,
Кесими къурумдан тола баргъаныма да къыйналмайма.
 
Юй-Эл-Халкъ джылыныр, джашар ючюн,
Меннге кюерге, къаралыргъа керек эсе,
Разы болуб кюеме, къаралама.
Алай турама юй башында, кёз туурада –
Оджакъча да тюл, бир байракъ кибик...
 
Къарачай!
Мен къысха "и"-йингме сени.
Алай а, къайры да ий,
Сен саулукъ да
Менден мийик "и",
Менден узун "и",
Менден толу, менден бойлу, менден уллу «бий»
Болмагьанды. Джокъду. Боллукъ да тюлдю.
 
Сенден джаратылгьанма. Сени бла джаратылгъанма
Сени бла джашайма.
Сени ючюн ёллюкме. Сени бла ёллюкме.
Сенсиз а – къачан да ёлюкме.
Хоу, ауалдан ахыргъа дери сени блама мен.
 
Къарачай!
Къысха "и"-йингме,
Къысха илигингме сени.
Бу Ай тилибиз а, ана тилибиз а –
Сары джилигингди сени.
 
УНУТУРМА
 
Хар такъыйкъада эсге тюшюре да,
Шашаргъа джете,
Сакъат, урушда къалгьан санын унутханча,
Унутурма Сени.
 
БИЛ
 
Къойчу таягьымы сизни арбазда чанчыб кетсем,
Ол тамыр ийиб, терек боллугьун бил.
Башха арбазда къуу таякъ кёрсенг а,
Башында да онгнган чырпа бёркю бла –
Ол «къаранчха»  мен болгьанымы бил.
 
БАЗЫБ АЙТЫР ЭДИМ...
 
Мен къышны къарын-бузун эритирме,
Къышны къарын-бузун эритирме,
Къарын-бузун эритирме,
Эритирме.
Джолгьа,
Сен келлик джолгъа,
Сен ышара келлик джолгъа,
Сен сюйюмлю ышара келлик джолгъа,
Сен джазча сюйюмлю ышара келлик джолгъа,
Джулдузла, гюлле, джанкъылычла болуб,
Тёгюлюрме.
 
Аякъ тюбюнгден джулдузла уча,
Эки джанынгда гюлле чайкъала,
Джанкъылыч белинге чырмала,
Келирсе.
Джерни,
Нюр джаннган Джерни,
Джашил нюр джаннган Джерни
Тёппесинде
Ариулукъну белгисича,
Ариулукъну-Сюймекликни белгисича,
Джашауну-Ариулукъну-Сюймекликни белгисича,
Сюелирсе.
Къол булгъай,
Адамлагьа, Аламлагъа къол булгъай,
Белгили, белгисиз дуниялагъа да къол булгъай,
Сирелирсе.
 
Чачынг тёгюлюр бу Джерни юсюне,
Джыламугьунг саркъар бу Джерни юсюне,
Адам джюрегине ушаш
Бу къыйынлы Джерни юсюне.
 
Сени хар чырмаудан сакълар ючюн,
Хар чырмаудан сакълар ючюн,
Сакълар ючюн,
Бу Джерни,
Адам джюрегине ушаш бу къыйынлы Джерни
Сакъларгъа кереклисин билеме.
Бу Джерни аны ючюн ийнакълайма,
Сени ючюн тансыкълайма, къучакълайма.
 
Бу Джерни хар не тюрлю палахдан, къыйынлыкъдан
Артыб, тазалаб бошасам,
Кёлюм рахат болуб, базыб айтыр эдим:
Сюеме сени, джулдуз кёзлю кёгюрчюнюм.
 
ОЛ ТЮЛМЮ ЭДИ?
 
Джазны къанат тюбюнден тюшгенча,
Джюуюлдейди шорбат чыпчыкъ.
 
...Къышны бир къыяма кюнюнде,
Ауузунда да гырджын бурхусу бла,
Орамда бузлаб тургьан а ол тюлмю эди?
 
УЯ ЭТЕДИ
 
Къулагьына мычхы таууш келе,
Къанатлы терекде уя этеди.
КЪАНАТЛЫЛА БЛА ТИШИРЫУЛА
 
Чыпчыкъланы джарыкъ джюуюлдегенлери,
Къызланы къууанчлы кюлгенлери...
 
Кюз артында узая, ташая баргьан турнала,
Ахсыныб, аланы ызларындан къарагьан тиширыула…
 
Джазны
Тиширыула бла къанатлыладан алгьа сезген
Бир джан болмаз.
Къачны да...
 
МЕН ДЖАРАТХАН КЪЫЗ
 
Дунияда болмагьан къызны сыфатын
Тюнюмде-тюшюмде да къурайма.
Электричка тохтагъаны сайын,
Ол мен сакълагьан кирликча, къарайма.
 
Мен сакълагьан кёрюнмейди, огьай...
Тохта, мен аны тышындан сакълагъанлыкъгъа
Ол къатымда олтуруб тура эсе уа...
Не уа,
Башха вагонда бара эсе уа? Огьесе,
Ол чыгьыб баргъан тиширыу ол болурму?
 
Тиширыу къудурети чомарт тёгюлген
Къалай табдыла аны санлары...
Ёзге мен тургъунчу эшикле джабыладыла...
Олму эди, ол тюлмю эди, къайдам?
 
...Хар ариу къызны къарайма кёзюне.
"Ол тюлдю". Къарамымы джанлатама.
Бир адамны да тынгыламайма сёзюне...
Мен дунияда болмагьан къызны джаратама.
 
Ол телефон бла сёлешир деб сакълайма,
Джазар деб да умутлума къагьыт.
Сабийчикча кесими алдайма:
"Кириб келсе эди эшигими къагьыб."
 
Сакълай-сакълай тюнгюлеме сора...
Ёмюрде чырт джан-джаныуар басмагьан
Топракъны табыб, илеб, къадардан тилеб,
Башлайма бек къыйын ишни.
 
Ёзге къалайындан башларгьа билмей,
Арсар болама.
Бутларын ишлеб тебрерге разыма.
Кёзле салыб къараргъа да термилеме.
 
Алай болса да,
Башын этиб тебрейме алгьа,
Сылайма, сыйпайма, сынаб къарайма:
Муратымдача болгьанына къууанама.
 
Бетине кёчеме. Кюнден толу
Эки кёз салама. Ишиме кёл салама.
Къыйылгъан эки къара къаш тартама.
Киши билмеген орайданы тартама.
 
Кёгюрчюн мурулдагьанча чыгьа сёзлерим,
Ба этеме аны кёзлерин.
Къашларын тилим бла джалайма,
Кёлюм толгъандан джырлайма, джылайма.
Бир гитче сюйюмлю бурунчукъ ишлейме,
«Бурнунгу ёрге тутсанг, ёлтюрлюксе»,- дейме.
 
Эки ай джаягьын, сакъал тюбюн,
Къулакъларын къолларым бла къурай,
Эринлерин эринлерим бла ишлейме.
 
Хы, излегенимча кёзю-къашы,
Башы…Тохта, чачы уа къайда?
Къаббаш тиширыудан эрши зат болурму?
Ма энди бир джукъгъа ушады.
Тил, тишле салыргьа унутханма.
Тилими ёлчелеб, аны тилин
Кесими тилимден къысхаракъ этеме.
Тишлерин а – деменгили, къысыкъ –
Чыммакъ пил сюекден салама.
 
Энди неси да орнуна келди деб,
Къууана тебрегенлей,
Мыйы салмагъаным
"Шаркъ" деб эсиме тюшеди.
 
Кёбле айтыучулай, этиучюлей,
Тиширыуну мыйысыз къойгъанма.
Бир башхагьа этсем
Алай къоярыкъ эсем да,
Кесиме джоралагьан тиширыууму
Чырайына кёре акъылы болургьа керекди.
 
Не этерик эдим,
Башын чачыб джангыдан ишледим.
 
Тиширыууму башын кесиме къысыб,
Къулагьына да назмула айта,
Къалкъыб къалдым.
Уяннганлай а,
Бийче къызны бойнуча бир боюн ишледим,
Имбашла, къамишлеча къолла, билекле салдым.
Джанкъылычны, суу агъашча, имбашына атыб,
Къой Джолда суугьа барлыгъын
Кёзюме кёргюзтдюм да насыблы болдум.
 
8


Алай эте келиб,
Аякъ бармакъларына дери ишлеб чыкъдым.
Джюрегин, башха затларын да
Унутмай салдым.
 
Джыламугьум, терим барыб,
Ёлюб, къатыб,
Ма мен кесим джаратхан тиширыу
Джатады къып-къымжа болуб аллымда.
 
Эки къанат да битдирлик эдим
Учуб кетер деб къоркъама ансы.
Нюрден джаратырыкъ эдим,
Меннге турсунуруна экили болмасам.
 
Бычакъгьа къын бычакъны кеси бла этгенча,
Кесиме бичиб этгенме несин да:
.......................................................-
Небиз да келишеди бир-бирине.
 
Джангыз джан салырым къалгъанды энди –
Къадар мен джаратхан затха
Джашау-джан юфгюрмези хакъды.
 
Алай а билеме,
Тейриден да тилек этиб,
Кесим джаратхан тиширыуну
Танга дери къучакълаб чыкъсам,
Джанымы тюз джарымы
Анга кёчерикди. Айтханымча этдим.
 
Биринчи Кюн таякъла анга тийгенлей,
Ол орундан турду.
Ууакъ-ууакъ атлай барыб,
Кюзгюге къарады да:
 
"Бу алмасды менмеми", - деди.
- Огьай, сен мёлексе.
Ол ауазыма бери къарады да,
"Джийиргеншли, ауузунгу джаб",- деди.
Кёзлерим къарангы этдиле...
 
Юсюне не къаблады эсе да,
Къолуна не алды эсе да,
Эшиклени "занг" деб этгенин эшитдим.
 
Джашаууму джарымын,
Джарыкъ умутларымы барын,
Къадар къыйынымы джокъ этиб кетди.
 
Эшикле джабылдыла.
Эшигим джабылды.
 
КЕЛ
 
Мени юсюмден кенгден сора
Турма сен. Сенден сора
Ким ангыларыкъды мени?
Ким? Тутулгьанды Кюн.
Тутулгьанды Ай. Тул къалгьанды джай.
Тебренеди джер.
Кюкюрейди кёк. Нек?
 
Бир къанатын бушуу басыб,
Бир къанатын букъу басыб
Джыгьылады джыр.
Тунчугъады джыр. Келе кир.
Джырны дууадакъ бойнун
Джерден айыр да къойнунга къыс.
 
Кёл бер –
Бузджюрек да джырджюрек болур.
Кел бери. Кел.
Джукълайды эл.
Джукълайды джел. Кел.
Джер тебренеди джюрекде,
Кёк кюкюрейди джюрекде.
Бешик да къуру. Эшик да къуру.
Кел.
 
ДЖАН БЛА ТЁНГЕК
 
Санымы къыялмазсыз кёбге.
Джанымы къуялмазсыз кебге.
Кёкге
кёлтюрюлюб баргьанлай,
Ташайырма кёзден. Мен – Тейри адамы.
 
Джаным санымы сау джыртыб,
Кетер чексизликге. Олду насыб.
Тёнгегими ауур топракъ басыб,
Джерге терен кёме баргьанда да,
Джюрегим кёкге акъ кёлекке атар.
Ол –
Айталмай къалгьан сёзюм мени.
Ой,
Айтылмай къалгьан сёзюм мени...
 
ДЖЮРЕКНИ ТЕНГЛИГИНДЕН КЪАРАСАНГ
 
Тиширыудан ариу не болур дунияда
Джюрекни кёзю бла къарагьанда,
Аны ауазындан ариу макъам да къайда
Джюрегинг бла тынгылагьанда.
 
Тенгизни тенглигинден къарагьанда
Джерде тауладан мийик зат болмаз.
Джюрекни тенглигинден къарагьанда
Тиширыудан ариу джан болмаз.
 
Тауну мийиклигинден, тенгизни теренлигинден,
Тюзню кенглигинден, кёкню чексизлигинден –
Джюрекни тенглигинден къарасанг,
Къайсы ёмюрде да тиширыу –
Мона Лиза, Лейла, Хорасан...
 
Огьай, тиширыудан ариу джан джокъ дунияда
Джюрекни тенглигинден къарасанг.
Джайгьы танг аласындан уяннганча къанатлы уяда
Кёлюнгде назмукъанат сезим уяныр.
 
Джюрекни тенглигинден къарасам дуниягьа
Тиширыуду мийиклик, ариулукъ, тазалыкъ.
Тау, эригенча, Кёк ачылгьанында,
Алай эрийди эр джюрек аны аллында.
 
Тиширыуну къудрети джарытхан дуния,
Джандет болур, эшта, сени атынг.
Эр учунмазлыкъ, чыгьалмазлыкъ ёр джокъ
Тиширыу болуб аны къанаты.
 
БИЛМЕЙМЕ, КЪАЧАН...
 
Билмейме, къачан кёрюрме сени:
Къар да джауады джайгьа да къарамай.
Гюл а чакъгьанды кюннге да къарамай –
Къачан болса да кёрюрме сени.
 
Билмейме къачан джетерме сеннге.
Суу чынгаса да тешиб къаяны,
Аллах-адам да тыялла аны,
Билмейме къачан джетер тенгизге.
 
Билмейме, айт, шо ненгден таныйым,
Кёбдю ариу дуния башында,
Кёб алданнганма алтынды деб джез,
Алкъын тюнгюлмей излейме дагьыда.
 
Билмейме, къачан табарма сени,
Къачан, къалай? Эй, антсызды билген.
Быллай ишге гюнахды кюлген –
Джан джартысын излейд къыйынлы.
 
Билмейме, къайры чабады джюрек –
Заман къобаны бургъан тирмен таш.
Акъ не къара болуучанды унунг,
Бир кюн джарылыб къаллыкъ тирмен таш.
 
Билмейме, къачан тюберме сеннге –
Къарды, сууукъду, джайда кибик тюл.
Барын истемей къызара эсе гюл –
Табмай, тюбемей къалырма къалай?
 
БАТЫБ БАРГЪАН КЮН
 
Къар-буз эрисе, ачылгъанча
Джерни джарылгьанлары,
Алай ачылдыла, ышаргьанынгда,
Джюрек джараларым.
 
Къалмадыкъ
Бир-бирибизни къыйнар ючюн.
Сыннган кёлюм энтда бир сынды
Тюз къайнар ючюн.
 
Джашауну татлылыгьы бла къысхалыгьын
Кёрдюм кёзлерингде.
Сокъур кёзден чыкъгъан джаш –
Бу сёзлерим.
 
Ариулукъдан къанмадым...
Инджитед бютюн,
Кёзлеринден къан тама,
Батыб баргьан Кюн...
 
СЕЗ
 
Дунияны, джашауну ариулугъундан
Баргьанча кёрюнсе да сёз,-
Ол сени юсюнгденди,
Джаным, аны сез.
 
Джазгьы тылпыу айланыб джерге,
Кюнбетге гяхиник урса,
Сабийчик джукъусундан уяныб,
"Ання" дей, кёзчюклерин ууса,
 
Мен сени юсюнгден этеме сагьыш...
Джазгьы-джайгьы умут къобан
Джагьаларын – къышны, къачны – басыб,
Сени таба барады ашыгъыш.
 
- Ашыкъгьан суу тенгизге джетмез.
- Джетерге, джетмезге да болур.
Алай а тенгизге керек эсе суу,
Тенгиз да алгьа силкинир.
 
...Суу секиртмелеча тёгюледи чачынг,
Кюн секиртмелеча къарайдыла кёзлеринг,
Назму секиртмелеча къайнайдыла сёзлерим...
Дунияны, джашауну юсюнден барады сёз.
ДЖЮРЕГИНГ
 
Бурундан келген нечик тюздюле сёзле:
Джюрекни терезелеридиле кёзле.
Эки кюнча кёрюне эселе кёзлеринг
Чексиз кёкден чырт кем болмаз джюрегинг.
 
ДЖАЗЫКЪСЫНДЫМ
 
Сени ызынгдан
Макъа да юч кере чынгады.
Джазыкъсындым макъаны.
Джюрегими да джазыкъсындым.
 
ЁМЮРЮМ РАЗЫМА СЕННГЕ
 
Кюн джылытса, таш да сууумай,
Иги кесекни турад зауукъда.
Кюн юсюнден тайгъанлыкъгъа,
Кюннге кёлкъалды бола болмаз ол.
 
Кюн кюн узуну джылытханы ючюн да
Шукур дей болур кече узуну таш.
Бир кюн таш джюрегими
Кюн болуб эритгенинг ючюн
Ёмюрюм разыма, борчлума санга.
 
СЕНИ ДЖАРАТАМА МЕН
Л.Ф.
 
