"ЦIИКЬВЕДАРНА" ВУЧ ЛАГЬАЙ ГАФ Я
Чи чIал акьван къадим ва иер чIал я хьи, ада виче тарихдин гзаф малуматар, сирер хвенва. Ам аламатдин хазинадиз ухшар я. Заз и хазинадай жагьай са гъвечIи инжидикай-ибарадикай рахаз кIанзава.
Яшлу несилдин рикIел алама жеди: советдин девирда магазиндай шеъ къачурла амай пулунихъ я са ктаб, я са маса затI вахгудай.Аял чIавуз чи хуьруьн магазиндай къендин винеллаз зав "Гьераклан цIикьвед гьунар" тIвар алай са гъвечIи, шуькIуь ктабни вахганай. А къенд кьуд-вад йикъан къене тIуьна куьтягьнай. Амма вад-цIуд кепекдин къимет авай а ктабди гайи лезет, къадим грекрин иер мифриз, риваятриз муьгьуьбат, гьейранвал зи рикIе гьамишанда амукьнай.Кьакьан романтизмдив туькIуьрнавай и риваятрин лап шира ва чIехи къагьриман, гьелбетта, Гьеракл тир. Ада авунвай гьунаррикай генани машгьурди "Гьераклан цIикьвед гьунар" тIвар алаз къадимдилай инсаниятдиз малум я.Гьераклаз аллагьри жаза ганвай, вучиз лагьайтIа, Зевсан паб илагьа Гьеради са геренда Гьераклан акьул хчунвай.Гьа геренда Гьеракла вичин паб, аялар, вичин стха Ификлан аяларни кваз кьенай. Ахпа ам вич-вичел хтайла ада Олимпдин аллагьривай вичиз жаза гун тIалабнай.Аполлона ам пачагь Еврисфейан къвалав цIикьвед йисуз нуькервализ ракъурнай.Ада цIикьвед игитвал-гьунар авуна кIанзавай. Гьеракла цIикьвед йисуз цIикьвед гьунар авуна.Яни икI лугьуз жеда: цIикьведарна. Фикир це: ЦIикьведар авун. И гаф чаз виридаз хъсан таниш я. Чна гьамиша садакай ягъанатдамаз лугьуда: "Вуна лап цIикьведарна!" "Ада фена лап цIикьведарирвал я!" Им вуч лагьай гаф я? Вучиз цIикьведар? Пуд, вад, ирид, цIуд, цIувад ваъ, анжах гьа "цIикьведар"? Вучиз лагьайтIа, чи улу бубаяр Гьераклан къагьриманвилнрихъ галаз мукьувай таниш тир, заз чиз абур сифте туькIуьрнавайбурукай тир.Гьадак чна агъзур йисар алатнаватмани, къенин йикъалди лугьузма: "цIикьведарна". И гаф са лезги чIала амазма, чи халкьди вичин зигьинда ам хвенва. Чи къунши халкьарикай гьич садан чIаланиихьтин гаф авайди туш. Алай девирдани Гьераклан цIикьвед гьунардикай хабар авачир са халкьни, са миллетни авач чилин винел.Амма зун кIевелай чIалах я хьи, и халкьарин садан чIалани и "цIикьведар авун" ибара авайди туш. Чи халкьдин яддашда, зигьинда Гьераклан гьунарар чеб амачтIани. чи чIала "цIикьведар авун" гаф гьамишалух амазма. Икарди мадни субутзава хьи, лезгияр къадим грекрихъ галаз сихдаказ алакъада хьанва, рикIивайни пелазгар чи улу бубайрикай я ва Гьераклан цIикьвед гьунар туькIуьрнавайдини пелазгар я.Анжах абур къадим грекри чпиз кьабулна, мадни неврагъар гана кьакьан дережадиз хкажна. И гьунарар садавайни тикрар тежер, тек са чIехи къагьриман Гьераклдилай алакьнавайбур тир. Гьавиляй, чна гьар са лезгиди къенин йикъалди са-садакай ягъанатдамаз лугьузва: "Ун, вуна фена лап цIикьведарирвал я!"
2008