Сухбат
1. Ижодкор ўз кўнгли билан бирга, бош;алар ;албининг ;ам таржимони, тилмочи бўлади. ;а;и;ий бадиий сўз устаси шундай бўлиши керак ;ам. Сиз ўз шеърларингизга шундай ба;о бера оласизми?
Тасаввур ;илинг, мо;ир мерган ўз нишонига ани; уриши учун нималарни амалга оширади!? Аввало нишон билан ўзи орасидаги масофани ;исобга олади, кейин шамол тезлигини, ў;нинг нишонга нисбатан траекториясини (о;ишини) ўлчайди, нишоннинг ;айси томонга силжиш силжимаслигини тахмин ;илади. Ма;оратли шоир ;ам ;айсидир маънода мерган. Фа;ат мергандан фар;ли ўларо; шоирнинг ;уроли поэзия, ў;и сўз, нишони ИНСОН ;АЛБИ. Инсон ;албини эса фа;атгина чиройли сўзлар ва гўзал ташби;лар, турфа о;англар, турли арифметик ;исоб китоблар билангина забт этиб бўлмайди. Шоир ўз нишони бўлган ;АЛБни теран англай билиши, унинг ;иссиётларини ўзиникидай ;ис ;ила билиши лозим. Бош;алар айтишга ;ийналаётган, ифодалай билмаётган кечинмалар шоирнинг биттагина сатрида бўлса ;ам ифода топа олмаса, биттагина бўлса ;ам безовта юрак билан ;амсу;бат бўла олмаса, ўз кечинмаларидан ўзгасига бефар; ;олиб кетса, бу бегоналик шеърият деб тан олинармикан!? ;ар ;ана;а ма;орат нишонини ани; ура билишда эмасми!? Шу маънода шоир нафа;ат бош;алар ;албининг тилмочи, балки унинг зукко билимдони бўлмо;и даркор.
Ўз шеърларимни эса, мен ;али шу ма;сад йўлидаги уринишларим деб биламан. Бу уринишлар нечо;ли ўз самарасини беряпти, келинг, бунга ў;увчиларнинг ўзлари ва адабиётимиз билимдонлари ба;о бера ;олишсин?!
2. Бугунги ўзбек шоирлари, умуман, ижодкорлар ижтимоий ;аётдан узилиб ;олгандек туюлади, назаримда. Уларнинг аксарияти ўзининг маиший ;аёти-ю сий;а дийдиёлари билан ўралашиб ;олгандек. Ахир чинакам сўз санъаткори миллатнинг барча бў;инига бирдай тегишли, унинг ;увончи-ю ташвишларига энг аввал акс-садо берувчи бўлиши керак.
Биласизми, ;ар бир миллатнинг ;ар бир йўналишда, ;ар бир со;ада ўз даврининг да;оси ва суюклиси бўлади. Ва албатта улар шахс сифатида ўзини, ўз ички маданиятини кўрсата олиши, ўз минбарини ярата олиши му;им. Жамият ;амиша улардан янгидан янги залворли сўзлар, оташин ;иссиётлар кутади ;амда ўзига сингдиради. Уят бўлса ;ам айтай, ;озирги пайтда манаман деган кўзга кўринган ижодкорларимизда ;атто савод масаласи ;амин;адар. Оддий жумлани ;ам тў;ри туза билмайдилар. Манти; илмидан умуман бехабарлар. Поэзия бу манти;;а зид фикрлашдир деган ;ояга ёпишиб олганлар ;ам талайгина. Тумтаро; сўзларни янада тумтаро; шаклга солиб, бу модерн деяётганлар яна ;анча шеърият ихлосмандини бу гулшандан бездиришаётганини билишармикан!?
Мар;ум адабиётшунос олим Озод Шарафуддиновдек фидойиларнинг ўрни ;озирда билинаётгани ;ам рост. Ростмана шоир шоирликни иддао ;илмайди, балки буни дард деб билади ва шу дард билан ёниб яшайди. Шон шу;рат талвасаси, ўзининг майда чуйда хархашалари билан бу улкан са;нага чи;иб ундан шоирликни иддао ;илаётганлардан ;ар турли дийдиёлардан бош;а нимани ;ам кутиб бўларди ахир?!
Худога шукурки, адабиётга нисбатан ўз бурч ва маъсулиятини чу;ур англаган, бир чеккаларда хокисоргина бўлса ;ам хал;имизнинг хизматини сид;идилдан адо этаётган, адабиётимизга ба;оли ;удрат ўз улушини ;ўшаётган ижодкорларимиз ;ам кам эмас. Ва энг асосийси, улар яна ;анчадан ;анча ёш кўнгилларга зав; улашмо;далар, чинакам шеъриятга, ижодга майл, ;авас уй;отмо;далар. Демак, ўзбек шеърияти ;али яна ўз сўзини айтади ва бунга ;одир ;ам. Зеро ўтмишда ўтган алломаларимиз бунинг учун алла;ачонлар муста;кам пойдевор яратиб улгуришган.
3. Шеърият ;а;ида, чинакам поэзия ;а;ида фикрингизни билмо;чи эдим. У, сизнингча, фа;ат кўнгил кечинмалари ма;сулими ёки унга интеллектуал ёндашган маъ;улми?
