Зи шиир
За шиир кхьизва: тIвар паталди ваъ-
Жувалай аманат затI тун паталди.
За шиир кхьизва: жуван дерди-гьал
Акьалтдай сихилриз лугьун паталди.
За шиир кхьизва хайи чиликай-
Къайгъуда а чилин чун хьун паталди.
За шиир кхьизва Сулейманакай,
Лезгийрин рикIера ам хуьн паталди!
1967
ХЬИЛАРИН ХУЬР
(макьамар М.Шириновадин)
Сур1 тарихра гьатна хъсан!
Зи хуьр я вун рикIиз масан.
Акур ксар жеда гьейран-
Вун макан я багьларин , хуьр.
Хайи Ватан-Хьиларин хуьр.
Чун шад я ви къенин йикъал,
Эл алахьиз физ кIвалахал:
Цапун2 пелез тагуз мажал,
Бул никIерин, къуьлерин хуьр.
Хайи Ватан –Хьиларин хуьр.
Яргъал-мукьвал дустар авай,
Гьар са кIвале устIар авай,
Вичин нугъат-чIалар авай
«Перизада» кьуьлерин хуьр.
Хайи Ватан-Хьиларин хуьр.
Ви пакаман экуь хьурай,
Муштулухрин чав чукIурай,
Муьшкуьрвиди ваз лугьурай:
-Сердер я вун хуьрерин, хуьр,
Хайи Ватан-Хьиларин хуьр.
2008
ЯЛАМА
Бине кутур дегь бубайри
Чи рикI алай квар3, Ялама.
Алам яз вун хьанай сейли,
Картайрални тIвар, Ялама.
Страбона кхьей тарих,
Гила кIелиз жезва дарих,
Манийрикни гьакI махарик
Акатнава свар, Ялама.
Шукур хьурай къенин йикъаз,
Физва ви тIвар гьар кьуд патаз.
ЗакIалдаллай зар хьиз акваз,
Кьве девлетдин цIар, Ялама.
Муьшкуьрвиди лагьай чIалар,
Амукьдай туш хьана тIалар.
Рухваяр ви тахьуй ялар,
Чи гатфарин Яр-Ялама!
2008
ЭЧIЕХУЬР
Чи ЭчIехуьр-эчIеллай хуьр,
Сур тарихрин кьечIеллай4 хуьр.
Ракъар-варцар кьилеллай хуьр.
Лезги чилин иер бике-
Зи дустарин хайи диге.
Гуьнед хурал къадим сурар,
Агъа кьилихъ карвансара,
Ви синера лурсар, сурар.
Лезги чилин иер бике-
Зи дустарин хайи диге.
Шира ксар хьанва силе:
Нямет, Асеф къелем гъиле,
Камал муалим5 вини кьиле,
Лезги чилин иер бике-
Зи дустарин хайи диге.
Муьшкуьрви я гафун устIар,
Бугьнар идай вичин дустар:
Камран, Фаик, Абир, Эждар.
Лезги чилин иер бике-
Зи дустарин хайи диге.
2008
ГЪВЕЧIИ МУРУГЪ
Лезги чилел са хуьр ала
Вичихъ зурба са сир галай.
ТIвар я адан ЧIехи Муругъ-
Дегь чIаварин рехи Муругъ.
Бубайрин гаф хкваш рикIал6:
ГъвечIи-чIехи хьурай санал!
ВутI фена лагь, ГъвечIи Муругъ?
ГъарикI туна ЧIехи Муругъ?
Касни авач и сир чидай,
Хьайи кьиса дуьз кхьидай.
Вучиз хьанва кIвечIи Муругъ,
ГъвечIид квачиз ЧIехи Муругъ?..
Белки а хуьр чукIурнатIа
Зурзалагри кIаник патай?
Белки а хуьр чукурнатIа
Чи душманри винел атай?
Ялар хьанва ТIигьир, Мучугъ!
Амач лугьуз ГъвечIи Муругъ…
Гуьлуьшан хьуй ви гьар са югъ,
Мур квай кьвалал ЧIехи Муругъ!
2008
СТIУР
Бинедилай цIусад тIур7,
ЦIусад бине-хуьр кутур,
КIватI хьайила тек са хуьр-
Са кIвал, са югъ, са СтIур.
ТIакIар, Арчан,Яргъикек,
Хъутур, Гъенер, мад Элихъ,
Кьерни Гуьне, Сувни тик-
Са кIвал, са югъ, са СтIур.
Зегьмет кIани кьегьалар,
Гам храдай гуьзелар,
Байрам8 халуд гъезелар-
Са кIвал, са югъ, са СтIур.
2008
КЧАНАР
(Макьамар Фаик Къардашован)
Гъуцар суван9 ценера,
Сур тарихдин гелера,
Пакамандин рекьера,
Ви ава тIвар-Кчанар,
Винева тIвар- Кчанар.
«Гухарикай» экечIа,
«Чеб тIулаз» вун эвичIа,
«Яргъи кикез»10 экъечIа.
Акурай ваз Кчанар,
Зи рагъ- зи варз-Кчанар.
Вакай са хуьр Куьреда,
Вакай са хуьр КIеледа,
Са хел ГьерцIегь11 дереда,
Тарихдин сир –Кчанар,
ВикIегь сихил-Кчанар.
Шагьнабатдин сел я вун,
Шарвилидин гел я вун,
Мерд ксарин эл я вун,
РикIиз масан –Кчанар,
Хайи Ватан-Кчанар.
1992
ЛАЦАРИН ХУЬР
Ви гьар са пIипI векьер-кьалар,
Кьуд пад рагар,кьакьан кьвалар,
Кьилихъ галай «цIилихъ шалар»12,
Гъуцар Суван Гъуцарин хуьр,
Чи рикI алай Лацарин хуьр.
КIани я чаз муг сирерин,
Юкьва авай пак пIирерин,
Тарифин за ви цуькверин,
Къанжикьарин, лурсарин хуьр,
Чи рикI алай Лацарин хуьр.
Зурба къванер цал я кьилихъ,
Агъзур нямет гала чилик.
Рухваяр ви фирай вилик!
Хъуькъвер тIунутI сусарин хуьр,
Чи рикI алай Лацарин хуьр.
Экуь жеда ви пакаман,
ТуькIуьрна хьиз спорт-макан.
Дуьня тирвал кутура ван,
Чна идал фурсарин, хуьр.
Чи рикI алай Лацарин хуьр.
2008
КЬУЬД АТАНА ХУДАТИЗ
Живер къвана «къуьрен тапас»,
Кьуьд атана Худатиз.
Заланвиляй тарар какваз,
Къаяр гъана Худатиз.
Лугьузва за:-мад къурай жив!
Чил жедайвал миянар.
Квахьрай грипп, гиликьрай кьиф,
Чаз тагурай зиянар.
Бубайри чаз тунва са гаф:
ХъуьтIуьн мекьер-берекат!
Гьар са пата кутура чав:
Хьурай элдихъ гьерекат!
2008
МУЬШКУЬР
(Макьамар Мегьамед Гьуьсейнован)
Муьшкуьр, Муьшкуьр, къарагъа
Виш йисарин ахварай:
Чи варз я вун, Рагъ я вун.
Муьшкуьр, Муьшкуьр, авагъа,
Цуьк акъуда муркIарай,
РикIин цIай, чирагъ я вун.
«Муьшкуьр», «Муьшкуьр»13, авахьа,
Лезги чилин никIериз:
Гьамга хьана, чиг хьана.
«Муьшкуьр», «Муьшкуьр», ша гьахьа,
Чи эллерин рикIериз:
Къенивилин муг хьана.
1990
ЖЕЗВА ИЕР
Хачмаз шегьер
Жезва иер
Акваз-такваз
Стхаяр!
Кьуд пад цуьквер,
Кьилел эквер
Хъуьрезва чаз,
Стхаяр!
Къилав гана
Къелемдиз на
Кхьихь цIарар,
Муьшкуьрви!
Чил сад хьана,
Эл шад хьана
Ваз акурай,
Муьшкуьрви!
Хачмаз шегьер
Жезва иер…
Кьуд пад цуьквер,
Гьар пад цуьквер…
2008
ДИДЕДИН ЧIАЛ
Дидедин чIал вуч верцIи я.
Куьлуь чIавуз дидед гайи
Ширин нек хьиз!
Дидедин чIал вуч хци я,
Дуьняд винел багьа затI тир
Вилин экв хьиз!
Лезги чилин лезги гада,
Дидедин чIал хуьн герек я!
Жуван чIалан къадир тахьай
Вун масадан куьз герек я?!
Жегьил шаир, ая ахмур,
Чи «аямдин жегьилриз» на!
Дидед чIалан къайгъу чIугваз-
Хьуй гьар са кас и женгина!
1973, 1989
ЖЕГЬИЛВАЛ
КIани я вун гьар са касдиз рикIивай,
Чи уьмуьрдин ширин-шекер жегьилвал.
Пешда тара гьар гатфарин сифтедай,
ТIурунавай уьмуьрд пешер-жегьилвал.
Садбуруз на муьгьуьббатни багъишда,
Бязибуруз кьисмет тежер , жегьилвал.
Девран гьала кьил амаз кьван-гьалал хьуй,
ТIвар «жегьил» яз, кьил рехи тир Жегьилвал.
1972
ЭВЕР ГУН
(ХVIII виш йисарин сифтеда Гьажи Давуда лагьай чIал)
-Кьве виш йис я Ширвандин къул чкIана,
Кьегьалар чи гата-галтуг гьар сана.
И гьалда чун тахьун патал датIана,
Пехъи шагьдин цIуьрда чна кIвал кьилел!
Тун паталди тарихда гел-
Эй игитар, къарагъ кIвачел!
Лезги, табас, къайтагъ, дарги, яхулви,
ЦIахур, рутул, туьркни уди, мугъулви,
Агата, хьухь вири са тIул, са иви,
Пехъи шагьдин цIуьрда чна кIвал кьилел!
Тун паталди тарихда гел-
Эй игитар, къарагъ кIвачел!
Квез чандикай жемир кичIе, хьухь эркек,
Гьалал хьурай квез дидеди гайи нек.
Душманариз салда чна фидай тIвек.
Пехъи шагьдин цIуьрда чна кIвал кьилел!
Тун паталди тарихда гел-
Эй игитар, къарагъ кIвачел!
Чи рехъ гьахъ я, куьн гьакьунин геле гьахь!
Азадвилихъ тухур тIаратI вине яхъ!
Къенин юкъуз жемир кьулухъ!-Я Аллагь!
Чи сихилриз кIвал эхцигин чи чилел!
Тун паталди тарихда гел-
Эй игитар, къарагъ кIвачел!
Ксар хьтиз экъечI кимел!
Тун паталди тарихда гел!
2007
SOS
ИкI фейитIа, стхаяр,
ИкI хвейитIа, стхаяр-
Квахьна фида лезги чIал
ЦIрада чи лезги чIал:
Латин чIал хьиз, шумер хьиз.
ЦIай галукьай шемер хьиз.
Кьуд агъзур йис тарих яз,
Вичин диде хуррит яз,
КьвевацIундай14 хтана.
Къафкъаз ватан кьатIана.
Гуьгъуьнин тIвар –лекь-албан,
Уьмуьр гьализ тир кIубан…
Сад лагьана Кеф патай,
ЦIиргъи-цIиргъер Леф патай
Атай чIагъар алтIушна
Кьуьл гана чаз, гьакI тIушна.
КIуфни ягъна, кекни кваз,
Гъана чи чIал къенин къал,
Гъана чи чIал рекьид къал.
Чаз кхьинар, кIалубар,
МикIитисар, улубар
Гзаф хьанай са чIавуз,
Гила килиг буш цавуз…
Дидед чIалал кIвалахдай,
Тарих чириз алакьдай,
Кьегьал ксар тIимил я,
Авайбурни сефил я..
ЧIехи тарих авай халкь
Гьелегь-мелегь рекьидач!
Нагагь сагьиб тахьайтIа
Адан гелни жагъидач!
Къе гьар са кас-са аскер
Хьана кIанда женгина.
Дидедин чIал хуьн патал,
Кана кIанда цIай кьуна!
2008
SOS-2
Гьарай эллер, гьай-гьарай,
Гъиляй физвай чIал гьарай!
Рекьизва чи музыка-
Вучиз хьанва чун икIа?
Амачни чахъ Сейфуллагь?..
Амачни чахъ Фетуллагь?15..
Къудгъунайда чкадлай-
Кхьиз мани пакамлай.
Макьам къачуз Бакудвай,
Гафар къачуз «халудвай».
ТуькIуьрзава манияр
Зи халкьдин руьгь къекъурдай…
Мани жезва «Ай-лезет»
Ахпа чIугваз липI-кассет.
Гзаф хьанва ТВ-яр,
Руьгь къекъуьрдай, рикIивай.
Амачни чахъ Дуьруья,
Амачни чахъ Айдунбег!..
Чи манидин дережа
Цавун юкьвал хкажай!
Асеф халу, ваз минет,
Хъуьлуьдви хва Мегьамед-
Кхьихь мани вижевай!
Артистар чахъ авазва:
Роза, Тарлан, Фаризат!
Гъетер я чеб гьарма сад!..
…Садбуру чIал рекьизва,
Муькуьбуру -музыка
ИкI хьайитIа якъин я:
АкIида чун са ккIа!..
2008
ЗИ ЮБИЛЕЙ
Къалургандай аквазва чаз шадвилер,
Са гьи ятIан туькIуьрагдин юбилей.
РикIик тади акатзава кьуьзуь жез,
Гъиляй къелем аватзава къуьруь жез…
Де лагь , дустар, ни кутурай зи межлис,
Пуд-кьуд салай хьайила зи пудкъад йис!
Аллагьди заз межлисдай рехъ гайитIа,
Зи чан сагъ яз жибиндихъ кьеж хьайитIа-
Ярар-дустар, мукьва-кьили кIватI жеди,
Юбилейдал сагълугъ лугьуз шад жеди!..
Нагагь ажал гъалиб хьайтIа зи чандал,
Зун чидайбур кIватI хьурай, дуст, Ватандал.
Зи цIар кIелиз, рикIел хкиз кьилихъ зи,
Игьсан тIуьрай вил галайда гъилихъ зи!..
Я Муьшкуьрви, сефил жемир-кIубан хьухь,
Тади галаз жемир кьуьзуь-жаван хьухь!
2008
ЯРАН СУВАР
Мад къвезва чаз Яран Сувар,
«Яран йифер»16 куькIуьра!
Чалай михьдай чи гунагьар
«Члад тIеквен»17 туькIуьра!
Къари баде, цIирерикай
На селема чурура!
Мягьле тирвал чи бицIекар
Паяр кIватIиз экъуьрай!
НикIиз-векьиз чиляй чIурар,
Цавай гьалчай марфар гваз.
