А.С.Пушкин
З;;г;р ди;гез ярында
Искереп бетк;н йортта
Яш;г;н ди утыз ел,
Шу;а тагын ;ч-д;рт ел
Карт бел;н карчык.
Карт й;рг;н ди балыкка
Гаил;сен; азыкка.
Карчык ;**** эрл;г;н,
Орчыгын т;г;р;тк;н.
Мен; бабай берм;лне
Ди;гез ярына килде.
Авын ташлап ди;гезг;
Балыкка ;мет итте.
Л;кин ауда тик м;те.
Карт аптырап ауларын
Икенчег; ташлады.
Ауда ;аман балык юк –
Ди;гез ;л;не чыкты.
;ченчег; ыргытты –
Алтын балык эл;кте.
Балык кешеч; с;йли,
Карттан ;тенеп сорый:
- ;иб;р, бабай, ди;гезг;,
Бер;кл;р харап итм;!
Кыймм;т хакны т;л;рмен,
Тел;ге;не ;т;рмен.
Га;;пл;нде балыкчы, -
Ничек болай булмакчы?
Утыз ;ч ел балык тотам,
Т;рле х;лл;р к;рм;кче,
Л;кин с;з каткан балык
К;рг;нем юк ;ич вакыт!
Сынамады язмышны,
;иб;рде ул балыкны.
- С;бханалла, алтын балык!
Ышанмас мо;а халык.
Бар кайт инде ди;гезг;,
Й;зеп уйна иркенд;.
Кайтты бабай, карчыгына
С;йл;п бирде кичерг;нен:
- Тоттым б;ген с;ер балык,
Гади т;гел – алтын балык.
Безне; телд; с;йли балык:
“Гомеремне харап итм;,
;иб;р диде ди;гезем;,
Ни тел;с;;, бир;м си;а”.
Кыймадым мин, сорамадым,
Ди;гезен; тик ;иб;рдем.
Ишетк;чтен моны карчык,
С;кте картны, тукып-тукып.
- Эй ыштансыз юл;рсе; син,
Такъдименн;н ник баш тартты;?
Бер н;рс; д; сорамады;.
Алдагысын уйламады;.
Сорар иде; х;т тагарак,
Безнеке бит к;пт;н харап!
Яргаланган карытада керл;ре;не
Ничек итеп юмак кир;к?!
Китте бабай башын иеп,
Карчык с;зен алга куеп.
Яр буена килеп ;итте –
Ди;гез суы уйнаклады.
Карт балыкны чакырып алды.
Балык килде ;;м сорады:
“Нил;р кир;к си;а, картлач?”
Карт балыкка башын иде,-
Харап итм;, алтын балык,
Бигр;к каты с;кте карчык.
Мескен картка юк тынгылык,
Ник карыта сорамады;
Дип ажгыра минем карчык.
;авап бирде алтын балык:
“;ич кайгырма, кайт ;е;;,
К;т; сине я;а савыт”
Кайтып керде ул йортына,
Ялтрап тора ;р-я;адан бер карыта,
Тик кан;гать т;гел карчык,
Мескен картны тагын с;г;:
- Эй ыштансыз, юл;р син,
Эшкилм;г;н ис;р син!
Бер карыта сораган,
Карытадан кем у;ган?
Ни файдасы бар аны;.
Бар, балыкка ин;л тагын!
А;а барып тезе; ч;к,
А;а кайнар яше; т;к!
;ирг; се;г;н ;ебез -
Балыктан син ;й сора!
Ян; ди;гезг; килде,
Тынычсыз бит су ;сте.
Чакыра карт балыкны.
“Ни кир;к си;а, картлач?”
Сорады балык, килг;ч.
Ян; карт башын иде,-
Харап итм; мине, балык, - диде.
Карчык бер д; тына алмый,
Синн;н х;зер ул ;й даулый.
- Син кайгырма, кайт ;е;;,
Я;а ;е; сине к;т;.
Кайтып ;итте бабай тиз-тиз
;ирг; се;г;н ;е торган ;ирг;.
Иске ;йне; эзе д; юк.
Шул урында
Балкып тора ;р-я;а йорт.
Агартылган торбалары,
Бик биз;лг;н б;лм;л;ре.
Капкалары им;нн;н,
Былдырлар м;рм;р таштан.
Карчык ;йд; утыра,
Картны бик каты с;г;.
- Эй, ис;рсе;, ис;рсе;,
Б;тенл;й син юл;рсе;.
Бар балыкка ;;м сора.
Буласым килми кара,
Затлылар ише итсен,
Мине алпавыт итсен!
Мескен бабай тагын да,
К;чк; аягын с;йр;п,
Китте балыкны эзл;п
З;;г;р ди;гез ярына,
Алтын балык каршына.
З;;г;р ди;гез тынычсыз,
Дулкын кага туктаусыз.
Килде балык бабайга, -
Ни кир;к, картлач?- диде.
- Карчыгым ян; с;г;,
;лл; акылдан яза.
Кара кристи;н булмыйм ди
Алпавыт ит мине ди.
;авапка алтын балык:
“Кайгырма, кайт ;е;;”.
Кайтты бабай карчыкка,
К;з алдына ни кил;?!