Ана тилими сыфатыча,
Ата джуртуму къууатыча,
Туугьан джерими берекетича,
Халкъымы намысы, бетича,
Ариулугьу, ёлюмсюзлюгюча –
 
Джайгьы кюнлени биринде
Меннге кёрюндю поэзия
Кямары бла белинде.
 
Къадер кечени джарыгьыча,
Нюр джарыгьыча, ТЕРЕЗЕДЕН,
Кёзлериме кёзлеринден,
Сёзлериме сёзлеринден
Бир Тейри джарыкъ тёгюлдю.
 
Къайгьылы, къыйынлы дунияда
Чыгьанакъла ичинде гюл кибик,
Поэзия меннге кёрюндю,-
Джылыуу, джарыгьы Кюн кибик.
 
Мен сени кёрдюм поэзия,
Кёргенлей билдим хорларынгы.
Ийнек да саугъан, дырын да джыйгъан,
Къалам да тутхан къолларынгы
Кёкюрегиме къысарым келди.
 
Джулдузгъа, алмагъа да узалгьан,
Бери узатчы къолларынгы.
Джулдузгьа, алмагъа да ушагьан
Джюрегим къурманды алагьа.
 
Аламгьа сыйынмагьан джюрегим
Эки ууучунга сыйыныр.
Поэзия, мен ант этеме,
Тюшюрмем сыйынгы, сыйымы:
 
Айтыб кёлде болмагьанны,
Айтыб элде болмагьанны,
Кёкде, джерде болмагъанны
Сени аллынгда ассы болмам.
 
Джалгьан сёзню джардан атама,
Керти Поэзияны джаратама.
 
Бурун бла бюгюнню байлаб,
Эски кямарны бетин чыгьаргьан,
Эски сёзлеге джан салгьан,
Тамблагьа джол салгьан,
Джюрекден джюрекге джол салгьан,
Къызара тургьан поэзия,
Сени джаратама мен!
 
ТЕРЕЗЕДЕН ТИЕДИ КЮН
Л.Ф.
 
Терезеден къараб кёргенлей,
"Буруннгу таулу къыз эсенсе", - дедим.
Къызара ышаргьанынгда,
"Мен сакълагьан сенсе", - дедим.
 
Артыкъ сюеме терезени
Кюн джарыкъны ийгени ючюн,
Сени да биринчи кере
Терезеден къараб кёргеним ючюн.
 
...Сен ышаргьанча тиеди Кюн
Терезеден кёзлериме.
Джаза тургьан сёзлериме да
Терезеден тиеди Кюн.
 
Кюн джылыуун а, джюрек къой эсенг,
Таш да сакълайды.
Кюнню сюйгенден, ол джылытхан
Ташны да къучакълайла.
 
Сени кючюнг бла джазылгьанны да
Окъурла алай.
Кюнню кючю бла дунияны
Джарытады Ай.
 
...Джюрегинг Кюн джарыкъдан
Толгьан эсе,
Назму тизгинлеринг да, кюн таякълача
Болгьан эселе,
 
Сора,
Сеннге да келгенди ол,
Сора,
Сеннге да тийгенди ол,
Кюн – Сюймеклик.
 
ДЖЮРЕКСИНЕМЕ, ЁХТЕМЛЕНЕМЕ
 
Джюрексинеме, ай медет, бирде:
Аз джашайбыз джандетча джерде,
Аз кёребиз джер-суу да, джер-суу да,
Кёб сынайбыз бушуу да, джарсыу да.
 
Ёхтемленнген огъуна этеме бирде:
Биз эрлеча джашайбыз джерде,
Болджалны къысхалыгъын онгсунмай,
Итликге, терсликге, зулмугъа бойсунмай,
Адамла Адамлача джашайбыз джерде.
 
АНДАНДЫ
 
Джылым келе келгенликге
Джюрегим сабийлей къалгьаны,-
Анданды деб турама меннге,
Джашагьан къыйын болгьаны.
 
СЕЙИР ТЮШЛЕ
 
Къайдагьымы унутуб,
Сейир тюшле кёргенме.
Ай джарыгьын уютуб,
Айран этиб ичгенме.
 
Кюнден – нартюх гырджындан,
Кюлюн да кёкге чачыб,
Ауузум кюе ашадым
Ол Ай айраннга чанчыб.
 
Джериме тансыкъ болуб,
Керамат тюш кёргенме.
Джуртда Джангыз Терекге
Баш урургьа келгенме.
 
Халкъыма тансыкъ болуб
Къучакълай Ташын, Тауун,
Бетден бетге кёргенме
Къарча бла къауумун.
 
Мыдах эди бетлери,
Кёзлери сагьышдан толуб.
Халкъ талкъ болмаз дей элле
Тилибиз эсен болуб.
 
Айрылыкъ кирмей турса
Сёз болуб, мен-сен болуб,
Халкъ талкъ болмаз дей элле
Бириге билген болуб.
 
ДЖАЗНЫ ЭТЕГИ
 
Май айны отуз бири...
Ай аны о тюз бери
Къайтарсам а къайтарсам,
Къартайсам да къартаймам.
 
Мен кёрдюм джазны, кёрдюм,
Аны татыуун билдим.
Джети къат джерге тюшюб,
Джети къат кёкге миндим.
 
Гюнахсыз акъ булутну
Башыма мен сарх этдим.
Меккягъа тюл, ма сеннге
Бурулдум да, "харх" этдим.
 
Ай кёкден айыб этди,
Джай къучакъ джайыб джетди.
Тесукъа эте къалдым,
Сюйген къызым – джаз – кетди.
 
Умут этдим тыяргьа,
Тар юйюме джыяргьа.
Джабышдым этегине,
Этегин юзюб кетди.
 
Джазны этеги къолумда –
Ой къууанчым, джарсыуум.
Ол – юйюмю байрагьы,
Тёрде тёрем. Джазыуум.
 
Этегин алай тутхан
Кесин тутарем къалай...
Джаз билсе эди аны
Келир эди къайытыб.
 
ТОЛМАЙ КЪАЛГЪАН УМУТУМ
 
Кетдинг мени унутуб...
Огьай, меннге къалайды.
Толмай къалгьан умутум
Толгьан Айгьа къарайды.
 
Джаным къолуна алыб
Къара чачынгы учун,
Джанымы къолума алыб,
Учхунча алай учдум.
 
Джетдим, джетдим угулуб:
Кёрюннгенингча тюшде,
Мёлекчикча къубулуб,
Тура эдинг мюйюшде.
 
Ау джаулугьунг башынгда...
Къарамадынг, сакъладым.
Чыммакъ акъ болуб къалды
Къундуз бетли сакъалым.
 
Сени бек сюйген джаным
Санымдан абрек кетди.
Къаным чынгаб ызындан
Къызыл къычырыкъ этди.
 
Сизден, умут бусгакла,
Тигиб, мен къара кийдим.
Элия ургъан бусакъкъа
Къараб, джулдузча кюйдюм.
 
Кетдинг мени унутуб,
Огьай, меннге къалайды.
Толмай къалгьан умутум
Толгьан Айдан къарайды.
 
САКЪЛАЙМА
Т.М.
 
Сакълайма, тюнгюлсем да.
Хар аякъ тауушха тынгылайма,
Кеси кесими алдайма.
Кишини сакълатмам, ёлсем да.
Энди къууаннган да эталмам,
Джалан аякълай келсенг да.
 
СЕН
 
Тилбуручум да,
Тинбуручум да,
Санбуручум да,
Джанбуручум да –
Сен.
 
КУКАЛАНАДЫ
 
Джазгъа джаягьын салыб
Джаш къызчыкъ кукаланады.
Тилим тутулуб къалыб,
Джюрегим назмуланады.
 
ЭС БУРМАЙСА
 
Улуй тургьан кёзлериме
Эс бурмайса, джаным, сен.
Джана тургьан джюрегиме
Нек джаумайса, джангур, сен.
 
ДЖЫРЛАЙДЫ ДЖАННИ МОРАНДИ
 Т. М.
 
Джанымы джаный боран да,
Тюнгюлюб залгьа атлайма.
Джырлайды Джанни Моранди
Анга мен сенсиз тынгылайма.
 
Джырлайды урумлу закий.
Мен – кёлю къалгъан сабий,
Харс ургьаным да бек шош:
Сени орнунг турады бош.
 
Джанымы джаный боран да,
Белгисизликге атлайма.
Джырлайды Джанни Моранди
Мен а кесиме тынгылайма.
 
СЮЙМЕКЛИК
 
Сюймекликге тёшек болса ёлче,
Сюймеклик болады бечел.
Сюймеклик – джазгъы джашил кырдык,
Киши аны эталмаз бичен.
 
ЭСИМДЕН КЕТМЕЙСЕ
 
Нёгерсиз къалгьан кючюк
Кюрешеди арбазда къансыб...
Мен сеннге болгьанма тансыкъ.
 
Ат кишнейди джашил талада,
Джангызлыкъды аны талагьан.
Темиркъазакъ джулдузгьа къараб,
Улуйду къазакъ бёрю.
 
Бёрю улугьан,
Ит сынсыгъан,
Ат кишнеген –
Джюрегимде...
Ой нечик тансыкъ болгьанма сеннге.
 
ТАМЫР ИЙСИН
 
Бир джашил бутакъны джерге басдырдым:
Ол да бир тамыр ийсин, тамыр болуб бир кёрсюн.
Ол заманда ангылар тамырны къадарын, ансы
Кюн джарыкъны, дунияны кёрген,
Кимни кючю бла баш болгъанын
Унутургъа ёч болады.
Джашил дунияны тутуругъу уа –
Дунияны айнытхан эмда сакълагъан кюч –
Кёзден ташадады. Биз да кёбюсюне –
Ол таша къудуретге тюл –
Туура затлагъа салабыз махтау.
Кёклени, Джерни, алада болгъанны барын
Джаратхан Кюч къалады ташада.
Мен ма ол Кючге этеме шукур.
Ол кёргюзтген джолда бара –
Анга ушаргъа, джууукълашыргъа излейме.
Мен – Тейри адамы,
Излейме ушаргъа Тейриме.
 
ДЖАНГУР
 
Тереклени бюге джели,
Бюгечели, джауад джангур.
Тамчылары джамчыланы
Тешер кибик, алай ауур.
 
Элия да,
Кёкню юсюнден Илиада
Джаза келиб, джаннган кибик;
Джазгъаныны сууу саркъыб,
Джулдузлары къалгьан кибик;
Джазгъаныны сууу огьуна
Сууджилик назмуланы
Тюблери бла алгьан кибик;
Кюе тургьан джарлы джерге,
Джаралы джерге джан ургьан кибик.
Бюгечели джауад джангур...
 
МА АЛАЙ БЛА БУРУЛМАЗ...
 
Эркинлик, сени эрингме.
Къанатым болургьа эринме.
 
Къадар, мен сени джашынгма,
Къадер кеченги джашырма.
 
Заман, мен сени кёзюнгме,
Кишиге сокъур кёрюнме.
 
Джашауну экинчи джаны – ёлюм,
Сора андан нек къалады кёлюм?
 
Джулдуз кесин башсынса,
Джарыгьы кёкню ташсыныр.
 
Джуртда Джангыз Терекни тамырын
Джаннет терекден эсе сайларма.
Джан тамырымы, джыр тамырымы да
Мен ол тамыргьа байларма.
 
Ма ол заманда кёрюнюр
Парий кючю кючюкню.
Къанджалбашладан онглу болгьаны
Буруннгу джербаш юйчюкню.
 
Ма ол заманда ачылыр
Таша магьаналары сёзлени,
Бир къауумну да – кёзлери,
Бирлени уа – ауузлары.
 
Ма алай бла бурулмаз
Къарачайны Къадау Ташы
Къарачай халкъны сын ташына.
 
ЁРЕ ТУРУКЪ
 
Сезим кетди – сёзюм кетди,
Энди мен – ёре турукъ.
Джашил чегетни ичинде
Къарала, ёле турлукъ.
 
КЮН ТАЯКЪГЪА ТАЯНАДЫ ДЖЮРЕГИМ
 
Нюр джаухардан джасандырсам да, Джаухарат, сени,
Джетмез эди, ант этеме, кёлюме мени.
Меннге Кёк – Сен джашагьан джер.
Къууанчым кёб – Сен барса дунияда,
Сен бирсе дунияда.
 
Джангыз, Кюн таякъ тийген бек къаяда гюлден,
Дуния термилген чууакъ кёкден, нюрден
Джаратылгьан джан –
Джер къызы, Тейри къызы – Джаухарат.
 
Джандетден къысталгъан Хауа да,
Гюнахдан тыярыкъ суура да,
Зарандан сакъларыкъ дууа да –
Джаухарат.
 
Сюймеклик сезими ючюн
Тиширыугьа бурулгьан мёлек.
Ариулугъу, тазалыгьы ючюн
Мёлек болургъа тыйыншлы тиширыу.
 
Къыйынды сеннге Кёкде, Джерде да –
Тиширыулугъун тас этмеген мёлек,
Мёлеклигин тас этмеген Тиширыу!
 
Джаухарат, сюеме сени.
Къаяла, джулдузла да
Къайтарадыла: сюеме сени
 
Сен саулукъда
Гулош таякъгъа таянмам ёмюрде да.
Атынгы айтсам –
Кюн таякъгъа таянады джюрегим.
 
АНА ТИЛИМЧА КЕРЕКСЕ
 
Кёлюмю Кёклюгюн да,
Джуртуму беклигин да,
Ана тилими ёлюмсюзлюгюн да
Кёреме сенден.
Ёлюрме, ёлмезсе дей сен.
 
Ана тилими сюйгенча,
Сюеме сени,
Ана тилими билгенча,
Билирге излейме сени.
 
Ана тилимча керексе меннге,
Джуртда Джангыз Терексе меннге,
Джур балача кёрюнесе меннге,
Джурт-Анача да кёрюнесе меннге.
 
Джюрегимде –
Сюймекликни Къадау Ташында – чакъгъан,
Сюймекликни джашил терегисе.
 
Кёлюнгю къандырыб къара суу ичгенча,
Дунияда эм зауукъ сёзню айтханча,
Атынгы айтхан да насыбды къалай.
 
ДАРМАН-ДАРЫ КЪАЙДАН ТАБАЙЫМ
 
Сеннге къарагъан хар эркиши кёз
Окъ болуб тиеди мени джюрегиме.
Башхалагьа да меннгеча ышараса
Сени кемсиз сюйгенлигиме.
 
Бир хатагьа къалыргъа башлагьанма,
Тынгым-тынчлыгьым бошагьанды къуруб.
Джюрегим кеси кесин талайды,
Эки кёзюм да эки итча улуб.
 
Къабханнга тюшген кийик джаныуар
Аягъын кемириб, юзюб къутулады.
Меннге аллай мадар да джокъ,
Къарамынг-ауазынг биргеме турады.
 
Кюнюм, Айым – сенсе да мени,
Тутуласа деб къайгьыда джашайма.
Бирде сени сюйгенден ёлюб,
Нюр джаннган къабыргъа ушайма.
 
Кюнюм, Айым болгъан бла къалмай,
Мени кёлтюрлюк Джер болсанг сюеме.
Ариулугьунгдан кёлюм бир къанмай,
Кеси сынамагьан билмезча, кюеме.
 
Сеннге къарагьан хар эркиши кёз
Окъ болуб тиеди мени джюрегиме.
Дарман-дары къайдан табайым
Бу джаралы сюймеклигиме.
 
СУЛИКО
 
Сулико — сюймеклик байрагьы.
Хар иги затны дунияда
Сени атынг бла байладым.
 
Сулико – сюймеклик байрагъы.
Бир кишиге бойсунмадынг сен,
Тюшген сеннге джесирге тюшдю.
 
Сыйынгы ёрге кёлтюрдюле,
Сени ючюн кёбле ёлдюле.
Сулико — сюймеклик байрагъы.
 
Адамлыкъ, ариулукъ белгиси,
Джигитлик, кертилик белгиси,
Сюймеклик байрагъы — Сулико.
 
Сулико — сюймеклик байрагъы.
Ол байракъгъа кертичилей
Джашаргъа, ёлюрге да тюшсюн.
 
Сулико — сюймеклик байрагъы.
Сени атынг бла дунияда
Джашауну атын байладым.
Сулико — джашауну байрагьы.
 
Сулико — сюймеклик байрагъы.
Сеннге къартлыкъ, ёлюм да джокъ.
Джашлыкъ, ариулукъ — байлыгъынг.
ХАЛКЪ АЛКЪЫН СЁЗЮН АЙТЫР
 
Кетдиле алхамчыла,
Кетдиле балхамчыла.
Ким къалды Усталадан?
Ким къалды Устазладан?
 
...Джыйын джанлыдан къалгъан
Сюрюуге ушайды халкъ:
Джарымы — чачыу-къучуу,
Башха джарымы уа — талкъ.
 
Аякъ юсде джан къоймай
Огъурсуз ырхы элтди.
Бюгюлгенни, ийилгенни
Ол къул-къарауаш этди.
 