Ингье, къвезва чими йикъар,
Яр кьилеллай гатфар гваз!
2010
КЪВАНА ЧАРЧЕЛ МАДНИ ЦIАРАР
Йифенкьулар. Секин бере.
Ахваралла шегьер вири.
Кьарай атIай шаирди са
Кхьизва мад шиир, кьиса…
РикIи къализ, ргаз иви,
Руьгь хкаж жез, рикIни цIивин…
…Къвазва чарчел цIийи цIарар,
Шиир жезва гудай цIарцIар…
2008
ЗУЛУХЪДИ
Чуьл аквада ажеб иер,
Агакьзавай гьар са бегьер,
Инсанарни налагь цеквер!-
Зулухъди.
-Жумни жикIи, ични чуьхвер,
Къвагъни кицик, хвадни мертер,-
Агагъа фад, стха лежбер!-
Зулухди.
Хъпи жеда къацу пешер,
Кьери жеда чуьлда къушар.
Бегьер кIватIиз жеда рушар!-
Зулухъди.
Мукьвал ала къаяр, мекьер,
Тади галаз ая мехъер,
Шад жедайвал жегьил рикIер!-
Зулухъди.
2008
ФИРАЙ ВИЛИК
Зи диде чIал, алахънава вун квадариз
Бязи ксар –чпин чIалал тIвар алачир.
Алахънава гъуьргъуь ийиз, аладариз
Гьар са кваса –сивихъ регъел-вар галачир.
Чи чIалал икI пехил ксар хъиткьин хьурай,
Чун дакIандай вуж аватIан, хьурай гиликь!
Негьна махар, кьатIна ахвар, эркин хьурай
Хва-хтулар Шарвилидин, фирай вилик!
2010
ЕТИМ ЭМИН-170
Етим Эмин, на етимар хуьналди,
Ваз арха жеч ви весияр туналди…
ЧIехи шаир! На ви арха кьатIанай,
Чаз бегьем тир весиярни лагьанай:
-Чан рухваяр, гьала уьмуьр кIубан яз,
Ватан патал женг чIугу кьил виневаз.
Чи лирика дидед чIалал вилик твах,
Чи макьамар, чи манияр вине яхъ!-
Эмин бубад веси кьуна вирида,
Фад экъечIна шаирар чи шегьредал:
Сулейманни Гьажибег,
Ахцегь Гьажи, Алибег,
Хуьруьг Тагьир, Шагь-Эмир,
Забит, Байрам, Келентер,
Асеф, Нямет, Сажиддин,
Кьилегь Къудрат, Жамидин,
Ханбичени Алирза…
Шумудни са лезги хва!-
Дидедин чIал кIанибур,
Шем хьиз цIраз –кайибур.
Заланвилер акурбур,
Гъутар-кьулер акьурбур,
ЦIарар цIалцIам, юкь какур,
Алахьай югъ такурбур.
Бинедилай такабур
Халкьдин таъсиб хвейибур,
Женнет несиб хьайибур!..
Эмин буба чи Рагъ тирди кьатIанваз
Къе Муьшкуьрви тебрик лугьуз атанва:
-ЧIехи шаир! Хуьда чна ви гьуьрмет,
Куьз лагьайтIа вун ЧIехи Лекь-михьи, пак!
Ваз тарихди вичи гуда мад-къимет,
-Эй лезги халкь, ваз юбилей мубарак!
2008
ПЕЛАЗГИЯР
Зурба дараматар вилиз такур хьтин аламатри уьцIуьрда…
Гьалтзава хъварц гьар ксайла чин цавал:
-Бес гьикIин за, гьикI алудин и завал?..
Йифди жеда зун къалара, къижара,
Гьинай атуй зи дердиниз са чара?..
Ингье, мадни сенфиз гьалтна зал а «цIай»,
Тупуц хьтин керкил затI тир вич ацIай.
Ахвари зун авуднавай тарихриз,
Тазвачир руьгь стIун ада дарихиз.
Ахъей гьуьлел сирнавзавай зи элди,
Кьуд пад гьуьлуьн рам авунвай кьегьалдиз!..
ВикIегь хьайи халкьар фена дуьнядлай:
Шумер, ацтек, дравидар са хьел хьиз.
ЧIехи касдин крар икI я бинедлай,
Кьил кIвачерик, кIвачер кьилик-керкилиз…
Де лагь, дустар, гьинихъ фена касситIар,
Вавилон вутI, гьина Аксум, Тибетар?
Алакьунар, гьуьжетар гвай искитар18,
Гьинва латин, гьинва адан зегьметар?..
Алатиз виш йисар, мад агъзур йисар
Терг хьана, цIуькI хьана хьайибур вилик.
Са-сад къвез чка кьаз цIийи «варисар»
Ацукьиз ирсинал фейбурун чилик!..
Эрадал къведалди вилик геренра
Юкьван, ЧIулав, Каспи гьуьлуьн къерехра
Уьмуьрар гьалзавай къадим халкьари.
Гафунал саф, жумарт итим халкьари…
Европада сифте шемер куькIуьрнай,
Киритдал хупI девлет чпиз туькIуьрнай.
КIелуниз-кхьиниз ашкъи-тIем авай,
Эдебдин мектеб гвай, чанда гьуьм авай.
Шегьерар авай тир, къенивал вине,
Вил тухур виридан, гьар куьнел чешне.
КIвалахар цIалцIамдиз тухудай ксар,
Арсунин19, кишпирдин вижевай устIар.
ЦипицIрин ватан тир, бине керейрин,20
Сирнавдай кьуд патахъ чпин нерейри21.
Мисридихъ, КьепIирдихъ22 савда ийидай,
Хъсан чиз цекъачу23 файда ийидай…
Жемият ЛукIхуьдай хьанавай туькIуьр,
Тагъмадик кутадай гъиле гьатай цир!24
Гьавиляй къуншияр хьанавай пехил,
Ахъеяр, хатусар25 жезавай пехъи…
Са жузуз:-Вужар тир, вужар тир абур,
Са капаш накьварал чан гъанавайбур?
ТIвар-Тарих бубадин дегьне къатара!
-Пелазгияр!-Чир хьухь, гьатуй япара!
Абрун тариф тавур касни амай туш:
-Гьахъ гафар-пак гафар!- Лагь, на гумир тIуш!
Гьеродот, Фукидид, Страбон, Гьомер-
Чи къадим тарихдин экв гудай шемер
Кьару тир крарал, эхь пелазгийрин,
ТIвар кьунвай и халкьдин атIугъарна чин!...
Йисар къвез алатиз асирар жезва,
Пачагьдин чкадал пачагь къвезава…
Садлагьайд Минос тир, ахпа са масад,
Гьанадал26 дегишнай гьа икI сада-сад.
Девирар алатиз, арадай физ икI…
Агъзурни вад виш йис эрадлай вилик…
Ингье, ацукьнава тахтунал вичин
ВикIегь ЛукIав пачагь, алай тек са чин!
Алакьдай гьар са кас вичихъ акIализ,
Къал галай месэла регьят агализ…
Гьар кIвалах физавай гуьнгуьна, фирягь,
Гъуцари ракъанвай пай тир ам –налагь!
Халкьари гъуцариз икрам идай тир,
Гьар зулухъ ТIвар кьуна таце27 гудай тир.
Са вахтар алатна: чи пелазгияр
Хъел хьана Гъуцарвай. Къвазна тацеяр.
Цавариз килигиз кеф хкудзавай,
Пакбурун тIварцихъни себ ракъурзавай…
(Инсан я хаму нек хъвайи дидедвай,
Квадарна гьахъ-салам катдай рекьивай!)
Хьана гьикьван чIавар амачиз рябет,
Сабурна Гъуцари ийиз меслегьат.
Эхирни ракъурна абуру Вулкан,
Хабардар авуна малкамут инсан.
Алукьна уьлкведа мусибат йисар,
Ацукьна инсанар, ацукьна ясал:
Къурамат Ферадал Вулкан къарагъна,
Гьуьлелни, чилелни тIурфан къарагъна.
ГьикI чилер зурзуна! Акъатна къаяр,
Кьуд патахъ акатна гурваяр, цIаяр.
УьцIена шегьерар, чилив хьана сад,
Нереяр гьуьлериз «физавай» са-сад…
Чкадин агьали чанда гьатна кичI
Гьа катиз эгечIна вилел алаз мичI.
Са пай материкдиз-чара денейриз,
(Ихьтин гьал тахкурай вилин нинейриз!)
ЧIехи пай цIуькI хьана дегьне ятара,
Мал-девлет йихт хьана гьуьлуьн къатара…
***
Кьил рехи тарихди чирзава чаз, чир
Гьар юкъуз хатIарай вичихъ галай сир.
Пелазги халкьарин къенин сихилри
Жузазва адавай хьайивал вири:
-ВутI фена, гьикI хьана чи пелазгияр?
Куьн сагьиб хьанва къе Чилин гуьзгуьяр?
-ЧкIанва дуьнядин гьар са кьуд патахъ!
-Гъиликай кьуна чун, абрун патав твах!
-Тухуз хьун регьят я, амма вун акъваз,
Сугъул жеда ви рикI, авай гьал акваз!..
Агъуна зун Тарих бубад гафарихъ:
Вуч чIехи керемат гала ахварихъ…
2010
ЯРАЛИДИН МАНИ
(Макьамар халкьдин)
Чи рикIера тIал ава,
Чи гъилера звал ава.
Ша экъечIин чун кимел,
ТIаратI кьуна чи кьилел.
Припев:
Зи балкIан хупI яргъа я,
Зун гафунин агъа я.
Азадвал чаз багьа я,
Къарагъ эллер, къарагъа,
Ягъ-ягъунра ша, гьахьа.
Вине кьуна михьи кьин,
Ягъийрал цIай илигин.
Зун-Ярали хьиливи,
Зи дамарра туьнт иви.
Припев:
ЗИ РИКIИН Ц1АЯР
( Забит Ризванован руьгьдиз бахшзава)
Хайи чилел кьару кас я
Мецел цицIи Муьшкуьрви.
РикI дердинай хару кас я
Къелем хци Муьшкуьрви.
…Дуьняд винел гзаф ала
Кьве пайнавай уьлквеяр.
Накьан йикъан гъалатIар я-
Къенин йикъаз лекеяр!
Гьар са кьве пай авунавай
Халкьдихъ ава вичин дерт:
Куьрдерин дерт, Баскарин дерт,
Араздин дерт… четин дерт!
И цIиргъиник акатзава
Лезгиярни - рикIе тIал.
Са агъзурни пуд виш йис я
Квадарнаваз вичин кIвал…
Лезги чилел ксар хьанай
Икрамзавай Гъуцариз.
Квахьна Гъуцар, амазма чун
Гардан кIириз вацIариз…
Аразни Кур, Сулак- Самур
Мад Алазун-чIехи дерт.
Лекьер пайна цIусад хилез
ГалкIиз техжез-пехъи дерт!
Чи бубайри бине кутур
Алупанда цIусад тIур:
Лекьни тапас, яхул, агъул,
ГьерецI, лехин, мад цIахур,
МуьхетI, аршиб, ути, будал28-
Стхаяр тир фу-яд сад.
Вири санал Лекьер мукал-
Уьмуьр гьализ рикIер шад.
Хайи чилел кьару кас я
Мецел цицIи Муьшкуьрви.
РикI дердинай хару кас я
Къелем хци Муьшкуьрви.
Играмияр, жаваб це заз
Фагьум гана жузуниз:
-Вучиз къе чун хьанва усал,
Хьанва гачал,-лагь вучиз?
Чи тарихар дегьринрава-
Кьуд агъзур йис чIалан чи!
Чи чIарахар дегьринрава-
Течидайдаз хьурай чир!
Чи чилел гьар виш йисалай
Душман къведай цицIер хьиз.
Чи бубайри чукурдай тир
Тум галатай кицIер хьиз!
Фарсни араб, селжукь, монгол,
Гьайрат, картал29- шумуд сад.
Къвез-хъфенай тежез муьтIуьгъ
Алупанар чпиз мад.
ГьакI ятIани гьар атайда
Тадай ина чпин «вак».
Ягъадайвал пакаманда
Чи «бедендиз» бегьем «квак».
Гьа икI, стха, шумуд йисар…
Алатна лап вишйисар.
Чир хъижезмач къе лекьериз
Жувандини яд ксар…
Къе чун кIеве гьатай чIавуз
Элкъвена хьиз кинидиз.
Вуч себебдай?- Заз чир гьалда,
Лагьанва за винидихъ!
Шарвилидин, Шаргиран чи,
Урнайран штулар.
Шар Вачедин, Вачагъанан,
Шар Варазан хтулар
Ажуз хьанва, ужуз хьанва
Гъиле гапур амачиз!..
Вичин бармак, ягьни-намус,
Михьи тIварни гумачиз…
ВикIегь стха, ваз ви гапур,
Квахьнавай тур аквада
Са гьи ятIан уьлкведавай
ТIвар шира тир музейда.
Сед хьана чаз Алпан гъуцра
КIул элкъуьрай геренда:
Хци гапур гана маса
Алцур хьайла эрекьдал…
Вай хьана чаз квадрай юкъуз
Вирагъ30 бубад весияр.
Гуч хьана чаз садрай чIавуз
Гьалал-гьарам аси яз!
ВутI фена чи Давдакь буба
Жуванширахъ «Шел» кхьей?
Лагь, низ чида? «Албан тарих»
Кхьей кас я Моисей!..
Чи йикъара чун ракьара
Гьатнава гьикI?! –Дидеяр
КIанзамай туш! Чизамай туш
Гзафбуруз Дигеяр!..
Хайи чилел кьару кас я
Мецел цицIи Муьшкуьрви.
РикI дердинай хару кас я
Къелем хци Муьшкуьрви…
Алупандин юкьвай физва
Чи рикI алай Кьулан вацI!
Гьич саданни япайни туш
ХьанватIани «залан вацI»…
ВацIал «Кьулан» тIвар эцигнай:
Ам чи чилин юкь хьурай!
Лагьаначир бубайри чи
ВацIу халкьдин юкь хурай!?
Гьа икI къе чун серсери яз
Хьанва гъарикI тежер хьиз…
Кьулан вацIун кьве патани
Кьун гумачир гъечIер хьиз…
Ша,стхаяр, кIватIна целер,
Ийин мелер: Кьурурин
ВацIун ятар хьанвай мармар.
РикIин муркар цIурурин!
ГъарикI хьана лукI хьиз хьайид
Бес я,стха, кьатIутI на.
Гъиле тIаратI, рикIе мурад,
Вилик алад кьатIана!
Гьакьун рекьел хтун кумаз
Хъижеда чун пак лекьер!
Квахьда цацар арадай чи
Экуь жеда мад рекьер!
Мусаярни, Исаярни,
Квасаярни квахьда фад.
