ЧХРА
(поэма)
1
Чхра акуна заз кIвалин са пипIе,
Кьунвай гьикI руквади – гана заз дерт-гъам…
Алудна винеллай сатиндин пине,
Милидиз, явашдиз элкъуьрна за ам…
И цIуру чхрадик ква кьван са суьгьуьр!
Яргъал физ тунач зун, лап патав хвена,
Ина хайи хуьре фейи зи уьмуьр
Кинодин лент хьана виликай фена…
АкI хьана, жагъана «вахтунин машин»,
Элкъуьрдай легьзеяр бахтавар чIаван.
Лагьана: «ша, чна санал килигин!»
Шумудни са йис зун хъувуна жаван.
2
Ингье зи бицIеквал: вахар нупада
Захъ галаз къугъвазва, кIандайвал ийиз…
Дуьньядиз атунал хизанда гада
Аялриз хвешизва, чIехибуруз хьиз...
А им за мектебда кIелзавай йисар…
Яман гьевес ава чирвилер къачуз!
Вилик мурад гала, авунач кьасар,
ГьикI тади акатдай зак дуьнья кьатIуз…
Бубади лугьузва: «КIела, чан бала,
Муаллим хьуй вакай – виридан дамах,
Мажибни хъсан я, берекат гала,
Я абур патал туш колхоздин кIвалах»
Эхь, ам етим хьанай цIусад йисаваз,
Гишинвал, уьцIуьвал, азаб акуна,
РикIе авайтIани цикIерин аяз,
Уьмуьрна, адалат таратI хьиз кьуна…
3
Имни кьуьд СтIурин, живер я кьуд пад,
Рекьерни, хинерни маргъалди кьунва!
Амма, пагь, къе гьикьван аялар я шад,
Гъелер гъиликнава – «майдан» кутунва!
Тарсар гьазурнава… алатна гьарай
Авахьиз физва зун дустарихъ галаз!
Резиндин калушрай байихзавач къай,
Дидеди хранвай гуьлуьтар алаз.
Бес ибур вужар я – живедин винел
Хоккей къугъвазвайбур – гьевесди кьунва!
Лашар гъилерава, аламач гъенел…
Ракьун кьватидикай «шайба» авунва...
4
Халу гьазур хьанва векь хкиз сувал,
Бес вучиз тунватIа яцар вик алаз?
Лугьумир, ханва кьван цIуновдавай тIвал,–
Ингье, дуьз хъийизва къуншидихъ галаз...
Ихьтилат къизгъин я хьрабдин кIане,
ХъуьтIуьн рагъ кватнава, живера акьаз…
Милиз алахьзава таватрин ванер,
РикIер шад жедачни, иервал акваз?...
Нянихъди кIватI хьанва вири миресар,
ГьикI чун кIватI жедайтIа хъуьтIуьн йифериз.
Садан гъиле кьунар, садан вилик сар,
Садбур къугъваз ава, садбур – кифериз…
Имиди кIелзава «Агъзурни са йиф»,
Вирида дикъетдив яб гузва адаз,
Махар давамзава, жезвач хьи зайиф,
Лап акъваздайлани Шагьерезада...
5
Дидеди гьевесдив тIач гечехнава,
Яраб гьикI къведатIа, фикирдай чна…
Экуьнлай тIалабда – йифди эхнава,
Суфрадив агатда, курни тIур кьуна.
Гьеле сав нен чна гьажибугъдадин,
Авунвай къуншидин гъилин регъвера;
Къе-пака мехъер я адан гададин,
Гьазурвал аквазва – ава рекьера.
Гъиликин паталди лазим тир затIар,
Кьил-кьилел гъанвачни базар Къубадин…
Сусан кIвализ фидай пекерин къатар…
Дарих я ванерихъ «Перизададин»,
«Гьай-мержен» лугьуда папар-рушари,
Дуьняда авани икьван иер хор?!
«Чамариз» килигда дагъдин къушари,
БалкIанар гьалунал мягьтел жеда хуьр!
Эгьей, акъваз садра, им вуч ван ятIа,
Аквадай гьаларай сана мел ава!
Яраб шегьервияр ана тадатIа?
Дегишиз кан хьана руьгьдавай гьава!..
6
Вад варз я вахари сумаг хразва,
Яраб вучиз зи тIвар тунватIа ана?…
Гатфар алукьнава, живер цIразва
Виридаз хвешизва: гамар атIана…
Чпихъ нурар ялиз экуьн кьилелай,
Рапрапда кукIушри кьакьан кьваларин.
КIурукIар хъуьрезва тарцин хилелай –
Гила вилик гала кIвалах саларин.
Цифер тIимил хьанва хайи цаварин,
Къаних тушни чилер чими ракъарихъ?