Тобукъланнганны, джатханны
Ол бирча этди сыйдам:
Къалмад хазна хапарлы
Буруннгу адетден, сыйдан.
 
Кир къабха джыяр ючюн,
Бир къабха джыяр ючюн,
Джер джюзюню миллетин,
Джаяргъа кюрешдиле
Ибилисни  иннетин.
 
Халкъны эсин алдыла,
Башсыз этдиле халкъны.
Сюрюу этиб бошалла
Чалдышха уруб аны.
 
Ангы къобан бокъланды,
Миллет сезим джукъланды.
Да, джашау, ёлюм да — хакъ...
Зулму кетди, къалды халкъ,
 
Бетинден къачыб къаны,
Къыйылыб саны, джаны.
Ой сынды къаблан кёлю...
Къалмад таб къазакъ бёрю.
 
Алай а, джашай барсакъ,
Дайым кюрешиб турсакъ,
Ёсюб джетер джаш тёлю,
Кёлтюрюлюр халкъ кёлю.
 
Чыгъарла балхамчыла,
Чыгьарла алхамчыла,
Суу эски ызына къайтыр,
Халкъ алгъын Сёзюн айтыр. ...
 
Халкъ,  алкъын, Сёзюн айтыр!
 
КЪЫЗНЫ ИЗЛЕМИ
 
Къызны къыркъ джаны барды.
Къыркъ джанына да джарарыкъ эрни
Излейди къыз.
Излейди, аллай эр табылмайды.
Джангыз бир джанына джарарыкъ табылады.
Къызны къалгъан отуз тогъуз джаны
Сыйыт-къычырыкъ эте джашайла.
 
ШАГЪАТЛЫКЪ
 
Сюйдюм, кюйдюм, назму джаздым,
Джазыу а — «амин» демеди.
Джашагьаныма шагъатлыкъгъа
Ол тизгинле къалдыла...
 
 ЭКИ СУРАТ
 
Суу-сурат заманынгы эсге тюшюре,
Сын-суратынга къараб турама.
 
ОЛ КЪУТАС ЧАЧЫНГ ЭСИМЕ ТЮШСЕ...
 
Алай насыблы эдик ол чакъда биз —
Кюнча джарыта эди Ай да.
«Энтда эки балам бир-бирин табдыла»,— деб,
Къууана болур эди Къарачай да.
 
Насыбыбызны билмедик сакълай —
Тенгден тутулдула Кюн, Ай да.
Бюгюн меннге не айта болур,
Бизден алданнган Къарачай да.
 
Акъылманлыкъ эталмай кесим
Насыбымы джибердим къолдан.
Болмазед уллу терслигим-терсим —
Болгъанны кёрейим джазыудан,
Болгъанны кюрейим джазыугъа.
 
Алай а, ол къутас чачынг эсиме тюшсе,
Бармакъларым огьуна сынсыйла.
Къазакъ бёрюле бары джыйылыб,
Мени джюрегимде улуйла.
 
АЙЫБ ЭТМЕГИЗ, БИР КЪУЧАКЪЛАЙЫМ
 
Назмум кишнеб, бойнун къынгыр буруб,
Энди бир да «Ра...», «Фа...» деб, чабмаз.
Сизнича къызланы суубаш Поэт энди
Къараб кёрюрге да табмаз.
 
Кетди Ра..., Фа... да кетди —
Къанатларым джокъ энди мени.
Энди учар, джырлар кёлюм къалмад —
Джазым да кетди, джайым да кетди.
 
Заман чархын ызына бурургъа
Мадар болмазмы? Ра..., айтчы.
Айтчы, Фа... . Тынгыласагьыз да,
Багъалысыз менге ол Кюнча, Айча.
 
Ол кюнледеча багъалысыз меннге
Ра ... — Кюнюм, Фа... — Айым.
Сиз олсагьатда джазгъан къагьытланы
Айыб этмегиз, бир къучакълайым.
 
МЕН НАМАЗ КЪЫЛАМА
 
Къолгъа къалам алырдан алгьа,
Сеннге салам иерден алгьа,
Абдез алама.
Алай а,
Сеннге мёлеккеча къараб,
Кёкгеча къараб,
Ассы болама.
 
Ёзге кёлюмю джашырыб къоялмам,
Джюрекден айтылгьан сёзлериме кюлме —
Аллахны эм сыйлы мёлегине да,
Джандетде хур къызланы бирине да,
Мен сени ауушдураллыкъ тюлме.
 
Сюймеклик къуруй барад дегенлени,
Кюн да суууй барад дегенлени
Гюнахлары кеслерини болсун!
Сууумазлыкъ Кюн – мени джюрегимди,
Кюн таякъла — сёзлеримдиле:
Дуния джылыудан, джарыкъдан да толсун!
 
Къолгъа къалам алырдан алгьа,
Сеннге къагъыт джазардан алгьа,
Сеннге назму джазардан алгьа, —
Абдез алама.
Кёкге кёлтюрюлюб баргьан сагьатда да,
Джерге эниб келген сагьатда да,
Мен сени кёргенча болама.
 
Аллахны эм джумушакъ, эм ариу, эм иги сёзю
Тиширыу болгьан болур деб турама.
Джаным, сен болгьан болурса деб турама.
Сюймеклик да бар, кюймеклик да бар,
Аллаху акбар! Мен намаз къылама.
 
БИЯГЪЫ СЕЗИМЛЕНИ КЪУРШОУУНДА
 
«Терезеден тиед Кюн,
Терезеден тиед Ай», —
Деб джазаем назмула,
Насыблыем ой къалай.
 
Ол Кюнюме-Айыма
Кёк болалмады кёлюм.
Сора нек къалад кёлюм —
Къыз кетди деб башхагъа.
 
Мен джазымы-джайымы
Къысалмадым кесиме.
«Бир абыннган — минг сюрюнюр»
Ол да келмед эсиме.
 
Анам — кёрде, къыз — эрде...
Джазыу сынады къалай.
«Мен сени блама. « Хайт» де,
Чыда», — деди Къарачай.
 
Мен келсем да сал болуб,
Къарачай, сен сау болуб,
Ёллюк тюлме, билеме,
Ёксюз тюлме, билеме.
 
Сени ючюн джашамагьан —
Ол не насыб кёрлюкдю?!
Сени ючюн ёлмеген а —
Ким, не ючюн ёллюкдю?!
 
Сенден тиед бизге Кюн,
Сенден тиед бизге Ай,
Мени Тёрем, Тейрим да —
Къурейш халкъым — Къарачай!
 
КЪАРТАЙМАЙДЫ ЭРКИШИНИ ДЖЮРЕГИ
 
Къартаймайды эркишини джюреги,
Джюз джылда да — тиширыудад кёзлери,
Джашнай турады, джашлай турады кёлю.
Ахыр кюн да бёрюлей къалад бёрю.
 
Чайналгьан сёз джансыз болад, берч болад,
Къачхы къаудан а къабыныргъа ёч болад.
Таркъаймайды сюймекликни кёзлеую,
Къартаймайды эркишини джюреги.
 
Башыбыз турса да чал болуб,
Ариу тиширыула сау болуб,
Джокъду бизге къартлыкъ, тынгы.
Тиширыуду эрни тангы.
 
Кюню-кечеси да — тиширыуду,
Тосу, бийчеси да — тиширыуду.
Ол сау болуб — сезим шынкъарт джукъланмаз,
Эр джюреги не къартаймаз, не къанмаз.
 
БИЯГЪЫ КЪЫЗ ЧЫКЪДЫ АЛЛЫМА
 
Къар. Сууукъ. Кесим да — джангыз,
Алай а бир от тюшдю къаныма —
Къар тюбюнден чыкъгъанча джанкъоз,
Бир джаланбут къыз чыкъды аллыма.
 
Дуния тонлагъа чырмалыб,
Таб тон тюбюнде къалтырай,
Бу къыз а къарады ышарыб,
Къара кёзлери джылтырай,
 
Сора зауукълу, тауушлу кюлдю —
Акъ дуниягьа, гюл урлукъ себгенча.
Аны ызындан чабарым келди....
Джылла ётдюле андан бери ненча.
 
Къар. Сууукъ. Биягьы мен — джангыз.
Алай а ёрген тюшдю къаныма —
Къар тюбюнден къарагъанча джанкъоз,
Биягьы къыз чыкъды аллыма.
 
МЕНИ ДЖЮРЕГИМ УЛЛУДУ ДУНИЯДАН
 
Мени джюрегим уллуду дуниядан,
Чексиз Сюймекликни кесиди ол.
Кёк бла Джулдузла — аны сураты,
Джети къат сезимни, сёзню Иесиди ол.
 
Аны ангыларыкъ, анга тыйыншлы
Къыз болурундан юзгенме умут.
Кеси кесини джылауун эте,
Ашхы джауду да, тас болду булут.
 
Сенде болгьан санланы кёрюб,
Сенде болмагьан да халланы бериб,
Умут этдим табдым деб, Сени,
Дуния насыбым тутду деб, мени.
 
Болмады. Тюрленмеди джукъ, 
Ётгенлигиме тенгизден-теркден.
Назму тизгиним да — башхасы джокъ —
Окъ тийген къанатлы кёкде.
 
Халек болса, болмаса да аууш,
Джюрек дегенинг ёмюрден бери —
Ай джарыгъында тай кишнеген таууш,
Не къуругьан кёлде улугьан бёрю.
 
КЪУУАНЧ КЕЛТИРЕДИ МЕННГЕ
 
Табигьатны бишген кёзюую,
Алтын кямарын тешген кезюую,
Джер тёшекге тюшген кёзюую —
Къач — къууанч келтиреди меннге.
 
Тиширыугъа ушатама аны,
Кюн тылпыу этеди саны,
Кюз джашыныб турад къойнунда,
Къач къууанч келтиреди меннге.
 
Гендже тайгьа ушай эди джаз,
Джеттен къызгъа ушай эди джай,
Къайнай тургьан Тишируду къач а,
Къач къууанч келтиреди меннге.
 
Турна джыйын тынгымы буза,
Башым бла, джюрегим бла да ётдю.
Арбазда уа къайнайды боза —
Къачхы тойланы заманы джетди.
 
Табигьатны бишген кёзюую,
Алтын кямарын тешген кёзюую,
Къучагъыма тюшген кёзюую —
Къач къууанч келтиреди меннге.
 
КЮЧЮК ХАНЫМ
 
Кючюк Ханны гендже къызы Кючюк Ханым,
Сени кёргенли нюрден толгьанд бёрю къаным,
Сени кёргенли отха тюшгенд темир джаным.
Ол эрийди гюрбеджиде темир кибик.
Тюрленнгенме джау да, шох да таныр кибик.
 
Мени кёлюм — горда бычакъ, къама кибик...
Тюлед бир да сынар кибик, къамар кибик.
Келе келди ол Хакъ ючюн къылыч болуб, къама болуб,
Энди сени — субайбелни — бууаргъа излейд кямар болуб.
 
Къурч къылычны алтын кямаргъа сукъланнганы,
Эр джюрекде джулдуз учуб, джукъланнганы.
Къурч къылычны кямар болургъа, кямар бла болургъа излегени,
Къазауатчы атны кече арада кёк джашната кишнегени.
 
Кючюк Ханым, ариу Ханым, джулдуз Ханым,
Кюн-гюл ханым, баппа ханым, гокка ханым,
Бу дунияны тутуругьу, къудурети Кючюк Ханым,
Сени кёргенли джумшаб къалгъанд темир джаным .
 
Энди не оноу экибизге Кючюк Ханым?!
 
ХАЛКЪЫБЫЗ ДЖАШАР
 
Ёрюзмекча нартлары болгъан Халкъ,
Сатанайча бийчелери болгьан Халкъ,
Къарашауайча тулпарлары болгьан Халкъ,
Бу дуниядан ёмюрде да болмаз талкъ.
 
Абдуллахча шыйыхлары болгьан Халкъ,
Умарча уланлары болгьан Халкъ,
Хасаукача джырлары болгьан Халкъ,
Ёмюрде да бир кишите къул болмаз.
 
Тамыры шумерледен, скифледен, сарматладан келген Халкъ,
Гунладан, булгарладан, хазарладан, аланладан келген Халкъ,
Алан- Ас деб, — Къарачай-Малкъар деб, айтылгьан Халкъ,
Бу дуниядан ёмюрде да тас болмаз.
 
САГЬЫШ ЭТСЕНГ...
 
Эркишини Заманы — Тиширыуду.
Тиширыуну Аламы — Эркишиди.
Алам бла Заманны байлагьан джанкьылыч –
Сабий.
 
ТАУЛА бла ТЕНГИЗ
 
Таулада турдум тенгизни сакълаб,
Тансыкълыкъ ёлтюрдю мени.
Эм ахырында Сюймеклик сюрюб,
Кёк тенгизге келтирди мени.
 
Тенгиз, мен сеннге башымы атдым,
Акъджал толкъунунга керилиб джатдым,
Бир ауукъгъа дери зауукъгьа батдым,
Акъ, Къара дерге эсиме да келмед.
 
Акъ, Къара да демедим сени атынга,
Сейир болдум Аллах берген сыфатынга.
Чабакъ болуб къойнунга кирдим,
Кёб ташангы, тахсангы кёрдюм.
 
Акъджал толкъунла мени кёлтюрюб
Тенгизни теренине элтген сагъатда да,
Акъбаш таулагьа бурулуб башым,
Нек къарагьанымы энди ангылайма.
 
Ауушдурдум Джуртуму тенгизге...
Тейри не ючюн къаргъады мени?
Къарт болгъанымда уа сюйген тенгизим,
Уруб, джагъагъа быргъады мени.
 
«Сеннге алай керегед», — дедим кесиме,
Тюшюнюрча, кёб зат тюшдю эсиме.
Энди, джеталсам, джолум таулагъад,
Мени унутхан да болур элим, джамагъат.
 
Замансыз тургъанды талагъым мени,
Ит джашау талагъанды мени.
Джаным, къазакъ бёрюча, улуйду —
Топрагъым тартады таулагъа мени...
 
ДЖАЗЫУЛУ КЪАЯДА НАРТ ТОЙ
 
Бек батыр болургъа керекди меннге
Батырбекладан ол къызны къачырыр ючюн.
Джазыулу Къаяны башына чыгьыб,
«Сенсе джазыуум» деб, къычырыр ючюн.
 
Джазыулу Къая — джазыула джазылгъан Джер
Болуб къалыр эсе уа, башланыб бизден.
Эски Шахардан Къарачай Шахаргъа
Кетейик десем, «хо» дермисе Сен?
 
Кёкде акь булутла Кюнден къызаргъанча,
Сенден къызардыла кёлде умутла.
Булутла — не? Аланы джел сюрдю да кетди,
Сени уа мен ёмюрде унутмам.
 
Сен ариулугьунг бла, тебсеуюнг бла болдунг
Ол кюн Нарт Тойну Бийчеси, Ханымы.
Таш джюрегими эритдинг да къойдунг,
Чыгъарыб берирча болдум джанымы.
 
Джукъ айтыргъа базмайын къалдым,
Бир тюшча, мёлекча къалдынг эсимде.
Экинчи кере мен Сени кёрдюм
Эскишехерни хастанесинде.
 
Ой хеким къызчыкъ, ой таулу къызчыкъ,
Джюрекни бир бакъ джарасын.
Биз, юзюлмезча кючлю байлайыкь,
Кавказ бла Тюркню арасын.
29 .07. 1996 Тюркие, Джазыулу Къая эл.
 
КЪЫЗ ДЖУРТХА КЪАРАБ ДЖАЗЫЛГЪАН НАЗМУ
 
Анкараны ёгретмен эвинден
Сабанчы ишлетген къыз джуртха къараб,
Сейирсинеме юйню мийиклигине, джарыкълыгьына да.
 
Акътамакъла, Айджаякъла джашагъан
Ол къыз юртдан, кёз къыса, тёгюледи джарыкъ.
Сау болсун Сабанчы, сууаблыкъгьа деб,
Джер мёлеклеге быллай джандет ишлетгени ючюн.
 
Къыз юртну джарыгъы Кюн, Ай джарыгъындан да
Джумшакъ кёрюнеди.
Къыз джуртну барыб оджагъындан
Къарарынг, тюшеринг да келеди.
 
Алай а, быллай сагьышла бла
Бу сыйлы кече гюнахлы болмайыкъ.
Азан да намазгьа чакъыра башлады:
Аллаху акбар!
 
Сау къал къыз юрту.
Къанатлы сагьышларым сау къалыгъыз.
Алгъыш бирди.
Бир таб заманда эсен кёрюшейик.
Ноябрны 25, 1996дж.
 
БУ НЕДИ?
 
Джыйынындан аджашыб, юзюлюб,
Аны ызындан джетиб къошулалмай,
Къыбыласын тюзеталмай,
Къанатларын да харсча къагъалмай,
Къачхы хауадан къутулалмай къалгьан
Чексиз кёкде зауаллы турнаны,
Джангыз турнаны тауушу болурму?
 