Лув гуз цавал хквед Гъуцар
Эл жеди шад, рикIер сад!
2008
ЧИ ПОЛКОВНИК
«ЧIехи ксар чIехи хуьряй акъатда»
Бубайрин гафар
Сув галай пад тарар - тамар.
Паласа пад никIер-самар.
Хуьруьн юкьвал чIехи мискIин
КапI-тIеатдай, кьаз гудай кьин.
Хьилар хуьре шумуд мягьле:
Сад «Пеленхуьр», сад «Мягькеме».
«Булахдин кам», «Регъверин кам»,
Сад «Хуьруьн юкь», «РатIарин кам»…
Хуьруьн къене мадни ава,
Тариф авай даим цава-
Мягьледин тIвар я «ШийтIанар»
Кьегьал ксар я инсанар!
Гьинай ихьтин тIвар атанай?
И мягьледал икI алкIанай?..
«ШийтIан» язва «тIуб тфенгдин»-
Течирбуруз ша чир ийин.
Гзаф хьанай кьегьал ксар
Шира авур чи хуьруьн тIвар!
Урусрихъ кваз тухуз дяве
Ярали бег гьатнай кIвенкIве!
А бубадин штул бала,
Ярдумоврин Анибала
Пуд гъед алай тик къуьнерал.
Лайих кас я жез генерал!
И кьве кьегьал са сихилдай,
Сад тир иви, са несилдай.
Ягъ-ягъунра тIвар акъудай,
Душманрин гъил-кIвач къакъудай!
ПудкъанцIувад йисар вилик
Мирзе лугьур хуьруьнвидихъ
Хзанда кьуд аял авай,
Пуд хвани руш чIехи жезвай:
Сеферагьмед, мад Нурбала,
Жагьангирни Анибала.
Садни хуьруьн иер ханум-
ТIварни вичин Аярханум!
Анибалад аял чIавар
Фенай залан чIугваз жафа…
Агакьайла мектебд йисар
КIелиз-кхьиз хьанай тарсар.
Адибег31 тир сифте муалим,
Чирвилерин чешне муалим!
Ингье, къад йис хьайи гада
Рекье твазва дуст Махъсуда
«Ирид рекьин» къекъуьндилай.
Гатун юкъуз экуьн кьиляй.
-ЧIехи гьаким жеда!- лугьуз
Хвешивиляй бегьем лув гуз
Ам Бакудиз рекье гьатна.
Имтигьанрин кIеве гьатна:
Комиссия. Ахпа Тифлис.
Гада кьечIез, ийиз силис…
…Пуд суз кIелна офицервал,
Вири тарсар урус чIалал.
Четин акваз им гададиз
Фидай рикIиз гзаф тади…
Гьар пакамахъ вун жергеда
Камар вегьиз вердишарда…
«ЭрчIидихъ вач!» «Чапладихъ хъвач!»
«ЧIагуг гила!» «Дуьз вегьа кIвач!»
Гьар гатузни ягъунар яз:
Полигонра лишанар кьаз.
Йикъан пудра лагь манияр:
«Шехьмир, чан руш», «Артиллерия»,
«На машгьура», ва икI мадни
Чи галатун алуд, мани!
Куьтягьна кIел лейтенант яз
Чанда къастар, кIвачик звер кваз
Нахчивандиз гьатна рекье:
Хуьда лугьуз Совет уьлкве!
Ирандихъ кваз яргъи часпар
ТIарам къвазна чи гадаяр
Хуьзва вилин нинеяр хьиз
«Артиллерист» лугьуз чпиз.
Дустар хьанвай вичихъ азим:
Ибрагьимни Коля, Расим,
Витя, Эльдар, Шагьлар, Шемси-
Къуллугъдилай гзаф рази!
Гьинра фена аскервилин
Яргъал йисар залан, къалин:
ЦIийи чка Татария.
Ахпа Ростов, Германия,
Мукачево, Кировабад.
Чирна вичиз систем «Град».
Ягъ-ягъунра тир кIвенкIвечи
Хьана майор хуьруьнви чи!
Анибала чIугна вилик:
Батарея гана гъилик!
Медаларни гузва адаз
Хатур –гьуьрмет вине аваз…
Гьар са куьниз вяде ава-
Вичихъ чIем квай, лезет авай!
-Вахт алукьна мехъерардай,
Жагъура сад рикI шадардай.
Диде-бубад хатур хуьдай
КIвалин-йикъан къадир чидай!
Гьа икI , викIегь лезги рушал
Хпир хьанай32 лезги кьегьал!
…Хана папа кьуд руш аял,
Бубадин фу хьурай гьалал!
Къад йис фена акваз-такваз
Къад йис хьана къуллугъ чIугваз.
«Подполковник» чин къачунвай,
Орден-медал хурал кьунвай
Анибала физвай вилик
ТIимил амай жез полковник…
Хьун кумазди яхцIурни вад
Пенсиядиз дугурна фад.
Чи викIегь хва Анибала
Хкягъна хьиз Магьачкъала
Атана икI Дагъустандиз
Элкъуьрна ам шад Ватандиз.
Сифте ДГУ: хьана муалим
Военнидай чирдай илим.
Гуьгъуьн йисар Госснабда
Дережадин кар-къуллугъдал.
Касвилелди кьил виневаз
Пеляй гьекь физ лап вижеваз
Зегьмет чIугна кIандай тегьер!
Чир-хчир яз са пай шегьер…
Кьве агъзурни кьуд лагьай йис.
Кьилел дуьшуьш атана пис:
Инфарктди ам акIажарна.
Чи полковник агажарна.
Яр-дустари гана куьмек,
Хъувуна ам мадни зирек.
-Вужар я кьван адан дустар?
-ТIвар алемдиз шира ксар!
Байрам, Асеф, Абдуселим,
Сад кхьираг, садни алим…
ГьакIанбур туш-ферлибур я,
Халкьдин къене сейлибур я.
Хъуьрез къведай ви къаршидиз,
РикI кудайбур вахъ-къуншидихъ!..
Садлагьана хьана гъарикI;
Рехи итим амукьна тек:
Герек чIавуз паб амачиз-
Дердер гьялдай кас гумачиз
Чархар ягъиз элкъведа кIвал,
Къаткай вяде вич дивандал.
Хквез рикIел бахтлу йикъар
Вилиз къведач стIун ахвар…
Уьмуьр гьахъ я чаз гиганвай,
Гьардаз са жуьр яз кхьенвай…
-Шуькуьр хьуй!-лагь, вахъ ава къе
Чан эцигдай бубад рекье
Бахтар къени викIегь рушар.
Фейи кIвале къадми «къушар»!
Гьабур я ви гьайдиз гьарай,
Хтуларни къенин кьарай!
ПудкъанцIувад яшда аваз.
Хъверни ийиз, гъамни чIугваз.
Физва девран кьуьзуь кьилихъ:
Уьмуьр физва «эрчIикъуьнуьхъ»33…
ГьакI я, дустар, инсанд уьмуьр,
Гьахъ я, дустар, Аллагьд эмир…
Эй игит хва-Анибала,
Вуна даим чешне къала!
Жергеда хьухь вун датIана,
Фагьум-фикир дуьз кьатIана!..
Ватандихъ чи хьанай гзаф
Пак рухваяр гафунал саф.
Гъиле-къуьне къуват авай,
Халкьдин рекье чандивай хьай!
Лезги чилин намус хвейи,
Гьалал хьуй нек дидед гайи!
Куьн чешне я чи несилриз,
Пакамандин пак сихилриз!
2008
Р.S. 2011йисуз рягьметдиз фена
ДИШЕГЬЛИДИН МИХЬИ ТIВАР
Заз кIани тир дишегьли
КIаниди хьуй саяди,
Лигимнавай «къаяри!,
Абурлу хьуй сабур гваз,
Сабурлу хьуй абур гваз.
Мез ширин яз рахурай,
Галай синих акурай.
КIани ярдихъ рикI курай,
Лирикадал рикI хьурай.
Компромисс чидайди,
Вафалувал хуьдайди.
Халкь к1аниди хьурай ам,
Дуьзди хьурай гьар са кам.
Мугьман кIанид хьайитIа,
Зи дережа хвейитIа,
Авач адаз са гафни!-
Дишегьли я заз кIани!
2009
Заз дакIандай дишегьли
Итимдин вил терезар,
Гуьгьуьл адан мизан я.
Агъадихъ квай «мерезар»
Папахъ тахьун хъсан я:
-Хъелна къвазун кьиникь я.
Чина рахун- дакIан кар!
«Гъил галайди» фасикь я,
Заз бетер я тапарар!
МенцIеквалун34 герек туш-
Вине кьуртIа - бейниван!
Мешшанвални жедач хуш,
Кагьул ятIа-йикь-шуван!
Пехил гьиссер масан я
Дишегьлидиз бинедлай.
Мискьивал хупI дакIан я
Чаз, итимриз, эсиллагь!
РикIиз къайи илан я
«Къакъра ягъаз» экъверди.
Заз рикIивай залан я
Хзандин сир техверди!..
2009
ДИДЕ ХЬИЗ Я
ТIебиатдихъ хьанваз къе вил,
Аладариз гъарикI гуьгьуьл,
Жегьил шаир фена тамуз
Кьуд пад лацу хъуьтIуьн юкъуз.
Алахьнавай са мекьи югъ,
Муьшкуьр тамун лап юкьни-юкь:
Ачкар, ничхир тIуьнин меле,
Къелем гвай кас рифмад геле!..
Кьакьан тарар цIиргъинава
Аскерар хьиз гуьнгуьнавай…
КIвачин кIаник живед жакьракь,
Тунва тама кIекIед чIакь-пIакь…
Гьар са шикил иер я ви,
Акунарни са сир я ви!..
Чилин винел, кIаник цавун
Диде хьиз я тIебиат –вун!
2009
МИХЬИЗ ХУЬХ
Дишегьлидал фитне вегьин
Яд хъвар хьтин кIвалах я.
Дишегьлидин ягь-намус хуьн
Гзаф четин кIвалах я.
Гьич садрани вегьиз тамир
Дишегьлидал фитнеяр.
Са чIавузни рекьиз тамир
Дишегьлидин михьи тIвар!
1977
КУЬРУЬ ШИИРАР
Сифте къари жуван къвалал алай кьван,
Харувилер ийидай за яз кIубан…
АкI жедай заз ам эбеди гумукьда,
Эхирдалди жуван патав ацукьда…
***
РикIе дердер авай чIавуз,
РикI дердерив ацIай чIавуз,
Шиир къведа мецел зи,
Шиир къвада чарчел зи…
***
Нагагь инсан тIушунайтIа
Мармар хьтин дердери.
Я адакай шаир жеда,
Я кьил чIуру серсери…
***
Вилин накъвар кваз такьуна,
Вун ишезва къваз тавуна,
Къунши хуьруьн гуьзел суна!
Вун заз, зун ваз кутугнайтIа,
Уьмуьр гьалдай гъилер кьуна…
2008
КУЬМЕК ЦЕ
-Це,кIанибур, заз са куьмек агатна,
(Ажеб хьанва залан йикъар алатна.)
Жагъур хъийин заз кутугай са къари,
Хьурай адахъ и лишанар кваз вири:
-Сифте кьиляй, лезги хьурай-жуванди,
Яшар вичин хьурай са гьал юкьванди,
Пел ахъа яз, кIуфал мили хъвер хьурай,
РикI хци яз, гъиле-кIваче звер хьурай.
Муьшкуьрвидив кьадайди хьуй-кутуграй,
Кьуьзуь кьиляй хатур хуьрай-къуллугърай.
Нагагь куне авуртIа заз кIани кар,
Сад Аллагьди кхьида квез савабар!
Рак ахъайна куьн къведамаз чи кIвализ,
Гъуьлни-пабни экечIда чун шадвализ!
2008
ХИЯЛАР
Зи хиялар цаварава,
Экъуьнар зи чилерал.
Уьмуьрдин рехъ квадарнава:
Кам эхцига гелерал!
Пудкъадав зун агакьзава,
Рех ягъанва чурудиз…
Кард ахъайна гъилел вердиш
Галтугзава карудихъ…
Паб авачиз уьмуьр четин,
Ам жагъурун –проблем!
Кайи рикIиз за вуч ийин?
ЖагъидатIа са сенем?...
2008
КВАДАРДАЙ ТУШ
Заз цIийи свас «це» лагьайбур,
Аллагь квелай хьурай рази!
Чан сагъвилив гьала уьмуьр,
Цавай кьилел къурай рузи!
Зи шад йикъал алахъайбур,
Лугьун за квез зи чIал-мурад:
Хьурай даим уьмуьрда куь
Балайрикай рикIиз регьят!
КIанидахъ кваз гьалда уьмуьр,
Мецел алаз шиир, мани.
Муьшкуьрвиди квадардай туш
ТIуьр са кап фу-гьич садрани!
2008
ШАИР БАХАДИЗ
Бахтунин гъед агакьда вав мукьвара,
Адан туьшдиз вилик алад, кIаниди.
Бахт нямет я сирнавардай цавара.
Ви мичIи цав жеда алахь, кIаниди.
Гъуцари чаз ганва акьул, мефтI, мукьуф-
Герек инсан алцур тежен махарал.
Бахт ви чиниз хъуьредайла уях хьухь!
Физ тахьурай садлагьана ахварал.
Шаир баха, Муьшкуьрвидин кьуна рехъ
Вилик алад: Дарман хьурай хирериз.
Ам ваз панагь, вун адаз Рагъ: гудай экв!
Амай уьмуьр гьала санал хъуьрериз!..
2008
СЕНФИЗ АКВАЗ АХВАРАЙ
Фад-фад акваз ахварай
АтIанва лап зи кьарай.
Зи сифте паб рекьева,
Алахъзава рикIивай:
Свас жагъуриз зун патал,
Зи рикI секин хьун патал…
Адан кIуфук гала хъвер,
Къекъифна хьиз пак хъуькъвер.
Хъхьухь лугьуз заз хпир,
Сал авунвай фир-тефир.
-Лагь, стхаяр, гьикI хьурай?
Амай уьмуьр гьикI фирай?..-
Эй илгьамдин перияр,
Зун кIани зи гьуьруьяр!
Сад ацукьна «а хуьре»,
Муькуьдини «и хуьре»,
Куьн кьведни заз азиз я,
Куь тIвар хуьда михьиз за!
Муьшкуьрвидин чIал я гьахъ,
КIелчияр зи, хьухь чIалахъ!
2008
ЗИ СИФТЕДИ…
Зи сифте яр макьамралди авагъдай,
Лугьуз мани верцIи ванцел къарагъдай.
ГьалтзавайтIан харарал…
Секинардай махарал…
Зун ракъурдай ахварал…
Зи «цIийида» шиирралди дамахда,
Кайи рикIиз дарман ийиз алахъда.