Шеъриятда шахс масаласи, унинг ру;ияти му;им ўрин тутади. ;иссиётлар, фикрлар, кечинмалар шахснинг ички дунёси, а;ло;и, маданияти нечо;ли гўзал эканлигидан келиб чи;иб ўз аксини топади ва айни пайтда инсонга хос ожизлик намоён этила билиши билан ;ам шеърият ило;ий ва уникалдир. Албатта дунёни теран англаш, уни гўзал кўра билиш, фалсафа ва манти;;а бой мушо;адалар адабиётнинг залворини, ўрнини белгилайди, ў;увчини ўз ортидан эргаштиради. Шеърият арифметикаси ва о;анг шеърнинг мукаммаллигини таъминлайди. ;айсидир маънода Поэзия бу манти;;а зид манти;сизлик ;амдир. Агар бу манти;сизлик киши кўнглида эътироз уй;отмаса, албатта. Шу билан биргаликда шеър манти;ий изчиллик ва образ яхлитлигига асосланган гўзал ташби;лар тизими ;ам. Бас, шундай экан, шеърият нафа;ат кўнгил ма;сули, балки кишилар кўнглида ;айрат ва зав; уй;отишга ;одир бўлган беба;о ;амда улкан илмдир.
4. Мен барча гўзал мисралар мумтоз адабиётга тегишли, бугуннинг шеърлари эса жўнлашиб, фа;атгина шаклий ;иёфалари ўзгариб-янгиланиб турибди, десам ;андай фикр билдирардингиз?
;айсидир маънода сиз ;а;сиз. Лекин...
Адабий доираларда “лобовой”, яъни кўз кўз ;илинувчи шеърият деган атама бор. Ва бу шеърият ўз ичига жайдари, бугунги куннинг майда чуйда маиший ташвишларини катта муаммо сифатида кўтариб чи;увчи, шеърият ;онун ;оидаларига зўрма зўраки амал ;илувчи ижод намуналарини ;амраб олади. Жўн, сий;а, ;атто оддий грамматик талабларга ;ам жавоб бермайдиган бундай маш;ларнинг ;озирги кунда янада кенгайиб бораётган ;ўши;чилик индустриямиз томонидан катта ишта;а билан ;азм ;илинаётганилиги эса жудаям ачинарлидир. Минг афсуски, ;али ю;орида айтиб ўтганим, ўша ростмана шоирлар минбарининг йў;лиги ва шоу бизнезнинг чинакам поэзияни тан олмаётганлиги, уни арзон ба;олаётганлиги шу кунларда яратилаётган ажойиб ва нодир шеърият намуналарини “кул остидаги гул” а;волига солиб ;ўймо;да. Лекин аминманки, бу яратилаётган асарлар туй;улар бетакрорлиги, образлар оригиналлиги билан ;али бир кун мумтоз адабиётимиз ;азинасига киритилади, ўлмас асарларга айланади. Ва шундай асарлар ярата олишга ;одир шоирларимиз ;озир ;ам орамизда бор ва хал;имиз уларни эъзозлаб ардо;ламо;да ;ам...
Ю;оридаги фикрингизга эътирозим яна шунинг учун ;амки, шеърият фа;атгина гўзал мисралар эмас, балки бетакрор туй;улар, ;ар бири ўзича такрорланмас ;алблар ;арорати ;амдир.
5. Кейинги йилларда тўрт-бешта янги китобларингизни кўрдик. Сиз нашриёт ишларидан, му;аррирлар савияси ва талабидан ;они;иш ;осил ;иляпсизми? Умуман, шеърий, насрий китобларнинг савияси ;амин;адар бўлиб бораётгани учун сўраяпман буни?
Тў;риси, ;озирги пайтда ;ар бир со;ада шу со;анинг мо;ир билимдонлари камайиб кетаётганлиги, кадрлар муаммоси авж олиб кетаётганлиги бор гап. Нашриёт матбаа йўналишида ;ам бу муаммо ўз таъсирини ўтказмай ;олмаяпти албатта. Бизнес ма;садида очилаётган жуда кўплаб босмахоналар, нашриётларда ноширлик билими ва тажрибаси бор мутахассисларнинг жуда озчиликни ташкил ;илаётганлиги, бу со;ада биздан анча илгарилаб кетган давлатларга бориб ў;иб тажриба орттириб келаётган кадрларимизнинг бармо; билан санарли эканлигининг ўзиё;, савиямизнинг ;ай даражада эканлигини кўрсатиб турибди. Шунга ;арамай, бу со;ада ўз куч ;айрати, илмини аямай ме;нат ;илаётган, жуда кўплаб савобли ишларни амалга ошираётган ноширларимиз, хусусан, А;рор А;медовдай фидойиларимиз кўплаб топилади албатта. Ноширлик санъати китоб са;ифалашдан тортиб, унинг дизайни, макети, му;овачилик, шрифт танлаш, рассомчилик, корректура ва яна бир ;анча маша;;атларни ўз ичига олувчи жуда катта жараён. Бу за;матли касбнинг нечо;ли савобли эканлигини англаган ва ;озирги кунда уни янада санъат даражасига кўтариш учун катта ;аракатлар кетаётганини билганим учун, ;али анча камчиликлар борлигига ;арамасдан, бу со;а вакилларига ўз миннатдорчилигимни билдираман.
6. Ижодкор сифатида ижодий потенциалингизни чамалай оласизми? Каттаро; жанр ёки ;ажмдаги асар ёзиш ;ўлингиздан келармикан, бош;ачаро; айтганда, янги китобларингиз мундарижасида ;ам фа;ат шеърлар бўладими?
Кейинги тўрт беш йил ичида ижодкор сифатида жуда катта ўсишга эришганимни ;ис ;иляпман. Шунингдек, потенциалим каттаро; ;ажмдаги асарларга етадигандек туюляпти. Лекин бунга фа;атгина ма;оратдан таш;ари, яна ру;ий хотиржамлик, э;тиёж, асаб ва энг асосийси энергия талаб этилади. Шу маънода бу ишга яна бир икки йил сабр ;илиб турсам керак деб ўйлайман. ;ар ;олда, ;айрли ишнинг кечи йў; дейдилар.
Свидетельство о публикации №109061606688