Огьесе, БУ,
Кёкден, Джерден да тюл,
Джангызлыкъны
Джюрекден келген, джюрекде болгьан
Турна тауушу болурму?
 
Джюрек джангызлыкъны турна тауушу.
Джангызлыкъны турна тауушу...
Тауушсуз къычырыгьы
Джангызлыкъны...
 
Огьесе,
Кёк, Джер, Терек, Турна, Адам –
Бютеу Табигьат
Ахырзаманны, ёлюмню аллында
Джангызлыкъларын сезиб,
Титирей болурламы?
 
БАРМЫД ЭСКЕРЛИК МЕНИ?!
 
Къара къыш къарала келди,
Акъ къуш агъара ёлдю.
Бузлата келди къышым,
Таш болуб тюшдю къушум.
 
Къышым келди – къушум ёлдю.
Кёк да джокъ, къанат да джокъ,
Сюймеклик, санат да джокъ.
 
Дуния саулагьа къалды.
Мен а... биргеме алдым...
Нени?..
Бармыд эскерлик мени?!
 
КЕСИБИЗ ДА БИР БОЛСАКЪ
 
Джандан джаннга джанад нюр:
Дин да, тил да бизде – бир.
Бирд джуртубуз, халкъыбыз,
Муратыбыз, антыбыз.
 
Кесибиз да бир болсакъ,
Алгьышдача юй болсакъ,
Ёсдюралсакъ улланы,
Джакълар кибик халкъларын,
Онглу ишле этерча,
Бизни озуб кетерча –
Насыб деген ол тюлмюд?
Джашау деген ол тюлмюд?
 
Къой бу бош чурумланы,
Ууакъ къайгьыланы къой.
Кёк да, Джер да сакълайла
Боламыд деб бизде той,
Барамыд деб бизде той.
 
Кел, дунияны джыяйыкъ да,
Бир этейик къууанч, той.
Думп этейик джарсыуну,
Бир этейик джазыуну.
 
СЕНИ БЛА
МИНГ-МИНГ ДЖЫЛНЫ ДЖАШАРГЪА ИЗЛЕЙМЕ
 
Нарат терекле тик къабыргьа бла
Баш энгишге чабыб тюшюб,
Ёзенде кёлге тирелиб тохтайла.
Кёлеккелери бла суугьа къабланыб,
Суу ичиб, бет-къол джуууб,
Дагьыда ызларына тизилиб чыгьалла.
 
Бир къауумлары уа кёлден кетелмей,
Кёлню тёгерегине тёгерек айланыб,
Тёгерек тебсеуню тебсейдиле.
Кёлде уа алтын, кюмюш чабакъла
Кюн, Ай джарыгъын артха къайтара,
Экеу-экеу джюзелле, джюзелле.
 
Кёкде бир болгьан эки къанатлыны
Ауаналары кёлде къалтырайды,
Огьесе кёлде эки дууадакъгъа
Кёкде некях этилеми болур?
 
Бу къара сууну, бу къара кёлню
Тюз джагьасында, не тюз арасында
Кюн таякълагьа Ай джарыгъын эшиб,
Кече къарангысындан ишленнген оджагъындан
Джулдузла да къыйналмай тюшерча,
Бир къала ишлеб, Сени бла анда
Мннг-минг джылны джашаргъа излейме.
 
Къара чачынг
Къара кёлге толкъунланыб чачыла,
Таша джулдузла, Кюн, толгьан Ай
Кийим тюбюнгден ачыла,
Кёл къалтырай, чайкъала, чайпала,
Сени бла минг-минг джылны джашаргъа излейме.
 
Кел джылтырай, къалтырай, ышара,
Сени бла минг-минг джылны джашаргъа излейме.
 
ЁЛЛЮКБЮЗ ДА МА АНЫ ЮЧЮН
 
Сыфатынгы къурай, элейме, илейме,
Сезимге, сёзге, кийимге да бёлейме,
Уллу Аллахдан кёб насыб тилейме.
 
Сыфатынгы сала, сени сынайма, сылайма,
Джазыуунга биргенге джылайма,
Сеннге Аллах къарагьанча къарайма.
 
Аллах джаратхан нюр джанынг ариуду.
Мен суратлагъан тёрт санынг ариуду.
Кёз джашларынг нек келелле сора?
Кёз джашларым нек келелле сора?
 
- Дуния хаухду да ма аны ючюн,
Ёллюкбюз да ма аны ючюн.
 
НЕК ТУЗЛУДУ?
 
- Тенгизни сууу нек тузлуду экен?
- Тенгизде джашагьанланы джыламукъларындан.
 
МЕНИ КЁЛЮМЮ АНГЛАР ЮЧЮН
 
Башын къаядан атады суу
Сюйген тенгизине джетер ючюн.
Ташны тешиб чыгъалады кырдык
Кюн тюбюнде джашау этер ючюн.
 
От тенгиз – Кюн – кече-кюн да джанад,
Дунияны джылытыр, джарытыр ючюн.
Суугъа, кырдыкга, Кюннге да къара
Мени кёлюмю англар ючюн.
 
АЛЛАХ САКЪЛА
 
Кийик атханды башын къаядан –
Англарча болгъанбыз аны да.
Аллах сакъла палахдан, къайгьыдан
Кийикле джашагьан дунияны да.
 
АЛАЙ А...УМУТ...ЁЛМЕЗ
 
Кюн тиймеген наратлада,
Къарайма да, чайыр джокъ.
Къызны кюнча джарытмасанг,
Сюймекликден хайыр джокъ.
 
Къатды сезим, акъды сёзюм
Энд чагьармы терегим?!
Кюн да болду, кюл да болду,
Сюе, кюе, джюрегим.
 
Насыб къайда? Джашау къайда?
Нед дунияда ёмюрлюк?
Шын да турду, сын да болду,
Джюрек деген эмилик.
 
Дюлдюр тарпан атланы да
Джашау - арбагьа джекди.
Ауузлукъ салыб Заман да, 
Джолдан чыкъмазча этди.
 
Джашау дегенинг – ауур,
Заман джюгени – къысха.
Къайгьы юсюнгю басыб,
Къалай да баргьын чарсха?!
 
Тот заман ауузлугъун
Ачыудан кемире, чайнай,
Джылтыратдыкъ, джукъартдыкъ,
Джюрек да къыйнай, къайнай.
 
Джазыу кёзюн сюзмесе,
Джюрек джюгенин юзмез.
Насыб келмей да къалыр,
Алай а.. .умут....ёлмез.
 
БИР ТЕРЕК ОРНАТДЫМ
 
1
Китаб чапракълада терек чапракъланы кёреме –
Джашау ёлюмсюздю, билеме.
Алай а,
Философия джапсаралмайды кёлюмю –
Кесилген агъачдан не къалгъанын кёреме.
Дуния хаухду. Артха джол джокъ. Ёлеме.
 
2
Ариулукъну, ариу хауаны да анасын –
Кюннге, дуниягьа къууаннган джашил терекни –
Кесдиле да, джансыз къагъыт этдиле.
Ненча китаб чыкъды – иймансыз, джараусуз.
 
3
Олмуду тюзлюк? Былай ачы некди терекни къадары?
Эки кере ёлтюрдюле аны:
Бир кере, кесиб, джанын алыб,
Экинчи кере да аны ариу, субай санындан
Хылымылы, осал, кир, джаханим китабла этиб.
Не ючюн былай ачыды терекни къадары?
 
4
Бизге солургьа хауа берген терекни,
Бизге салкъынлыкъ, тазалыкъ да берген терекни,
Некди къадары былай ачы?
 
5
Минг осал китабдан бир терек ашхы.
Назмуларымы джыртыб, кюйдюрюб,
Джуртда Джангыз Терекден кечмеклик тилей,
Насыб да тилей,
Джуртха къайытыб бир терек орнатдым.
Ол чегет болуб да кетер, Аллах айтса.
 
1970 ДЖЫЛ.
КЪЫЗЫЛ-КЪАЛА ЭЛДЕ БИР ДЖАЙГЪЫ КЮН
 
Дуппур башында къанджалбаш юй
Тар ёзеннге къараб сюеледи.
 
Чёртлеуюк кёкенле кюнбетде,
Джанлыдан къачхан эчкилеча,
Къаялагьа илине баралла.
Суу бойнунда шыпан къойла,
Бири къачса, къалгьанла ызындан къууа,
Бир-бирини къарын тюбюне башларын сугьа,
Джоппу-джоппу болуб, иссилейле.
 
Элде уллу адам кёрюнмейди:
Кесмезде, Джырыкъланы сыртда да
Бичен ишле къызыудадыла.
 
Бир гитче къызчыкъ,
Суу агьачны тюбюнде ийиле,
Къара суудан суу алыб келеди.
Бир гитче джашчыкъ да, джалан аякъ,
Чибинлеген бузоуну ызындан сюрюб барады.
Эки тиширыу да орамда сирелиб,
Суу челеклерин да джерге салмагьанлай,
Сёзню сёз бла къыздырыб,
Дуния ушакъкъа сингнгендиле.
 
Дуппур башында да эки джюзджыллыкъ къарт
Кюн иссиде да сууукъсурагъанча,
Эски тонлагьа чырмалыб джаталла.
Уллу джолда нал таууш эте,
Джортуб ётген атлыны ызындан,
Ёмюрлерини ызындан къарагьанча, къараб,
«Эй, джашау»,- дей, шум боладыла.
 
Шошлукъну ара-арада бузады
Акъ джолда арба таууш,
Не мал ёкюрген, не эшек окъугьан,
Не да сабийин чакъыргьан тиширыу ауаз.
 
Кюн къыздырады. Иссилейдиле
Малла, къаяла да,
Терекле, джолла да.
Ёзен суу да, терлеб, кёмюк этиб,
Къуйругьун силке чабыб баргьан
Тайчыкъкъа ушайды.
 
«Уф» деген аяз джокъду.
Джюн юзюкча, кёкде булутчукъ да,
Къайры барыргьа билмей,
Абызырагьанды.
Джууукълашханды джайгъы бийче – чилле.
 
ТЕШИН, ТИШИРЫУ
 
От бла Тиширыу.
Бири болмагьан джерде
Бири да болмайды.
От бла Тиширыу.
 
Тиширыуну кетерин сюймей эсенг,
Отунгу джукълатма.
Отунгу джанарын сюе эсенг,
Тиширыуну сууутма.
 
Аланы бирин да сууутма –
Ала бирдиле.
 
Отха чебген кийдирсенг –
Тиширыу деген олду.
Тиширыуну тешиндирсенг –
От деген да олду.
 
Тиширыу отну аллында.
Экиси да къымжа.
От джукъланды.
Тиширыу да кийинди.
 
Тиширыу кетди.
От да джукъланды.
Къалгъан – кюл.
Кюл.
 
Аны къызыуунда
Нартюх къабырчакъланыргьа да болур,
Эт а, бишмез.
Аны къызыууна
Гардошну кёмерге да болурса,
Кесинги уа – огьай.
 
Сен бир-эки отун атхан отха,
Тиширыу артха къайытыб,
Чебкенин сыдырыб алыб,
Джел къакъдырса,
Кюлню къызыуу,
Къызара, джилтинлей келиб,
Джаныб да кетеред.
 
Суууб бошамагьанды кюл.
Суууб бошамагьанды кёл.
Умут джылтырай турады.
 
Ичи да от, тышы да от –
Тиши от – Тиширыу.
О Тиширыу!
 
Тиширыу тили – от.
От тили – тиширыу.
Тиширыуну саны, джаны да – от.
Джанады от.
Джырла, тиширыу.
Тебсе, тиширыу!
 
Тюнюм – Тиширыу,
Тюшюм – Тиширыу.
Тюшюн, Тиширыу.
Тешин , Тиширыу.
 
Аккыллыгьынгы,
Кийимлеринги да
Ат отха.
Отну джанма къой:
Юй джылынсын.
Кёл джылынсын.
 
Тешин, Тиширыу.
 
ДЖАНЫМ, СЕНИ ЧОК СЕВИЙОРУМ
 
Таулагьа, тенгизге да джууукъ
Бир джерде сайладым юй орун.
Джашарбыз деб этеме умут –
Джаным, сени чок севийорум.
 
Менден башха бир инсан сеннге
Сюймеклик мектуб иймесин.
Суратынга огъуна, сорама:
Насылсын? Ийимисин?
 
Кюн бизни тауладан чыгъыб,
Сизни тенгизге батады.
Кюн бла Тенгиз, Ай бла Джулдуз –
Бизге насыб танг атады.
 
Биз ит тутмайбыз. Ит орнуна
Бёрю сакълайды арбазны.
Эки башлы къая таш а
Эсге тюшюред Кавказны.
 
Кёз туурада таула агьаралла.
Тенгиз чайкъалад, кёгере.
Акъ башлыкъ бла чилле джаулукъгьа
Ушайла къушла кёкледе.
 
Таулагьа, тенгизге да джууукъ,
Бир джерде алдым юй орун.
Джашарбыз деб этеме умут –
Джаным, сени чок севийорум.
 
АДАМ бла ХАУА
 
1
Адамгъа хауа керекди,
Адамгьа Хауа керекди,
Ариу хауа, таза хауа,
Ариу Хауа, таза Хауа.
 
Джашар ючюн.
Адам болур ючюн.
Шайыр болур ючюн.
 
Хауа уа –
Джазгьы да болур, джайгьы да болур,
Къачхы да болур, къышхы да болур.
Джылы да болур, сууукъ да болур.
 
Хауагьа кёре сюйюнебиз биз.
Хауагьа кёре кийинебиз биз.
 
Хауасына кёреди Адам
Хауасына кёреди Халкъ.
Хауасына кёреди Джурт.
Хауасына кёреди Дуния.
Хауасына кёреди джандет.
Хауасына кёреди джашау.
Заман да. Къалюбала, ахырзаман да.
 
Адам бла хауа. Адам бла Хауа.
Дунияда, ахратда да,
Къачан да, къайда да адам бла хауа,
Адам бла Хауа.
 
Хар кюн да,
Хар ким да,
Хар не да –
Экисини арасында!
 
2
 
Тиширыу – къобузду
Эркишини къолунда.
Ариу тартыу чыгьаралмай эсенг,
Ол сени къобузунг тюлдю.
Тиширыугъа тюл,
Кесинге чамлан.
 
3
Тиширыу
Джая къобуз, къыл къобуз да тюл,
Эркишини иегисинден джаратылгъан
Иеги къобузду.
 
Хар иеги къобузну
Бир эркишиси барды.
 
Иеги къобуз,
Эркишисин табалмаса,
Къолдан къолгьа кёче,
Ашалады, сынады, ууалады,
Сыйсыз болады.
 
Хей, иелерин табалмай къалгьан
Насыбсыз иеги къобузла...
 
4
Эркишиди Адам.
 
Тиширыу – Хауады:
Джазгьы, джайгьы, къачхы, къышхы,
Джюз аты, сыфаты болгьан;
Тюрлене тургьан;
 
Джылы, сууукъ, исси,
Мылы, къургъакъ,
Ауур, дженгил;
 
Джаннет хауа, дуния хауа;
Джер хауа, джюрек хауа;
Тау хауа, тенгиз хауа;
Чегет хауа, нарат хауа,
Ич хауа, тыш хауа;
Джарашхан, джарашмагьан;
 
Хауа джетмей тебресе
Ангылайды адам
Хауа къалай керек болгьанын.
 
Хауасын сакъламаса, таза тутмаса,
Биринчи да кеси тунчугьады эркиши.
Хауа адамсыз джашаяллыкъды,
Хауасыз джашаялмайды Адам.
 
Хауа кеси да
Джылы, джарыкъ,
Ариу, таза болса, –
Адамгьа къартлыкъ, ёлюм да джокъ.
 
Ариу хауады бизни джашатхан.
Ол себебден
Араны бузмазгьа,
Хауаны бузмазгьа,
Тазалай тутаргьа
Борчлубуз биз.
 
Адам болалмагьан –
Терек болсун,
Хауаны тазалай турурча.
Хауасыз джашау джокъду.
 
Аны ючюн джаратханды
Аллах Хауаны!
Къынгыр иегиден джаратханын
Аман этгенди ансы.
 
Огьай!
Аллах Тиширыуну
Иш этиб джаратханды
Эркишини кьынгыр иегисинден.
 
Аны –
Джумшакъ сёзю бла,
Джылы къолу бла,
Сылаб, сыйпаб,
Эркиши тюзете билсе,
Ол сынаудан ётелсе,
 
Сора, ала
Сюйгенле болуб,
Юй-юйдеги къураб,
Джашау эталлыкъдыла,
Чырмауладан ёталлыкъдыла.
 
Былай болур Джаратханны оноуу.
 