Вич уьмуьрдал кьару яз,
Агатна зав хару яз,
Ширинарда уьмуьр заз…
2009
ИФЕЙ РИКIЕР СЕРИНА
Халкьдин меце са гаф ава:
-Уьмуьр язва вад йикъан!
Са югъ базар, са югъ Сувар,
Кеф хкуда кIамай кьван!
Тек къвекъведай бацI35 туш инсан-
Герек я муг, чими кIвал.
Дердер паюн патал жуван
Адаз герек дерди –гьал!
Жезва кьве йис амукьна тек
Цуьк шуьткьена гъилевай…
Дуьнядикай ханва зи рикI,
Яр амачиз кIвалевай.
Зун теквили штумзава
Йифди-югъди датIана.
Вуч хъсан я зав къелем гваз.
РикI аладриз-кьатIана…
Бахтлубур я чун, зарияр,
ДакIундай туш дердинай!
ЦIиргъина гьахь, зи лирлияр,
Ифей рикIер серина!..
2009
КIЕЛЗАВА ЗА
КIелзава за йикъан пудра
Шиир ви:
-Сидкьидалди кхьенавай
Талукь заз!
МичIна вилер карагъариз
Шикил ви.
Зенгералди жув алцуриз
гъарикI яз.
Рахазва зун гьакI жув-жувахъ
Жуьнуьд хьиз.
Алахънава рикI секинриз
датIана.
ВерцIи затIар кIватIзава за
Куьнуьд хьиз
Ваз гудайвал , са мугьман хьиз
Атана!..
2009
ША, КЪВЕМИР РУШ
-Ша, къвемир руш, вун ахварай!
-Ша, зи кьилив чинеба!
-Ша, рахамир зав яргъалай!
-Ша, вун рахух эквеба!
Уьмуьрдал чи цIархар хьанва,
Кьисметрални кьацIар хьанва.
Дафтар-къелем кьацIал хьанва:
-Гала рикIик гъалаба!
-Ша, агудин чна рикIер,
КуькIуьрдайвал кьилел эквер.
-Ша, кьил кутан ширин-шекер
Ихтилатрихъ Тулаба!36..
2009
КВЕЗ МУШТУЛУХ
И мукьвара гьазур жезва ктаб зи,
КIватIна санал яхцIур йисан кхьинар.
Эхирни зун агакьзава мураддив,
Алудзава рикIел алай ифинар.
-Я Муьшкуьрви, ваз ви ктаб мубарак!-
Лугьурай заз яр-дустуни шад гафар.
Зулухъ фенвай уьмуьрдин чарх элкъуьрай,
Хтурай зи Илгьамд пери-зи гатфар.
Жегьилвилин цIай хтурай зи чандиз,
Къелемдик звер, кIуфук зи хъвер акатрай.
Квахьна тIалар, тIем хтурай зи тандиз,
Катна цифер, цавар михьиз алахьрай!
2008
ИСИТIА
Мехъер йикъан
Ширин тIеам,
Суфрадин чам-
ИситIа!
ТIвар я папан
Мисри гъуцран
Осирисан-
Исида!
Вуч галайвал?
Вуч галкIайвал?
Зун я мягьтIал!
Сад Исида-сад иситIа!
БАЛДУЗ
-Яран вахаз вуч лугьуда лезгидал?
-Ам балдуз я!-вирида чаз хъулгьуда.
Къвекъвена зун юкъуз-йифиз
И гафунин кьил-пун чириз…
«Виртни кьел» я гафун мана туьркидал.
Налагь хьанвач ихьтин са гаф лезгидал!..
Яран вахар чаз виридаз ширин я!
-Вучиз залан?-жаваб хгун четин я…
2008
Р-диз
Агатайла гъарикI рикIер,
Мецик жеда виртни шекер.
Чинал къугъваз даима хъвер,
Уьмуьр ргаз, ргаз булах,
Гуьнгуьна тваз гьар са кIвалах.
ВерцIи гафар лагь вуна заз,
Акъуддайвал рикIевай цаз!
(Ван тахьурай гъейри садаз!)
Чи гьар са югъ хьурай са мах,
Гуьнгуьна тваз гьар са кIвалах.
Чи пакаман гьикI жедатIа?
Амай уьмуьр гьикI фидатIа?
Лагь, нин шиир тIем къведатIа?..
Ша, халкь патал ийин алахъ!
Гуьнгуьна тваз гьар са кIвалах.
Къенин йикъаз лугьуз-« Шуькуьр!»
На цIарарихъ кутур атир
Муьшкуьрвидиз кхьихь шиир.
Гьала девран гуьгьуьлда Рагъ,
Гуьнгуьна тваз гьар са кIвалах!
2009
ВУН АХВАРАЛ
Вун ахварал-за кхьизва
Чарни къелем кьуна гъиле.
Яргъи йифер чIичI ийизва
ЦIалцIам гафар кьуна вине.
Кхьизва за деврандикай,
Кхьизва за ян тагана…
Кхьизва за гьижрандикай,
Кхьизва за рикI ацIана…
Ашкъидикай цIверекI галай
Кхьин чна мани санал.
КIелай ксар ашукь хьурай
ЦIарарал чи чранвай цIал!
2009
КIАНИДАЗ
-Эгь, КIаниди,КIаниди!
Вун сифтедай яхунди-
Зун бинедай бархунди.
Вун - дуьнядин
Вири чинар акурди.
Зун -уьмуьрда
Кефер зуракI чIугурди.
Вун алахьай югъ такуна
ЦIвелин таз хьиз кьурайди.
Зун Рагъ такьаз
Далдадик кваз дакIвайди.
-Эгь, КIаниди, КIаниди!
Айиб авач!
Къенлай кьулухъ
На зи уьмуьр ацIурди
Вирт кьван верцIи гафарив!
На зи уьмуьр чIагурди
Гьар са нямет
Цуькведавай гатфарив!
Зи гьар са югъ
Ифирда на
Жувахъ галай ивиррив!
Захъ руьгь кутаз
Ишинда на
Лирикадин тини заз-
ЦIверекI галай шииррив!
2009
ХКВЕДА ГЬЕЛБЕТ
Гъил къачу, кIанибур, гунагьдилай зи:
За вердиш багъдивай къакъудна билбил!
Хъелна хьиз манидкай ханва адан пер,
Муьшкуьрдин чилерал хьанва ам сефил.
Кьве варз кьван жезва ам фенва хиялриз,
Вичиз хас манияр аламач мецел:
-Гуьгьуьлар ахъа яз, кIуфук галаз хъвер
Мус дамах хъийида на жуван тIварцIел?
Билбилди манидкай хъелдай туш тамам-
Са вяде баядрал хкведа, гьелбет!
Ахьтин югъ вилив хуьз алама Вакъиф,
А чIавуз гуьгьуьл зи «хъуьреда», гьелбет!
2009
ША ФИН, КIАНИД
-Ша фин, кIанид,
Кьведни санал
Яргъал дагъдин
Са хуьруьз!
-Вучиз? Куьз?
-Куьз лагьайтIа:
Хуьре ама
Дидедин чIал!
Лезги кьуьл,
Милли тIул,
Бубадин кIвал,
Чими къул!
Хуьре ама
Чи рахунар,
КьатIунар.
Чи ацукьун-
Къарагъун,
Хайи чIалал
Гьарагъун!
Хъфин хуьруьз,
КIаниди!
Хуьре уьмуьр
Ислягь я,
Кьиляй-кьилиз
Фирягь я!
-Гьахъ я, хуьре
Уьмуьр четин:
Рехъ проблем,
Векь проблем,
Демекдамай
ТIекь проблем!
Пелел къведай
Гьекь проблем!
Амма ина
Ви рикI секин,
Яб архайин
И дуьнядин
КьацIай-куьцIей
Гьаларикай!
Чинал хъуьрез
Дабан эгъвез
Ваз гудай мез
ТIуларикай!..
Ша фин, кIанид,
Кьведни санал
Дагъдин яргъал
Са хуьруьз…
2010
СИЛЕГЬ ХЬУХЬ
Чилер, цавар халкь авунвай ЧIехи Кас!
Им вуч кар я, де лагь, кьунвай вуна заз?
Пайгар хьтин гъилевай паб къакъудна:
Хурай зи рикI, кьиляй акьул акъудна.
Кутунва зун рекье-хуьле Керем хьиз.
ЦIразва зун къваз тавуна са шем хьиз,
Гьич са касни паб кьена гьакI тамукьрай,
Ахьтин йикъал чIулав са пехъ ацукьрай!
Паб кьейила итим къведа етим къал,
Элкъведа ви кьилел, стха, мичIи кIвал.
Къайи жеда мукьва-кьили, чир-хчир,
Хъуьреда вал гьар акатай чал-кечир.
ТIимил жеда вакай хабар кьадайбур,
Гзаф жеда меслегьатар гудайбур.
Гьич са касни паб кьена гьакI тамукьрай,
Ахьтин йикъал чIулав са пехъ ацукьрай!
Я Муьшкуьрви, жемир ажуз-викIегь хьухь,
Алатда ви залан йикъар-силегь хьухь.
2008
КЪЕ БАХТУНЛАЙ…
Къе бахтунлай я зун рази виш сефер:
За веледар рекьел шегьре акъудна.
Кьиникь кьуна чат37 кепекдай чIуг кефер,
РикIиз кIанид ифей рикIив агудна!..
2009
ВЕЛЕДРИКАЙ ВЕРЕВИРДЕР
ХЬУХЬ
Икрам хьурай Цавуз, Чилиз:
ГъвечIи хциз мехъерна за!
Бубавилин хевел38 кьилиз
Акъудна хьиз са хъверна за!
Чан балаяр-бахтаварар!
ТуькIуьр ая чими хизан.
Квез Аллагьди гурай паяр,
Гьала уьмуьр рикIиз масан!
Бахтар къени, зегьмет кIани,
ЧIехи-гъвечIи чидайбур хьухь!
Паб амачиз хьанвай гъарикI
Бубад хатур хуьдайбур хьухь!
2009
АСКЕРДИН ЧАР
Вири санал кIватIун герек чарасуз,
Аскердилай хтай чарар, азиз дуст.
И чарара тIал аскердин рикIевай,
Адан кьатIун, адан фагьум кьилевай…
Аскердин чар-аскердин чан-рикI я,эхь!
Хайи Ватан хуьзвай хцин вич викIегь!
1976
КЬВЕ ВАРЗ ХЬАНВА ЗИ РУШАН
Кьве варз хьанва зи рушан
Заз гьеле вич такунвай.
Кьве варз хьанва зи рушан
Чин шикилдай акунвай…
Барка ийиз и шад югъ
Агатна фад зи дустар.
КьетIифадал39 хьана кIукI:
Чача, сала, салатар…
1976
КЬИЛЕ КЬВАН
Акатнава дакIанвилин тIурар захъ,
ТIвек акъудиз,пад акъудиз зи тандай.
Квал кутунва, звал кутунва ярар захъ,
«Авач дарман» абур йихтдай зи чандай…
Шумуд йис тир квахьнаваз куьн техкъвернихъ,
Хкведай чIал алатнавай рикIелай!
Герек тирни, де лагь, къе заз, я кьей пехъ?
АлкIана мад куьн зи чандал кIевелай…
Туба хьурай Муьшкуьрвидиз кьатIана,
Къизил ятIан дакIан затIар сиве тван!
Диета хуьх, жувахъ гелкъуьгъ датIана,
Жуван лукьман жув хьун герек кьиле кьван!..
2009
ГЪВЕЧIИ ХЦИЗ
Са вацралай мехъер я ви, ширин хва!
Кьиляй-кьилиз ахъа хьурай бахтун вар.
Кутуграй ваз Чам лагьанвай кьакьан тIвар!
Ваз кIанидал, вун кIанидал хпир хьухь.
Мубаракрай ваз вирида мехъер югъ.
Им адет я чаз бубайри тунавай,
Агъзур йисар чи рухвайри кьунавай.
Гъана свасни чина дуьгуьр, жунавай…
КIвал-югъ ая, хзандин кьил-эмир хьухь!
Мубаракрай ваз вирида мехъер югъ.
Гъуцар гьахъ я уьмуьрзавай цавара,
Яран йикъар агакьзава мукьвара,
Ви мехъерар гьатзава, хва, Сувара!
Чи сихилдин баркаван тIвар михьиз хуьх,
Мубаракрай ваз вирида мехъер югъ.
2009
БУБА КЬИЙ ВИ ВИЛЕРИЗ
Тамаман кьил тванва мад
Гатун сифте кьилера.
Атана зи патав фад
Шел ацIанваз вилера…
-Къе зун «гачал» авунва
Дидеди мад уьлгуьчдал!
Таяр-туьшер хъуьрезва
ЦIарцIар гузвай генгечдал!..
-Чан бубадин, секин хьухь,
ЦIийи чIарар хкведи.
Ийимир икI на уф-чIуф,
ЧIарар яргъи хъижеди!
-Де лагь, буба, а чIавуз
Къачудани бантик заз?
-Эхь, чан хтул, чарасуз
Къачуда за бантик ваз!
Чан бубадин иерди,
Алад къугъваз,кьуьлериз.
Бадеди ваз кинерди,
Буба кьий ви вилериз!
2009
ГЪВЕЧIИ МИРЕС
Гъанва хтул гъвечIи хци,
Зи метIел къе хад хьтин.
КIвалин кьарай, эвер-гьарай-
Зи уьмуьрдин дад хьтин.
-Я Хьиливи, - лугьузва за
Йис тIатIанвай бицIеказ.
-ГъвечIи мирес,-хъулгьузва за
КьепIинавай «кьуьзеказ».
Хъуьреда ам хуш атайла,
Мезни гуда хъуькъвез зи.
Хвеназ хьурай хъел атайла!
-Акъваз!- чидач эхир хьи.
Хьухь мурадрин рекье, Мурад,
Диде-бубад сейлиди.
ТIвар вине яхъ чи сихилдин,
Хьухь чалайни ферлиди.
2010
КЪАЧУНВА КЪАЛ
Чи Мурадахъ акатна къал,
Адан къалди ацIурна кIвал.
Акъатзава куьлуь сарар,
Седефдилай лацу тварар.
Хвеши жезва чаз-виридаз,
Сарар къвезва авай садаз.
БицIек хци къачунва къал,
Акатна хьиз диргарик квал…
2010
БАРКАЛЛА
Няшка хтул хтанва
Мад Худатиз-бубадниз.
«-Акъваз, тапан!»-чидай туш
Шулугъ галай завалдиз.
-«Буба, къачу бурушка!»,
-«Киндер къачу заз, хару!»,
-«Скорадиз фида зун!»-
ИкI рахунрал зун кьару.
Баркалла хьуй хтулдиз
Дидед чIалал рахазвай!..