Югары матур бина –
Былдырда карчык тора.
Киенг;н ул затлыдан,
Муенда асылташлар,
Бармакларда балдаклар,
Аягында читекл;р.
Хезм;тче – эрг;сенд;,
;;р бере эшен бел;,
Карчыкка хезм;т ит;.
Карчык - усал байбич;,
Ялчыны кыйный, с;г;.
Эчк; сыймый агуы,
Т;мам бетк;н аруы.
Бабай хатынга килде, -
Саумы, байбич;, диде.
Кан;гатьтер син х;зер,
Бар н;рс;; сине; ;зер!
Картка карчык ;икерде, -
Ат карарга кит! - диде.
;тте бер-ике атна,
Карчык тагын котыра,
Тагын картны чакыра,
Ямьсез итеп ;икер;. -
Бар балыкка, тезе; ч;к,
Кайнар-кайнар яше; т;к.
Ялыктым бу тормыштан –
Патшабик; ит мине!
Карт курыкты, ялварды:
“Карчык, карчык ни булды?
Башы;амы тай типте?!
К;лдерм; син халыкны,
Белмисе; н;з;катьне,
Т;рбиясез, белемсез!
Кылынма син талымсыз!”
Т;мам котырды карчык,
Картны сугып ;иб;рде,
Карт мескен барып т;ште,
Яткан ;ирд;н тезл;нде.
“Минем бел;н с;зл;шм;,
Х;ерчесе;, - онытма!
Яхшы чакта бар ;зе;,
Балыкка ;йтче с;зе;.
;г;р инде карышса;,
С;земне ты;ламаса;,
С;йр;п алып барырлар,
;меремне ;т;рл;р”.
Китте бабай, бичара,
Калды а;а ни чара?!
З;;г;р ди;гез кап-кара,
Олы дулкыннар кага.
Ян; балыкка д;ште,
Ян; балык с;з кушты.
“Ни кир;к си;а, картлач?”
“Патша-балык, м;рх;м;т
Кыл инде ми;а кабат.
Карчыгым тынгы бирми –
Патша булырга тели”.
Балык бирде ;авабын:
“Кайгырма, кайт ;е;;.
Булыр карчыгы; патша!”
Кайтты бабай ;ен;,
Ташсарай тора анда.
Биналары к;п-чутсыз,
Ялчылары чук-чутсыз.
Т;рд; карчык утыра,
Затлы ризык алдында.
;;р кылыгын, ;;р с;зен
Ялчылар тотып ала,
;;р боерык ;т;л;.
Карчыкны; й;зе чытык,
Хуш т;гел а;а ризык,
;имер; й;зен, с;ген;,
Караларча с;йл;н;.
Килде карт эрг;сен;,
Хатыныны; й;зен;
Сынап-сынап карады, -
“Кан;гатьме син, хатын?”
Саклык бел;н сорады.
;икерде карчык а;а,-
“Югал моннан, бичара!
Минем затлы сарайда
Булмас урын ярлыга!”
Китте бабай баш иеп,
Асраулар торган ;ирг;.
;тте бер-ике атна,
Карчыкта тулы казна,
Ни тел;с;, шул ;зер,
Бер ниг; д; юк гозер.
Л;кин карчык гел чытык,
Шатландырмый ни ризык,
Ни затлы яхшы кием,
Эченд; кара ;ем.
Шул ;ем аны борчый,
Бер д; тынгылык бирми.
Ян; картны чакыра,
Каты итеп ;икер;:
“Бар балыкка, ;йт а;а,
Патшабик; булулар
Мине бик ялыктырды!
Ди;гезг; мине алсын,
;зе ми;а буйсынсын!
;мерем закон булсын –
Балык ми;а буйсынсын,
К;ндезен д; т;нен д;
Ми;а хезм;т к;рс;тсен!”
Ишетк;ч моны бабай,
Таба алмый торды ;ай!
Ничек анда барасы,
Балыкка ялварасы!
Бу бит коточкыч, дорфа,
Соравы ;зе ;афа.
Нишл;сен, китте бабай,
Аягын с;йр;п, ай-;ай!
Килде бабай ди;гезг;,
Д;ште алтын балыкка.
К;ттерде балык бераз.
Ни;аять, килеп ;итте,
Гад;тенч; сорады:
“Ни кир;к си;а, картлач?”
Картны; башы иелде,
Т;зл;ре д; ч;гелде,
К;зенн;н яше тамды,
Бабай к;чк; тын алды,
Актык к;чл;рен ;ыйды:
“Кичерче, Алтын балык!
Карчыкта яман холык.
Ты;ламыйча чара юк,
Мин-бабайга тынгы юк.
Алчы минем карчыкны,
Булчы а;а хезм;тче!”
Бер с;з д;шм;де балык,
Шап итте суда койрык.
Балык ди;гезг; чумды,
Су т;бен; юл алды,
К;з алдыннан югалды.
Эй к;тте бабай, к;тте...
Балык ;ич к;ренм;де.
К;чк; аягын с;йр;п,
Й;р;ген бераз к;йл;п
Кайтып ;итте ;ен; –
Элекке сур;т к;р;:
Иске ;енд; карчык,
Каршысында тагарак,
Иске. тишек Тагарак.