ТИШИРЫУ – МУЗЫКАДЫ
 
Къууандыра,
Джанландыра,
Джазландыра,
Джулдузландыра билсенг,
 
Тюшюндюре,
Тешиндире,
Кийиндире да билсенг,
 
Къулакъларына
Сёзлеринг
Сыргьала болуб,
Уппала болуб,
Тагъылсала,
Тиеклеринде да
Бармакъларынг
Ол сакълагьанча
Ойнасала,
 
Сора –
Эм уятлы,
Эм уятсыз;
Эм гюнахлы,
Эм гюнахсыз;
Эм алаша,
Эм мийик;
Эм джууаш,.
Эм кийик;
Эм бош,
Эм сейирлик,
 
Джерден
Кёкге чыгьаргъан,
Учургьан,
Учундургьан,
Гюл хауалы,
Нюр къанатлы музыканы-тартыуну
Кеси
эмда
Аты, сыфаты –Тиширыуду.
 
Джайгъы чууакъ кёкча,
Урлукъ атыллыкъ джерча,
Кесине тартхан
Бир татлы джылы таза
Тиши Музыкагьа айтадыла
Тиширыу деб.
 
Музыкада Тиширыуну кёралгьаннга,
Тиширыуда музыканы сезалгьаннга,
Музыканы Тиширыугьа буралгьаннга,
Тиширыуну да музыкагьа буралгьаннга,
Тиширыуну согъалгъаннга,
Джангыз да анга
Айтадыла
Тиширыуну баш иеси,
Сюйгени деб.
 
Тиширыу – музыкады.
Музыкагъа тынгыламагъан,
Музыканы ангыламагьан
Согьалгъан да этмез.
Измир. Джума кюн. Къасым айны 21, 1997 джыл.
 
 
КЕЧЕ ДЖОЛДА
 
Кёз байланнганды. Къарангыды.
Узакъда джылтырайла чыракъла,
Мийикде джулдузла къалтырайла.
Тенгиз чайкъалады ол джанында,
Бу джанында шууулдайды чегет.
Тюрлю-тюрлю тауушла келелле къулагьыма.
 
Джангылмаз ючюн,
Джолдан аджашмаз ючюн,
Къайсы джанына,
Къайсы тауушха барсын адам?
 
Джарлы анамы ауазын эшитеме:
- «Азан таууш чыкъгьан джанына бар.
Азан тауушха бар.
Джолда къалма. Къарангыда къалма.
Азан тауушха бар».
 
Мен а,
Анамы ауазы чыкъгьан джанына
Бурулама. Барама.
Тохтайма межгитге тюртюлюб.
 
КИШИ ДА БИЛМЕСИН
 
Джулдуз кёкде,
Дууадакъ кёлде,
Балыкъ тенгизде,
Сен а –
Мени кёкрегимде.
 
Сор
Кёкге,
Кёлге,
Тенгизге,
Джюрегиме
«Къайсыгъызгьа игиди?» деб.
 
Кёк чууакъланыб,
Джулдузун ачар.
Кёл толкъунланыб,
Дууадакъны кёлтюрюр.
Тенгиз чайкъалыб,
Балыгъын ийнакълар.
Мен а бурулуб,
Сени джашырырма.
 
Бизге къалай иги болгьаны
Киши да кёрмесин,
Киши да билмесин.
 
ЭКИ АРАДА
 
Бери келсем ары тансыкъ болама,
Ары барсам, бери тансыкъ болама.
Эки арада мен шашаргьа джетгенме,
Джашаууму джолоучулукъ этгенме.
 
САКЪЛАУ
 
1
Ёлюрге кеч болгъанды.
Джашаргьа эртдеди алкъын.
 
2
- Салам алейкум, не этесе?
- Да не этейим?
Ёлюрге кеч болгьанды,
Джашаргьа эртдеди алкъын.
Сакълайма.
 
ДУНИЯ ДЖАНГЫДАН ДЖАРАТЫЛАДЫ
 
Къарлы тауладан келеди ауаз.
Тауладан энеди ауаз.
Энеди-келеди ауаз.
АЙ АУАЗ.
 
Бир кишиге кёргюзтмей,
Кесини малаик къанатларында
Акъ аяз алыб келеди аны,
АКЪ АЯЗ.
 
Джашил талада
Кюн таякъгьа
Тюбейди АЙ АУАЗ.
Ачылалла киритле,
Юзюлелле кюртле –
Дуния джангыдан джаратылады.
 
НЕ ЭТЕРМЕ МЕН ?
 
Мен Сенсиз ораза тутарма.
Мен Сени бла ачарма аууз.
Джети къат Кёкге да учарбыз,
Сен болсанг къанатым.
 
Алай а джюрегинг кёкге тартмай Сени,
Джер хауаны, джер хауалыны сайласанг,
Джазыуунгу аны бла байласанг,
Не айтырма, не этерме мен?!
 
 
ТИШИРЫУ
 
Чыммакъ толгьан эки Ай.
Бишиб тургьан эки джилек.
Сюйюнюб ачылгьан бал эринле.
Кесине джерча тартхан,
Кесине джулдузча тартхан.
 
Бизни кёкге учургьан да,
Бизни джерге тюшюрген да,
Бизни джандетден къыстатхан да,
Джандетни орнун тутхан да.
 
Тюбюбюзде Джер да,
Башыбызда Кёк да –
Тиширыу.
 
АРИУЛУКЪ – СЮЙМЕКЛИК – ДЖАШАУ
 
Кюнле кибик кёзлеринг,
Гюлле кибик сёзлеринг.
Джазгъы кёкча джашналла
Сен джарытхан кюзлерим.
 
Къач орнуна келди джаз,
Келди къобуз, келди саз:
Джюрек барды джангызгъа,
Ушаб къалды джанкъозгъа.
 
Кетдиле къайгъы, палах.
Чомартлыкъ этди Аллах,
Ансы Сенича къызгъа
Тыйыншлы боллукъ къайда?!
 
Бош затлагъа этдим бет –
Къуруб кетсин сиясет.
Алтын игид къалайдан,
Сенсе мени орайдам.
 
Сенсе джашауну джаны,
Энди англадым аны.
Сюймеклик бла Ариулукъ
Ким этер сизге джаулукъ?!
 
СизсИз юй, кърал да джокъ,
Назму, джыр, ийнар да джокъ,
Халкъ да, Тил да, Джурт да джокъ.
сИзсиз къууанч, насыб да.
 
Кюнле кибик кёзлеринг,
Гюлле кибик сёзлеринг.
Джангыдан кёгердиле
Сен джарытхан кюзлерим.
 
СЮЙГЕНИНГ БЛА ТЕНГЛЕШДИРСЕНГ
 
Таула, суула, чегетле,
Джаныуарла, кийикле –
Ненча тюрлю ариулукъ
Алашада, мийикде.
 
Дуниялада Джерден сора
Мен кёрмедим башхасын.
Кёк бла бирге, Джер бла бирге
Джер адамы джашасын.
 
Бу Аламда Джерден башха
Джандет джокъду дедиле.
Бу Аламда Джерден ариу
Джулдуз джокъду дедиле.
 
Джандет кибик джерибизде
Ариулукъла къошдула.
Ариу къыз бла тенглешдирсенг
Барысы да бошдула.
Сюйгенинг бла тенглешдирсенг
Барысы да бошдула.
 
КЁЛТЮРЕМЕ ГОППАННЫ
 
Джер къызланы бири ючюн
Мен кёкледен эннгенме.
Мен къычыргъан азан тюлдю,
Сюймекликди, илгенме.
 
Азанчыем, энди уа,
Сюймекликчи болгъанма.
Сеннге уча, учуна,
Шайыр болуб къалгъанма.
 
Кёрюнесе сен меннге
Мёлеклени бирича.
Айта турама назму
Айгъа улугъан бёрюча.
 
Джер къызланы бири ючюн,
Адам болгъан бёрю ючюн,
Сюймекликни нюрю ючюн
Кёлтюреме гоппанны.
 
КЕЧЕ КЮН ТИЙГЕН КИБИК
 
Мен Сени алай кёрдюм –
Кече Кюн тийген кибик.
Ким кимни сюйген болур,
Мен Сени сюйген кибик?!
 
Тебрене тургъан Джер да,
Сени ючюн къалыр тохтаб.
Менича къууаныр Сеннге
Кёк да, кюкюреб, джашнаб.
 
Къайгъы, палах, ёлюм да
Этелле бизге зарлыкъ.
Сени ариулугъунгду
Бу дунияны къутхарлыкъ.
 
Сени нюр джарыгъынгда
Къара кючлеге орун джокъ,
Къара ишлеге орун джокъ,
Къара иннетге да орун джокъ.
 
Мен Сени алай кёрдюм –
Кече Кюн тийген кибик.
Ким кимни сюйген болур,
Мен Сени сюйген кибик?!
 
СЕН САУЛУКЪДА МАНГА ЁЛЮМ ДЖОКЪДУ
 
Сен барса дунияда – кёлюм токъду,
Сен сау болуб, манга ёлюм джокъду.
Сеннге, Сен болгъан дуниягъа этеме алгъыш.
Эсимдесе, не бек кючлесе да сагъыш.
 
Не бек джарашады нарат терек ташха.
Не тюрлю оюмла келелле башха.
Не бек джарашады джарыкъ джулдуз кёкге.
Алай джарашаса Сен да джюрекге.
 
Сен барса дунияда – кёлюм токъду.
Сау-эсен бол, сау-эсен джаша,
Андан башха мен айтырыкъ джокъду.
 
Джазыуларыбыз бизни башха.
Аллахны оноуун тюрлендирмез джукъ да.
Насыб бла, къууанч бла сау-эсен джаша!
Сен саулукъда манга ёлюм джокъду.
 
АЛАМЛАНЫ ТЕБДИРЕДИ ДЖЮРЕК
 
Джулдузгъа тыйыншлыды Кёк,
Кёкге тыйыншлыды джулдуз.
Аны ангылайды джюрек.
Ангыламагъаным ма буду джангыз:
 
Сеннге, базыб, къарайма къалай?
Кёкдедиле джулдузла, Ай,
Сен а – Джердесе. Ма олду сейир.
Анга джууаб бералмаз шийир.
 
Мен джаратылгъанма топракъдан, джерден.
Сен эсенг – кёкден, джарыкъдан, нюрден.
Аны шайырла айталла бирден.
Алай а, Сени башхагъа бермем:
Джулдуз джарыгъычады кюймеклигим да.
Мени Сеннге тенг этген – Сюймеклигимди.
 
…Къадер кечени кёрдюм Сеннге къарадым да.
 
Барды мени атым, къанатым да;
Барды мени дуниям, ахратым да –
Сюйгеним барды мени,
Сюймеклигим барды мени.
 
Аламланы тебдиреди джюрек.
Кёкден Джерге тюшгенди мёлек.
Джюрекге тюшгенди мёлек.
Къошулгъанла Джер бла Кёк.
 
СЮЙГЕНЛЕЙ КЪАЛАМА СЕНИ
 
Мен сени асры сюйгенден,
Артда сенден, не да кесимден
Кёлюм чыгъар деб, асры къоркъгъандан,
Сеннге узакъдан, тёбенден,
Кёкде джулдузгъача къараб,
Джууукълашмай къалыргъа болгъанма разы.
 
Мен Аллахха этеме шукур
Бизни бир этмей къойгъаны ючюн да.
Ансы сен мени юй бийчем болгъандан сора да,
Дуния сеннге былай къараргъа къалса,
Мен акъылдан шашаргъа боллугъем...
 
Ким биледи,
Сени алмай къойгъандан эсе,
Алыб кюйген иги эсе да...
Этмей сокъураннгандан
Этиб сокъураннган иги эсе да,
Ким биледи.
 
Алай болса да, къаласа сен
Кёзюмде, кёлюмде, эсимде
Табигъатны эмда Тиширыу дунияны
Эм уллу ариулугъуча, сейирлигича.
 
Да сакълан мен кёргенча алай.
Кукалан,
къошакълан,
джанкъозлан,
Сабийлен,
балийлен,
джазгъылан.
Чакъ, джашна, сау-эсен джаша.
 
Башха тилегим джокъду.
Башха джюрегим да джокъду –
Сюйгенлей къалама Сени.
 
ДЖАНГЫЗ КЕСИМЕД ДЕРТИМ
 
Учханым ючюн джертин,
Джангыз кесимед дертим.
 
Къуру Халкъым ючюннге,
Къуру Джуртум ючюннге,
Битселе да къанатла
Киши айыб этмезед.
 
Къуру Сени кючюнгден,
Къуру Сени ючюннге,
Битселе да къанатла
Бир джан айыб этмезед.
 
Учханым ючюн джертин,
Джангыз кесимед дертим.
 
АКЪКЪАНАТ САНАТ
 

Адамланы
Джулдузлагъа джууукь эте,
Къушкъанат санат
Тартады ёрге.
адамны Адам этерге
Кюрешеди ол.
Джюрекни тазалагъан тилде
Сёлешеди ол.
Ариулукъну-мийикликни-
              халаллыкъны-игиликни-
                сабырлыкъны-джигитликни-
                тазалыкъны-сюймекликни
Эмда
Аланы къаршчыларын
Бизге ачады ол.
Мыйыбызны, джюрегибизни,
Хар не тукъум излемибизни
Сууаб-гюнах базманнга
Салады ол.
Ары къараб, кёребиз да,
Чегебиз кесибиз
Халал-харам ишлерибизни,
Тюшлерибизни да.
Харкюннгю букъудан, къайгъыдан,
Учузлукъдан, мутхузлукъдан
Къутулургъа болушады ол –
Акъкъанат санат.
 
КЪАРНЫ СЮЙГЕН КЪЫЗЧЫКЪГЪА
 
Къарны сюйген къызчыкъгъа
Джабалакь назмучукъла,
Келечи назмучукъла –
Сау джетсинле – иеме.
Къарны мен да сюеме.
 
Сау бол Нюртане ханым,
Алгъышынг, сёзюнг ючюн,
Мен бек сюйген акъ къарны
Сен да сюйгенинг ючюн.
 
Сен къаргъа тансыкь болгьанса,
Мен а – джылыугъа, джазгъа...
Джуртну кёрсенг, къууанырса,
Кел, кетейик Кавказгъа.
 
Минги Тауча тау джокъду,
«Ариулукь бла бай болгъан,
Башы къыш болуб, бели джаз болуб,
Этеклеринде джай болгьан».

Бизге Меккя, Медина да –
Къарачайды, Малкъарды.
Анда барды къар да, нюр да,
Сюймеклик, насыб да барды.
 
Сен къаргъа тансыкь болгъанса,
Мен а – джылыугъа, джазгъа...
Джуртну кёрсенг, къууанырса,
Кел, кетейик Кавказгъа.
 
КЁКДЕ ДЖУЛДУЗЛАГЪА, ДЖЕРДЕ КЪЫЗЛАГЪА...
 
1
Шайырны ёмюрю — биркюнлюкдю;
Сабий джюреги джыларыкъды, кюллюкдю.
Алай а,
Кёкде джулдузлагъа, джерде къызлагъа
Айтхан сёзю — ёмюрлюкдю.
 
2
Кёкде джулдузлагьа,
                джерде къызлагъа
Къараб,
         сейирсинмеген,
                къууанмагьан,
Ол, ёлюб джаратылгьанладанды сора;
Алагъа джууукь болургъа излемеген
Къабырлагъа джууукъду сора.
 
ДЖАЗ ЮЧ АЙДАН
 
Айланса да къышхы хауа,
Мен этеме ашхы джора,
Мен этеме иги джора:
Джаз — юч айдан.
 
Къар – бирлеге кебин кибик,
Бирлеге уа – келин кибик,
Мен а, санай, тели кибик:
Джаз – юч айдан.
 
Нюр джайыла Минги Таудан,
Халкъ къутулур джалгъан даудан,
Тёш ашайды тёзюб тургъан,
Джаз келирин сезиб тургъан:
Джаз – юч айдан.
 
Аллах, Сен бер, толу ийман,
Аллах, Сен бер, керти ийман,
Кетмез ийман, ёмюр ийман:
Джаз – юч айдан.
 
Кърал бизни аямасын...
Къуранд бизге – Анаяса.
Бизни блады Уллу Аллах:
Джаз — юч айдан!
 
КЪАНАТЛЫ БЛА КЁЛЕККЕ
 
1
Къанатлы учуб барады Кёкде,
Кёлеккесине къарай джерде.
Къууанч – кёктюн, бушуу – джертин
Баралла кетиб... Узаймай,
Экиси да ташаялла кёзден.
 
Къанатлы да джокь,
Кёлекке да джокь.
Не Кёкде, не Джерде
Къалмайды ыз.
 
Кетеди заман. Кетеди джашау...
Сёзюмю-кёлеккеми тюшюре сизге,
Къанатлыча барама кетиб,
Къанатлыча эмда Кёлеккеча.
 