2010
ЛАГЬ ДУСТАРИЗ САЛАМАР
ТАХЬУРАЙ
Са сиве кьве мез тахьурай,
Гьарам тике нез тахьурай,
Гьар са куьнихъ шез тахьурай-
Вун эхирдай пашман жеда.
Тан чилеркай физ тахьурай,
ГьакI мецелди гуьз тахьурай,
Гьар са ажуз хуьз тахьурай-
Адакай ваз душман жеда…
Муьшкуьрвидин гафар рикIел хуьх вуна:
Герек къведа ваз абур гьар камунал!..
2009
ЗИ ХАЛУДИН
ПудкъанцIувад йис акуна,
Алахьай са югъ такуна,
Уьмуьр даим пад какуна
Фена кьилиз зи халудин.
Зун Ватандал, вун паталлаз,
Вуч чими тир чун са-садаз!
ЧIугвай зегьмет гьекь пелеваз
«Фена гьуьлуьз»40 зи халудин.
«Гьахъ я фелек» лугьуз вуна,
Са виш шиир элдиз туна.
РикIе халкьдин дердер кьуна
Руьгь туш секин зи халудин.
Хайи хуьруьн таъсиб чIугваз,
Алахънай вун тIвар вине тваз.
Гьазур жезва акваз-такваз
Ктаб, якъин, зи халудин.
ЧIалар элдив агакьайла,
ТIвар тарихдиз аватайла,
Савабарни сурал къвайла
«Хъуьреда чин» зи халудин.
2008
ЯЛАМАВИ ДУХТУРДИЗ
Элдин рекье зегьмет чIугур,
Ви чан сагърай, Рафик духтур.
Кхьей чIалар на шаирдиз
Агакьна фад гъиляй-гъилиз.
«ТупIалбуруз» лагьай зи чIал,
РикIив кьамир вуна, кьегьал.
Зи гафарихъ адрес ава,
Кьабул идай иес ава.
Муьшкуьрвидиз хьанва кьабул,
Рехи кьиле чрай акьул!
Аллагьди чаз гурай нуьсрет ,
Эхиратдал гъурай рягьмет!
2008
ШАИР МЕДЕТАЗ
Медет стха, гьереката
Жуван ктаб акъуддайвал.
Кепек-кепек на пул кIватIа
Чапханадиз вугудайвал.
Ктабдин тIвар хьурай « ТIимил»!
Чи, дустарин, гьакI я мурад.
Чахъ гьар са затI хьанай тIимил:
Мални, пулни, мад умарат.
Мад вучда кьван: им чи кьисмет,
Чаз бинедай кхьенавай.
Четинвилихъ вичин лезет-
Чи тандал икI гиганава.
Медет стха, фад сагъ хъхьухь!
Чандин сагъвал - багьа нямет!
Жуван ктаб вилиз акун
Квахь тейидай чIехи девлет!
2008
ШКМ41-ДИН МУАЛИМРИЗ
-Гьим я лугьуз Муьшкуьрви?
Куьне къалар кутамир.
КIанзаватIа ийиз чир,
За ахъайин квез са сир:
-Зун бинедай Хьиливи
Дидед хайи Бакуда!
Хуьруьз хтай гуьгъунай,
Мектеб кIелай гьа ина.
Чавай жедач дегишин
Кьисметар чи уьмуьдин:
Сифте Баку, Жалилабад-
Муалимвиле хьана шад.
КъанницIувад йисар я
Уьмуьр гьализ Муьшкуьрда,
Худат лугьур шегьерда.
Ша, куьне зун кьабула
Авай саягъ-тегьерда.
Ша, хьухь кьару «ТIаларал»42
Къимет эциг чIаларал!
Зи гафар квез хьуй якъин:
-Зун лезги я Къубави.
КIандатIа лап – убави!
Квез кIан ятIа: Хьиливи!
АтIай гаф я: Муьшкуьрви!
2008
СЕДАКЪЕТ
Хайи нахдин43 рекье на чан эцигиз,
Элдихъ галаз «Лезгинкадал илигиз»!
Пехил ксар чапрас виляй килигиз-
Кьиляй-кьилиз физва уьмуьр, Седакъет.
Вун тарихчи, вун лингвист, корректор,
Вун шаир я, композитор, гьам лектор.
Вун гьатнава Тарихда чи, редактор,
Кьил вине яхъ, гъарикI жемир, Седакъет.
Аквазва чаз, ви кIвалахар са амбар,
«Самур», «Сувар», шумудни са ктабар.
Халкь ви къуват-жемир лугьуз татабар,
Женгчи руьгь чи рекьиз тамир, Седакъет!
2008
ВЕРЕВИРДЕР
Пудкъад яшар-уьмуьрдин зул!
Инсандиз икI «кхьенава».
Зайиф жез тан, чандик кваз фул,
Уьмуьр зулухъ элкъвенава.
АлтIушда вал мекьер-кашар,
Къвада живер, къарагъда къай.
Инсандин кьуьд - кьудкъад яшар!
Кьил рехи жез туьхуьнда «цIай»…
2008
ДУСТУНИЗ
Жегьил чIавуз вун тир зиринг
Шиир кхьиз, Сеферали.
Гумач къелем, хьанва гъарикI,
Дердер ифиз, Сеферали.
Девирди чун къекъуьрзава
КIани патахъ кьепIербан хьиз.
Папан меци элкъуьрзава
Итимар гьакI кIарабан хьиз…
Хзан сагъ хьай тIигьиржалви,
Гъиле къелем хъияхъ на дуьз.
Авай гаф я: Дуст Муьшкуьрви
Акъвазнава ви рекьер хуьз!..
2008
ЕЗНЕ ТЕГЬРАНАЗ
Рушан патай заз кьве хтул:
Няшка яхун, Телман зуртул.
Зи руш хтул хьанва менцIек,
Гада хтул викIегь, зирек.
Фад чIехи хьухь, чан бицIекар!
Хьухь бубадиз куьн куьмекар!
Къадир хьухь ваз, езне Тегьран,
Гьам балайрин, гьамни сусан.
Юкъуз-йифиз хьухь кIвалахал,
КIватIа пулар хизан патал:
Аялриз фу-къафун кIанда!
КIвал асайиш, къугъун кIанда!
Бубавилин буржи кьилиз,
Садироврин тIаратI виниз,
Акъудун ваз такуй регьят.
Зи гафарин гъавурда гьат!
2008
ДИЛБЕР БАДЕ
Вун балайриз ширин диде,
Хтулризни верцIи баде!
Пакам кьиляй эгечIда вун
Балайриз гуз рикIни-дуркIун.
-Чан ширинбур, къала фу неъ!
Куь вилериз кьирай диде!
ВикIегь хьайла куьн, балаяр,
Бахтлу жеда чун, бадеяр!
Дилбер баде, азиз баде!
Муьшкуьрвидиз-вахни диде.
Къваз тавуна гьуьрметардай
Зегьметчи я вич бинедай!
2008
ЧИ ДЕВИРДИН ТАВАТ Я ВУН
(Х. Салимовадиз)
Хумар ханум чи девирдин тават я,
Вич дишегьли, хесетар я итимдин.
КIватI хьанва чун, ам кIанибур, къе шад яз,
Барка ийиз пудкъанницIуд уьмуьрдин.
Женг чIугунай шегьер патал датIана,
Яргъал сара мэр хьайила Худата.
«Халкь хвейиди халкьди хуьда!» - кьатIана,
КIватIиз хьана гьуьрмет элдин арада.
Пуд веледдин диде я ам кутугай,
Хтуларни хьанва адахъ ширинбур!
Вич муалимрин вини сердер, атIугъай-
Гьавиляй чаз сейли я ам - вилин нур!
-Хумар ханум, ваз мубарак хайи югъ!
Аллагьди ваз ви рикI тирвал гьа гурай!
КIватIа дустар, гьамни жуван хайибур,
Ширин-ширин сагълугъар ваз лугьурай!
2009
ЭЙ МУЬШКУЬРВИ
Эй Муьшкуьрви, агакьзаван мурадрихъ?
Вуч алакьна, вуч галама, лагь, рикIихъ?..
-Эхь, зи дустар, агакьзава са-са кам,
Гьар камуни кутазва захъ руьгь - илгьам!
Мурадар хьиз гьар жуьре я камарни,
«ЦIар кхьейла алахьда зи цаварни»!
Квахьна фида рикIин тIалар, дакIунар,
Звер кваз къведа мецел гафар, рахунар.
Яшдин винел хтайла яш жез рехи
Экъуьнарни жезва яваш, тIул-пехъи…
Сад ви кьили, садни рикIи кIвалахда
Виликан хьиз вахъ руьгь кутаз алахъда.
-Агалкьунар хьурай, шаир, вилик физ!
Шиирар ви илифрай чал эквер хьиз!
2009
ЧИ САЛЕГЬ
(Кчанрин хуьруьн кьил Салегь Агъамиров рягьметдиз фейила)
Кчанрин хуьр бине яз,
ТIвар сейли тир виневаз.
Хатур кIандай виридаз
ВикIегь хва тир чи Салегь,
Чи кавха тир чи Салегь.
Гьуьрмет авай хуьрени,
Къимет авай къецени,
Мецел верцIи, вич къени
ВикIегь хва тир чи Салегь,
Чи кавха тир чи Салегь.
Хийир-шиир чидай тир,
Мел-мехъерик фидай тир,
Мукьва-кьили хуьдай тир,
ВикIегь хва тир чи Салегь,
Чи кавха тир чи Салегь.
Къадир Аллагь, вучна, вуч?
Гуьнед хурал уна пуч…
Хайибуруз хьана гуч…
ВикIегь хва тир чи Салегь,
Чи кавха тир чи Салегь.
Пашманарна кIанибур,
Йикьа туна хайибур,
Аллагь, вавай чаз сабур!
ВикIегь хва тир чи Салегь,
Чи кавха тир чи Салегь.
Теснифна за шиир ваз
Михьи мурад рикIеваз:
-ГъвечIи Салегь хъхьуй чаз!-
ВикIегь хва тир чи Салегь,
Чи кавха тир чи Салегь!..
04.09.2009
АЦУКЬНА ЗУН
Ацукьна зун шиир кхьиз столдихъ,
Гъиле къелем, вилик чарар лацу тир.
Секин утагъ, пIапIрус гъиле, чай вилик.
Са легьзеда яргъал фена зи фикир…
Сад лагьана жузунри заз гана сас:
-Квекай кхьин? Нихъай кхьин? Низ кхьин?
Я сад Аллагь! АматIа чахъ кIелир кас
Хайи чIалаз къимет гудай?-Чиз кхьин!
Стхаяр зи патан чIалал хьанва шад:
Сад туьркидал, сад урусдал кIелек ква.
Хайи чIалал кIелдай ксар вишдай сад!
Стхаяр зи «патанбурун» мелек ква!..
2010
РАСИМ ГЬАЖИДИЗ
Хабар чIулав
Агакьна чав
Теспача:
-Кхьираг чи
Расим Гьажи
Амача!
Сад са запаб-
Шумуд ктаб
Кхьей хва!
ГьикI тван сура-
ЧIулав фура
Ифей хва!
Чи тарихар,
Пад-къерехар къатай хва!
«МенцIекдаз» туьш
«ЧIехидаз» хуш
Татай хва!
Халкьдин дердер,
Веревирдер
Ялай хва!
Гуьлуьшан рехъ
Аквадай экв
Къалай хва!
ЦIийи стил
Кхьираг!
Прозадин
Экуь Рагъ!
Лезги халкьдин
«ЦIийи мах»!
Ахъей гьуьлуьв
Агакьай,
ПудкъанцIудав
Тагакьай
Вичин рехъ таз
Алакьай-
Аферин ваз, аферин!
Гила ксус архайин!
2010
АФЕРИН
ЭчIехуьряй акъатна вун,
Элдин рикIе хупI гьатна вун.
Мурад я ви халкь шадарун.
Аферин ваз, аферин!
Чи Асефаз, аферин!
Чи манияр тIаратIай хва,
Лезги гъезел хкатIай хва,
Вилик-кьилик акатай хва,
Аферин ваз, аферин!
Чи Асефаз, аферин!
Вал Муьшкуьрви гьейран я къе,
Ава лугьуз вун чи кIвенкIве,
Ватан хуьнин четин рекье,
Аферин ваз, аферин!
Чи Асефаз, аферин!
2010
КЪАЗИХАНАН ХТУЛ
Чи «Уьмуьрдин легьзеяр»44 на гьисабна,
КIватIна абур, бегьем чIагай ктабна,
Гагь марфариз, гагь гарариз на табна,
Яр-дустуни къе лугьузва са сивяй:
-«ТIвар»45 барка хьуй, Видади, ваз рикIивай!
Тарифзава чи кьве халкьдин галкIаяр,
Ахкуна хьиз чуьнуьх хьанвай гьалкъаяр,
Къвазвачни хупI гьар патахъай баркаяр…
Яр-дустуни къе лугьузва са сивяй:
-«ТIвар» барка хьуй, Видади, ваз рикIивай!
Ви къилихар гьа ви рикI хьиз михьида,
Ви кьатIунив чIехи гьуьрмет гигида,
Ви къелемдиз ганва къимет ЧIехида!
Яр-дустуни къе лугьузва са сивяй:
-«ТIвар» барка хьуй, Видади, ваз рикIивай!
2010
БУБАД ХВА
«ЧIал чIатIунихъ маса гумир», гумир гьа,
Чун хуьзавай яракь я чIал, бубад хва.
«Гъилевайди цаз алайдай кьамир» гьа,
Ам ви гъиле цIалцIам са тIвал ,бубад хва.
«Гьич санални кьил агъузна кьамир» на,
«Кьил элкъуьрдай миже хъвамир», хъвамир на,
«Патанд жувал хъуьрез тамир», тамир на,
«Чирвилерин хьухь вун тIакIал», бубад хва.
«Хайи диге чандилайни кIани хьухь»,
«Жуван намус тандилайни вине хуьх»,
«Уьмуьр тирвал жуван фу неъ, ядни хъухъ»
Агъуз кьамир на хайи кIвал, бубад хва.
Ашукь хьухь вун чи бубайрин гафарал,
КIела-кхьихь жуван хайи хафарал.
ИкI хьайитIа хкаж жеда цаварал!
-Гьахъ гафариз гьинва суал, бубад хва?..
2010
БУБАЙРИН ГАФАР
Хъсан гафар авайди я бубайриз:
«ЧIехи ксар чIехи хуьряй акъатда!»
«РикIиз дакIанд вилин къеняй акъатда!»
«КьацIай хъипер рагъул виряй акъатда!»
Хъсан гафар авайди я бубайриз:
«Кукра къеняй недайди я иер ич!»
БембецIдиз вич акъатай къаб кьабул жеч!»
«Игит ксар садрахъ рекьид-кичIед виш!»