Гьазур жезва шемер Яран суварин–
Галамач пинеяр кIвалин ракIарихъ.
Суфрадал – гитI, калар, мехкIуьтI, иситIа,
Дидеди чразва чичIидин цкIан...
Мадни Яран цIаяр Пелел алатIа,
Патав хьун абурун тушни эрзиман?
7
Диде, зун ахварай авуда вуна
Лаз гайи легьзеда, акъатда Ратал,
Къе чубан жеда зун, фида лаш кьуна,
ГъарикI я экуьнин хуьр акун патал.
Нисиниз экъечIда хуьруьн суварал,
Килигиз Кьуландин и пад, а патаз.
КьатIунри алкIана лекьрен луварал
Гьинихъ тухузватIа зун гатаз-гатаз…
8
Хтанва, лугьузва, шаирар хуьруьз,
Алисман бубадиз мугьман я абур.
Забитни Байрам я чешне уьмуьруьз,
Чпин къелемрикай гатанвай гапур!
Лугьумир, Шарвили хьанва и пата,
Кьегьалри кIватIзава адан баядар,
Килиг, ахъайзава тарихдин къатар,
Руьгьерай акъудиз гъамун къаябар…
Себебар вуч ятIа, лагь, низ чидатIа,
Ина гьар са кIвале шаирар ава!
Белки Шарвилидин къуватар ятIа,
Илгьамдиз элкъвена къекъвезвай цава?..
Дагъларин къатара бириш гьатнава,
Далагь амач лугьуз перишан ятIа?
Суварин жейранар хъелна катнава,
Рагара, кIамара гелер аматIа?..
Са лезги жагъуриз жедани вавай,
Байрам Салимован тIвар чин тийидай?!
Эсерар амукьна Келентаралай,
Чи халкьдин тарихдал дамахар гъидай…
9
Хьар гала, мягьледиз атир чкIанва –
Фу чраз таватар жеда нупада,
Са аял ацукьна гуьзетиз ава
ТIунутI, гаф ганватIа дидеди адаз?
«КIинтI-лаш», «чуьнуьх-муьнуьх», «къудуйрин къуду»
Яраб къугъвазватIа гъене аялар?
Хуьруьн юкьвал ама чIехи къван-Урду,
Вуч тарих гва адав – ама суалар…
Гадайри элкъвей цIар чIугнава чилел,
Нишкаяр жергеда...къе ни гьарайда?
«Чур» лугьуз къведайдаз абурун кьилел
«Чурей» гьарайзава, чIурзавач къайда!
Рангара твадайла гамарин гъалар
Нишкаяр вегьизва катулриз чна,
Имидин гададин хъсан я гьалар –
Са гъечрехъ дуьз цIикьвед нишка къачуна!
10
Хуьруьн «политикар» кIватI хьанва кимел,
Рахазва гьар са кас – чидай, течидай,
Тек Америкадихъ элкъуьрнава хъел:
Алчахар, гъил къачу Вьетнамдилай!
Рушарин, булахдал ихтилат ийиз,
Яргъалай жегьилриз наз гунар аку!
Ргазвай ятар хьиз, гьиссер алахьиз,
РикIяй-рикIиз рекьер кутунар аку!
Жегьилдин вил ала ахъа дакIардал,
Килигиз шуьшеяр михьзавай рушаз
Илчи мус ракъурин адан ракIардал? –
Хиялри тухванва ктаб гъилеваз...
11
Атанва зун гила халудин кIвализ,
Радио рахазва лезги чIалалди!
Акъатна фикирар Магьачкъаладиз….
Акъуддай йиф ина, хьанайтIа залди..
Агатна вирида яб гузва санал,
Хайи чIал верцIи я – акъатзава чим.
Канал какахьдайла, квахьайла сигнал,
Юзуриз антенна, яргъи хъипи сим…
«Гъваш гила» – эверна халуди сусаз,
Килигиз иштагьдив къулаллай ашдиз,
Гунуг куьтягь хьанва ...кефи кIубан яз
Лугьузва «Назани» ада явашдиз…
12
ТупучI какур хьанва, дуьз хъийизва за…
Тадач, тадач гила, мад руквади кьаз,
Гьатнава жакIумра чхрадин суза,
Хутахда аманат за жувахъ галаз!
Дидедин ван къвезва: вуч хьанва, бала,
Вуч яман хиялар ийизва на къе?
Гьавани чIур жезва, Шагьдал циф ала,
Жив къвада, вахтунда гьатин чун рекье.
ТIалар секинвилихъ физва зи чанда,
Къуьнерал байихна дидедин гъилер, –
Кьазва зун милидиз къужахда ада,
Чуьнуьхиз алахъиз ацIанвай вилер…