Кетеди заман. Кетеди джашау...
Дунияда къаллыкь, къалаллыкь бармыды?
Дуния кеси да къалырмы-къалмазмы?

...Джерде кёлеккесине да къарай,
Къанатлы учуб барады Кёкде.
Къууанч – кёктюн, мыдахлыкъ – джертин
Баралла кетиб...

2
Джашау – кёкде, Ёлюм – джерде.
Джан бла тёнгек.
Джашау – къанатлы,
Ёлюм – къанатсыз.
 
Кёлю сыннганны,
Къанаты сыннганны,
Къанатсызны, иймансызны
Джеталады, туталады
Ёлюм.
 
3
Къанатлы учуб барады Кёкде,
Кёлеккесинеча къарай меннге.

4
Къанатла болургъа унамагьан бу билеклеге,
Джерге тартыб тургъан бу тёнгекге,
Учарындан тюнгюлген къанатсыз джюрекге
Не мадар?
 
5
Учуб барады кёкде къанатлы.
Къанат къагъыуу, къанат тауушу да –
«Сау къал, сау къал» дегенча.

6
Кёкде джаныма да,
Джерде тёнгегиме да,
Къанатлыгъа,
Кёлеккесине да,
Къараб, сейирсинеме.
 
7
Джердеги да
Кёкдеди,
Джер кеси да Кёкдеди.
Хар зат да Кёкдеди,
Кёкденди.
Барыбыз да Анданбыз.
Арыбыз.
 
8
Алай а,
Не хайыр оюмдан, фикирден, сёзден.
Къанатлы джан учуб ташаяды кёзден...
Къанатсыз тёнгек а къалады джерде.
 
Тынч тюлдю кетиу, тынч тюлдю къалыу...
Къыйынды, зорду айырылыу:
Джаннга, тёнгекге да
Бер, Аллах, сабырлыкъ, къарыу.
 
АДАМ бла САНАТ
 
Джокъду кюн, кече, сагъат…
Дууадакъ бойнун бойнума салгъанды санат.
Акъ къанатларын джайгъанды рахат.
Толгъан Ай къойнун ачханды манга…
 
…ууакъ сезимле – харам, керахат.
Бир болгъанбыз адам бла санат.
Барабыз учуб, учунуб, мийикде.
Къыйынлы, насыблы да ма бизбиз Джерде.
 
Санат неди? Хауады, бил.
Кёкледен бизге джауады нюр.
Кёкледен нюр, къар да джауа,
Джашайбыз Джерде Адам бла Хауа.
 
Джашайла Джерде илхам бла санат.
Къалгъан бары – учуз, керахат.
 
ДЖАЗЫУ
 
Бир табхадалла энди
Инджил бла Къуран.
Кесиме айтама:
Джашау – джашауду:
Инджилме. Къууан.

ЭНТДА ДЖЮРЕКНИ ЮСЮНДЕН
 
Джюрек –
Къая эрнинде терек.
 
Къар ичинде гюл да,
Ташны тешген кырдык да –
Джюрек.
 
Джашауну тутуругъу –
Сюймекликди.
Сюймеклик уясы да –
Джюрек.

Адамланы, Заманланы да
Кесине сыйындыргъан
Джумдурукъ тенгли бир зат –
Ол да джюрек.
 
Кёклени, Джерни да
Джанлы, джансыз дунияланы да
Къайгъыларын этген,
Къайгъыларын джюрютген –
Джюрек.
 
Тохтамай, джукъламай,
Уруб тургъан, джюрюб тургъан,
Адам ийнанмаз къыйынлыкъланы,
Тыйгъычланы да хорлагъан –
Джюрек.
 
Бир бурху затчыкъны,
Бир бош сёзчюкню кёлтюрмей,
Джарылыб къалгъан –
Ол да – джюрек.
 
ШАЙЫР
 
Мен Ата Джуртну босагъасына
Ана тилни сёз сынджыры бла
Тагъылыб тургъан бёрюме.
Такъгъан а Аллах кесиди.
Олду Джурт, Тил берген да,
Аланы сакъла деген да.
Олду – Джаратхан, Ием, Оноучум да.
Анга бойсунама джангыз.
 
ТИШИРЫУ
 
Тогъай тартылды джанкъылыч
Кёк бла Джерни бир эте, байлай,
Сени бла Мени бир эте, байлай…
Джаратхан – джукъну джангылыч
Джаратмагъанды, джаным, огъай.
 
Кюн тюбюнде себелейди джангур…
 
Гюлю ачылды гокканы –
Къууандым, кёрдюм да аны.
Бу нюр, берекет келеди къайдан?
Джыр да, зикир да келеллле къайдан?
Кёкденми, Джерденми, Джюрекденми?
Къайдам.
 
Толгъан Ай джууунады кёлде…
 
Сени бла сейирди джолум.
Джандетден къыстатсанг да мени,
Джандетге бургъанса Джерни.
Джандетни тутаса орнун.
 
Гюнахынг да сууабды Сени…
 
КЕТГЕН ЁМЮРДЕ КЪАЛГЪАНДЫ ДЖЮРЕГИМ
 
Джангы ёмюрден келеди ауаз,
Ийнар айта тургъанча сюйгеним.
Мени уа, къаны Айгъа чачыла,
Кетген ёмюрде къалгъанды джюрегим.
 
Адам ашагъан ёмюрде къалгъанла
Атам, анам, алача кёбле да.
Джерде болгъаннга тёзюб болалмай,
Джарылгъанла джюрекле, кёкле да.
 
Сауланы ызындан сюркелиб, тёнгереб,
Джангы ёмюрге атласа да тёнгегим,
Къазауат, сюргюн, терслик джойгъанла бла
Кетген ёмюрде къалгъанды джюрегим.
 
Шайтан, Ибилис кючлеген дунияда
Иймансызла айланалла эсириб.
Ол джийиргеншлилеге къошуллукъбуз биз да
Кеси кесибизни турмасакъ эсгериб.
 
Тюшюннюк тюшюнде(н) да тюшюнед,
Ким – къутулур, ким – къутулмаз палахдан.
Мен – кетген тёлюню, ёмюрню ауанасы –
Джашайма, ийман тилей, джандет тилей Аллахдан.
 
Кетгенледен не къадар узайсам,
Ол къадар джууукълашама алагъа.
Дуния юлюшлю адамладан тюлме,
Аллах берсин къабыр юлюш таулада.
 
СОРМА,
«КИМГЕ ТАРТЫЛАД» ДЕБ,
САЛАХ
 
Къачан чакъырыр кесине Аллах?
Билмезсе. Дайым хазыр бол.
Со;рма, «кимге тартылад» деб, салах –
Барыбызгъа да тартылады ол.
 
Балчыкъгъа кирген тонгузча,
Кирме харамгъа, гюнахха.
Не деб кёргюзюрсе бетинги,
Къыямат кюн Аллахха.
 
Сорма, «кимге тартылад» деб, салах –
Тартылады ол санга да, манга да.
Джашауунга, ахыр кюнюнге да сагъыш эт
Салах тартылгъаннга тынгла да.
 















ТИРИЛТГЕН АУАЗ

Джети къат кёкден келген ауазынгы,
Кёк джашнагъаннга ушаш ауазынгы,
Джанкъылышча кёрюннген ауазынгы,
Кюнлю, Айлы, джулдузлу ауазынгы,
Къанатлы, кераматлы ауазынгы,
Нюрлю, ариу, джарыкъ ауазынгы,
Сюймекликден толу ауазынгы,
Джети къат джерде эшитиб турдум.
Сора, тёзалмай,
Къат-къат джерни, джюкню юсюмден атыб,
Къат-къат къайгъыны, сагъышны джюрекден атыб,
Тирилиб, силкиниб, ёрге турдум.
Дуниягъа джангыдан туудум.

САУ КЪАЛЫГЪЫЗ

Тауда нарат, тюзде къайын!
Биригизни сайлаялмай,
Джазыууму байлаялмай,
Ётдю ненча кюнюм, айым.

Тауда нарат, тюзде къайын!
Сиз болдугъуз Кюнюм, Айым.
Сиз болдугъуз манга къанат –
Тюзде къайын, тауда нарат.

Экинге да кериб къулач,
Экинге да бериб къууанч,
Джашаб турургъа изледим,
Джашнаб турургъа изледим.

Мен – тартынчакъ, мен – уялчакъ
Болгъанлыкъгъа, джайдым къучакъ.
Болмасам да кийик, джахил,
Нюр къошдула акъ бла джашил.
Эки мёлек – акъ бла джашил.
Нарат – джашил, къайын да – акъ.
Кёл да – таза, кёк да – чууакъ.
Сезимлерим тюлле ууакъ –
Тауда нарат, тюзде къайын.

( Нарат – джашил тюл – кёк эди.
Акъ къайын – сепкилбет эди.
Экисине да айтырым
Ташдан, джулдуздан кёб эди ).

Тауда нарат, тюзде къайын –
Сиз болдугъуз Кюнюм, Айым.
Сиз болдугъуз манга къанат –
Тюзде къайын, тауда нарат.

( Тауда нарат, тюзде къайын,
Сизсиз бюгюн да къайгъым.
Ёзге айырылыргъа заман джетди.

Сау къалыгъыз,
Тюзде къайын, тауда нарат.
Кетеме. Сизни уа этеме
Уллу Аллахха аманат ).

ДЖАХИЛЛИКДЕН, АЛЛАХ, КЪУТХАР

Акъ къайын!
Сени кёргеним сайын
Ол къыз тюшеди эсиме,
Кёлюм чыгъады кесимден.

Не айтыр деб, хоншу, тийре,
Бузулур деб адет-тёре,
Джазыуума къаздым уру,
Насыбымдан къалдым къуру.

Къуру къалдым сюймекликден.
Аллах, къутхар джахилликден.
Джюрек, сен а, хайда, улу –
Джер насыбдан къалдыкъ къуру.

ОТ,  ЧЫРАКЪ,  ДЖЮРЕК

Кёзлеринг – ала, чачынг – къара,
Санларынг а – акъ.
Узалыб санга джетерге излегенча,
Джанады чыракъ,
Къалтырайды чыракъ.

Бир да ажымсыз –
Сени кёрюб турургъа излегенден джанады ол,
Ансы эртде огъуна джукъланныкъ болуред.
Энди уа, джарыкъдан-джарыкъ джанады ол.

Сен камин дейсе, мен отджагъа дейме, –
Джанады от.
Тили бла сени джаларгъа излегенча,
Къалтырай, джанады ол.

Тепсиде шампан,
Тепсиде айран,
Тепсиде боза –
Кёз къыса, къайнайла ала.

Туруну-ташаны да кёреди Аллах:
Ичгенибиз – харам, этгенибиз – гюнах.
Огъай, ичгенибиз – халал, этгенибиз – сууаб.
Сюймеклигибиз – Аллахха, Адамгъа да джууаб.

Джанады джюрек, джанады от, джанады чыракъ.
Кёзлеринг – ала, чачынг – къара, санларынг а – акъ.
Ой не джылыды, джарыкъды бюгече юйню ичи.
Артыкъды, керек тюлдю бизге ички:
Бир-бирибизден эсиргенбиз биз,
Бир-бирибизге эшилгенбиз биз.

Кече узуну джанады ёчюлмей юч чыракъ.
Кёзлеринг – ала, чачынг – къара, санларынг а – акъ.

САЙЛАУ

1

Быланы тиллерине юрениб,
Бир ариу къызгъа «ариу» деб, айтхынчы,
Ариу айтхынчы,
Ёлюб кетерге ушайма.
Ёлмесем да – къарт болуб, джараусуз болуб –
Ёлгенлеге боллукъма тенг.

Алай болса да,
Мен бу тилге юренмей къалмам.
Ариу къызлагъа аланы тиллеринде
Талай назму окъумай къоймам.
Ол ариу къызла ючюн болса да,
Мен бу тилге юренмей къоймам.

2

Мен мында бир мёлекге тюбедим:
- «Дининге кёчейим, тилинге юренейим,
Джангыз бирге джашайыкъ»,- деди.

- «Алгъаракълада алай айтхан болгъан эди дагъыда бир къыз.
Артда ол сёзлерин унутхан эди ансы.
20 джыл джашасакъ да бирге,
Динибиз, тилибиз, халибиз да – айры.
Андан да айырылдым кючден.
Энди башымы сукъмазма отха».
Мыдах болуб, джыламсырай кетди ол къыз.
Кесими тыйдым – огъай, джол джокъду артха.

Джюрегим таула таба бурулду.
Насыб андад – къанатландым, учундум,
Насыб алдад – къанатландым, учундум.
Алай а, аууур элле къанатларым,
Ауруй элле къанатларым –
Озгъан джашауум къоймай эди учаргъа.
Ёзге кёлтюрюлдюм кёкге, мийикге, ёрге –
Энди ташча келиб тиерикме джерге,
Не да джангы дуния, джангы джашау башланныкъды меннге.


РЕКА. КАМЕНЬ. ДЕРЕВО.
(бред или поток сознания)

1

О эти душевные и телесные травмы!
Лечь бы как зверь на лечебные травы,
И лежать так в глуши, зализывая раны.

2

Не видеть никого; не думать ни о чём.
Горы, ущелье, сосны, река;
Синее небо, белые вершины, зеленая трава.

3

Крик ночной птицы (клик ночи);
Вой (песнь-танец) одинокого волка;
Бей одинокого волка (бойся одинокого волка);
Бой одинокого волка.

4

Лежишь на берегу как один из камней;
Стоишь на склоне как один из деревьев.
Мысли уходят. Душа уплывает.
С берега всё видно.

Деревенеешь, каменеешь на берегу.
Что не деревенеет, не каменеет –
Твоя душа, твоя жизнь – уходят.
Всё это видишь.

Вода уходит. Остается камень.
Душа прощается с телом.
Долгие проводы – лишние слезы.
Но:
«Не совершай насилия над другими,
И не допускай насилия над собой».


5

Какая разница: молния, топор или пила?
Дерево не почувствует – оно мертво.
Река течёт, уходит.
Камни на берегу. Камни везде.
Много камней.

ОЗГЪАН ДЖАНГУРГЪА  БАРМЫДЫ ДЖАМЧЫ ?

Джюрекни ашайды къайгъы.
Озгъан джангургъа джокъду джамчы.
Юсден кетсе да, эсден кетмей,
Ёлтюреди бизни къыйынлыкъ.

Зулмудан-зорлукъдан къутулгъанла да,
Башдан аякъ сакъатдыла бары:
Ким саулугъун, ким джаулугъун, ким да бёркюн
Тас этиб, къалгъандыла сау. 

Ёлмез ючюн, къыйынлыкъ кёрмез ючюн, юйдегилерин сакълар ючюн, Халкълыкъларын, джуртларын, динлерин да ауушдургъанла болгъанла;
Тукъумларын, атларын, ата-баба атларын да тюрлендириб,
Ала гяуур болуб, алай сау къалгъанла.

Джанлары сау ёлгенле ала.
Харам тынгылауну ийиб турсала да,
Ёле-тириле, ёле-тириле, джанауалда джашайла ала.
Адамча джашаялмай-ёлалмай къыйынлашалла ала.

Ана тилде сёлешалмай сабийлери бла,
Байламлы болалмай ахлулары бла,
Иманларын, бетлерин, халкъларын, джуртларын да ташлаб,
«Джаныбызны къутхардыкъ» деб, туралла ала.
Джанларын тюл, тёнгеклерин къутхаргъанла ала.
Ёлгенлеге сукъланырча болгъанла ала.
Джазыкъсынама аланы сабийлерин.

Алай а, кишиге болмайма Тёре.
Къутулуу джолну хар ким кесича ангылагъанды.
Бютеу халкъгъа, хар бир адамгъа да,
Ол кёзюу – бек уллу сынау болгъанды.

Алай а, дуния, джашау – ёресине сынауду:
Халкъбызмы, Адамбызмы – хар кюнде сыналабыз.
Бир-бирле хайуаннга, джаныуаргъа бурулалла;
Бир-бирле уа – ёлюмню аллында да сакълайла бетлерин-намысларын:
Къутхаралла халкълыкъларын, адамлыкъларын,
Къоруулайла динлерин-тиллерин-халкъларын-джуртларын.

Алай а, кишиге болмайма тёре.
Къыйынлыкъдан сакъласын Аллах.
Тутуула, къазауатла, сюргюнле –
Азмыды халкъ кёрген палах?!

Джюрекде уа джашайды къоркъуу.
Озгъан джангургъа джокъду джамчы.
Юсден кетсе да, эсден кетмейин,
Къыйынлыкъ ёлтюреди бизни.

Сорууум кесиме эмда халкъыма:
Озгъан джангургъа бармыды джамчы?
Джангур артха къайытыргъа да болур –
Келлик джангургъа уа хазырмыд джамчы?
Бармыды джамчы?


ДЖАЗГЪЫ ДЖАБАЛАКЪ бла КЪАЧХЫ ШЫЛПЫ

Тюбедиле
Джазгъы джабалакъ бла къачхы шылпы.