Хъсан гафар авайди я бубайриз-
Абур гъетер-экв къалурдай балайриз!
Абур маяк-рехъ къалурдай балайриз!
Хъсан гафар авайди я бубайриз…
2008
ЦIИЙИ КЪАВУМРИЗ
Я руш гана, я свас гъана
Сада-садаз «Эхь» лагьана.
Къавурмадин ни алахьна
Жедайбур хьуй къавумар чи!
Гьар вядеда хъуьрез - рахаз,
Мукьвал-мукьвал хабарар кьаз.
Суфрадал фу гьалалдаказ
Недайбур хьуй къавумар чи!
Къавумвилер тIарам хьурай,
Жегьил хзан мягькем хьурай,
Муьшкуьрвиди икI лугьурай:
«Кьадайбур хьуй къавумар чи!»
2008
РУХВАЙРИЗ
Гьар са касдихъ ава Ватан-
Ам хайи муг рикIиз масан!
Такабур тIвар хьанва залан
Лезги чилин, рухваяр зи!
Куьн Тарихдин гьахь гелера,
Чи пун-дугул хъсан чира,
Дуьня тирвал ая шира,
ЯтIан четин, рухваяр зи.
Жемир усал садалайни,
Куьн куь чилел хьухь агъайни,
Мецел алаз лезги мани,
Вирт кьван ширин, рухваяр зи.
Буржи жуван яхъ кIевелай,
Жуван намус хуьх бинедай.
Дидед лагьай верцIи лайлай
Квез хьурай кьин, рухваяр зи!
Гьар са чIавуз хуьдай Ватан-
Адан рекье эцигдай чан
Пакамандин сихилар зи!
Муьшкуьрвидин гафар веси,
Амукьрай квез рухваяр зи.
ЧАН САГЪ ХЬУРАЙ
Фад-фад закай хабар кьадай,
Фагьум хци, акьул дегьрин
Ватандин пар кIула авай
Чан сагъ хьурай зи дустарин!
Зи шад юкъуз «алахьда» куьн,
Пашман йикъак акахьда куьн,
Гъил яргъийиз кутадай къуьн,
Чан сагъ хьурай зи дустарин!
Бегьрам, Медет, Шейхни Камран,
Видадияр, садни Элхан,
Фейзи, Арбен, мадни Ризван-
Чан сагъ хьурай зи дустарин!
Алирзадин гьахъ я гафар:
«Чаз де-бади гуда арха,
Жува кьада ярар-дустар».
Чан сагъ хьурай зи дустарин!
Дустар галаз хуш жеда ваз,
КIвегьни фу тIуьн нуш жеда ваз,
Дердер тапрак буш жеда ваз,
Чан сагъ хьурай зи дустарин!
Муьшкуьрвидин рикI я михьи,
Гуз гьазур я чан куь рекье,
Экуь йикъал гъидай Диге,
Чан сагъ хьурай зи дустарин!
2008
ЧИ БЕГЬРАМ46
Чун, ви дустар,
Гзаф я шад.
Хьанва лугьуз
Пудра къад.
Чи рикIера
Ава мурад:
-Акурай ваз
Вишни къад!
Тандал тIарам,
Кефер хуррам,
Рахун цIалцIам
Чи Бегьрам!
Диде чIалаз
Гьуьрмет авай,
Хайи чилиз
Дикъет авай,
РикI даима
Ахъа тир,
Гъил даима
Заха тир,
Сихил кIани,
Къилих къени,
Вич медени
Чи Бегьрам!
Чи Бегьрам!
2011
ХЪУЬРУЬН ХЬУРАЙ КIУФАЛ КУЬ
ЕЗНЕДИЗ
Къад йисалай я виниз
Вакай езне хьана чаз.
Хесет залан, туькьуьл мез-
Залай са кам яргъа къваз.
Де, лагь, за вуч авунай?
Терс гуьзетиз жемир вун.
Кьисметар я гъуцарвай-
Зав гьуьжетиз жемир вун.
Заргар хьтин къени руш,
Гъелетна за гана ваз.
Къекъвемир зи геле вун,
Бес я, гада, динж акъваз!
АцIанвай рикI шаирдин
Валлагь, са къуз пад жеда.
Салам - калам атIана
Яб секин яз шад жеда!
2008
«ХВА»
Чанда аваз чIехи къастар,
Пис крарин бегьем устIар,
ТIвар за адан кьадач, дустар-
КIвачин кIаник накьв хьтин, «Хва».
Чинилай вич акваз фагъир,
Хатур-гьуьрмет алакь тийир,
Яр-дустунин къадир течир-
Муьрхъ кьунавай ракь хьтин, «хва».
Унверситет кIел авуна
Вад йисанди ирид суна.
(Севрен шараг хьиз ксана),
ВакIан лидал макь хьтин «Хва».
Коллективда тушиз «залан»,
Гьараярда авачиз ван.
Гьар акатай ламраз палан-
Алат тийир кьакь хьтин «Хва».
КIан хьана заз-Муьшкуьрвидиз
Алакьдай са куьмек ийиз.
Мад вуч лугьун ваз-езнедиз?
Ван текъведай санкь хьтин «Хва»…
2008
ФАЙДА АВАЧ
КIелдай чIавуз за мектебда
Ктаб-дафтар авай тир.
ЦIилерикай цвайи чанта
Чи далудал алай тир…
Дегиш хьанва девир къе чаз:
Чанта амач далудал.
Квахьна физва акваз-такваз
КIел авуниз кьарувал.
Компуьтерди гузва тарсар,
Муалим хьанва артухан.
Къе аялри ийиз фурсар,
Вахт рекьизва нагьахъан.
Ктаб гъиле кьазамай туш,
Гъилеллайди телефон я.
КIантIа гада, кIандатIа руш
Рахаз ава Азерфондай.
Яраб вучиз хьанватIа икI?
Жаваб авач и жузуниз.
Министр вич хьанва гъарикI,
Алимарни кьил къакъудиз…
Диплом гвайбур гьар камунал-
Вакансия вич дефицит!
Зеведишри тагуз мажал
КIватI ийизва дашбаш-ришвет…
Гьавиляй, эхь, «кьацIай фяле»
Гзаф хьанва къе «базардихъ»
Чи мадарат цава-чиле,
Диплом гвайбур рикI сузадихъ…
2008
БАЯДАР
Гьар атайла гатфар бере
АцIуда чи къавун чIере.
Квахь техквернихъ вун-багьавал!
Ша, къал твамир кIвале, хуьре.
***********
Ценцик къай кваз зул атана,
Кесиб чандиз фул атана.
Накь зи капун къен квазавай-
Къе гьа гъилиз пул атана.
**********
Килигдайла дакIардай зун,
Акуна заз учирда вун.
-Я стхаяр, хьанва четин
Банкоматдай мажиб вахчун!
************
Румка гъиле гьатай чIавуз
Аслан жеда валай ажуз.
Пиянвилер алахьайла
Папан вилик-кьил виняйгъуз.
***********
Вун а пата, зун и пата,
Хъуьремир зал: я вун тарта,
Ватандал фу кьит я лугьуз.
Зи яр ава Урусатда.
***********
Зунни вунни юлдашар,
Чантадавай машмашар.
Чаз кукIунар герек туш-
Санал кIватIин дашбашар.
**********
Цифер кьилел михьи гьава,
Лекьерин луж кьакьан цава.
Путин - Медвед са ксар я
Везифаяр дегишнавай.
**********
Каспи гьуьлуьк къе гала фурс,
Пай тежезмай юкьвай агъуз.
Гъутарал физ тIимил амай
Къазах, туьркмен, фарсни урус.
**********
АСШ-дин пул я доллар
Дуьняда тваз фад-фад къалар.
Гагь дакIваниз, гагьни элекь,
Кстах яни жедай гьалар?..
*********
Саддам Гьусейн, кими Гьуьсейн,
Дам кими тир семе Гьуьсейн.
Жорж Буша ваз инад кьуна
Суну квачир жими Гьуьсейн…
2008
МАНКЪУРТ ХЬУНИЗ АМА СА КАМ…
Са небгетди авуна хер
Къе зи рикIел хенжелди хьиз.
-Лезги газет кхьихь!- лугьун
Багьна кьуна, женжелди хьиз
Лагьана заз: - Я стха, вун
Нагьахъан икI жемир актив!
Чахъ, лезгийрихъ, вуч хьайид я?
Вуч авайди, вуч жерид я?..
Авач чIалахъ са перспектив!
ГьакI хьайила ягъамир къув,
Нагьахъан икI чIадгъунмир жув!
Чахъ, лезгийрихъ хьанач девлет,
Чаз акур туш ацIай сервет.
ГьакI хьайила, ктаб-газет
КIела вуна чара чIалал:
Ингилисдал, мад урусдал…
Туьрк чIалазни хьурай гьевес,
Лезги чIала «кьазва нефес»!-
Амукьна зун атIана пагь:
-Кукра къеняй незва, Аллагь!
Акьул квахьиз ама са кам,
Чакай манкъурт жезва тамам…
Гьикьван хьурай ихьтин гьалар?
Тумуна кьакь-кьама ялар!..
2008
АЯ НУШ
-Багьа гузва ктабар!-
Хуьруьнвияр шезва зи.
Къимет акваз татабар
Хуьруьнвияр жезва зи.
Жузазва за: - Я мирес,
Вад манатдихъ къвезва вуч?
-ТIуьнни галаз са шуьше!
ГихлинцIарна ая нуш!..
2008
ХЦИЗ
(Хъивегьунал рикI алай са жегьилдиз бубадин мецелай)
Хайибуруз дертни ифин:
Акваз-такваз хва «гъиляй фин»!
Рехъ квадарна «гьуьле гьахьин»!
Хатур –гьуьрмет вацIув гана…
Гьарай-эллер, лагь, за вучин?
Куьчедай фир амачиз чин…
Жув «авайла вире буржин»
Хва кефина! Эрекь хъвана…
«Илифзава» полис варцел,
Миллет хъуьрез михьи тIварцел.
-Мус ацIурай, де лагь, ви «цел»?
Бубад бармак виле туна…
Зи чан гьайиф кузвай кьуруз,
Зи зегьметар физвай фуруз.
Ваз хзандин къадир, лагь, мус
Жедайди я фагьум гана?..
Зи шартI я им: - Ая туба!
-Мад хъвазмач, - лагь, «зегьер зурба».
ИкI тахьайтIа:- Амач буба!
ЭкъечI кIваляй хзан кьуна…
Вахъ куматIа са кIус инсаф,
Хъуьруьрмир чал ктIай-чилаф!
АкъатайтIан ви сивиз каф,
Яб хгудач за кис хьана…
За, бубади, лагьай чIалар
Тахьурай, хва, рикIин тIалар.
Дегишарна жуван гьалар
Рекьив хъша илис хьана…
2008
РИШВЕТБАЗАР
Я миллетдиз,
Я девлетдиз
Тагуз хийир
Чат кепекдин.
Гьарам жакьваз,
ТIиш вине кьаз,
Фурсар ийиз
Къекъведа куьн.
АлкIанаваз
ШукIвал хьтин
Бедендал чи…
Ришветбазар.
Кьиле акьул
Авайдани,
Кьилихъ рехне
Галайдани,
Жибин са гьал
АцIайдани,
Велед кашал
Алайдани-
Вугуз ришвет
Ийиз «гьуьрмет»
ДакIурда куьн…
Ришветбазар.
Гьавиляй, дуст,
Кесиб ксар
Хьанва ажуз.
Вилиз таквар
Проблемар
Гзаф хьанваз…
Закон кьуру
Са гаф хьанваз,
Кар макьамдал
Татаб хьанваз…
Акурла куьн…
Ришветбазар.
Гьар камунал
Ришвет вугуз
Чна чIуруз
Вердишнава.
ГьакI хьайила
КIватIиз пулар,
Къизил вуча?
Гимишни гва…
Хьанваз дустар
Галай фурсар
Алай кьве чин…
Ришветбазар.
Фагьум це кван,
Чан миресар:
-Гьиняй хьанва
Вилла, дача,
Мерседесар?
Иви хъвазвай
И «пехъериз»?
НекIед вире
Чеб эхъуьриз.
Кесиб кутаз
КIурук вичин…
Ришветбазар.
Аллагь рикIел
Аламачиз,
Инсаф, муьрвет,
Ягь гумачиз…
Гъил ичIидаз
Лугьуз-Чых гет!
Пул гвайидаз:
-Жеда гьелбет!
Я кьей небгет
Им яни куь
Менталитет?..
Ришветбазар.
Югъ нисинлай
Акур ксар.
Рагъ рагъданихъ
Акьур ксар.
Какур ксар
Квезни са югъ
Алукьда гьа!
КIар юрфарихъ
Галукьда гьа!
Къахрагъ тежез
Амукьда гьа!...
Ришветбазар…
2009
ГЬАЙИФ
Чинал хъпи ранг алаз
Кьве кас физва гар галаз.
Винидихъ чи кIвалерлай,
Звер элкъуьриз кIвачерлай.
…Гьатна геле, гьатна зун
КьетIна хьиз «секрет» чирун…
Агакьна чун са кIвалихъ
РакIар-дакIар ахъа гьикI!
КIвалин иес там гьазур:
Румка гъиле, садни «зур»!47
Кьабулзавай пахмелар,
Кьил пад жезвай «кьегьалар»…
Са « ступка» хъун кумаз
Ахкьалтна мад ярни-лаз.
Хтана чIал, кIуфал хъвер,
Чандиз аман, кIвачихъ звер!
Дустар кьулухъ элкъвена,
Шад ихтилат «куькIвена»…
Са зун ама килигиз,
Дердинихъ дерт гилигиз:
-Бес тушни лагь, къугъунар,
Мийир чи рикI сугъулар!..
Язух тушни балайрин,
Куь рехъ хуьзвай сунайрин?!
Гьайиф дустар-куьн гьайиф,
Уьмуьр бада фин, гьайиф!
2009
ГЬИКI ВИЛИК ФИЗВА ЛЕЗГИ ЧIАЛ?
(Байрам Селимован шира Асият фагьумдаваз)
Куьреви:
Урусни туьрк саймишайла
Чи радной чIал жезва развит.
Дагьи ксар Куьредай я:
-Кто такой Байрам, Забит?..
КIелеви:
Чун шад я къе азад хьана,
Ана дили йуьксекдаваз.
Чун азери миллет хьана,
Лезги дили герекзамач!..
Куьреви:
Куьн-лезгияр парниковы,
Чун лагьайтIа культурныяр!
«Огълы», «къизи» паспортара,
Разве не так: субут ая!..
КIелеви:
Ша, луькIуьна аваз инсаф,
Туьрк гафар цвев-чалай гзаф:
«Башламиша», «ахтармиша»,
«Истемиша», «аннамиша»…
Автор:
Шумуд йис я шира шиир кхьена:
Дегиш хьанвай затIни авач, туьквена.
Кеферпата чахъ симбиоз чIал ава,
Кьибледихъни - рикIин къене тIал ава…
Жуван гафар гвадарна хьиз кьасухдай
Патанбуруз к1уф гузавай лезгияр!..
Чун къуншийри кваз кьазава язухдай,
Кьве патани чIух жезавай, лезгияр!..
2009
ГЪИЛЕЛ АЛАЗ ТЕСПЕГЬАР
Гъилел алаз теспегьар
Кимел тек са кьуьзуь кас:
-ГьикI я, хтул, «успехар»?-
Амукьна зун хьана лас…
КьацIанва, дуст, масан чIал,
Тарихра гьич тахьай хьиз.
Сиве гьатна патан чIал,
Хайид акваз тахай хьиз…
2010
ТIАЛАБУН
Ибадат халади тIалабна завай:
-Итимвал хкаждай са шиир кхьихь!
Усал яз тухузвай, тIвар кьацIурзавай
ЛаматIрин рикIериз цаз шиир кхьихь!
-Ухшар туш сакIани итимдиз кифер,
Спелрин чкадал тIегъ хътин тIехвер.
Са япухъ япагьан, сивел тапан хъвер-
КьатIана зи айгьам, дуьз фикир кхьихь!
Дишегьлид акунар кьазва итимри,
Дишегьлид рахунар кьазва итимри.
Дишегьлид кьин кьунар кьазва итимри,
-Лагь, вучиз жезва икI?- Себеб -сир кхьихь!
Аллагьди халкьнава кьве жуьре инсан:
Гьар садаз вичин тIул, вичин тIвар масан!
Рекьелай алатиз кIвачевай «пацан»
Дуьз рекьел хкидай эликсир кхьихь!
2010
« АКЪАЖУНАР»
Суомида, вич чаз яргъал,
Са акъажун фена кьилиз:
Папар жуван кьуна кьамал
Гъуьлер звердай гьуьлуьн кьерез!
Бахтавар тир жегьил ксар
Чпин кьелечI папар кьуна.
Гьекь дабандай физ гъуьл-ксар
Виш килодин «тIапIар» кьуна.
Ингье, гъалиб хьана хизан
Виридалай фад агакьай.
Заланвиле «викIегь папан»
МуркуцI48 гана рекьидай «цIай»!..
2010
КЬИСА
Ингье, физва рехъди Гьажи…
Атана йиф, хьана мичIи.
Илифна ам са хизандал-
Хесет-къилих са хъсандал.
Ихтилатар са кьилихъай:
Гьам патахъай, гьам хуьруьхъай…
Садлагьана галукьна сес:
-ТIуьна гатаз? Гатана нез?
-Меслят вид, я чан итим!-
Жаваб гана папа бегьем.
Хванахвадин аватна рикI:
-Гатазва жал? Зун вучиз, гьикI?..
ГьикI ийин за жув саламат,
Такун патал къал-къиямат?-
-Фад суфра гъваш, акая, паб,
Шешелни гъваш авай кIараб!-
Гьажидилай алахьна гар:
-Гьар хизандихъ вичин икьрар!-
Санхъай гъуьлуь, санхъай папа
Акьурна кIар шешелд пагва.
Себни гузвай акатайвал,
Са не ятIа акьадайвал…
ЦIай кьейила мецин, рикIин,
КIватIна вири, хьана секин.
Ахпа суфра ацIана мад:
Недай-хъвадай алай гьар затI!
Сифте «бисмил», ахпа «элгьем»,
Авуна хьиз, тIуьна бегьем…
Хванахади жузуна фад:
-Им вуч къал тир, вуч къиямат?-
-А шешел тир и папан гъуьл,
Мискьи кас тир, чуькьвенвай гъил!
КIватIдай касди къизилни мал,
Хизан туна чуькьвена къвал…
Вяде хьана: кьена а кас,
Заз хьана паб талакьдихъ кваз.
Гила чна кефер чIугваз,
Йикъа пудра «кIараб гатаз»…
Бубайрихъ чи ава мисал:
(Гьар са касдиз рикIяй масан!)
«Ксайдан пай туна кIанда,
Хъелайдан пай тIуьна кIанда!»
Гила, стха, за лугьун гаф:
-Аллагьсуздаз мийир инсаф!
Мискьидай на пад акъуда,
Чуькьвей касдин рад акъуда!..
Гьажи фена лап хиялриз:
-Вуч гаф ава гьахъ мисалриз!..
2010
ТIВЕТIЕР КЪВЕЗВА СУФРАДАЛ ЗИ
Элкъвез тIветIер суфрадал зи,
Къвез ацукьиз тIегъзава.
Чеб дакIанриз, рикI туькьуьлриз,
Лув юзуриз-мергъзава.
Аллагь, вуна куьз халкьнава
И чепелар дуьнядал?
Абрун хийир-зиян вуч я,
Ракъуриз икI суфрадал?..
ТIветIер къвезва суфрадал зи,
АлкIизва лап чинални!..
2010
КЬВЕДНИ КЬИЙ
ТIветIре кIвалер кьацIурда,
ВетIре япар «ацIурда»…
ГьакI хьайила лугьузва:
-ТIветIни кьий,
ВетIни кьий!
РикIиз дакIан
Кьведни кьий!
2010
ГУМИР СТХА
Бакудай къвез «хахайри»
Лезги чилер къачузва.
Пул пара квай «квасайри»
Чпиз хуьрер къачузва.
За квез са сир ахъайда:
Вичихъ ламни тахьайда
Иномарка гьалзава,
Вичин кьилиз ялзава.
Зи къуншиди вичин хва
Аскердикай хкудна.
Са масада гъвечIи хва
Туьрмедикай къакъудна.
Гьинай ятIа и тIакьат?
Нин патай я и савкьат?
Чидай ксар гьич авач.
Гудай жаваб вич авач.
Чпин кIуфал алаз хъвер
Хуьруьнвияр шад я къе.
Чил маса гуз «гьавайи»
Гьукуматди пай гайи.
И кIвалахар акуна
Шаирдивай хьанач эх.
КIалханни туьд дакIуна
РикIел-мецел хьана пих:
-Гумир, стха, гумир чил
АтIумир на жуван гъил.
Чилер маса гайитIа,
Накьвар гъиляй акъатда!
Жеда вахъай къвекъвераг,
Жуван чилел перпелаг.
Жеда вахъай ажеб лукI!
Зи гъавурда вун акьукь!
ЯРГУН ЯНИ, ГЬЕЗРЕ ЯНИ?..
(Халкьдин мани фикирдаваз)
Сифте Гулгъан, ахпа Яргун, гила Гьезре,
Са пад тамар, са пад багълар, са пад мезре.
«ХъивецI» я ви виридлайни дегьрин дере…
Яргун яни, Гьезре яни? Ви тIвар вуч я, лагь!
Хуьрел кьве тIвар хьун-керемат! Аман сад Аллагь!
Тарихар я алатнавай агъзур йисар:
ТIуш гана ваз гьар атайда ийиз фурсар:
Фарсни араб, хузни мугъул, мад урусар…
Яргун яни, Гьезре яни? Ви тIвар вуч я, лагь!
Хуьрел кьве тIвар хьун-мусибат! Аман сад Аллагь!
Гзаф хьанай вахъ рухваяр къалурай гьунар,
ТIварцIи абрун чIагурнава Тарихдин чинар!
Гилан несил, машаллагь хьуй,ЦIайлапанар!
Яргун яни, Гьезре яни? Ви тIвар вуч я, лагь!
Хуьрел кьве тIвар хьун-«берекат»! Аман сад Аллагь!
2008
ХТУРАЙ
Са вахтарин игитар
Гила хьанва ичIи тIвар.
Къанни ругуд комиссар
Авунва къе сурувай
Кутуна хьиз сура къай…
-Сурухъ куьз ктадзава?
Ширишар алтадзава?
Де, лагь, низ мкатзавай?..49
Мийир куьне гъелетар,
Сурухъ галаз гьуьжетар!..
Халкьар гьарнихъ чукIурай,
Сад-садахъ кваз кукIурай,
Совет власт чукурай…
Девир чIуру авур чаз
Лянет хьурай гьар садаз!
Урус къе чаз «душман» я
Ингилисрин девран я…
Куьлуь халкьар пашман я:
Жергедикай хкатна,
КIвачик-кIурук акатна…
…Хъийидайвал рикIер шад,
Тенедайвал сада - сад-
Мус хкведа а кас мад?
Ахкурай чаз шад са югъ!
Хтурай чаз фад а югъ!
2009
БАЗАР ХЬАНВА
Базар хьанва багьади-
Хук ацIура гьавадив…
2008
ТУЬРКУЬНИЗ ВИЧИН ЧIАЛ
-Туьркуьниз вичин чIал кIани я, кIани!
А чIалал рахунар-налагь са мани!
М. Шагьрияр
-Лезгидиз вичин чIал вучиз я дакIан?
А чIалал рахазмач-налагь мармард къван!..
В. Муьшкуьрви
2009
ПАРОДИЯЯР
ЗАБИТ РИЗВАНОВАН «ЯРГЪИ РУШ» ШИИРДИЗ:
Агь зи Яргъи руш, агъзур ранг алаз
Вучиз вилерай хъвериз къвазда вун…
Агь зи яргъи руш, вучиз вилериз
Агъзур ранг ягъаз звериз къвазда вун.
Вилик фейила: «Момент» клей хьиз
АлкIида вун зал, хъвериз къвазда вун.
Белки ашукь я вун зи жибиндал.
Белкини пулунихъ къаних пехъ я вун?
Белки гьа вун хьтин «мудни» гадайри
Селледив ягъай яру хъвехъ я вун?!
АЗИЗ АЛЕМАН «ИМ ГЬИ ВАХТ Я?» ШИИРДИЗ:
Амма гатфар ава лезги хуьрера:
Октябрди ганва гьардан рикIиз чим…
Азиз муалим, амач гатфар ваз акур,
Хуьр чкIизва, экверни лап зайиф я.
Беден зарул, чинин рангар атIанва,
«Къе-пака я», ширин чандин гьайиф я…
АРБЕН КЪАРДАШАН «ТIВАР АЛАЧИР ШИИРДИЗ»:
Зун гадарна катна зи шив
Ханва зи кIвач рекьин юкьвал…
Зи дуст Арбен, балкIан хъсан вердиша,
Жув гадарна, кIвачни кьецIи тежервал.
Жез хьайитIан гьарай мийир нагьакьан,
Чи дереда яб гудайди ама жал?!
Йифекай хьанва яргъан гафарин
ТипIрен мани хъсан я лагь датIана.
Им адет я, кьил ахъа тир балкIанди
ГьакI чамарда, иеси кIурук кутуна.
ФЕЙЗУДДИН НАГЪИЕВАН «ТАКВАН» ШИИРДИЗ:
Ахлад, стха, хуьруьз ахлад,
Ахлад гьатай улакьдаваз…
Ахлад, стха, хуьруьз ахлад,
Якни, чIемни, шур хкваш чаз.
Картуф, келем, кIуь афнияр-
Вуч гьатайтIан бул хкваш чаз.
Вуна диде алцурара:
-Хци машин гъанава,- лагь.
-Машиндаваз хквезвай тир,-
Бензин багьа хьанава, - лагь.
СЕДАКЪЕТ КЕРИМОВАДИН «АМУКЬДАЙДИ КЬВЕ ЦIАР Я» ШИИРДИЗ
ЦIун пепе хьиз гьалч хьайитIан цIаярал,
Шаирдилай амукьдайди кьве цIар я…
Хкаж жемир вун дагъларал, кьваларал,
ЦIун пепе хьиз гьалч жемир вун цIаярал.
«Игит фейтIан, амукьдайд я михьи тIвар!»
ГьакI хьайила ашукь жемир цIарарал…
МУЬЗЕФФЕР МЕЛИКМАМЕДОВАН «ЭЙ ЛЕЗГИЯР» ШИИРДИЗ:
- Эй лезгияр, камаллу хьухь-
Асул инсан хьун патал…
- Эй лезгияр, камаллу хьухь,-
«Девирдин дам» кьун патал!
- Эй лезгияр, акьуллу хьухь,
Тандал пекер хьун патал!
Куь хвахина хьран фу хьуй,
Целцин ниси – тIуьн патал!
Куь суфрадал самогон хьуй,
«Дустарихъ» кваз хъун патал!
МУЬЗЕФЕР МЕЛИКМАМЕДОВАН «ЖУВАН ЖИГЪИР» ШИИРДИЗ
Жуван жигъир жагъизвач заз
Им яни зи гележек…
Жуван жигъир жагъурдай хва,
Жагъанан ваз гележег?
Жуваз чуьнгуьр илигдай хва,
Авани ваз тезенаг?
Чи аямдин чIиричIари
Чуькьуьзва чун из гьелек!
Гьавиляй вун хьанва яхун-
Кьуд кIарабдин са жендек!
Ш. ЮСУФОВАН « ХЪВАДАЧНИ?» ШИИРДИЗ:
Заз сабур гуз, на куьз хъвазва, лугьурбур,
Бес са хъвадай кар хьайила, хъвадачни…
- Эй чIехиди, ваз ни хъвамир лугьузва?!
Кеф къарагъай чIав хьайила- Хъухъ жуваз!
На яб гумир пехилбурун гафариз:
Эрекь гьатай кIвал хьайила?- Хъухъ жуваз!
Ви шиирар шира я чи арада:
Ви «Муштулух» агакьнава парадал.
Ви «Хъвадачни» тIварцихъ янва чарадан?!
Кьилин тIалар къал хьайила- Хъухъ жуваз…
ИСМАИЛ ТIИГЬИРЖАЛВИДИН «ЗИ ХАЙИ ХУЬР» ШИИРДИЗ:
Векьер ягъиз, малар хуьдай инсанар
Кьери хьанва, тIимил хьанва, хайи хуьр…
-Эй Исмаил, фикир мийир икI дерин.
Малар хуьнай вуч гьатзава гъиле ви?
Гвенар гвена, салар цана гьекь алаз,
Де са лагь кван: ацIузвани киле ви?
Девир дегиш, инсан дегиш хьанва къе:
Хуьруьн кIвалах усал хьанва гьар сана.
Халкь чкIанва алвер ийиз дуьнядиз,-
Вири уях, - са вун ама ксана!..
ИСМАИЛ ТIИГЬИРЖАЛВИДИН «ТАВАТ» ШИИРДИЗ
Гьикьван тада на зун сефил,
Акун са мурад я, тават…
Вуч хъсан я такуна ваз
Чи девирдин «Назханумар»!
Пашман жеда гьар акур кас
Чи девирдин «Цазханумар»!
Кутуг тейир парфюм я чин,
АлкIай шалвар тандал вичин.