Турна таууш тюшдю джанкъозну джюрегине.
Боз булут чырмалды джанкъылычны белине.
Къара булутну агъартды джазгъы элия.
Къачхы кёкню кёкрегин кюйдюре ойнады джазгъы элия.

Джазгъы элия от салды къачхы къауданнга.
Къачхы шылпы, сакъ, сууукъ болса да, джукълаталмады аны.
Алай а къачхы ёртен джазгъы гяхиникни джандыралмады.

Джылай, айырылдыла
Джазгъы джабалакъ бла къачхы шылпы.

ЭКИ МАГЪАНАЛЫ ЭКИ ТИЗГИНЛИ БИР НАЗМУ

Излейме бир къыз
40 джаны болгъан.

КЪАЙРЫ КЕТЕЙИМ, АЛАНЛА, СИЗДЕН?!

Арыгъанма къайгъыдан, сёзден;
Эрикгенме, аланла, сизден;
Ичигизде джокъду бир ёзден –
Барыгъыз да къулласыз сиз.

Бу акъ таулагъа,
Таза суулагъа,
Джашил табигъатха
Тюлсюз тыйыншлы.

Кийик да, джанлы да,
Терек да, къанатлы да
Тазалла сизден,
Башдыла сизден.

Къалмагъанд сизде
Ёзденлик, адамлыкъ.
Сиз билген –
Хыйлалыкъ, харамлыкъ.

Оноудагъыла –
Гуду бла мурдар...
Джокъмуду халкъгъа
Бир дарман, бир мадар?!

Кёлюм чыкъгъанды, адамла, сизден.
Къалмагъанды не бий, не ёзден.
Къайры кетейим, адамла, сизден?!


Бир джукъгъа кеталлыгъым джокъду,
Кесимден къачаллыгъым джокъду,
Бош къыйдырама кёзню, сёзню –
Мен да... биригизме сизни.

40-НЫ ЧЕГИНДЕ

Урбун изледим 40 джылгъа дери,
Дорбун излейме 40 джылдан сора.
Ётюб мийик чекледен, бекден,
Келди ауаз джети къат Кёкден:

Джерден Кёкге, Кёкден да Джерге къарасын кёзюнг;
Сёзню ызындан барсын сёзюнг;
Китабны ызындан барсынла китабларынг...
...Мен бираз туракъладым.

Дедим: танымайма къара.
Джарыкъ толкъунланды: бери къара.
Къарадым – къара таныдым – окъудум:
Къара джай. Окъуу-билим джай.

Джулдузу бла Ай
Меннге ышаннганча, ышаргъанча кёрдюм.
Кёлтюрюлдю кёлюм.

Къарачай демек – къара таны демек;
Къарачай демек – къара джай демек;
Кюн, Ай демек, джулдуз, Ай демек;

Къарачай демек –
Къурч (КъРЧ) бла юч Ай (А-А-Ай) демек;
Кёкню буйругъун толтуруу демек;
Хакъ Кертиге бойсунуу демек. 

СЁЗ ДОРБУНДАН КЪАРАЙМА ДУНИЯГЪА

Джерге да, кёклеге да болгъанма джууукъ –
Файгъамбарлыкъча берилгенди меннге назмучулукъ.
Шийир тауну тёппесине чыгъыб,
Сёз дорбундан къарайма дуниягъа.

Джер тёбеде, джюджюлеча , адамла
Айланалла  тартыб, сюйреб бирер чёбню,
Кёрмейдиле джулдузланы, Кёкню –
Чёб тюбюнден чыгъалмайла ала.

Къайгъыдан, дауурдан болалмайла азат.
Чёб ючюн, дуния мал ючюн этелле къазауат.
Унутханла файгъамбарланы, Китабны,
Эслемейле бурун тюшген джараны, табны.

Тонайла, ёлтюрелле бир-бирин.
Адам аман бла бошайды ёмюрюн.
Мени уа келеди билирим:
Кимди, неди адам? Къайрыды джолу?

Не джетеди, не джетмейди анга?
Нек ушайды джаныуаргъа, хайуаннга?
Къыйнаргъа, къыйналыргъа да неге керекди ол?
Аллах сюйюб джаратхан джанладан тюлмюдю ол?

Джерде, кёкде, тёгерекде берекетге эс бёл.
Таш-агъач, тау, суу – бары къууанырча кёл.
Ой насыбсыз, къайгъынгы къой; харамдан-гюнахдан тазалан.
Рахат джаша. Джашаудан къууан, керпеслен, зауукълан.

Къурутма кесинги да, башханы да, табигъатны да.
Унутма болгъанны-боллукъну, дунияны-ахратны да.
Аллах буюргъанча джаша; окъу, билим ал.
Тазалыгъынг бла, адамлыгъынг бла дуниягъа къууат сал.

Эшитмейди, тынгыламайды адам.
Белги сакълаб, умут этиб Аллахдан,
Файгъамбарча, къарайма дорбундан:
Джерге да, кёклеге да болгъанма джууукъ –
Файгъамбарлыкъча берилгенди меннге назмучулукъ.
 
ДЖАЗСАМ ДА НАЗМУ, КЪЫЛСАМ ДА НАМАЗ

Джырчы Сымайылны ёлтюргенледен
Игилик сакълама башынга сен.
Аны назмуларын, джырларын
Урлагъанладан, тонагъанладан –
Аладан –
Ол Аллахсыз, фахмусуз, зар къауумдан
Не сакъларгъа боллукъду?

Аны джырларын джырлатмай,
Китабларын чыгъартмай,
Кесине да ат-бет атаб,
Къралгъа эрши кёргюзтюб,
Тарбуууннга тыйыб тургъанлагъа
Не айтыргъа боллукъду?

Мусса бла да кюрешдиле ала.
Муссаны да ёлтюрдюле ала.

Ёртенланы Азретден,
Орусланы Махаметден,
Аппаланы Хасандан,
Къаракетланы Иссадан,
Биджиланы Асхатдан да
Бошагъанелле ала.

Да кимлелле ала?

Эркинликни, Тюзлюкню, Фахмуну джаулары,
Халкълыкъны, Адамлыкъны, Ёзденликни джаулары,
Аллахны, Адамны да джаулары
Кимлелле ала?

Къуллалла ала –
Ибилисни, ибилис джорукъланы къуллары.
Алалла къоркъуу салгъан
Ёзден халкъны джуртуна, намысына, тилине, тарихине, кесине да.

Ала тюб болмай – халкъ баш болмаз.
Бу зат эсимдеди – джазсам да назму, къылсам да намаз.

КЪАРА ТАШДА ДЖАШИЛ ТЕРЕК

Къара ташда джашил Терек...
Ой джашил умуту Ташны,
Къанатлы умуту Ташны.

Ташдан чыкъгъан джашил нарат,
Ташда ёсген джашил нарат –
Орнундан тебалмагъан ташны
Кёкге узалгъан къолу,
Кёкге созулгъан къолу.

Тилсиз къолу бла сёлешгенча,
Таш да тереги бла сёлешеди
Дуния бла эмда Кёк бла.

Сангырау сокъур тилсиз Ташны
Бу джашил субай нарат терекди
Къулагъы, кёзю, тили да;
Джюреги да, тилеги да.

Джашил умуту Ташны,
Къанатлы умуту Ташны –
Ташдан чыкъгъан Джашил Терек,
Ташда ёсген Джанлы Терек,
Къадау Ташда Джангыз Терек.

Шайырла, Адамла да ангылайла сизни:
Таш бла Терек – Тёнгек бла Джюрек.

ТАНГ бла ТАУ

1
Джюрек – джуртха,
Ата джуртха тартады:
Танг да меннге
Минги Таудан атады 
   
2
Таудан къарайды Танг,
Тангдан къарайды Тау.
Тауну башыды Танг.
Тауну бетиди Танг.
Тау бла Танг. Танг бла Тау.

3

Тау!
Не мийиклик, не кюч барды «ТАУ» тауушда.
Тау дегенлей, кёрюнелле акъ ауушла,
Чууакъ кёкде къанат къакъгъан деу къушла,
Къаяладан секириб келген кёк суула.

4

Тау бла Танг.
Бирге джыйылгъан танг джарыкъды Тау.
Танг джарыкъды Тау.

5

Джюрек Джуртха,
Ата Джуртха тартады.
Танг да меннге
Минги Таудан атады.

ЁЛЮМ КЪУТХАРЛЫКЪ БОЛУР

Тёнгек джерге тартады,
Джюрек а – Кёкге:
Адамны къыйынлыгъы
Ма анда болур.

Сан – джерге, джан да – ёрге
Тартадыла Адамны:
Тынгы-тынчлыкъ бермейин
Дайым къыйнайла аны.

Сан – джерге, джан да – Кёкге
Кергендиле адамны:
Ёлюм къутхарлыкъ болур
Сынау дуниядан аны.


ИНСАН ДЕМЕК

Инсан демек –
Джан-сан демек,
Джулдуз джерде джанса демек.

Инсан демек –
Болмазлыкъ да болса демек.

Инсан демек –
Бетин Кюннге, джюрегин нюрге буруу демек;
Джангылса да, абынса да, джыгъылса да –
Аякъ юсюне туруу демек,
Алгъа, ёрге барыу демек.

Хар нени да –
Джерни, Кёкню да,
Джашауну, ёлюуню, тирилиуню да
Билиу демек; тинтиу демек.

Инсан демек –
Чексизликге, белгисизликге, ёлюмсюзлюкге
Атлам демек, атлау демек.

Инсан демек ...

СЁЗЛЕНИ ЁЗЛЕРИ

1
Къара суу. Къара тенгиз. Къара таш. Къара джамчы. Къарашауай. Къарачай.
Акъ тенгиз. Акъ тау. Акъ танг. Акъ башлыкъ. Акъ сёз.
Къарачай.
Минги Тау. Минги танг. Минги таулу. Минги халкъ.
Къарачай.

2
Мангысы болмагъанны ангысы болурму?
Мангы – мангылай;
Ангы – ангылай.
Анг – Манг – Танг – Тау – Тенгиз – Кёк.

1957 ДЖЫЛНЫ ЭСГЕРЕ
 
Кюн тюбюнде джауады джангур –
Туугъан джерим, кюл, ышар, джангыр.
Аман къышны хорлагъанды джаз –
Хайда, Халкъым, джазыуунгу джаз.

Мингини да джарыкъды бети –
Къайытханды анга миллети.
Къайыталмай къалгъанла да кёб –
Джылай, джашнай, аязыйды Кёк.

Туугъан джуртун тансыкълайды халкъ.
Тюзде къалса, боллукъ эди талкъ.
Акъсакъал къарт – ийнагъы элни –
Джалан аякъ басады джерни.

Туугъан джерге атханды башын –
Сууун ичед, джалайды ташын.
Зикир этед, джырлайды джырын,
Унутханды нарт Джырчы джылын.

Тилеклери болуб Минги Тау, Кавказ,
Къартла сюргюнде къылгъанла намаз.
Ёзге аладан сау къалгъан да – аз,
Кёбюсю ёлгенле келгинчиннге джаз.

Кетгенле тилей саулагъа Кавказны –
Унутургъа боллукъмуду аны?
Джуртларын тилегенле ала Аллахдан,
Биз а джаннет тилейбиз алагъа Аллахдан.

Аланы тирилтирге, бери  келтирирге болсаед мадар...
Не этейик, бизден кючлюдю къадар.
14-чю ёмюрню эсге тюшюрген 14 джыл.
14 ёмюрча кёрюннген 14 джыл.

Ёзге, къышны хорлагъанды джаз –
Хайда, Халкъым, джазыуунгу джаз,
(ансы аны джазгъанда башхала
къан джаугъанын кёргенсе башлагъа).

Къарча тамалын салгъан юйюнгю сюе,
Джуртунга, насыбынга бол ие,
Аллах айырмасын энди джуртунгдан сени –
Къыйынлы халкъыма буду тилегим мени.

ТАУДА АЗАН

Джуртуму джаны да – Минги Тау.
Джанымы джурту да – Минги Тау.

Таугъа бурулгъан бир джырса Сен.
Джыргъа бурулгъан бир Тауса сен.
Минги Тауса сен.
Джаша сау-эсен.

Тау!
Кёкге тартхан бир таууш.
Кёкге элтген бир аууш.

Инсанла къараучу джер.
Малаикле къонуучу джер.
Файгъамбар чыгъыучу джер,
Аллахны Сёзюн эшитиучю джер.
Шыйыхла зияратха джюрюучю джер.
Мийик джер, таза джер, сыйлы джер.

Аллахыбыз – акбар.
Тауубуз – Минги.

Минги Тауну башына чыкъгъанлай,
Андан дуниягъа къарагъанлай,
Эсинге-кёлюнге-къулагъынга-тилинге келген:
Аллаху акбар.

Мёлекле айталла аны,
Джюрегинг айтады аны,
Минги Тау айтады аны:
Аллаху акбар.
Аллаху акбар!
Аллаху акбар!!!   


КЪАЯДА ТЕРЕК

Сабыр этер ючюн къайгъыда джюрекни,
Эсге тюшюреме къаяда Терекни.

Къыйынлыкъмы чыгъаргъанды аны ары, сюймекликми?
Амалсызлыкъмы тутады аны анда, кишиликми?
Джюреги Кёкге, мийикге тартыбмы чыгъаргъанды ары?
Огъесе, балтадан, отдан къачыбмы чыкъгъанды ары?

Къадары алай болуб туугъан эсе да,
Мадары алай болуб тура эсе да,
Турады ол, кёгере, Къара къаяны арасында –
Умут байракъ, джашил байракъ Кёк бла Джерни арасында.

Джердеги къыйынлыкъладан къутулгъанлыкъгъа,
Кёкде да джетишеди палах.
Керти, мийик, эркин джашаугъа
Тыйыншлыбызмы? Дайым сынайды Аллах.

Тамыр ийиб ташха, къаягъа,
Бутакълары-къоллары бла къучакълаб Кёкню, 
Бой бермей палахха, къайгъыгъа,
Къыйын болумда да аман этмей кёлню,
Чыдайды, джашайды Терек.

Шыбыла да урады Аны,
Джел-боран да аямайды Аны,
Кюн да кюйдюреди Аны –
Барына чыдайды Терек.

Не болумда да ташламай эсин,
Ёлюмге дженгдирмей кесин,
Таш башында этеди джашау.
Ташха, Терекге да салама махтау.
Джан бла Тёнгек – Таш бла Терек.
Ташха, Терекге да ушайды джюрек.

Сабыр этер ючюн къайгъыда джюрекни,
Къайгъыгъа ашатмаз ючюн джюрекни,
Кёзге кёргюземе Таш бла Терекни,
Эсге тюшюреме къаяда Терекни.

МИНГИ ТАУДУ БИЗЛЕГЕ  БЕЛГИ

Къызыл-Къалада мен илинмеген
Не джар, не къая къалгъан болмаз.
Не таш, не терек къалгъан болмаз
Мен ёрлемеген, мен минмеген.

Гитчеликден да сюеем ёрлеуню –
Биз джанында мен чыкъмагъан тау къалмагъанды.
Алай а, ёрлеуден, мийикликден
Джюрегим талмагъанды, къанмагъанды.

Учуб кетиб, Кёкде джашаялмагъандан ары,
Не къадар Кёкге джууукъ болургъа кюрешгенме.
Джыл сайын Минги Тауну башына чыгъыб,
Акъ къанатлы мёлекле бла сёлешгенме.

Ай медет, джерге тартыб тёнгегим,
Кёлюм тенгизден алаша болгъанды.
Учалмайын, кесин бузад джюрегим,
Ёзге, джаным Тау башында къалгъанды.

Тёнгегим  таудан эннгенликге,
Джаным Минги Тауну башында къалгъанды.
Джан кёкге кетед дегенликге,
Мени джаныма буз, къар ёмюрлюк юй болгъанды.

Къарачай-Малкъар деген сагъатда
Минги Таугъа бурулады дунияны кёзю.
Меннге джетген эсе, ёлюрге кёзюу –
Тау боллукъду меннге да белги.
Саулукъда, ёлгенден сора да,
Минги Тауду бизлеге белги.

НЮР ТАУДАН КЪАРАБ

Былай эте,
Бизни бай, джарлы эте,
Насыблы, насыбсыз эте,
Къууанчха, бушуугъа бёлей,
Ёте-кете барады джашау.

Къалам бла, къама бла да сермешгенле,
Тюрлю-тюрлю иннетле ючюн кюрешгенле,
Ала да джеталмай муратларына
Тёнгереб-тёнгереб тюшелле атларындан.

Мени насыбым тутду –
Кетмей бирлеча тайыб, тёнгереб,
Тёппеге чыкъдым илиниб, ёрлеб.

Кюндюз иссиден, кече сууукъдан
Къыйынлаша джашадым дорбунда.
Кюйдюрсе да кюн, ийирсе да сууукъ,
Болдум Джерге, Кёкге да джууукъ.

Сабырлыкъ дедим,-
Кесими этиб Аллахха аманат.
Шыйыхлагъача ачылды керамат –
Джети къат джерни, кёкню да кёрдюм,
Адам улуну да кёрдюм джолун.

Джерде болгъан, баргъан урушла, къазауатла,
Дуния мал ючюн тёгюлген адам къан,
Келишмейле дуниягъа, ахратха –
Адам Аллахха не дер Къыямат кюн?

Аллах айтханча джашамайды адам,
Тюзелирге да ушамайды адам.
Хайуанлыкъгъа, джаныуарлыкъгъа дженгдиреди кесин,
Учуз, кёзбау, джалгъан затлагъа иеди эсин.

Батхандан бата кирге-балчыкъгъа,
Адам болургъа унамай адамла-адамчыкъла,
Ибилисни ызындан джаханим джолгъа тизилгенле...
Муну барын Нюр таудан къараб кёргенме.

Ёзге, болушлукъ излеб къауумларына, кеслерине,
Хаджгъа барыб, Каабаны тёгерегине
Бурула тургъан минг-минг адамны да кёрдюм.
«Ахырзаман келирге алкъын эртдеди»,- дедим.

Джазыуун хар ким джазады кеси.
Джолун да сайлайды хар ким кеси.
Джол а тауусулмай джокъду амал.
Боллукъду ахыр, болгъанча ауал,
Барыбызны да сакълайды соруу-суал.

Ташабыз да боллукъду туура,
Иннетибиз ючюн да берликбиз джууаб.
Боллукъну ачыкъ кёрдюм
Нюр таудан, Минги Таудан къараб.

Айтыб ангылатхан да къыйынды аны.
Кимди, неди къутхарлыкъ адамны, дунияны?
Барына джууаб берсе да Китаб,
Титирейме Нюр Таудан къараб.

КЪАЙГЪЫ СЁЗНЮ ОРНУНА 

Кетди Сейит, Рашид да кетди –
Сюргюнню, зорлукъну кёрген адамла,
Сёзню магъанасын билген адамла,
Керти таулула, айдынла, ёзден адамла –
Аллах джандетли этсин.

Къалдым – «аман артха къалыр» дегенлей,
Кеси кесиме «сабыр» дегенлей,
Джаралы Ташлай, Джангыз Тереклей.


Боран тышында тохтаса да,
Эслеринде къалмай шаушалыб,
Джюреклери замансыз ашалыб, бошалыб,
Кетелле дуниядан къыйынлы тёлюле,
Кёб зорлукъ, терслик сынагъан тёлюле.

Къышдан къутулгъан да, ёледи джаз.
Къорагъан кёб, къошулгъан а – аз.
Билеме, билмейме нек болгъанын алай,
Соруу белгиге ушайды Къарачай.

Болса да Ол – Тейри адамы, Танг баласы,
Бармыды Аны – нарт алан халкъны – тамбласы?
Бюгюннгю адурхайла, будиянла, трамла, наурузла –
Тышында, кенгде джарыкъ джаннган джулдузла.
Къарча джокъду аланы джыяргъа джуртха, бирге,
Джетегейли этиб, Къарачай кърал этиб, сюерге ёрге.

Къайытханла да джуртларына болалмай ие,
Динлерине, Тиллерине, Тарихлерине болалмай ие,
Халкълары бла бирге зулму отунда кюе,
Джюрексине, кючсюне, тауусулалла алай.
Ачы къадарлы халкъды Къарачай.

Алгъа иманлы Темир, артда имансыз Сталин
Тутмакъ-джесир этиб сюрдюле Джуртдан.
Дагъыда джукъ болуб джокъдан
Ызына тирилди сюрюлген, ёлген, тас болгъан Къарачай.

Джюрек джараны джокъду джангысы, эскиси.
1828-чи джыл. 1943-чю джыл. Ноябрны экиси... –
Къарачайны къралы, къраллыгъы къурутулгъан кюн,
Кюню, Айы да бирден тутулгъан кюн.

Бир-бирин къурутхан тюрк ханлагъамы салайыкъ дау?
Орус, коммунист патчахлагъамы салайыкъ дау?
Ит хоншулагъамы, амантиш итлегеми салайыкъ дау?
Аллаххамы, адамгъамы, шайтаннгамы салайыкъ дау?
Башхалагъамы салайыкъ дау?
Джашауубуз, джазыуубуз-къадарыбыз
Былай ачы, къыйын болгъаны ючюн
Кимлени терслейик, кимлеге салайыкъ дау?!
Огъесе, бютеу терслик кесибизде болурму?   

Бир иннет, бир уммет, бир миллет болургъа унамай,
Бир тилли, бир динли болургъа унамай,
Бир Аллахха бойсунургъа унамай,
Аллах буюргъанча джашаргъа унамай,
Аллах бергенни сакъларгъа, джакъларгъа, къатларгъа унамай,
Кесибиз болурбузму кесибизге къыйынлыкъ салгъан?!

Кърал бизни тонагъаны, къыргъаны азлыкъ этгенча,
Хоншуланы итликлери, душманлыкълары азлыкъ этгенча,
Бир-бирибизни тонайбыз, ёлтюребиз кесибиз да,
Дуния мал болуб Тейрибиз, эсибиз да.

Джокъду не сауну, не ёлгенни къайгъысын кёрген.
Адамны керти багъасын билген, тыйыншлы багъасын берген.
Халкъны ёкюлюне, джаууна да къылынады джаназы.
Бир къабырлада джаталла ала хоншу болуб.

Мурдар да, гуду да, къахме да, ичкичи да,
Халкъ-джурт ючюн ёлген аскерчи, динчи да,
Халкъын джуртундан сюрдюрген оноучу да,
Халкъын къраллыкъсыз къойгъан оноучу да,
Халкъын-джуртун сатхан, тонагъан, тонатхан оноучу да,
Джаталла бир къабырлада. Къуджур тюлмюдю ол?

Джаназы къылдырады барына имам.
Бармыды анда бет-намыс-иман?
Ахырзаман джууукълашхан болурму керти?
Джарым молла, джарым алим, джарым джазыучу, джарым оноучу –
Сизлеге чексизди дертим.

Кетди Сейит, Рашид да кетди.
Аланы адамлыкълары толу, керти
Болгъанына шагъатлыкъ этеме.
Аланы къол джазмаларына да къайгъы этеме.
   
Ким берир аланы хазырлаб басмагъа?
Джокъду бизде аллай джазыучу
Кесинден башханы къайгъысын кёрген,
Джазылгъан тас болмасын деген.

Джырчы Сымайылны, Батчаланы Муссаны да
Сёз хазналары туралла атылыб.
Закийлерине алай къарагъан
Бизден башха ким болур дунияда?

Фахмусу, адамлыгъы да толу болгъан
Керти джазыучу джокъду бизде.
Халкъына, тин байлыкъгъа къайгъыргъан
Аллай башчы, тамада джокъду бизде.

Кёзден кетгенни кёлден да кетеребиз –
Адамлыкъ дараджабыз алайды бизни.
Бир-бирибизге ат-бет атайбыз, зардан ёлебиз –
Фахму дараджабыз да алайды бизни.

Кимибиз джашыртын къабхан итге ушаб,
Кимибиз да харам чабакъча тынгылаб,
Фахмулу да джюреги джарылыб ёле –
Алай бла, ёлюм барыбызгъа да келе.

Билебиз, къайсы ёртенде кюйгенин Азрет Ёртен,
Билебиз, кимледен азаб чекгенин Исмайыл Семен,
Къайсы шыбыла кюйдюргенин билебиз Муссаны да,
Къалгъанланы да, къалгъанланы да...

Алай болса да, этеме умут –
Адамлыкъ, ёзденлик къалмазла къъуруб.
Тин, тил, адеб-намыс къалмазла къуруб.
Халкъ Аллахын эскерир, тюшюнюр, тирилир.
Сёзню-Китабны магъанасын окъур, ангылар, билир.

Къайгъырыр дуниягъа-ахратха, саугъа-ёлгеннге да.
Рахатлыкъ келир саугъа, ёлгеннге да.
Минги халкъыбыз Минги Таууна тыйыншлы болур.
Къарча да къабырында бир рахат солур.

Ставангер.  2004 джыл, сентябр ай.


 
   

БИЗНИ ХОРЛАР КЮЧ ДЖОКЪДУ

Кесими алай джуудум,
Ёлюкню джуугъан кибик.
Сора болдум дуниягъа
Джангыдан туугъан кибик.

Огъесе, ёлюб бошаб,
Джангыданмы тирилдим?
Хей, бу кёзбау дунияны,
Айт, несине терилдим?

Огъесе, бу мен кёрген
Башха дуния болурму?
Ким къатышдырды мени –
Къара джинми, обурму?

Джерде къалгъан санмамы,
Кёкге учхан джанмамы?
Экиленнген, бёлюннген
Мен саумамы, шаумамы?

Кимме мен?
Джаннетинден-джуртундан
Сюрюлген адаммы,халкъмы?
Джаннетине-джуртуна
Къайытхан адаммы, халкъмы?

Бу джангы Ай бла джулдуз
Сын ташдамыд, кёкдемид?
Бу кёрюнюу не затды –
Тышындамыд, кёлдемид?

Бу кёз аллымда тургъан
Тенгизмиди, таумуду?
Чегетни кесгендиле –
Джангыз Терек саумуду?

Бычагъымы билерге
Къадау Ташны кёрмейме.
Джарылгъанлыкъгъа джюрек,
Дерт кёбдю да – ёлмейме.
Топрагъым къаты тартса,
Мени тыяр чек джокъду.
Бирбиз Къалам-Таш-Терек,
Бизни хорлар кюч джокъду.

МИНГ ДЖЫЛДАН ТЮБЕШИРБИЗ

Кёб тюрлю халгъа киреме мен,
Не хаким, не кесим англамазча.
Гебен къалатырча болама бирде,
Бирде уа – чёбден атламазча.

Кёкге термиле джашайма джерде –
Къанатсыз англамаз кёлюмю.
Кёкде джулдузгъа бир джетгинчи,
Сюймейме келирин ёлюмню.

Имандан чыкъгъан тёреси болса да,
Адам тюлдю хайуан, джаныуар.
Аллах аны Адам этиб джаратханды,
Ол кесин этиб кюрешсе да хайуан, джаныуар.

Кёкге термиле джашайма джерде –
Мёлеклеге ёлгюнчю тюберге излейме.
Аланы акъ къанатларын сыларгъа излейме,
Джерде къызланы ийнакълагъан кибик.

Былай ётерикди джашауум,
Тохтамагъанлай чамым, джаншауум.
Бир Кёкча, бир джерча джашнай,
Билеме, ёллюкме джашлай.

Сау къал, турна тауушлу къачым,
Бёрю улуулу къышым да сау къал.

Мен джаз туугъан, джаз ала ёллюкме,
Алай а, минг джылдан къайытыб келликме
Джер дунияны бир кёрюр ючюн,
Халкъымы, джуртуму бир кёрюр ючюн.

Аллах айтса, ол кюн да бу тилде сёлеширбиз,
Аллах айтса, ол кюн да бу джуртда кёрюшюрбюз.
Минг джарсыудан, къайгъыдан да ётюб,
Минг джылдан сау-эсен тюбеширбиз.

ДИНДЕ ДЖОКЪДУ КЪУЛ-ЁЗДЕН

Айыргъанла къул-ёзден –
Ала тюлдюле бизден.
Ала сюймейле халкъны,
Ала билмейле Хакъны.

Бий болургъа излеген да,
Къул болургъа излеген да –
Тюлдюле ала Адам,
Джокъду алада иман.

Динде барды къарнашлыкъ,
Къуллукъ-къарауашлыкъ а – джокъ.
Дин айырмайд тукъум, халкъ;
Тюрсюн болсун къара, акъ –
Анга джокъду башхасы.

Джангыз кёлюнг-джюрегинг,
Бютеу чархынг-тёнгегинг,
Ашагъанынг-кийгенинг,
Джашагъан джеринг-юйюнг
Болсунла кирсиз-таза.

Зорлукъ этме, этдирме,
Иманлы бол, Адам бол,
Бир-биринге дагъан бол –
Буду динни тамалы.

Айыргъанла къул-ёзден,
Ала тюлдюле бизден.
Халкъны бёлелле ала,
Джаулукъ этелле ала.

Аллах къул не бий этиб,
Джаратмагъанды бизни.
Аллахха къаршчы баргъан –
Шайтанны ишиди ол.

Сен къул болма башхагъа –
Дуния малгъа, адамгъа,
Къралгъа не джорукъгъа.
Бий да болма башхагъа.
Ёзден бол.

Сен бир Аллахха бойсун,
Хакъ кертиге къуллукъ эт.
Айыргъанла къул, ёзден –
Ала тюлдюле бизден.


АТЛАНАМА ЮЙГЕ

«Анда сау болур джюрегим»,-
Дей, келдим бери, къызына.
Энди Аллахдан тилегим:
Сау-эен къайтар ызыма.

Халкъымды мени джюрек аурууум,
Сау этерик да халкъымды аны.
Аны билмей, аны ангыламай,
Къыдырыб чыкъдым дунияны.

Тибетчи къартха дарманы ючюн,
Араблы шыйыхха зем-зем суу ючюн,
Разы болуб алгъыш этгенде,
«Себеб Аллахданды» дедиле ала.

Мени уа кёлюме келди:
Минги Тауну къараб бир кёрсем,
Джети къара суудан къаннгынчы ичсем,
Ёлдюм демезем, ёлсем да.

Абынмай, талагъы туруб къалмай,
Джуртха джетдиралса айгъыр атым –
Кёбдю халкъыма айтыр затым.
Сорур затым да кёбдю халкъыма.

Халкъы бла джашагъан насыбды,
Насыбды джуртунда ёлген.
Ала бла джашаб, ала ючюн ёлген –
Керти насыб олду, мен билген.

Бу сагъышладан огъуна
Джауум тохтар, кюн аязыр.
Атланама юйге – Халкъыма, Джуртума –
Джашаргъа, ёлюрге да хазыр.

ДЖАГЪАДАН КЪАРАБ

1
Кимни къайыгъын, кимни къайгъысын
Алады суу.

2
Джыл джабагъы арытады –
Джабалакъ къар джауады.

3
Кёкде джашайбыз биз. Джер бла бирге.
Саны санауу болмагъан джулдузланы, бизни да
Кесинде тутхан неди бу? Неди Кёк?
Хар нени да – Джерни да, Кёкню да,
Барын да ангыларгъа излеген
Адам а неди? Кимди?

БОЛУРГЪА КЕРЕКДИ

Китабны аты – тау тёппеча, Кюнча;
Назму тизгинле – тенгиз толкъунлача, кюн таякълача;
Хар назму – бирер джулдузча;
Китаб а саулай – джети къат Кёкча;
Шайыр кеси уа – джети къат Джерча.

ЭКИ ЧАКЪ – ЭКИ КИТАБ

1

Джазгъы джабалакъ джаугъан кёлюме,
Энди къачхы шылпы джауады.
Басыннган кёкде аз-буз кёрюне,
Кюн тау артына ауады.

Булут башы бла турнала
Баралла къанат джибитмей.
Мында къалгъанла къалай этейик,
Къышны къайгъысын джюрютмей.

Бу къачхы шылпы, да турна таууш
Башха дуниягъа тарталла.
Джел сюрюб баргъан терек чапракъла
Ёлюмден хапар айталла.

Къачхы шылпы бла турна тауушдан
Тола барады джюрегим.
Ёталырмамы аман ауушдан,
Джангыдан чагъа терегим?

Турна тауушлу бу къачхы шылпы
Басады кёлню-джюрекни.
Эс джыяма эсге тюшюре
Биягъы Ташны, Терекни.

2

Ал китабым – «Джазгъы джабалакъ»,
«Къачхы шылпы» да джаза тургъаным.
Англармы экен джахил джамагъат
Къазакъ бёрюню, джангыз турнаны?

Къадау Ташча тынгылай туруб,
Джангыз Терекча чапракъланама;
Назмуланама, къанатланама...
Болама деб да къоркъама ёре турукъ.

Къачхы шылпыны джаудургъан
Ол турна таууш болурму?
Ол мыдах ауаз болурму
Умут чыракъны джукълатхан?

Мен сюйюб къараучу Кёкден энелле
Турна таууш да, шылпы да.
Къара къаядан тубаннга кетелле
(тубанда къаядан кетелле)
къой сюрюуле да, джылкъы да.

Мен тыялмайма аланы,
Кесим да ызларындан атлайма...
Заманынг кетсе, болджалынг джетсе,
Джашагъан зорду – англайма.

Алай болса да, ахыргъа дери
Сабыр болургъа керекди.
Эркишиликге юретедиле
Таулада Таш да, Терек да.