Чидач рахаз ширин-ширин-
ГьакI я гилан «Касханумар»!
Чуткьу-фите чизавай туш,
Гуьруьшдиз гьич физавай туш.
Телефондай жедай таниш-
«Къиб» галачир «Лазханумар».
Муьшкуьрвидихъ ава дердер,
РикI ифена кхьей бейтер.
Къвекъвезавай цава вилер
Низ кIанда ахкваз «ханумар»?
ЛЕЗГИ БЕГЬЛУЛАН «АМА ЗУН» ШИИРДИЗ:
Заз акI хьанай, зари яз рикI шад жеди…
Ярар-дустар захъ садакай вад жеди…
-Дуст кас, Бегьлул, вун муалим я кIелнавай
Гьи девирда зари хьанай къиметдал?
Етим Эмин, Кьуьчхуьр Саид, Сулейман,
Шумудни сад, ни хкажнай гьуьрметдал?..
«Гьуьрметлу кас», «къиметлу кас» хьун патал,
Халкь алцурдай «бизнесмен» хьухь вядеда.
«Сим-сим» рахуй, доллар къугъуй ви гъапал,
Заривили гудач ваз фу кьасусдай!
ЛЕЗГИ БЕГЬЛУЛАН «ВУЧ ЖЕДАТIА» ШИИРДИЗ
Гьар са нямет тIуьна чандиз ая нуш,
Ништа пака дуьняда вуч жедатIа…
Стха Бегьлул, дуьня жезва какахьай,
Тади галаз неъ няметар-ая нуш!
Йикъар мичIи, йифер экуь-алахьай,
Дуьня дегиш жедайвал я чарасуз!
Дуьняд гьалар виликзамаз лугьур кас
Валай вилик мад хьайид я - тIвар Мишел!51
Крар жуван фадвилелди ая хас,
АлакьдатIа: ацIура хук мичIна вил!
ГУЬЛБЕС АСЛАНХАНОВАДИН «ТЕСНИФДА ЗА» ШИИРДИЗ
Зун гафунлай алат тейир,
Лезги руш я, лезги руш!..
-Гуьлбес ханум, ваз гьалал я
Дидед гайи верцIи нек!
Ви пакаман жагь-жалал я
Кьилел алаз даим экв!
Вун чи гъед я: Алад вилик,
Югъди-йифди алахъа!
-Лекьерин чIал виридлай дегь!-
Ая вири чIалахъар!
Вун гафунлай алат тейир
Гьа на лагьай лезги руш!
Зун, Муьшкуьрви, галат тейиз
Тарифардай лезги руш!
АГЪАРЗА МУЧУГЪВИДИН «ВУЧИЗ РЕХИ Я» ШИИРДИЗ
Са чIавузни хъсанвилер квадармир,
Гьахъ паталди рахаз хьурай пIузарар…
Я Мучугъви, квадар мийир хъсанвал,
Гьахъ паталди ви мез рахуй тушиз лал.
Амма рикIел хвена кIанда зи гафар:
АтIудайд я лапI-лапI ийир пIузарар…
Римма ГЬАЖИМУРАДОВАДИН ШИИРРИЗ
…РикIи гьикьван эверна ваз ийиз цIвагъ…
(«РикIелламан»)
КъанницIуд йис! Са игитдин уьмуьр я:
ЦIугъар бес я, жув секин яхъ, шемир яр.
Гила хьайтIан на рикIи-рикI немир яр…
РикIивайни на эвернай, лагь, икьван?
Шукурар гъваш, гил хьайитIан хьанва ван!..
Заз а чIавуз зи кIаниди авазвай,
За кеф чIугваз, вун текдаказ кьуразвай.
Вун ви хуьре, зун патарихъ галазвай…
РикIивайни на эвернай, лагь, икЬван?
Шукурар гъваш, геж хьайитIан хьанва ван!..
…Са къуш я зун муг авачир, куьчери,
Зи мурадар зулун пеш хьиз кIвачерик…
( «ЗУН ДУЬНЯДИН АЯЛЗАМАЙ ВЕЛЕД Я…»)
Ви гъарикIвал квахьна фида мукьвара,
Лекьрен шараг амукьдай туш мукварал!
Зулун пешер элкъведа, руш, пуларал,
Фадвилелди кIватIа абур, агагъа!
Агата зав, алахьрай цав, авагъа!
Ифей кьве рикI агатайла-баядар,
Уьмуьр верцIи, цуькведава мурадар.
«ЧIулав йикъар» авуна хьиз гагьадар
РекIуьнда52 чун цIукI хьиз къула, къарагъа!
Агата зав, алахьрай цав, авагъа!
ТIакьат амач зи чанда,
Ялгъуз тар хьиз тек я зун…
(«Агь са гъариб цуьк я зун»)
Римма ханум, жемир сефил,
Уьмуьр женг я-женгина гьахь!
Жуваз кIани, жув кIаниди
Жагъура фад, хьухь зи чIалах!
Бахтунин гъед куькIвей вяде
Чуьнуьх жемир къерехдихъ вун!
Я руш, беса гьакI ксайди
Бубад кIвалин чIередихъ вун!
Къе Муьшкуьрви къекъвез ава
Вичиз кутуг свас жагъуриз…
Белки ви рикI зав рахазва
Вичив кьадай кас жагъуриз!..
И дуьняда рекьер гзаф, рекьер генг,
Заз вун авай са рехъ кIандай, азизди…
(«КIандай»)
Ви гаф гьахъ я: и дуьняда
Рекьер гзаф, рекьер генг…
Амма са кар рикIел хвена:
Хкягъ жуваз тек са рехъ!
Гагь лекьерихъ, гагь леглегрихъ
Галтугмир вун цава кьван.
Гагь дапIардихъ, гагь куьлегрихъ
Гелкъвемир вун нагьакьан.
Вун кIаниди мукьвал ала,
Вун яргъариз акъатмир.
Вун кIаниди вилик гала:
Вил тевгьена алатмир!..
И дуьняда жуваз кIани, жув кIани
Захъ рикI кудай, зи гъил кьадай яр хьанач…
(«Хьанач»)
Вун кIаниди авазва къе: - Кьадач тIвар!
И дуьняда, Римма ханум, ваз кIани,
Аваз рикIе верцIи гьиссер, кIанивал,
Лугьудай ваз ашкъидикай виш мани!
Бахтунин вар ахъа жеда мукьвара,
Ихтибарна ахъая рикI на адаз!
«Бисмиллагьдив» аватна вун ахварай,
Цуз бахчада ашкъидин цуьк цIи яраз!
Лугьуз тахьуй на заз дуьня такурди,
Зун дуьнядин аялзамай велед я…
(«Зун дуьнядин велед я»)
Римма ханум, са руш я чиг аламай,
Цуькведамай са цуьк я - ни галамай.
Са билбил я мани бегьем таланвай.
Йисан а кьил цIикьвед варз я: ЧIехи хьухь!
Тухвай касдиз туькIвей свас я: Рази хьухь!
Гьерден са гъед цава кана пал жеда,
Уьмуьрда заз маяк хьайи мурад хьиз…
(«МичIи йифер мичIи жеда»)
Вири гъетер пал хьурай-
РикIериз экв гудайвал!
МичIи йифер лал хьурай-
Билбилрин ван къведайвал!
Лацу марфар сел хьурай-
Берекатар къвадайвал-
Къаратикен цIал хьурай-
Туькьуьл рикIер кудайвал!
Йигьагда50 хинкIал хьурай-
Гьалалдаказ недайвал!
Чи ивидик звал хьурай-
Чун са-садаз жедайвал!
Туьхуьмир зи гъед
Гьеле фад я авахьмир.
Гьеле рикIе мурадар
Агъзурни сад я, авахьмир…
(«Туьхуьмир зи гъед»)
Туьхуьз тамир жуван гъед,
Хгурай чаз ада экв!
Рекьиз тамир жуван руьгь,
Кутурай чахъ ада рекIв!
РикIе авай мурадар
Къилав гана майдандал
Акъуда фад, бахтавар!
Эхир эциг гьижрандал.
Азабрилай, гъамарлай
На цIар чIугу тахьай хьиз.
Пакамандин йикъаркай
Кеф хкуда цавай физ!
На шуькуьр гъваш гъуцарал,
Агакьрай вал кIани яр!
Ша, цIай ийин муркIарал
РикIе аваз манияр!
ГАФАРИЗ БАЯНАР
1-къадим
2-чкадин тIвар
3-шегьер
4-хазина
5-Лезги Нямет (шаир), Асеф Мегьман (композитор), Камал Абдуллаев (алим) фагьумда ава.
6-рикIел
7-тайифа
8-Байрам Салимов фагьумда ава
9-Шагьдагъ
10-чкайрин тIварар
11-Къарабагъ
12-чарчар, шуршур
13-«Муьшкуьр» лезги къенивилин тавхана (културадин центр) фагьумда ава
14-Месопотамия
15-лезги композиторар кьатIун герек я
16-шемер
17-аялар хкечIдай тIвек
18-скифар
19-къизил
20-хъенчIеб
21-гими
22-Кипр
23-алвер, савда
24-есир, (плен)
25-Грецияда къадим халкьар я
26-тахт
27-налог
28-лезги халкьарин тIварар
29-эрмени, гуржи
30-Албан килисадин кьил
31-хуьре сифте муалим хьайи хьиливи А. Балабегов
32-эвлемиш хьун
33-А. Ярдумов 2011-йисуз рягьметдиз фена
34-ялтахвал
35-жанавур
36-чкадин тIвар
37-са затIни, чат-нол
38-буржи
39-суфра
40-файда хьанач
41-«Лежбер тир жегьилрин мектеб» (урус чIалал)
42-ктабдин тIвар
43-халкь
44-ктабдин тIвар
45-«Азербайжан Республикадин лайихлу журналист» лагьай тIвар
46-Бегьрам Залов – чIехи патриот
47-поллитра
48-мороженое
49-манийвал авун
50-къажгъан (котел)
51-Нострадамус
52-чIалал къведа
КЬИЛЕР
КIАНДА ВАТАН ЯЗ АВАДАН
1.Зи шиир
2.Хьиларин хуьр
3.Ялама
4.ЭчIехуьр
5.ГъвечIи Муругъ
6.СтIур
7.Кчанар
8.Лацарин хуьр
9.Кьуьд атана Худатиз
10.Муьшкуьр
11.Жезва иер
12.Дидедин чIал
13.Жегьилвал
14.Эвергун
15.SOS
16.SOS-2
17.Зи юбилей
18.Яран сувар
19.Къвана чарчел мадни цIарар
20.Зулухъди
21.Фирай вилик
22.Етим Эмин-170
23.Пелазгияр
24.Яралидин мани
25.Зи рикIин цIаяр
26.Чи полковник
ДИШЕГЬЛИДИН МИХЬИ ТIВАР
27.Заз кIани тир дишегьли
28.Заз дакIандай дишегьли
29.Диде хьиз я
30.Михьиз хуьх
31.Куьруь шиирар
32.Куьмек це
33.Хиялар
34.Квадардай туш
34.Шаир бахадиз
35.Сенфиз акваз ахварай
36.Зи сифтеди
37.Ифей рикIер серина
38.КIелзава за
39.Ша, къвемир, руш
40.Квез муштулух
41.ИситIа
42.Балдуз
43.Риммадиз
44.Вун ахварал
45.КIанидаз
46.Хкведа гьелбет
47.Ша, фин, кIанид
48.Силегь хьухь
ВЕЛЕДРИКАЙ ВЕРЕВИРДЕР
49.Хьухь
50.Аскердин чар
51.Кьве варз хьанва зи рушан
52.Кьиле кьван
53.ГъвечIи хциз
54.Къе бахтунлай
55.Буба кьий ви вилериз
56.ГъвечIи мирес
57.Къачунва къал
58.Баркалла
ЛАГЬ ДУСТАРИЗ САЛАМАР
59.Тахьурай
60.Зи халудин
61.Яламави духтурдиз
62.Шаир Медетаз
63.ШКМ-дин муалимриз
64.Седакъет
65.Веревирдер
66.Дустуниз
67.Езне Тегьраназ
68.Дилбер баде
69.Чи девирдин тават я вун
70.Эй Муьшкуьрви
71.Чи Салегь
72.Ацукьна зун
73.Расим Гьажидиз
74.Аферин
75.Севзиханан хтул
76.Бубад хва
77.Бубайрин гафар
78.ЦIийи къавумриз
79.Рухвайриз
80.Чан сагъ хьурай
81.Чи Бегьрам
ХЪУЬРУЬН ХЬУРАЙ КIУФАЛ КУЬ
82.Езнедиз
83.Хва
84.Файда авач
85.Баядар
86.Манкъурт хьуниз ама са кам
87.Ая нуш
88.Хциз
89.Ришветбазар
90.Гьайиф
91.ГьикI вилик физва лезги чIал
92.Гъилел алаз теспегьар
93.ТIалабун
94.«Акъажунар»
95.Кьиса
96.ТIветIер къвезва суфрадал зи
97.Кьведни кьий
98.Гумир, стха
99.Яргун яни, Гьезре яни?
100.Хтурай
101.Базар хьанва
102.Туьркуьниз вичин чIал
ПАРОДИЯЯР
.З. Ризванован «Яргъируш» шиирдиз
.А. Алеман «Им гьи вахт я» шиирдиз
.А. Къардашан «ТIвар алачир шиир» диз
.Ф. Нагъиеван «Такван» шиирдиз
.С. Керимовадин «Амукьдайди кьве цIар я» шиирдиз
.М.Меликмамедован «Эй лезгияр» шиирдиз
.М. Меликмамедован «Жуван жигъир» шиирдиз
.Ш. Юсуфован «Хъвадачни?» шиирдиз
.И. ТIигьиржалвидин «Зи хайи хуьр» шиирдиз
.И. ТIигьиржалвидин «Тават» шиирдиз
.Л. Бегьлулан «Ама зун» шиирдиз
.Л. Бегьлулан «Вуч жедатIа» шиирдиз
.Г. Асланхановадин «Теснифда за» шиирдиз
.А. Мучугъвидин «Вучиз рехи я» шиирдиз
.Р. Гьажимурадовадин «Агь, са къариб цуьк язун»
.Р. Гьажимурадовадин «КIандай» шиирдиз.
Р. Гьажимурадовадин «Хьанач» шиирдиз
.Р.Гьажимурадовадин «Зун дуьнядин аялзамай велед я» шиирдиз
.Р. Гьажимурадовадин «МичIи йифер мичIи жеда» шиирдиз
.Р. Гьажимурадовадин «Туьхуьмир зи гъед» шиирдиз
.Р. Гьажимурадовадин «РикIелламан» шиирдиз
.Р. Гьажимурадовадин «Зун дуьнядин аялзамай велед я» шиирдиз